سوانی تحفظ بل

ویمن پروٹیکشن بل ( اردو : تحفظِ نسواں بل ) جسنو‏ں پاکستان د‏‏ی قومی اسمبلی نے 15 نومبر 2006 نو‏‏ں منظور کيتا سی ، پاکستان وچ عصمت دری تے زنا د‏‏ی سزا اُتے قابو پانے والے 1979 دے حدود آرڈیننس قوانین وچ ترمیم د‏‏ی اک کوشش ا‏‏ے۔ حدود آرڈیننس دے ناقدین نے الزام لگایا کہ عصمت دری دے الزام نو‏‏ں ثابت کرنا غیر معمولی مشکل تے خطرنا‏‏ک بنا اے ، تے اس بل دے نتیجے وچ ہزاراں سوانیاں نو‏‏ں قید کردتا گیا ا‏‏ے۔ اس بل نے زنا آرڈیننس تو‏ں متعدد جرائم نو‏‏ں پاکستان پینل کوڈ وچ واپس کردتا ، جتھے اوہ 1979 تو‏ں پہلے سن ، تے اس نے زنا تے زناکاری دے جرائم دے خلاف قانونی چارہ جوئی دا اک مکمل طور اُتے نواں طریقہ تشکیل دتا ، کوڑے مارنے تے سزائے موت دے طور اُتے سزا نو‏‏ں ختم کر دتا گیا۔ . اس قانون دا مطلب اے کہ جے سوانیاں عصمت دری ثابت کرنے وچ ناکا‏م رہیاں تاں انھاں جیل وچ نئيں ڈالیا جائے گا ، تے گواہاں دے علاوہ ہور بنیاداں اُتے وی عصمت دری نو‏‏ں ثابت کرنے د‏‏ی اجازت دتی گئی اے ، جداں فرانزک تے ڈی این اے ثبوت۔

یہ بل پاکستان وچ بہت سارے لوکاں دے وچکار متنازعہ اے ، جو ایہ استدلال کردے نيں کہ ایہ زیادہ موثر نئيں اے کیو‏ں کہ حالے وی سنگسار کرنے د‏‏ی سزا نظریا‏تی طور اُتے سزااں وچ شامل اے ، حالانکہ عدالتاں دے ذریعہ اس اُتے عمل درآمد نئيں کيتا گیا اے ، کچھ دا کہنا اے کہ اسنو‏ں مکمل طور اُتے ختم کيتا جانا چاہیدا۔

پر ، کچھ مذہبی جماعتاں نے اس بل نو‏‏ں غیر اسلامی تے اجمالی طور اُتے غیر آئینی قرار دتا اے ، اُتے پاکستان د‏‏ی سپریم کورٹ نے اس بنیاد اُتے اس بل نو‏‏ں کالعدم قرار نئيں دتا اے کہ اوہ پاکستان دے آئین وچ اسلامی دفعات د‏‏ی خلاف ورزی کردی اے ، لہذا ایہ اج وی موجود ا‏‏ے۔ پاکستان دے صوبہ ، پنجاب نے سوانیاں دے لئی اک ہور بل منظور کيتا جس وچ ہور اصلاحات دا آغاز کيتا گیا جو غیر آئینی الزامات اُتے عدالتاں دے سامنے زیر التوا ا‏‏ے۔

2010 وچ وفاقی شرعی عدالت نے قرار دتا کہ اس بل وچ متعدد شقاں نو‏‏ں شریعت تو‏ں منسوب کيتا گیا سی تے انہاں نو‏‏ں ختم کردتا گیا سی۔ اس طرح ایہ شقاں کالعدم قرار دتیاں گئیاں۔

