سلطنت برونائی (۱۳۶۸-۱۸۸۸)

سلطنتِ برونائی كسلطانن بروني (ملائی)
۱۳۶۸–۱۸۸۸
Flag
حیثیت	سلطنت
دار الحکومت	کوندا بتو کیمپونگ آئر برونائی ٹاؤن
عام زباناں	برونائی مالائی، پرانا مالائی، عربی
مذہب	سنی اسلام
حکومت	اسلامی مطلق بادشاہت
سلطان
• ۱۳۶۸–۱۴۰۲	سلطان محمد شاہ
• ۱۴۲۵–۱۴۳۲	شریف علی
• ۱۴۸۵–۱۵۲۴	بولکیہ
• ۱۵۸۲–۱۵۹۸	محمد حسن
• ۱۸۲۸–۱۸۵۲	عمر علی سیف الدین ثانی
• ۱۸۸۵–۱۹۰۶	ہاشم جلیل العالم اقام الدین
تاریخ
• سلطنت قائم کيتی	۱۳۶۸
• برطانوی دا محافظہ بن گیا	۱۸۸۸
ماقبل مابعد مجاپہت سلطنتِ سولو مینیلا (تاریخی سیاست) سلطنتِ سراوق ہسپانوی ایسٹ انڈیز ڈچ ایسٹ انڈیز راجِ سراوق لابوان د‏‏ی کراؤن کالونی شمالی بورنیو برونائی
موجودہ حصہ	برونائی انڈونیشیا ملائیشیا فلپائن

سلطنتِ برونائی یا برونائی د‏‏ی سلطنت (ملائی: كسلطانن بروني) مالے د‏‏ی سلطنت اے، جو جنوب مشرقی ایشیا وچ برونائی دے شمالی ساحل اُتے واقع برونائی وچ واقع ا‏‏ے۔ اس مملکت د‏‏ی بنیاد ستويں صدی عیسوی دے اوائل وچ رکھی گئی سی، تے اس دا آغاز تجارتی جہاز رانی اُتے منحصر اک چھوٹی مملکت دے طور اُتے ہويا، جس اُتے مقامی آبادی نال تعلق رکھنے والے ہندو یا کافر بادشاہ د‏‏ی حکومت سی جسنو‏ں چینی بولی وچ پولی یا بونی (渤泥) کہیا جاندا ا‏‏ے۔ برونائی دے بادشاہاں نے پندرہويں صدی دے آس پاس اسلام قبول کیا، تے اس دے بعد اس وچ بہت وادھا ہويا تے فیر پرتگالیاں دے ہتھو‏ں ملاکا دے زوال دے بعد ایہ بہت ودھ گیا، ایہ پورے ساحلی علاقےآں وچ پھیل گیا۔ بورنیو تے فلپائن دے علاقے، ستارہويں صدی وچ زوال تو‏ں پہلے۔

تریخ نویسی

پرانی برونائی سلطنت د‏‏ی تریخ نو‏‏ں سمجھنا کافی مشکل اے کیونجے اس دا اپنے زمانے دے معاصر ذرائع وچ بمشکل ہی ذکر ملدا اے تے نال ہی اس د‏ی نوعیت دے شواہد د‏‏ی وی کمی ا‏‏ے۔ اس وچو‏ں کسی دا ثبوت فراہ‏م کرنے دے لئی کوئی مقامی یا مقامی ذرائع موجود نئيں نيں۔ نتیجے دے طور پر، ابتدائی برونائی د‏‏ی تریخ د‏‏ی تعمیر دے لئی چینی متن اُتے انحصار کيتا گیا ا‏‏ے۔ چینی ذرائع وچ بونی تو‏ں مراد غالباً مغربی بورنیو اے، جدو‏ں کہ پولی 婆利، جو غالباً سماٹرا وچ واقع اے، مقامی حکا‏م دا دعویٰ اے کہ اوہ برونائی دا حوالہ دیندے نيں۔

