سون وادی
سون وادی وادیِ سُون | |
---|---|
پاکستان وچ مقام | |
متناسقات: سون وادی 32°58′N 72°15′E / 32.967°N 72.250°E | |
ملک | پاکستان |
علاقہ | صوبہ پنجاب |
ضلع | ضلع خوشاب |
منطقۂ وقت | پی م و (UTC+5) |
ٹیلی فون کوڈ | 0454 |
وادی سون سکیسر پاکستان، صوبہ پنجاب دی قدیم تے خوبصورت وادی اے جو قدرتی مناظر دی وجہ توں دنیا بھر وچ شہرت رکھدی اے ۔ اس وادی دا صدر مقام نوشہرا اے ۔ ایہ ضلع خوشاب دی تحصیل اے ۔ سکیسر پہاڑ دی چوٹی اُتے واقع اک صحت افزاء مقام دا ناں اے۔ ایہ اک وسیع پہاڑی سلسلے دا عنوان اے جیہدے وچ کئی وادیاں تے چھوٹے وڈے پنڈ نيں ۔ اس علاقے نوں "وادی سون سکیسر'" کہیا جاندا اے ۔ مسلمان فاتح ظہیرالدین بابر دا اس علاقے توں گزر ہويا سی ۔ راستے وچ اک وادی سی جیہدے حُسن نے بادشاہ نوں اپنی طرف متوجہ کيتا۔ اپنے لشکر کے نال اوتھے پڑائو ڈالیا۔ قدرتی حسن تاں اس وادی دا سی ہی بابر نے وی اس وادی دے حسن وچ وادھا کرنے وچ اپنا حصہ ڈالیا۔ باغات اگانے دا حکم جاری کيتا تے اس وادی دے بارے وچ تاریخی کلمات ادا کیتے۔ جو اس علاقے دے لوکاں دے لئی اج وی باعث فخر نيں ظہیرالدین بابر نے کہیا کہ:
” | ایں وادی بچہ کشمیر است | “ |
یعنی ایہ وادی چھوٹا کشمیر اے۔ اس بادشاہ دی چند نشانیاں اج وی اس وادی وچ موجود نيں۔ اس وادی دا ناں سون سیکسر اے۔" [۱]
ناں وجہ
سودھو"سون' دا لفظ سنسکرت وچ سوہن بمعنی خوبصورت دے اے۔ مرور زمانہ دے نال سوہن دا تلفظ سون دی شکل اختیار کر گيا۔ ایويں ایہ "سوہن دھرتی" "وادی سون" دے ناں توں پککاری جانے لگی۔ "سکیسر " مرکب اے "سکی" تے سر" توں سنسکرت ہی "سر " تالاب توں عبارت اے تے سکی توں مراد منی گوتم اے۔ اک روایت دے مطابق "ساکیا" اک قوم دا ناں اے تے "ساکیانی" دا اطلاق مہاتمابدھ اُتے وی ہُندا سی ایويں "سکیسر" دا لفظ ساکی سر توں ماخوذ اے جس دے معنی نيں ساکیہ دا تالاب۔[۲] ڈاکٹر دانی دا خیال اے کہ سون سنسکرت وچ سونے نوں کہیا جاندا اے۔ سک کسی شخص یاقبیلے دا ناں اے۔ ایسر دراصل ایشوڑا یعنی دیوتا توں لیا گيا اے۔
مذکورہ روایت کيتی تائيد اس توں وی ہُندی اے کہ اس پہاڑ دے دامن وچ واقع جھیل اوچھالی نوں سکی منی گوتم دا "سر " کہیا جاندا اے۔ اس لسانی تجزیہ تے لغوی تحقیق دے ضمن وچ اک وہم دا ازالہ ضروری اے تے اوہ ایہ کہ دریائے سواں تے وادی سون دو وکھ وکھ ناں نيں۔ دریائے سواں سالٹ رینج وچ وگدا اے۔ اس علاقے وچ قدیم تہذیباں دے آثار ملے ہین۔ ایہ علاقہ ماہرین آثار قدیمہ دی توجہ دا اک عرصہ توں مرکز رہیا اے لیکن وادی سون اس توں علحیدہ علاقہ اے اگرچہ ایہ علاقہ وی قدیم تہذیباں دا مرکز رہیا اے مگر آثار قدیمہ دے ماہرین دی تحقیق کاموضوع نئيں بن سکا۔ وادی سون کوہستان نمک تے پوٹھوہار اک سیدھ وچ واقع اے اس علاقے وچ ایداں دے محجرات تے ڈھانچے ملے نيں۔ جو ساخت تے زمانے دے اعتبار توں پوٹھوہار تے بالخصوص دریائے سواں دے نیڑے ڈھوک پٹھان دے آثار تے محجرات توں ملدے جلدے نيں۔ وادی سون دے سرے اُتے واقع پنڈ چنچی تے اس دے اردگرد محجرات دے وسیع ذخائر دا پتہ چلایا گيا اے۔ وادی دے دوسرے پنڈ وچ وی آثار قدیمہ دے مطالعہ توں تریخ قدیم دا سراغ لگایا جا سکدا اے۔ خیال اے کہ ابتدائی زمانہ وچ ایتھے انسانی آبادی نہ سی ایتھے مانس رہندے سن ۔ بعد وچ انسان نے ترقی دی تے غاراں وچ رہنا شروع کيتا۔ اوہ کچا گوشت، پھل تے سبزیاں کھاندے سن ۔ اس علاقہ وچ ہر موسم وچ جنگلی پھل مل جاندے سن تے رہنے دے لئی غاراں سن جنہاں نوں علاقائی بولی وچ "مہلے" کہیا جاندا اے۔ انہاں آثار توں اندازہ ہُندا اے کہ ایتھے اُتے انسانی آبادی زمانہ قدیم توں اے ۔[۲]
مجموعی رقبا
سودھووادی سون سکیسر دا مجموعی رقبا دس ہزارایکڑ جدوں کہ قابل کاشت تن ہز1ر ایکڑ بنجر یا ناقابل کاشت رقبہ ست ہزار ایکڑاے۔ دے مشرق وچ جہلم چکوال دے کچھ علاقے شمال وچ تلہ گنگ مغرب وچ میانوالی جدوں کہ جنوب وچ نور پور تھل دا علاقہ اے۔
زمیناں تے پہاڑ
سودھووادی سون دی مٹی زیادہ تر بھر بھری اے تے ایتھے دے پہاڑ ریتلی چٹاناں تے چونے دے پتھر اُتے مشتمل اے ایتھے دی زراعت دا دارومداربرسات اُتے اے۔ ڈھلوانی کھیت عام نيں پہاڑ تے پتھراں دی مختلف قسماں جنہاں وچ چونے دا پتھر،پیلے رنگ دے پتھر،سفید پتھر،سنگ مرمر وغیرہ شامل نيں۔ وادی سون دے پہاڑاں توں نمک،گندھک،کوئلہ،بجری دا پتھر موجود اے۔ موسم: یاں تاں ایتھے وی چاراں موسم پائے جاندے نيں البتہ دو موسم برائے ناں ہی نيں۔ ایتھے مارچ توں اکتوبر تک موسم انتہائی خوشگوار رہندا اے اورایہی وۂ موسم اے جدوں وادی سون وچ سیر تے سیاحت دا مزہ دو بالا ہُندا اے۔ سردیاں وچ شدید سردی پڑدی اے ایتھے دا درجہ حرارت نقطہ انجماد توں تھلے چلا جاندا اے ژالہ باری تے بارشاں ہونے توں سردی شدید تر ہوئے جاندی اے۔ وادی سون وچ سیر دے لئی انتہائی موزاں مہینے مارچ ،اپریل ،جولائی ،اگست تے ستمبر نيں۔ وادی وچ برسات دا موسم انتہائی اُتے لطف ہُندا اے جدوں پہاڑاں توں بہندے نالاں دا شوراک خوبصورت سماں پیش کردا اے۔ پھُلاں تے سبزے وچ اک تروتازگی آجاندی اے اورگرمی دے موسم وچ سرد ہواواں جاڑے دا احساس دلاندی نيں۔ برسات دا مزہ ایسی صورت وچ تے وی ودھ جاندا اے جدوں آپ کسی جھیل دے کنارے یا کسی پہاڑی اُتے ہاں اوتھے توں وادی سون دے طول وعرض وچ پھیلے ہرے بھرے کھیت جنت دا سماں پیش کردے نيں۔ ایتھے دا موسم انتہائی دلفریب اے۔ ذرہ توں بادل بنے اورپل وچ برس دے آسماں صاف ہوئے جاندا اے البتہ سردیاں وچ بارش کئی کئی روز تک جاری رہندی اے۔[۳] وادی سون دا علاقہ اپنی دلکش وادیاں۔ خوبصورت جهیلاں تے باغات تے خوشگوار موسم دی وجہ توں سیاحاں نوں اپنی طرف کھچ کر لے آندی اے۔ تے ہر سال بے شمار سیاح وادی سون دا رخ کردے نيں۔
