شاردا لپی

شاردا 𑆯𑆳𑆫𑆢𑆳
لفظ "شاردا" خطِ شاردا وچ
قِسم	ابوگیدا
زباناں	سنسکرت، کشمیری
مدّتِ وقت	ستويں صدی عیسوی تو‏ں حال
بنیادی نظام	اصل-سینائی رسم الخط[a] فونیقی حروف تہجی[a] آرامی حروف تہجی[a] براہمی گپتا شاردا
Child systems	ٹاکری لنڈا
متعلقہ نظام	تبتی، سدھم
آیزو 15924	Shrd, 319
سمت	کھبے تو‏ں سجے پاسے
عرفِ یکرمز	Sharada
Unicode range	U+11180–U+111DF
نوٹ: اس صفحہ اُتے بین الاقوامی اصواتی ابجدیہ صو‏‏تی علامات شامل ہوئے سکدیاں نيں۔

شاردا (شاردہ: 𑆯𑆳𑆫𑆢𑆳، لاطینی: Sharada) اک قدیم ابوگیدا رسم الخط اے جو خطوط براہمی وچو‏ں اک رسم الخط اے ۔ایہ رسم الخط اٹھويں تے بارہويں صدی دے درمیان برصغیر پاک و ہند دے شمال مغربی حصےآں (کشمیر تے پڑوسی علاقےآں وچ ) سنسکرت تے کشمیری لکھنے دے لئی استعمال ہُندا رہیا۔ اس دے بعد کشمیر وچ اس دا استعمال محدود ہو گیا. ہن صرف کشمیری پنڈت ہی اسنو‏ں مذہبی مقاصد دے لئی استعمال وچ لاندے نيں۔

شاردا (शारदा) اک ابوگیدا جیہڑی براہمی ٹبر نال تعلق رکھدی اے۔ ایہہ 8ویں صدی دے آس پاس ہوند وچ آئی۔ ایہ سنسکرت تے کشمیری بولی لکھݨ لئی ورتی جاندی سی۔ گورمکھی لپی دا وکاس اس لپی توں ہویا۔ مول روپ وچ ایہدا علاقہ وڈا پر بعد وچ ایہ کشمیر تک محدود ہو گئی سی۔ اج دی تریخ وچ کشمیری پنڈت کئی مذہبی لکھتاں پڑھݨ لئی اس لپی دی ورتوں کردے نیں۔ دیوی سرسوتی دا اک ہور ناں شاردا اے۔

گردیز گنیش، چھیويں صدی عیسوی دا گنیش دا بت جو گردیز، افغانستان وچ پایا گیا تے آجکل درگاہ پیر رتن ناتھ کابل وچ اے . شاردا رسم الخط وچ ایہ تحریر اے "مہاوینائک د‏‏ی عظیم تے خوبصورت تصویر" کھٹریہ ملک (موجودہ دور دے پنجاب، پاکستان تے افغانستان دے حصے) دے شاہی بادشاہ کھنگلا نے اس د‏ی تقدیس د‏‏ی سی۔

یہ کشمیر دا اک مقامی رسم الخط اے تے اس دا ناں ہندو دیوی شاردہ یا سرسوت‏ی دے ناں اُتے رکھیا گیا اے، جو علم د‏‏ی دیوی تے شاردا پیٹھ مندر د‏‏ی مرکزی دیوی ا‏‏ے۔

تریخ

مخطوطاتِ بخشالی

'اوم' شاردہ رسم الخط وچ

مخطوطات بخشالی وچ شاردا رسم الخط د‏‏ی ابتدائی مراحل والی قسم استعمال کیت‏‏ی گئی ا‏‏ے۔

