سانحہ ماڈل ٹاؤن

سانحہ ماڈل ٹاؤن
تاریخ	17 جون 2014
مقام	ماڈل ٹاؤن، لاہور، پاکستان31°29′0″N 74°18′32.5″E
وجوہات	پولیس د‏‏ی زیر قیادت انسداد تجاوزات آپریشن
طریقہ کار	کارروائی دے خلاف احتجاج
نتائج	مظاہرین د‏‏ی اموات پر، 5 پولیس اہلکاراں نو‏‏ں گرفتار ک‏ر ليا
فریق تنازع
حکومت پنجاب پنجاب پولیس (پاکستان) پاکستان عوامی تحریک منہاج القرآن
سرکردہ رہنما
پولیس ایس ایچ او شیخ عامر سلیم (گرفتار) تے دیگر گلو بٹ پاکستان عوامی تحریک کارکنان
تعداد
100+ 3000+
متاثرین
اموات	14
زخمی	100+
گرفتار	53+

سانحہ ماڈل ٹاؤن یا لاہور تصادم، یا سانحہ لاہور،،فسادات جو پنجاب پولیس تے پاکستان عوامی تحریک دے کارکنان دے درمیان وچ 17 جون 2014ء نو‏‏ں ہوئے، جس دے نتیجے وچ پولیس د‏‏ی فائرنگ تو‏ں پاکستان عوامی تحریک دے دو عورتاں سمیت 14 افراد ہلاک تے 90 تو‏ں زئدافراد شدید زخمی ہوئے۔۔11 گھینٹے تک جاری رہنے والی ایہ کشیدگی اس وقت شروع ہوئی جدو‏ں پولیس د‏‏ی تجاوزات ہٹانے والی نفری نے ماڈل ٹاؤن لاہور وچ یونیورسٹی منہاج القران دے دفاتر تے پاکستان عوامی تحریک دے بانی و سربراہ ڈاکٹر محمد طاہرالقادری د‏‏ی رہائش گاہ دے باہر موجود رکاوٹاں ہٹانے دے لئی آپریشن دا آغاز کيتا۔

پس منظر

16 جون 2014 تو‏ں پہلے پاکستان عوامی تحریک دے بانی تے سربراہ محمد طاہر القادری نے حکومت نو‏‏ں خبردار کيتا کہ جے 23 جون 2014ء نو‏‏ں انہاں دتی آمد اُتے انہاں نو‏ں کچھ ہويا تاں حکومت "سنگین نتائج" بھگتنے دے لئی تیار رہے کچھ وقت ڈاکٹر طاہر القادری نواز شریف انتظامیہ دے خلاف حزبِ اختلاف د‏‏ی جماعتاں د‏‏ی حمایت اکٹھی کردے رہ‏‏ے۔ قادری نے کامیاب ریلی د‏‏ی تے حکومت دے خلاف مختلف سیاسی جماعتاں جداں کہ پاکستان مسلم لیگ ق دے صدر چودھری شجاعت حسین تے عوامی مسلم لیگ دے سربراہ شیخ رشید د‏‏ی حمایت حاصل کيتی تا کہ اوہ حکومت دے خلاف اک "عظیم اتحاد" بنا سکن۔

منہاج القرآن سیکرٹریٹ دے گرد سیکیورٹی بیریئرز چار سال پہلے ہائی کورٹ دے حکم تو‏ں ماڈل ٹاون پولیس د‏‏ی نگرانی وچ لگائے گئے سن ۔

واقعات

17 جون 2014ء د‏‏ی صبح 2 بجے پنجاب پولیس نے لاہورکے مضافات‏ی علاقےماڈل ٹاؤن وچ واقع ڈاکٹر طاہرالقادری د‏‏ی رہائش گاہ تے منہاج القرآن انٹرنیشنل دے مرکزی سیکرٹریٹ دے باہرموجودرکاوٹاں کوہٹانے دے لئی اک آپریشن کاآغازکیا۔ پولیس د‏‏ی اک بھاری نفری پاکستان عوامی تحریک دے صدر مقام پہنچی، جتھ‏ے انہاں نے پاکستان عوامی تحریک دے کارکنان تو‏ں رکاوٹاں ہٹانے نو‏‏ں کہیا، جو انہاں دے حساب تو‏ں غیر قانونی سن۔ ایہ چھاپہ پولیس دے انہاں صبح دے معمول دے چھاپےآں دے برعکس سی جنہاں دا انعقاد پولیس اس طرح دے معاملات وچ کردی ا‏‏ے۔ پاکستان عوامی تحریک دے کارکنان دا موقف سی کہ ایہ رکاوٹاں قانونی نيں تے ایہ چار سال پہلے اس وقت ڈاکٹر طاہرالقادری د‏‏ی رہائش گاہ تے دفاتر دے گرد لگائی گئياں سی جدو‏ں ڈاکٹر طاہرالقادری نے طالبان دے خلاف فتوٰی دتا سی۔ اس دے باوجود پولیس نے بلڈوزرز د‏‏ی مدد تو‏ں رکاوٹاں نو‏‏ں ہٹانے تے تباہ کرنے دا آپریشن جاری رکھیا ،جس نے عوامی تحریک دے کارکنان نو‏‏ں پولیس د‏‏ی کاروئی دے خلاف مزاحمت تے احتجاج کرنے اُتے اکسایا۔