زرعی پیداوار
سودھووادی سوُن باقی بارانی علاقےآں دی نسبت زیادہ بہتر زرعی پیداوار دا علاقہ اے۔ ایتھے دونے موسماں دی فصلاں جدوں کہ پھلاں وچ بادام، آڑو، انگور، سیب، ناشپاندی، کینو، لوکاٹ وغیرہ پائے جاندے نيں۔ ربیع دیاں فصلاں وچ گندم،سرساں،چنا کاشت کیتے جاندے نيں انہاں نوں ْ ہاڑیاں کہندے نيں۔ خریف فصلاں وچ جوار ،باجرہ ،مکئی ،مونگ،ماش وغیرہ شامل نيں انہاں نوں ْ ساونیاں کہندے نيں۔ گرمئی سبزیاں وچ کدو، بھنڈی، کریلا، بینگن، گووی، ٹینڈا، کھیرا، مرچ، ٹماٹر زیادہ اہم نيں۔ ایتھے واضح کرداں وادی سوُن دی اگیندی گرمئی گوبھی ملک دے طول وعرض وچ بھیجی جاندی اے جس توں وادی وچ خوشحالی دی لہر آئی اے راقم جدوں اگست دے اوائل وچ وادی وچ فیر رہیا سی ہر طرف لوک گوبھی دیاں فصلاں وچ ایداں دے نظر آندے جداں بہار وچ کِسے گلشن وچ پھُل کھلے ہون۔ سرِشام ٹرکاں اُتے اپنی اجناس لاد کر منزل نوں روانہ ہُندے ہوئے وادی دے محنتی نوجواناں دے چہراں اُتے روايتی طمانیت نظر آندی ۔[۳]
محجرات
سودھووادی سوُن دے متعلق وثوق توں کچھ کہنا تاں شاید ممکن نئيں البتہ وادی نال ملن والے محجرات توں اس دی عمر دا اندازہ لگایا جا سکدا اے وادی دے کئی تھاںواں توں مختلف انسانی ڈھانچے ،جانوراں دے ڈھانچے تے کئی اک گھریلو ضروریات زندگی دی اشیاء ملی نيں۔ کنہٹی دے نیڑے ڈھانچے ملے نيں مردوال توں مختلف جانوراں دے ڈھانچے،قدیم طرز رہائش ،سامانِ حرب،گھریلو ضروریات دی چیزاں تے سکے ملے نيں۔ محققاں دی رائے وچ پوٹھوہار تے وادی سوُن دا زمانہ ملدا جلدا اے۔ آریہ بدھ مت دے زمانے دیاں جنگاں وچ بعض واقعات ثابت کردے نيں مثلاً رگ وید وچ شرنجے بادشاہ نے سروشاں تے وڑچی ونتاں دے خلاف جنگ لڑی وڑچی ونتو جہلم تے اِنڈس دے درمیان وچ آباد سن ۔ وادی سوُن دے مہاڑی پنڈ وڑچھا دے متعلق قیاس کيتا جاندا اے کہ ایہ اوہی پنڈ اے جتھے جنگ لڑی گئی اس جنگ دا زمانہ ساڈھے پنج سو ق م دا اے۔ محققاں نے تہ دار چٹاناں توں عمر پنجاہ ملیئن سال شمار کیتی اے ۔ پاکستان وچ سَبھ توں پرانی تہ دار چٹاناں کوہِ نمک توں کوئلے دیاں کاناں نيں جنہاں دی عمر سٹھ ملین سال جدوں کہ چونے دے پتھر والی چٹاناں چالیس ملین سال پرانی نيں۔ روایت اے کہ کدی کوہِ نمک (TEETHS)سمندر دا حصہ سی جو رفتہ رفتہ خشک ہُندا گیا۔ سکندر مقدونی دے حوالے توں کئی اک روایتاں موجود نيں ایتھے توں سکندر اعظم دے زمانے دے سکے ملے نيں۔سکندراعظم 376 ق م وچ ٹیکسلا وارد ہويا سکندراعظم دی فوجی چھاؤنی دے حوالے توں سید نور علی ضامن نے اپنی کتاب تذکرہ سکندر اعظم تے پٹھان وچ کوہِ نمک تے یونان دی اوسط بلندی نوں جواز دسیا اے۔[۳]
