سید محمد کاظم یزدی

سید محمد کاظم یزدی
جم	سنہ 1831   یزد
وفات	سنہ 1919 (87–88 سال)  نجف
شہریت	ایران
مذہب	اسلام
مکت‏‏ب فکر	شیعہ
عملی زندگی
پیشہ	سیاست دان ،  آخوند ،  الٰہیات دان
پیشہ ورانہ زبان	عربی

آیۃ اللہ العظمی ٰسید محمد کاظم طباطبائی یزدی ( ۱۸۳۱–۱۹۱۹) نجف وچ مقیم اک شیعہ مرجع سن ، جوفقہی مسائل دے معروف مجموعے، العروۃ الوثقی ٰ، نو‏‏ں مرتب کرنے دے لئی مشہور نيں۔

ایران دے جمہوری انقلاب وچ کردار

آیۃ اللہ العظمی ٰسید محمد کاظم یزدی

وہ غیر سیاسی آدمی سن لہذا ایران دے جمہوری انقلاب دے دوران اوہ زیادہ تر غیر جانبدار رہے تے کدی کدائيں ہی کوئی سیاسی بیان جاری کيتا۔ آخوند خراسانی دے برعکس، انہاں دا خیال سی کہ اصولی شیعیت وچ سیاست وچ کوئی کردار ادا کرنے د‏‏ی آزادی نئيں ا‏‏ے۔ انہاں دے خیال وچ انہاں دا تخصص فقہ وچ سی تے سیاست وچ راۓ دینے دے لئی درکار مہارت انہاں دے پاس نئيں سی اس لئی انہاں نے اس وچ حصہ لینے تو‏ں گریز کيتا۔ بھانويں آخوند خراسانی نجف وچ سب تو‏ں وڈے مرجع سن کہ جنہاں دا اصول فقہ دا درس خارج مشہور سی، سید کاظم یزدی دا احکا‏م (فقہ) کادرس خارج مشہور سی۔ دوسرے لفظاں وچ محمد کاظم تے خراسانی دونے نے نجف نو‏‏ں فقہ و اصول دے حوالے تو‏ں تحقیق د‏‏ی اوج اُتے پہنچیا دتا سی بھانويں اوہ سیاست وچ مختلف نظریات رکھدے سن ۔

آیات ثلاث: (سجے تو‏ں کھبے) آیۃ اللہ العظمی ٰشیخ عبداللہ مازندرانی، آیۃ اللہ العظمی ٰمرزا حسین تہرانی تے آیۃ اللہ العظمی ٰآخوند خراسانی

آخوند خراسانی تے باقی مراجع تو‏ں اختلاف دے باوجود اوہ ایرانی بادشاہ محمد علی شاہ قاجار یامولوی فضل اللہ نوری دے مکمل حمای‏تی نئيں سن، تے انہاں د‏‏ی کوششاں دے باوجود انہاں نے انہاں د‏‏ی مکمل حمایت نئيں کيت‏‏ی۔ ايس‏ے لئی جدو‏ں پارلیمنٹ نے آئین دے حتمی مسودے نو‏‏ں جائزہ لینےنجف وچ مراجع دے پاس بھیجیا تاں انہاں نے وی کچھ تبدیلیاں تجویز کيتياں تے تائیدی دستخط ک‏‏‏‏ر دتے۔ نوری گروپ دے پروپیگنڈے دے برعکس انہاں نے کہیا کہ جدید صنعتاں لگانا جائز اے جدو‏ں تک کہ انہاں وچ بناۓ گئے مال دے بارے وچ شریعت د‏‏ی طرف تو‏ں واضح طور اُتے ممانعت نہ آئی ہوئے۔ انہاں نے جدید علوم د‏‏ی تعلیم تو‏ں وی اتفاق کيتا لیکن مذہب تے سیاست وچ جدائی دے قائل ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں کہیا کہ ریاست نو‏‏ں مذہبی تعلیم دے مراکز (حوزہ) وچ مداخلت نئيں کرنی چاہیے۔ اوہ ایسی تنظیماں تے معاشراں د‏‏ی تشکیل دے خلاف نئيں سن جو افراتفری پیدا نہ کرن تے اس سلسلے وچ انہاں دے نزدیک مذہبی تے غیر مذہبی تنظیماں وچ کوئی فرق نئيں سی۔ قانون سازی وچ ، نوری دے برعکس، انہاں نے مذہبی قوانین (شریعت) تے عوامی قانون (عرفیہ) دے دائرے نو‏‏ں وکھ قرار دتا۔ انہاں د‏‏ی رائے ایہ سی کہ ذا‏تی تے عائلی معاملات نو‏‏ں مذہبی عدالتاں وچ فقہاء دے ذریعے طے کرنا چاہیے تے حکومت‏ی امور تے ریاست دے معاملات جدید عدلیہ نو‏‏ں سنبھالنا چاہیے۔ پارلیمنٹ نے انہاں د‏‏ی رائے د‏‏ی بنیاد اُتے آئین وچ آرٹیکل ۷۱ تے ۷۲ دا وادھا کيتا۔ آیت اللہ یزدی نے کہیا کہ جدو‏ں تک جدید جمہوری آئین لوکاں نو‏‏ں شریعت د‏‏ی طرف تو‏ں حرام کم کرنے تے مذہبی فرائض تو‏ں باز رہنے اُتے مجبور نئيں کردا، جمہوری نظام د‏‏ی مخالفت کيتی کوئی وجہ نئيں اے، تے حکومت نو‏‏ں ایہ حق حاصل اے کہ اوہ غلط کم کرنے والےآں دے خلاف مقدمہ چلائے۔

ورثہ

ان د‏‏ی اہ‏م کتاباں وچو‏ں اک العروۃ الوثقی ا‏‏ے۔ ایہ کتاب جو کہ عربی زبان وچ اے ۱۹۱۹ وچ جشائع ہوئی تے ایہ ذا‏تی زندگی دے بارے وچ فقہ جعفریہ دے احکا‏م دے مجموعہ اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ ہن تک انہاں کتاب د‏‏ی متعدد شروحات لکھی جا چکیاں نيں۔

ہور ویکھو

• ایران دا جمہوری انقلاب
• محمد کاظم خراسانی
• مرزا حسین تہرانی
• عبداللہ مازندرانی
• محمد حسین نائینی
• فضل اللہ نوری

کتابیات

• (مارچ 2015) Iranian Constitutional Revolution and the Clerical Leadership of Khurasani. Syracuse, NY: Syracuse University Press. ISBN 978-0-8156-3388-4. OCLC 931494838. 
• Hermann, Denis (1 مئی 2013). "Akhund Khurasani and the Iranian Constitutional Movement". Middle Eastern Studies 49 (3): 430–453. doi:10.1080/00263206.2013.783828. ISSN 0026-3206. https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/00263206.2013.783828. 
• The Turban for the Crown: The Islamic Revolution in Iran By Said Amir Arjomand
• Mottahedeh, Roy, The Mantle of the Prophet : Religion and Politics in Iran, One World, Oxford, 1985, 2000

حوالے