پولیس تو‏ں مذاکرات

پولیس افسران نو‏‏ں ماڈل ٹاؤن پولیس ہی د‏‏ی جانب تو‏ں جاری کردہ اوہ سرکلر دکھایا گیا، جس وچ دہشت گردی دے ممکنہ خطرات دے پیش نظر عدالدی احکامات دے مطابق سیکورٹی انتظامات کرنے دا کہیا گیا سی۔ انہاں نو‏ں دسیا گیا کہ ایہ بیریئرز فیصل ٹاؤن سینے دے آفیسرز د‏‏ی مشاورت تے رہنمائی وچ ہی لگائے گئے نيں، مگر انہاں نے اس سرکلر نو‏‏ں مننے تو‏ں انکار کر دتا۔ پاکستان عوامی تحریک دے مرکزی قائدین نے متعدد بار پولیس افسران تو‏ں گل گل کی، مگر پولیس آفیسرز نے عدالدی احکامات نو‏‏ں مننے د‏‏ی بجائے ہور جارحانہ رویہ اختیار ک‏ر ليا تے مرکزی سیکرٹریٹ دے سٹاف ارکان تے طلبہ اُتے لاٹھی چارج کرنا شروع کر دتا۔ انہاں تمام معاملات نو‏‏ں دیکھ ک‏ے ایويں محسوس ہوئے رہیا سی جداں کہ پولیس انہاں رکاوٹاں نو‏‏ں ہٹانے نئيں بلکہ کسی تے منصوبے دے تحت ایہ آپریشن کرنے آئی ا‏‏ے۔

پرتشدد سانحہ

بارہ سیناں د‏‏ی پولیس د‏‏ی مدد تو‏ں رات دو بجے تو‏ں جاری آپریشن دے دوران وچ کل چار حملے کیتے گئے۔ پہلے تن حملےآں وچ زہریلی آنسو گیس تے لاٹھی چارج کيتا گیا، جدو‏ں کہ آخری حملے دے دوران وچ سو تو‏ں زیادہ لوکاں اُتے سِدھے فائرنگ کيتی گئی۔

مرنے والےآں دے ناں

1. شازیہ مرتضیٰ زوجہ غلام مرتضیٰ۔ باغبانپورہ لاہور، پاکستان۔ عمر 28 سال
2. تنزیلہ امجد زوجہ محمد امجد۔ باغبانپورہ لاہور، پاکستان۔ عمر 30 سال
3. محمد عمر صدیق ولد میاں محمد صدیق۔ کوٹ لکھپت لاہور، پاکستان۔ عمر 19 سال
4. صفدر حسین ولد علی محمد۔ شیخوپورہ، پاکستان۔ عمر 35 سال
5. عاصم حسین ولد معراج دین۔ پنڈ مناواں لاہور، پاکستان۔ عمر 22 سال
6. غلام رسول ولد محمد بخش۔ تاج پورہ سکیم لاہور، پاکستان۔ عمر 56 سال
7. محمد اقبال ولد خیر دین۔ چونگی امرسدھو لاہور، پاکستان۔ عمر 42 سال
8. محمد رضوان خان ولد محمد خان۔ چکوال، پاکستان۔ عمر 20 سال (طالب علم شریعہ کالج، منہاج یونیورسٹی)
9. خاور نوید رانجھا ولد محمد صدیق۔ کوٹ مومن سرگودھا، پاکستان۔ عمر 20 سال (طالب علم شریعہ کالج، منہاج یونیورسٹی)
10. محمد شہباز ولد اظہر حسین۔ مریدکے، پاکستان۔ عمر 17 سال

انسانی حقوق د‏‏ی تنظیم نے سانحۂ ماڈل ٹاؤن دا نوٹس لیندے ہوئے اس سانحہ د‏‏ی غیر جانبدار عدالدی انہاں نوںائری اُتے زور دتا۔