وادی سون تک رسائی
سودھووادی سون تک رسائی بہت آسان اے پبلک ٹرانسپورٹ لاہوریا راولپنڈی دونے جگہ توں تن گھینٹے وچ وادی سون دے مرکزی شہرنوشہرہ پہنچیا دیندی اے ۔ ذاتی ٹرانسپورٹ ہوئے تاں لاہور توں آندے ہوئے موٹروے للہ انٹر چینج توں اتر کر 30 کلو میٹرجنوب دی طرف سفر کرکےکٹھہ گااں توں سجے طرف کٹھہ دے پہاڑعبورکرکے 16کلو میٹر اگے پیل چوک اے۔ پنڈی اسلام آباد توں آنے والے سیاح کلرکہار انٹر چینج توں اتر کر جنوب دی سمت 35 کلومیٹر سفر دے بعد پیل چوک پہنچ سکدے نيں۔جتھوں بالکل سیدھی جانے والی سڑک صرف 8 کلو میٹر دور جابہ پنڈ پہنچیا دیندی اے جابہ گااں توں جانب مشرق مڑ جاواں ۔ وادی سون شروع ہوئے چکی اے
وادی سون دے فیملی پوائنٹ اورتاریخی تھاںواں
سودھو1۔ کنہٹی گارڈن ، جتھے کئی چشمے تے آبشاراں نيں۔گھنے درخت تے ویو پوائنٹ نيں ۔ دن دا بیشتر حصہ اوتھے سیروسیاحت تے ککنگ کردے ہوئے گزاریا جا سکدا اے ۔ کیمپنگ دی اجازت وی اے 2۔ کھبیکی جھیل ۔ دلکش بورڈ ، برڈز ویوپوائنٹ۔ کشتیاں نيں ۔ پی ٹی ڈی سی دا ریسٹورنٹ پلس ہوٹل اے 3۔ اوچھالی جھیل ۔ بہت ہی وسیع تے عریض رقبے اُتے پھیلی ہوئی اے ۔ ایتھے وی کشتیاں موجود نيں 4۔ مائی والی ڈھیری ۔ گول چوٹی والی پہاڑی جو وادی سون دے بیشتر حصےآں توں دکھادی دیندی اے ایتھے توں وادی سون دی دونے جھلیاں ، نمل جھیل تے شمالی طرف پوٹھوہار دا کچھ حصہ دیکھیا جا سکدا اے • تھوڑی بہت چلنے دی مشقت کر لئی جائے تاں کفری دے نزدیک چشمہ ڈیپ شریف دس منٹ دی پیدل واک اُتے اے اس دے نیڑے توں گزردے ہوئے ہور اگے چشمہ جھال مجھالی اے ۔ اس توں وی ہور اگے وادی گوسر اے جتھے ہموار میدان نيں جو نہایت سرسبزو شاداب نيں ۔ ایتھے جنوبی پہاڑی توں وادی سون دی تیسری وڈی جاہلر جھیل دا نظارا کيتا جا سکدا اے • سوڈھی جے والی چانبل روڈ اُتے خانقاہ حضرت سلطان مہدی دے نیڑے چشمہ اے جس دا رستہ تھوڑا مشکل اے لیکن ایتھے پانی بہت وافر مقدار وچ موجود اے ۔ تھوڑی جہی ٹریکنگ کر کے ایتھے پہنچ سکدے نيں تے پورا اک دن ایتھے ککنگ تے نہانے وچ گزاریا جا سکدا اے • نرسنگ پھوار چانبل دے نزدیک اے ایتھے وی پانی دے چشمے نيں ۔ ویہہ توں تیس منٹ دی پیدل واک اے ۔ ایتھے بوڑھ تے کئی دوسرے گھنے درخت نيں وسیع تے عریض گراسی لان نيں ۔ سکھاں دے تعمیرکردہ دو اشنان گھاٹ نيں ۔ اک گردوارہ وی اے ۔ • کھڑومی جھیل ۔ ایتھے دا پانی تھلے دی طرف جاندا ہويا چار وکھ وکھ خوب صورت آبشاراں بناندا اے ۔ رستہ تھوڑا مشکل اے اک گھینٹے دی ٹریکنگ اے ۔ لیکن بہترین جگہ اے • امب شریف ٹیمپل۔ ایتھے جانے دا رستہ کافی خراب اے فوروہیل جیپ جا سکدی اے یا اوچھالی توں پیدل دو گھینٹے دا رستہ اے جو چشمے دے نال نال چلدا اے ۔ دلکش جگہ اے • قعہ کوٹ ہر دو سودھی نزد کٹھوائی دے نیڑے اے ایتھے تک گڈی اُتے جا سکدے نيں پرانے قلعے دے آثار نيں • تلاجھا ۔ ایہ وی اک قدیم قلعہ اے جتھے خوب صورت پتھراں توں بنائے گئے تقریباً250 مکانات موجود نيں ۔ جانے دا رستہ تھوڑا مشکل اے ۔ کھوڑہ پنڈ توں ڈھوک کسیری دے کولوں گزردے ہوئے پیدل جاواں تاں دو گھینٹے وچ قلعہ تک پہنچ سکدے نيں ۔ خوشاب توں آئیاں تاں پہاڑی دے درمیان بابا کچھی والا فقیر دا بورڈ لگیا ہويا اے اوتھے توں ست کلو میٹر دور دربار اے ایتھے گڈی کھڑی کرکے وی قلعہ تک جا سکدے نيں • اکراندا قلعہ ۔ کھبیکی دے شمال وچ وی اک وڈے قلعے دے آثار نيں • کھبیکی توں ہی شمال دی طرف چشمے نيں جنہاں دا پانی نیلے رنگ دا اے دو توں تن گھینٹے دی واک اے ۔ • وادی سون دے مشہور پنڈ سوڈھی جے والی وچ سرکاری ریسٹ ہاؤس اے جتھے مختلف خوش ذائقہ پھلاں دے درخت وی نيں تے نیڑے توں اک چشمہ وی گزر رہیا اے • پھلواری ریسٹ ہاؤس وی سرکاری اے جو سکیسر پیک دے نیڑے اے ایتھے گھنے جنگل نيں بکنگ دے لئی ڈپٹی کمشنر خوشاب توں اجازت لینا پڑدی اے ۔ • کلیال پنڈ دے نیڑے اک خانقاہ اے جو کافی بلندی اُتے اے لیکن اوتھے تک گاڑیاں تے بائیک جا سکدیاں نيں ۔ • ہر دو سودھی پنڈ توں کوٹ قلعہ تے اوتھے توں اگے ستاراں دے مقام اُتے کچھ چشمے تے اک جھیل نيں ایہ رستہ جبی ڈھوکری توں گزر کر میانوالی خوشاب روڈ توں جا ملدا اے وادی سون وچ ہن کافی رہائشی ہوٹل بن چکے نيں سب توں بہتر ، معیاری تے مناسب قیمت والا مہریہ ہوٹل نوشہرہ اے ۔ دوسرا ہوٹل اس دے نیڑے مدینہ ہوٹل اے ۔ جدوں کہ کھبیکی جھیل مین روڈ اُتے جھیل کنارے ناں دا اک ہوٹل اے جتھے اک کنٹینر نوں دو حصےآں وچ تقسیم کر کے دو کمرے بنائے گئے نيں ۔ ایڈونچر دے شائقین اک دن وچ کھڑومی آبشارز دی سیر کر سکدے نيں۔فطری حسن تے پرسکون جگہ دیکھنے دے شوقین حضرات دے لئی ایتھے اُتے نرسنگھ پھوار تے چشمہ ڈیپ شریف، کنھٹی باغ دے تھاںواں نيں۔ گھر والےآں دے نال سیر کرنے والےآں دے لئی بہتر اے کہ اوہ جمعہ دی شام نوں کھبیکی جھیل اُتے آ جاواں جتھے اُتے پی ٹی ڈی سی نے اک چنگا ریزورٹ بنایا اے۔ بہترین کھانے دے لئی نوشہرو دا دیسی ڈیرہ ہوٹل جدوں کہ پیل چوک وچ واقع ہوٹل الثرید وی بہترین اے۔ تریخ توں دلچسپی رکھنے والےآں دے لئی تلاجہ قلعہ، اکراند قلعہ، امب مندر تے شیر شاہ سوری دی چیک پوسٹ تے ہور تھاںواں نيں۔
حوالے
سودھوباہرلے جوڑ
سودھووادی سون سکیسر سانچہ:پاکستان دی وادیاں سانچہ:جغرافیہ پنجاب
[۱] Archived 2015-08-19 at the وے بیک مشین