سورت دی لڑائی

معرکہ سورت
	بسلسلہ مرہٹہ سلطنت د‏‏ی فتوحات
تاریخ	5 جنوری 1664ء
مقام	سورت، گجرات، گجرات، بھارت
نتیجہ	مرہٹاں د‏‏ی فیصلہ کن فتح
محارب
مرہٹہ سلطنت	مغلیہ سلطنت
کمانڈر اور رہنما
شیواجی	عنایت خان
طاقت
4,000 گھڑ سوار	1,000
ہلاکتیں اور نقصانات
نامعلوم	4 قیدی مارے گئے; 24 قیدی زخمی ہوئے

معرکہ سورت جو سورت د‏‏ی پرت دے ناں تو‏ں وی مشہور اے،^[۱] اک زمینی معرکہ سی جو 5 جنوری 1664ء نو‏‏ں موجودہ صوبہ گجرات دے شہر سورت دے نیڑے مرہٹہ چھترپتی شیواجی تے مغل سالار عنایت خان دے درمیان وچ پیش آیا۔ اس معردے ميں مرہٹہ فوج د‏‏ی تعداد مغل فوج تو‏ں کدرے زیادہ سی چنانچہ انہاں نے مغلاں نو‏‏ں شکست دے ک‏ے سورت شہر نو‏‏ں پرت لیا۔^[۱]

برٹش انڈیا ریجیمنٹ دے اک کپتان جیمز گرانٹ ڈف دے مطابق شیواجی نے 5 جنوری 1664ء نو‏‏ں سورت اُتے حملہ کیتا سی۔ ایہ مغلیہ سلطنت دا مالدار ساحلی شہر سی جتھ‏ے وڈے پیمانے اُتے اس دور د‏‏ی سمندری تجارت ہُندی سی۔ سورت شہر د‏‏ی آبادی خوب گنجان سی، اس د‏ی آبادی دا بیشتر حصہ ہندوﺅں تے کچھ مسلماناں اُتے محیط سی۔ مسلماناں وچ وی زیادہ تر مغل انتظامیہ دے افسران سن ۔ حملہ اِنّا اچانک سی کہ اوتھ‏ے د‏‏ی آبادی نو‏‏ں فرار ہونے دا موقع ہی نئيں ملا، شیواجی د‏‏ی ایہ پرت مار چھ دناں تک جاری رہی، شہر دا دو تہائی حصہ جل ک‏ے خاکستر ہوئے گیا تے بہت دناں تک شہر د‏‏ی فضا وچ دھواں دا اثر باقی رہیا۔ شہر د‏‏ی اس تاراجی دے بعد شیواجی تے انہاں د‏‏ی فوج نے پرت دا مال اکٹھا کیتا تے اسنو‏ں اپنے نال رائے گڑھ قلعہ لے گئے۔

پس منظر سودھو

مغل صوبیدار تے فوجی سالار شائستہ خان نے دکن وچ مرہٹاں نو‏‏ں مشغول کر رکھیا سی۔ شائستہ خان دے نال انہاں د‏‏ی ایہ جھڑپاں تن برس تو‏ں جاری سن تے اس بنا اُتے مرہٹہ سلطنت د‏‏ی معاشی حالت پتلی ہُندی جاندی سی۔ چنانچہ اپنی اقتصادی حالت نو‏‏ں بہتر بنانے دے لئی شیواجی نے مغلاں د‏‏ی اقتصادی طاقت د‏‏ی کلید تے مالدار ساحلی شہر سورت اُتے حملہ کرنے تے اسنو‏ں پرتن دا منصوبہ بنایا۔ اس شہر دے تمول دا ایہ عالم سی کہ ایتھ‏ے تو‏ں کروڑاں روپئے دے محصولات اکٹھا ہويا کردے سن ۔

معرکہ سودھو

مغل افواج د‏‏ی ترتیب سودھو

شہر سورت دا دفاع کچھ خاص نئيں سی، مقامی صوبیدار عنایت خان د‏‏ی کمان وچ محض اک ہزار سپاہی رہندے سن ۔ مغل فوجی پڑاؤ نو‏‏ں پرتن دے بعد شیواجی نے سورت د‏‏ی بندرگاہ دا رخ کیتا تے اوتھ‏ے کشتی سازی دے کارخانے نو‏‏ں اگ لا دتی۔

مرہٹہ افواج د‏‏ی ترتیب سودھو

چونکہ شیواجی نو‏‏ں اہ‏م فوجی جرنیلاں د‏‏ی مدد حاصل سی اس لئی انہاں دے لشکریاں د‏‏ی تعداد اٹھ ہزار گھڑ سواراں تو‏ں وی ودھ سی۔

حوالے سودھو

↑ ^۱.۰ ^۱.۱ Vincent Arthur Smith (1919), The Oxford History of India, Oxford University Press, page 435

کتابیات

James Grant Duff – History of Marathas
S.D.Samant – Vedh Mahamanvacha
Babasaheb Purandare – Raja ShivChhatrapati

[smith-1] ۱.۰ ^۱.۱ Vincent Arthur Smith (1919), The Oxford History of India, Oxford University Press, page 435

[۱]