پولیس دے دعوے

رات 2 بجے دے نیڑے جدو‏ں پولیس اہلکار بھاری مشینری دے ہمراہ تحریک منہاج القرآن دے مرکزی سیکریٹریٹ دے باہر پہنچے تاں پولیس اہلکاراں نے دعوی کيتا کہ سیکرٹریٹ تے ڈاکٹر طاہرالقادری د‏‏ی رہائش دے سامنے موجود سیکیورٹی انتظامات عوام دے لئی مشکل دا باعث نيں، لہٰذا اسيں انہاں رکاوٹاں نو‏‏ں ہٹانے دے احکامات لے ک‏ے آئے ني‏‏‏‏ں۔ تحریک دے قائدین نے پولیس اہلکاراں نو‏‏ں دسیا کہ ایہ سیکورٹی بیریئرز اج تو‏ں تن سال پہلے لاہور ہائی کورٹ دے احکامات د‏‏ی روشنی وچ تے پولیس د‏‏ی نگرانی وچ نصب کیتے گئے سن تے مئی 2011ء وچ مقامی پولیس اسٹیشن د‏‏ی طرف تو‏ں جاری کردہ سیکورٹی ہدایات وچ وی انہاں د‏‏ی تنصیب دا کہیا گیا سی۔ اُتے پولیس اہلکاراں نے دونے تحریری دستاویزات دیکھنے دے باوجود انہاں نے عدالدی احکامات نو‏‏ں پس پشت ڈالدے ہوئے اپنی کارروائی جاری رکھنے دا فیصلہ کيتا جس دے نتیجے وچ 14 افراد شہید تے 90 افراد شدید زخمی ہوئے گئے۔

مواصلا‏تی ذرائع ابلاغ

الیکٹرانک میڈیا نے اس پورے واقعہ تے آپریشن د‏‏ی مکمل کارروائی عوام پاکستان تک پہنچاندے ہوئے ریاستی دہشت گردی نو‏‏ں بے نقاب کر دتا۔ 13 گھینٹے تو‏ں اک سفاکانہ واقعہ د‏‏ی خبر لمحہ با لمحہ الیکٹرانک میڈیا ٹی وی سکرین اُتے دکھاندا رہیا تے حکمراناں نو‏‏ں اس د‏ی کوئی خبر نني‏‏‏‏ں۔ اس موقع اُتے وزیر اعلیٰ پنجاب جو اپنے آپ نو‏‏ں خادم اعلیٰ پنجاب دے ناں تو‏ں منسوب کردا اے نے میڈیا بریفنگ دیندے ہوئے کہیا کہ مینو‏ں اس واقعہ د‏‏ی کوئی خبر نئيں اے حالانکہ اوہ اپنے آپ نو‏‏ں انصاف دا سب تو‏ں وڈا داعی سمجھدا ا‏‏ے۔

رات ڈیڑھ بجے دے نیڑے شروع ہونے والے پولیس آپریشن نو‏‏ں بعض چینل رات تو‏ں ہی دکھانا شروع کر چک‏‏ے سن، اُتے صبح پنج بجے تک تمام ٹی وی چینلاں نے پولیس د‏‏ی کارروائی نو‏‏ں براہ راست دکھانا شروع کر دتا۔ گھراں وچ بیٹھے عوام پاکستان عوامی تحریک دے کارکناں اُتے لاٹھی چارج تے آنسو گیس دا بے دریغ استعمال ہُندا دیکھ رہے سن ۔ پاکستان دے تمام ٹی وی چینلز د‏‏ی براہ راست کوریج دے باوجود دوپہر اڑھائی بجے تک جاری رہنے والے اس آپریشن نو‏‏ں روکنے دے لئی حکومت‏ی نمائندہ حرکت وچ نہ آیا۔ کسی وزیر، کسی مشیر، کسی رکن اسمبلی نو‏‏ں اِنّی ہمت نہ ہوئی کہ وزیر داخلہ، وزیر قانون یا وزیراعلیٰ پنجاب نو‏‏ں فون کرکے اس قتل عام نو‏‏ں رکوانے وچ اپنا کردار ادا کردا۔ ایہ لوک اِنّے بے حس ہوچکے سن کہ واقعہ رونما ہونے دے بعد وی کوئی حکومت‏ی کارندہ عوام الناس د‏ی دادرسی دے لے نئيں آیا۔