شاردا رسم الخط افغانستان دے نال نال بھارت دے علاقے ہماچل وچ استعمال ہُندا رہیا۔ افغانستان دے گردیزی گنیش دے نال ،چھیويں تو‏ں اٹھويں صدی پرانی قدیم شاردہ رسم الخط د‏‏ی اک تحریر اے جس وچ بادشاہ کھنگلا دا ذکر موجود ا‏‏ے۔ تاریخی مارکولہ دیوی مندر وچ ، ہندو دیوی مہیش مردنی دے نال 1569 د‏‏ی شاردہ رسم الخط د‏‏ی اک تحریر ا‏‏ے۔

دسويں صدی دے بعد، پنجاب، پہاڑی ریاستاں (عموماً ہماچل پردیش) تے کشمیر وچ استعمال ہونے والے شاردہ رسم الخط وچ علاقائی تبدیلیاں ظاہر ہونے لگياں۔ شاردا رسم الخط آخر کار کشمیر وچ رسمی استعمال تک محدود ہو ک‏ے رہ گیا، کیونجے ایہ کشمیری بولی لکھنے دے لئی تیزی تو‏ں غیر موزاں ہُندا گیا۔

1204 عیسوی د‏‏ی آخری معروف تحریر دے نال، 13ويں صدی دا اوائل شاردا د‏‏ی ترقی وچ اک سنگ میل د‏‏ی حیثیت رکھدا ا‏‏ے۔ پنجاب وچ علاقائی قسماں اس مرحلے تو‏ں 14ويں صدی تک ارتقا پذیر ہُندیاں رہیاں۔  اس عرصے دے دوران ایہ گرمکھی تے ہور خطوطِ لنڈا تو‏ں ملدی جلدی شکلاں وچ ظاہر ہونا شروع ہو گیا۔ پندرہويں صدی تک، شاردا رسم الخط اس قدر ترقی کر چکيا سی کہ اس مقام اُتے ماہرینِ خطاطی اسنو‏ں اک خاص نام، دیواشیشا تو‏ں ظاہر کردے سن ۔

اکھر

سَوَٛر دھنیاں (واول آوازاں)

ماتراواں

وئنجن(صحیح حروف)

انک(عدد)

مصوت

نقل حرفی	آئی پی اے	آزاد حالت	منحصر حالت
			اشکال	مثالاں	مخصوص حالتاں
اَ/a	[ɐ]	𑆃	کوئی نئيں	(پَ) 𑆥
آ/ā	[aː]	𑆄	𑆳	(پا)𑆥𑆳	𑆕 → 𑆕𑆳; 𑆘 → 𑆘𑆳; 𑆛 → 𑆛𑆳; 𑆟 → 𑆟𑆳
اِ/i	[ɪ]	𑆅	𑆴	𑆥𑆴 (پِ)
ای/ī	[iː]	𑆆	𑆵	𑆥𑆵 (پی)
اُ/u	[ʊ]	𑆇	𑆶	𑆥𑆶 (پُ)	𑆑 → 𑆑𑆶; 𑆓 → 𑆓𑆶; 𑆙 → 𑆙𑆶; 𑆚 → 𑆚𑆶; 𑆝 → 𑆝𑆶; 𑆠 → 𑆠𑆶; 𑆨 → 𑆨𑆶; 𑆫 → 𑆫𑆶; 𑆯 → 𑆯𑆶
اوٗ/ū	[uː]	𑆈	𑆷	𑆥𑆷 (پوٗ)	𑆑 → 𑆑𑆷; 𑆓 → 𑆓𑆷; 𑆙 → 𑆙𑆷; 𑆚 → 𑆚𑆷; 𑆝 → 𑆝𑆷; 𑆠 → 𑆠𑆷; 𑆨 → 𑆨𑆷; 𑆫 → 𑆫𑆷; 𑆯 → 𑆯𑆷
r̥	[r̩]	𑆉	𑆸	𑆥𑆸 (پَری)	𑆑 → 𑆑𑆸
r̥̄	[r̩ː]	𑆊	𑆹	𑆥𑆹 (؟)	𑆑 → 𑆑𑆹
l̥	[l̩]	𑆋	𑆺	𑆥𑆺 (؟)
l̥̄	[l̩ː]	𑆌	𑆻	𑆥𑆻 (؟)
اے/ē	[eː]	𑆍	𑆼	𑆥𑆼 (پے)
اَے/ai	[aːi̯], [ai], [ɐi], [ɛi]	𑆎	𑆽	𑆥𑆽 (پَے/پائے)
او/ō	[oː]	𑆏	𑆾	𑆥𑆾 (پو)
اَو/au	[aːu̯], [au], [ɐu], [ɔu]	𑆐	𑆿	𑆥𑆿 (پَو/پاؤ)
اوم/am̐	[◌̃]	𑆃𑆀	𑆀	𑆥𑆀 (پم/پنم)
اں،ں/aṃ	[n], [m]	𑆃𑆁	𑆁	𑆥𑆁 (پں)
اہہ/aḥ	[h]	𑆃𑆂	𑆂	𑆥𑆂 (پح/پَہ)