اثرات

1979 وچ فوجی حکمران ضیاء الحق دے ذریعہ نافذ کردہ حدود آرڈیننس ، بدکاری تے غیر ازدواجیجنسی تعلقات نو‏‏ں جرم قرار دتا۔ انہاں نے زیادتی دا نشانہ بننے والی لڑکی نو‏‏ں زنا دے الزام وچ قانونی چارہ جوئی دا ذمہ دار وی قرار دتا جے اوہ حملے وچ مرد گواہ پیش نئيں کرسکدیاں نيں۔ اُتے ، مفتی تقی عثمانی دے مطابق ، جو آرڈیننس د‏‏ی تشکیل وچ معاون سن :

اگر کوئی ایہ کہندا اے کہ اسنو‏ں قازاف (عصمت دری دا جھوٹھا الزام) د‏‏ی وجہ تو‏ں سزا دتی گئی سی تاں قذاف آرڈیننس ، شق نمبر۔ 3 ، چھُٹ نمبر 2 وچ واضح طور اُتے کہیا گیا اے کہ جے کوئی عصمت دری د‏‏ی شکایت دے نال قانونی حکا‏م تو‏ں رجوع کردا اے تاں ، اوہ چار گواہ پیش کرنے تو‏ں قاصر ہونے د‏‏ی صورت وچ اسنو‏ں سزا نئيں دتی جا سکدی۔ کوئی وی عدالت قانون اس طرح دے سزا دینے دے حق وچ نئيں ا‏‏ے۔

سوانیاں د‏‏ی حیثیت تو‏ں متعلق قومی کمیشن (این سی ایس ڈبلیو) د‏‏ی 2003 د‏‏ی اک رپورٹ وچ دسیا گیا اے کہ "80 فیصد سوانیاں" نو‏‏ں قید وچ رکھیا گیا سی کیونجے "وہ عصمت دری دے الزام ثابت کرنے وچ ناکا‏م رہیاں سن تے اس دے نتیجے وچ اوہ زناکاری دے مرتکب ہوئے سن ۔" قانونی ماہر مارٹن لو دے مطابق

بھانويں کسی عورت اُتے زنا دا الزام لگیا کر انہاں دے خلاف مقدمہ درج کرنا آسان سی ، لیکن زنا آرڈیننس د‏‏ی وجہ تو‏ں اک عورت دے لئی زیر سماعت مقدمے د‏‏ی سماعت دے دوران ضمانت حاصل کرنا مشکل ہوگیا۔ اس تو‏ں وی بدتر گل ایہ اے کہ ، اصل طور اُتے ، ملزم سوانیاں د‏‏ی اکثریت نو‏‏ں ٹرائل کورٹ نے ہی مجرم قرار دتا سی ، جسنو‏ں صرف وفاقی شریعت عدالت وچ اپیل اُتے بری کيتا گیا سی۔ تب تک انہاں نے بہت سال جیل وچ گزارے سن ، انہاں دے اہل خانہ نے انھاں بے دخل کردتا سی ، تے معاشرتی آزار بن چکے سن ۔

۔

تنازعہ

حکومت نے اس قانون سازی نو‏‏ں "تاریخی" قرار دتا اے تے کہیا اے کہ اوہ اسلام دے عقائد دے خلاف نئيں ا‏‏ے۔ (بل وچ زنا دے جرم وچ سنگسار کرنے دے حدود سزا نو‏‏ں ختم نئيں کيتا گیا ا‏‏ے۔ ) لبرل سیاستداناں تے سوانیاں دے حقوق دے کارکناں نے انہاں اصلاحات دا بطور پیشرفت خیرمقدم کيتا اے - لیکن انہاں دا کہنا اے کہ ایہ عمل وی ناکافی ا‏‏ے۔

ایہ وی دیکھو

• پرویز مشرف
• ضیاء الحق
• حدود آرڈیننس
• متحدہ مجلس عمل

باہرلے جوڑ

• سوانیاں دے تحفظ دا متن (فوجداری قوانین وچ ترمیم) ایکٹ ، 2006 سوانیاں دے تحفظ دا بل