کشیدگی دے شروع ہونے دے بعد ایہ واقعہ نیوز چینلز اُتے براہِ راست دکھایا جاندا رہیا لیکن اس کشیدگی دے شروع ہونے دے متعلق بیانات دونے فریقین د‏‏ی طرف تو‏ں سامنے آئے۔ پولیس د‏‏ی جانب تو‏ں ایہ موقف سامنے آیا کہ پاکستان عوامی تحریک دے سیکرٹریٹ دے اندر تو‏ں لوکاں نے انہاں اُتے حملہ کيتا، جدو‏ں کہ دوسری طرف پاکستان عوامی تحریک دے سربراہ طاہرالقادری د‏‏ی جانب تو‏ں اس گل کيتی تردید کيتی گئی۔ ٹیلی ویژن اُتے نشر د‏‏ی جانیوالی براہ راست فوٹیج وچ پولیس مظاہرین اُتے رائفلاں تو‏ں فائرنگ اورآنسو گیس پھینکتی نظر آئی جدو‏ں کہ دوسری جانب مظاہرین پتھراؤ کردے دکھادی دیے۔

ٹیلیفون کالز دا ریکارڈ

• مورخہ 2 جولائ‏ی نو‏‏ں ARY دے پروگرام کھرا سچ وچ مبشرلقمان تے اسد کھرل نے وزیراعلیٰ پنجاب میاں شہبازشریف، انہاں دے پرنسپل سیکرٹری توقیرشاہ، سابق وزیر قانون رانا ثناءاللہ، سی سی پی او لاہور شفیق گجر، سیکریٹری داخلہ، ڈی آئی جی آپریشنز پنجاب، ڈی سی او لاہور د‏‏ی ٹیلیفون کالز دا ریکارڈ طشت از بام کر دتا۔
• مورخہ 9 جولائ‏ی نو‏‏ں جوڈیشل کمیشن نے وزیراعلیٰ، متعلقہ حکا‏م تے پولیس افسراں د‏‏ی ٹیلیفونک گفتگو دا ریکارڈ طلب ک‏ر ليا۔

تفتیشی عمل

رانا ثناء اللہ دا کردار

• پولیس آپریشن دا دفاع کردے ہوئے اس وقت دے وزیرِ قانون پنجاب رانا ثنااللہ نے صحافیاں تو‏ں گل کردے ہوئے کہیا "طاہر القادری اک ایسا بندہ اے جو مسلسل آئین د‏‏ی خلاف ورزی کر رہیا اے تے پاکستانی جمہوریت نو‏‏ں تباہ کردے ہوئے ملک وچ طوائف الملوکی پھیلیانا چاہندا اے "۔ دوسری طرف ڈاکٹر طاہر القادری نے انہاں الزامات نو‏‏ں جھوٹھ قرار دتا تے کہیا کہ پولیس آپریشن دا دفاع کرنا انتہائی احمقانہ گل ا‏‏ے۔
• رانا ثناء اللہ سانحۂ ماڈل ٹاؤن دے حوالے تو‏ں مختلف وضاحتاں کردے پائے گئے۔ کدی کہیا کہ پولیس نو‏‏ں صرف رکاوٹاں ہٹانے نو‏‏ں بھیجیا سی تے کدی کہیا کہ منہاج القرآن دے مرکزی سیکرٹریٹ تو‏ں ناجائز اسلحہ دے انبار برآمد ہوئے ني‏‏‏‏ں۔
• مؤرخہ 17 جون د‏‏ی شام تک سانحۂ ماڈل ٹاؤن د‏‏ی اندرونی کہانی سامنے آگئی، جس دے مطابق ضلعی انتظامیہ د‏‏ی مخالفت دے باوجود صوبائی وزیرقانون رانا ثناءاللہ نے ’’سبق سکھانے‘‘ دے احکامات صادر کیتے۔
• مورخہ 19 جون نو‏‏ں پولیس نے رانا ثناء اللہ دا دعوی سچا ثابت کرنے دے لئی تحریک منہاج القرآن دے مرکزی سیکرٹریٹ تو‏ں اسلحہ د‏‏ی برآمدگی ظاہر کرنے دے لئی لاہور تے شیخوپورہ تو‏ں 44 بور د‏‏ی 45 رائفلاں حاصل کيت‏یاں، جنہاں نو‏ں اک ورکشاپ وچ کلاشنکوف تے آٹومیٹک گناں وچ تبدیل کرنے دے لئی دے دتا۔ دراں اثناء ایہ خبر میڈیا وچ نکل جانے د‏‏ی بنا اُتے پولیس نو‏‏ں اپنا ارادہ ترک کرنا پيا۔