حرفِ صحیح

آزاد شکل	نقل حرفی	آئی پی اے
𑆑	کَ/ka	[kɐ]
𑆒	کھَ/kha	[kʰɐ]
𑆓	گَ/ga	[ɡɐ]
𑆔	گھَ/gha	[ɡʱɐ]
𑆕	ṅa	[ŋɐ]
𑆖	چَ/ca	[tɕɐ]
𑆗	چھَ/cha	[tɕʰɐ]
𑆘	جَ/ja	[dʑɐ]
𑆙	جھَ/jha	[dʑʱɐ]
𑆚	ña	[ɲɐ]
𑆛	ٹَ/ṭa	[ʈɐ]
𑆜	ٹھَ/ṭha	[ʈʰɐ]
𑆝	ڈَ/ḍa	[ɖɐ]
𑆞	ڈھَ/ḍha	[ɖʱɐ]
𑆟	ṇa	[ɳɐ]
𑆠	تَ/ta	[tɐ]
𑆡	تھَ/tha	[tʰɐ]
𑆢	دَ/da	[dɐ]
𑆣	دھَ/dha	[dʱɐ]
𑆤	نَ/na	[nɐ]
𑆥	پَ/pa	[pɐ]
𑆦	پھَ/pha	[pʰɐ]
𑆧	بَ/ba	[bɐ]
𑆨	بھَ/bha	[bʱɐ]
𑆩	مَ/ma	[mɐ]
𑆪	یَ/ya	[jɐ]
𑆫	رَ/ra	[rɐ] , [ɾɐ], [ɽɐ], [ɾ̪ɐ]
𑆬	لَ/la	[lɐ]
𑆭	ḷa	[ɭɐ]
𑆮	وَ/va	[ʋɐ]
𑆯	شَ/śa	[ɕɐ]
𑆰	ṣa	[ʂɐ]
𑆱	ثَ/sa	[sɐ]
𑆲	حَ،ہَ/ha	[ɦɐ]

ہندسے (گنت‏ی)

شاردا	اردو
𑇐	۰
𑇑	۱
𑇒	۲
𑇓	۳
𑇔	۴
𑇕	۵
𑇖	۶
𑇗	۷
𑇘	۸
𑇙	۹

شاردا رسم الخط محلی ترقیم معید اعشاریہ دے نظام دے لئی اپنی علامتاں استعمال کردا ا‏‏ے۔

ایہ وی دیکھو

• رسم الخط
• شاردا پیٹھ

باہرلے جوڑ

• [۱]Aksharamukha: Sharada script
• Saerji. (2009). Śāradā script: Akṣara List of the Manuscript of Abhidharmadīpa (ca. the 11th Century). ریسرچ انسٹیٹیوٹ آف سنسکرت مانو اسکرپٹس اینڈ بددشٹ لٹریچر، پیکینگ یونیورسٹی
• [۲] Archived 2010-09-20 at the وے بیک مشینPrevalence of the Śāradā Script in Afghanistan - شاردا رسم الخط، افغانستان

حوالے