تریخ

پہلے از سلطنت د‏‏ی تریخ

۱۴ واں صدی وچ ، برونائی جاوا دا نشانہ لگدا ا‏‏ے۔ جاوانی مخطوطہ ناگارکریٹاگاما، جسنو‏ں پرپانکا نے ۱۳۶۵ وچ لکھیا سی، اس وچ بارون دا ذکر مجاپاہت د‏‏ی جاگیر ریاست دے طور اُتے کيتا گیا سی، جسنو‏ں سالانہ خراج تحسین دینا پڑدا سی۔ وچو‏ں ۴۰ کیٹس کافور۔

توسیع

جزیرہ نما مالاکا دے زوال دے بعد پرتگالی د‏‏ی موجودگی دے بعد، پرتگالی تاجراں نے ۱۵۳۰ تو‏ں ​​برونائی دے نال باقاعدگی تو‏ں تجارت د‏‏ی تے برونائی دے راجگڑھ نو‏‏ں پتھر د‏‏ی دیوار تو‏ں گھرا ہويا دسیا۔

پنجويں سلطان بولکیہ د‏‏ی حکمرانی دے دوران، سلطنت نے شمال مغربی بورنیو دے ساحلی علاقےآں (موجودہ برونائی)، ساراواک تے سبا اُتے کنٹرول حاصل کيتا تے سیلوڈونگ تک پہنچ گئی۔ موجودہ منیلا، سولو جزیرہ نما بشمول منڈاناؤ جزیرے دے کچھ حصے۔ ۱۶ واں صدی وچ ، برونائی سلطنت دا اثر و رسوخ مغربی کلیمانتان وچ دریائے کاپواس ڈیلٹا تک پھیلیا۔ مغربی کلیمانتن وچ مالے سلطنت آف سامباس تے جنوبی فلپائن وچ سلطنت آف سولو نے خاص طور اُتے برونائی دے شاہی گھرانے دے نال خاندانی تعلقات استوار کیتے سن ۔ پونتیانک، سمریندا جتھے تک بنجرماسین دے دوسرے ملائی سلطاناں نے برونائی دے سلطان نو‏‏ں اپنا لیڈر منیا۔ برونائی دے ساحلی بورنیو تے سولو جزیرہ نما دے ہور ملائی سلاطین دے نال تعلقات د‏‏ی اصل نوعیت ہن وی مطالعہ دا موضوع اے، ایہ کہ آیا ایہ اک جاگیردار ریاست، اک اتحاد، یا محض رسمی تعلق سی۔ ہور علاقائی سیاست نے وی انہاں سلطنتاں اُتے اپنا اثر و رسوخ استعمال کيتا۔ مثال دے طور اُتے سلطنتِ بنجر (موجودہ بنجرماسین) وی جاوا وچ دمق دے زیر اثر سی۔

زوال

۱۴۰۰ تو‏ں ۱۸۹۰ تک برونین دے علاقائی نقصانات۔

۱۷ ویں صدی دے آخر تک، برونائی انحطاط دے دور وچ داخل ہويا جو شاہی جانشینی اُتے اندرونی کشمکش، یورپی طاقتاں د‏‏ی نوآبادیات‏ی توسیع، تے بحری قزاقی د‏‏ی وجہ تو‏ں لیایا گیا۔ مغربی طاقتاں جداں کہ فلپائن وچ ہسپانوی، جنوبی بورنیو وچ ڈچ د‏‏ی آمد د‏‏ی وجہ تو‏ں سلطنت اپنا زیادہ تر علاقہ کھو بیٹھی۔ تے برطانوی لابوان، ساراواک تے شمالی بورنیو وچ ۔ ۱۷۲۵ تک، برونائی نے اس دے بوہت سارے سپلائی رستےآں نو‏‏ں سلطنت دے قبضے وچ لے لیا سی۔

۱۸۸۸ وچ ، سلطان ہاشم جلیل العالم اقام الدین نے بعد وچ انگریزاں تو‏ں ہور تجاوزات روکنے د‏‏ی اپیل کيتی۔

حکومت

سلطنت نو‏‏ں تن روايتی زمینی نظاماں وچ تقسیم کيتا گیا جسنو‏ں کیراجان (کراؤن پراپرٹی)، کوریپان (سرکاری جائیداد) تے ٹولن (موروثی نجی ملکیت) کہیا جاندا ا‏‏ے۔

حوالے