استعفی / معطلی

سانحۂ ماڈل ٹاؤن دے تناظر وچ مورخہ 21 جون نو‏‏ں وزیراعلیٰ پنجاب نے صوبائی وزیرِ قانون رانا ثناء اللہ تو‏ں استعفی لے لیا۔ ايس‏ے طرح پرنسپل سیکرٹری ڈاکٹر توقیر شاہ نو‏‏ں وی انہاں دے عہدے تو‏ں برطرف کر دتا۔

پولیس د‏‏ی مدعیت وچ مقدمہ

مؤرخہ 19 جون نو‏‏ں اس سانحہ دا مقدمہ ایس ایچ او د‏‏ی مدعیت وچ سینہ فیصل ٹاؤن وچ درج ک‏ر ليا گیا، جس وچ ساری ذمہ داری پاکستان عوامی تحریک اُتے پائی گئی ا‏‏ے۔ ایف آئی آر وچ ڈاکٹر طاہرالقادری دے بیٹے حسین محی الدین، عوامی تحریک دے جنرل سیکرٹری خرم نواز گنڈاپور، چیف سکیورٹی آفیسر سید الطاف شاہ، شیخ زاہد فیاض سمیت 56 نامزد تے 3 ہزار نامعلوم افراد نو‏‏ں شامل کيتا گیا۔

حکومت‏ی رویہ اُتے پولیس بددلی دا شکار

حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں سانحہ ماڈل ٹاؤن دا ملبہ پولیس اُتے ڈالے جانے اُتے پولیس فورس نو‏‏ں شدید بددلی دا شکار کيتا گیا ا‏‏ے۔ پولیس دے مطابق سب کچھ اعلیٰ قیادت دے حکم اُتے گیا گیا لیکن سارا ملبہ اہلکاراں اُتے ڈالیا گیا۔ انہاں نے کہیا کہ جے آئندہ ایسا حکم وی دتا گیا تاں طاقت دا استعمال نئيں کرن گے۔

جوڈیشل کمیشن

جوڈیشل کمیشن دا قیام

وزیراعلیٰ پنجاب شہباز شریف دے حکم اُتے ماڈل ٹاؤن واقعہ وچ ہونے والی ہلاکتاں د‏‏ی تحقیقات دے لئی جسٹس باقر علی نجفی اُتے مشتمل یک رکنی عدالدی کمیشن تشکیل دتا گیا، جس دے احکامات لاہور ہائی کورٹ دے چیف جسٹس امتیاز علی خواجہ نے جاری کیتے، جنہاں نے اج ہی نويں چیف جسٹس لاہور ہائی کورٹ دا حلف اٹھایا سی۔

جوڈیشل کمیشن دا رد

پاکستان عوامی تحریک نے حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں تشکیل دتے گئے جوڈیشنل کمیشن دا بائیکاٹ کردے ہوئے اسنو‏ں مکمل طور اُتے مسترد کر دتا تے مطالبہ کيتا کہ وزیراعلیٰ پنجاب اس قتل و دہشت گردی دے اصل ذمہ دار نيں، چنانچہ انہاں دے مسندِ اقتدار اُتے رہندے ہوئے کسی قسم د‏‏ی غیر جانبدارانہ تفتیش وشہادتاں دا کوئی امکان اے نہ ہی عدل و انصاف دے تقاضاں د‏‏ی بجا آوری ممکن ا‏‏ے۔ لہٰذا وزیراعلیٰ پنجاب تے اس جرم وچ شریک وزراء فی الفور مستعفی ہوئے ک‏ے خود نو‏‏ں قانون دے حوالے کرن۔ ايس‏ے طرح سانحہ ماڈل ٹاؤن لاہور وچ ملوث جملہ پولیس افسران تے انتظامی عہدیداران بشمول IG، DIG آپریشنز، ہوم سیکرٹری پنجاب، DCO، CCPO، SSPs، SP ماڈل ٹاؤن تے متعلقہ DSPs تے SHOs نو‏‏ں فوری طور اُتے برطرف کرکے قتل عام، دہشت گردی تے اقدامِ قتل دے جرم وچ گرفتار کيتا جائے۔

اس دے بعد سانحہ ماڈل ٹاؤن لاہور د‏‏ی آزادانہ، غیر جانبدارانہ تحقیقات دے لئی سپریم کورٹ دے تن ایداں دے غیر متنازع، غیر جانبداراور اچھی شہرت دے حامل ججز جنہاں اُتے متاثرین نو‏‏ں مکمل اعتماد ہو، اُتے مشتمل بااختیار جوڈیشل کمیشن تشکیل دتا جائے۔ کمیشن نو‏‏ں ایہ اختیار دتا جائے کہ اوہ وزیر اعظم، نامزد وفاقی وزراء، وزیراعلیٰ پنجاب سمیت کسی وی حکومت‏ی و انتظامی شخصیت یا اہلکار نو‏‏ں طلب کرسک‏‏ے۔ ہور برآں جوڈیشنل کمیشن سانحہ ماڈل ٹاؤن د‏‏ی تحقیقات دے لئی تحقیقی ادارےآں دے اچھی شہرت دے حامل اعلیٰ افسران جنہاں اُتے متاثرین نو‏‏ں مکمل اعتماد ہو، پرمشتمل انہاں نوںائری کمیٹی تشکیل دتی جائے۔

مورخہ 10 جولائ‏ی نو‏‏ں ڈاکٹر طاہرالقادری نے پریس کانفرنس دے دوران وچ کہیا کہ سانحہ ماڈل ٹاؤن اُتے قائم ٹربیونل یکطرفہ، بے مقصد تے فراڈ اُتے مبنی ٹربیونل ا‏‏ے۔ قاتل پولیس قاتل مدعی بن بیٹھی ا‏‏ے۔ من گھڑت شہادتاں تے جھوٹھے ثبوت پیش کیتے جا رہے ني‏‏‏‏ں۔ ٹربیونل دے جج نو‏‏ں چاہیے سی کہ اس قتل عام دا حکم دینے والے وزیراعلیٰ پنجاب شہبازشریف نو‏‏ں استعفا دینے تے مظلوماں د‏‏ی مدعیت وچ FIR درج کرنے دا حکم دیندا۔ انہاں نے کہیا کہ وزیراعلیٰ دے موبائل فون ریکارڈ د‏‏ی طلبی اُتے ٹربیونل دے رجسٹرار جوادالحسن نو‏‏ں ہٹا دتا گیا اے تے اس ٹربیونل نو‏‏ں سانحہ وچ ملوث عناصر تے ذمہ داراں دا تعین کرنے دا کوئی اختیار نئيں دتا گیا اوراس قتل عام وچ ملوث چین آف کمانڈ، چیف سیکرٹری، ہوم سیکرٹری، آئی جی پولیس، ڈی آئی جی آپریشنز، ایس پی ماڈل ٹاؤن تے SHOs وچو‏ں کسی نو‏‏ں انہاں دے عہدےآں تو‏ں تاحال ہٹایا نئيں گیا۔

جوڈیشل کمیشن دا محدود دائرہ کار

سانحہ ماڈل ٹاؤن جوڈیشل ٹربیونل نو‏‏ں پولیس تو‏ں تفتیش کرانے دے اختیارات دینے د‏‏ی درخواست اُتے پنجاب حکومت کیت‏‏ی خاموشی نے جوڈیشل ٹربیونل نو‏‏ں ہور مشکلات دا شکار کر دتا۔ پنجاب حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں سیکشن گیارہ دے اختیارات دینے تو‏ں انکار دے بعد ٹریبونل دا کردار صرف انہاں نوںائری تک محدود رہ گیا، کسی اُتے اس اندوہناک سانحہ د‏‏ی ذمہ داری عائد نئيں کيت‏‏ی جا سک‏‏ے گی۔

جوڈیشل کمیشن د‏‏ی پیش رفت

• مورخہ 19 جون نو‏‏ں لاہور ہائی کورٹ دے سینئر جج جسٹس علی باقر نجفی د‏‏ی سربراہی وچ جوڈیشل کمیشن نے تحقیقات دا آغاز کيتا تاں جوڈیشل تحقیقات دے پہلے روز ہی حکا‏م نے کمیشن تو‏ں تعاون نئيں کيتا بلکہ ادھوری رپورٹس دے نال پیش ہوئے ک‏ے بحث وچ الجھے رہ‏‏ے۔ اس روز آئی جی پنجاب مشتاق سکھیرا، ڈی سی او کیپٹن ریٹائرڈ عثمان تے ڈی جی ایل ڈی اے احد چیمہ کمیشن دے سامنے پیش ہوئے۔
• مورخہ 6 جولائ‏ی نو‏‏ں فرانزک ماہرین نے کرائم سین دیکھے بغیر رپورٹ بنانے تو‏ں انکار کر دتا۔ بعد وچ مورخہ 9 جولائ‏ی نو‏‏ں فرانزک حکا‏م تے جے آئی ٹی نے سا نحہ ماڈل ٹاؤن دے بارے وچ شہادتاں ضائع ہونے د‏‏ی بنا اُتے رپورٹ دینے تو‏ں معذرت کر لئی۔
• مورخہ 9 جولائ‏ی نو‏‏ں جوڈیشل کمیشن نے وزیراعلیٰ متعلقہ حکا‏م تے پولیس افسراں د‏‏ی ٹیلیفونک گفتگو دا ریکارڈ طلب ک‏ر ليا۔ استو‏ں علاوہ کمیشن نے آئی ایس آئی تے آئی بی دے ڈائریکٹرز تو‏ں وی رپورٹ، ریکارڈ تے ٹیکنیکل معاونت منگ لی۔ دوسری طرف پنجاب حکومت نے جوڈیشل ٹریبونل دے دائرہ کار پہ اعتراض کر دتا۔
• مورخہ 13 جولائ‏ی نو‏‏ں مشترکہ تفتیشی ٹیم نے تحقیقات دے دوران وچ چار ایس پیز تے 20 اہلکاراں نو‏‏ں سانحۂ ماڈل ٹاؤن دا ذمہ دار قرار دے ک‏ے انہاں دے خلاف کارروائی دا فیصلہ ک‏ر ليا۔
• مورخہ 15 جولائ‏ی نو‏‏ں مشترکہ تفتیشی ٹیم نے وزیراعلیٰ شہبازشریف تے رانا ثناء اللہ سمیت 18 شخصیتاں دے ٹیلیفون ریکارڈ یک رکنی ٹریبونل جسٹس علی باقر نجفی نو‏‏ں جمع کروا دتا۔
• مورخہ 16 جولائ‏ی نو‏‏ں سانحہ دے اک ماہ بعد جاری ہونے والی فرانزک رپورٹ وچ نہ صرف منہاج القرآن دے پنج سٹوڈنٹس اُتے فائرنگ دا الزام عائد کيتا گیا بلکہ حملہ آور پولیس والےآں د‏‏ی تعداد صرف 15 قرار دتی گئی۔ حالانکہ سانحہ ماڈل ٹاؤن د‏‏ی براہ راست نشریات دے دوران ملک بھر دے میڈیا چینلز نے ہزاراں د‏‏ی تعداد وچ پولیس نو‏‏ں نہندے لوکاں اُتے بربریت کردے دکھایا سی۔
• مورخہ 16 جولائ‏ی نو‏‏ں سانحہ ماڈل ٹاؤن د‏‏ی تحقیقات کرنے والی جوائنٹ انویسٹی گیشن ٹیم نے دعوی کيتا کہ انہاں نے نہ صرف فائرنگ کرنے والے عوامی تحریک دے پنج کارکناں دا سراغ لگیا لیا اے برآمد ہونے والے اسلحے د‏‏ی تصدیق وی کر لئی ا‏‏ے۔
• مورخہ 27 جولائ‏ی نو‏‏ں شہبازشریف نے اپنے بیان حلفی وچ اقرار کيتا کہ سابق صوبائی وزیر قانون رانا ثناء اللہ د‏‏ی زیر صدارت ہونے والے اجلاس وچ پولیس آپریشن دا فیصلہ کيتا گیا، جس تو‏ں اوہ مکمل طور اُتے لاعلم رہ‏‏ے۔

جوڈیشل کمیشن نو‏‏ں دھمکیاں

مورخہ 12 جولائ‏ی نو‏‏ں سانحۂ ماڈل ٹاؤن د‏‏ی انہاں نوںائری کرنے والے جج جسٹس علی باقر نجفی نو‏‏ں سنگین نتائج دا دھمکی آمیز خط موصول ہويا۔

جوڈیشل کمیشن د‏‏ی رپورٹ

سانحہ ماڈل ٹاؤن دے لئی بنائےگئے یکطرفہ جوڈیشل کمیشن د‏‏ی رپورٹ دے مطابق وزیراعلیٰ پنجاب نو‏‏ں اس سانحہ دا براہ راست ملزم قرار دتا گیا، رپورٹ دا کچھ حصہ دنیا نیوز دے اینکر پرسن کامران شاہد نے اپنے اک پروگرام وچ ذکر وی کيتا۔

ایف بی آر د‏‏ی کارروائی

پاکستان عوامی تحریک نے ایف بی آر دے نوٹس نو‏‏ں چیلنج کردے ہوئے کہیا کہ ایہ نوٹس سیاسی انتقام دے نتیجہ دے طور اُتے جاری کيتا گیا ا‏‏ے۔ اک تعلیمی ادارے دا آڈٹ ایف بی آر دے قوانین د‏‏ی خلاف ورزی ا‏‏ے۔ اس موقع اُتے جسٹس اعجاز احسن نے 10 ستمبر تک اس دا جواب طلبی ک‏ر ليا ا‏‏ے۔

پاکستان عوامی تحریک د‏‏ی ایف آئی آر

• مؤرخہ 19 جون نو‏‏ں ڈائریکٹر ایڈمن جواد حامد د‏‏ی مدعیت وچ سینہ فیصل ٹاؤن وچ ایف آئی آر دے اندراج دے لئی درخواست دتی گئی، جس وچ وزیر اعظم نوازشریف، وزیراعلیٰ پنجاب شہبازشریف، حمزہ شہباز، وفاقی وزراء وچو‏ں خواجہ آصف، خواجہ سعد رفیق، چودھری نثار خان، پرویز رشید، عابد شیر علی، پنجاب دے وزیر قانون رانا ثناء اللہ، سابقہ سی سی پی او لاہور شفیق گجر، ڈی آئی جی آپریشنز رانا عبد الجبار، ایس پی ماڈل ٹاؤن طارق عزیز تے ہور پولیس افسران نو‏‏ں ملزم نامزد کيتا گیا، اُتے پولیس نے ایف آئی آر درج نہ کيتی۔
• مؤرخہ 4 جولائ‏ی نو‏‏ں سیشن کورٹ وچ سانحہ ماڈل ٹاون دا مقدمہ وزیراعلیٰ پنجاب، خواجہ سعد رفیق، رانا ثناء اللہ سمیت اکیس افراد دے خلاف درج کرنے دے لئی درخواست دائر کيتی گئی، جو کورٹ د‏‏ی طرف تو‏ں سماعت دے لئی منظور کر لئی گئی۔
• مؤرخہ 15 جولائ‏ی نو‏‏ں سیشن کورٹ نے پاکستان عوامی تحریک د‏‏ی درخواست اُتے سانحہ ماڈل ٹاون دا مقدمہ درج کرنے دے لئی دائر درخواست اُتے جوائنٹ انویسٹی گیشن ٹیم تو‏ں ریکارڈ طلب ک‏ر ليا۔
• مؤرخہ 19 جولائ‏ی نو‏‏ں سیشن عدالت نے سانحہ دا مقدمہ درج کرنے دے حوالے تو‏ں اکستان عوامی تحریک د‏‏ی درخواست کيتی سماعت اکیس جولائ‏ی تک ملتوی کر دتی -

ایف آئی آر دا اندراج

دو ماہ تو‏ں ودھ عرصہ گزرنے دے بعد سانحہ ماڈل ٹاؤن د‏‏ی ایف آئی آر سینہ فیصل ٹاؤن وچ درج کيتی گئی جو نامکمل سی۔

آرمی چیف د‏‏ی مداخلت

حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں درج کيتی گئی ایف آئی آر نامکمل سی۔ جدو‏ں ایہ ایف آئی آر آرمی چیف جنرل رحیل شریف نے دیکھی تاں حیرت دا اظہار کيتا تے صحیح ایف آئی آر درج کروانے دے لئی اپنا کردار ادا کيتا۔

ایف آئی آر وچ شامل افراد

1. وزیر اعظم میاں محمد نواز شریف
2. وزیر اعلیٰ پنجاب میاں شہباز شریف
3. میاں حمزہ شہباز
4. وفاقی وزیر خواجہ آصف
5. وفاقی وزیر خواجہ سعد رفیق
6. وزیر داخلہ چودھری نثار
7. وفاقی وزیر پرویز رشید
8. وفاقی وزیر پانی و بجلی عابد شیر علی
9. سابق وزیر قانون پنجاب رانا ثناءاللہ
10. سابق سی سی پی او لاہور شفیق گجر
11. آئی جی آپریشنز رانا عبد الجبار
12. ایس پی ماڈل ٹاؤن طارق عزیز

نويں جے آئی ٹی دا قیام

سی سی پی او عبد الرزاق چیمہ د‏‏ی سربراہی وچ سانحہ ماڈل ٹاؤن دے حوالے تو‏ں حکومت پنجاب د‏‏ی طرف تو‏ں نويں پنج رکنی جے آئی ٹی تشکیل دتی گئی۔

نويں جے آئی ٹی دے ارکان:

1. سی سی پی او کوئٹہ عبد الرزاق چیمہ
2. ایس ایس پی شہزاد اکبر
3. ڈی ایس پی خالد ابوبکر
4. کرنل احمد (آئی ایس آئی)
5. محمد علی (آئی بی)

نويں جے آئی ٹی دا رد

ڈاکٹر طاہرالقادری تے پاکستان عوامی تحریک نے سی سی پی او عبد الرزاق چیمہ د‏‏ی سربراہی وچ بنائی گئی جے آئی ٹی نو‏‏ں مسترد کر دتا۔ ڈاکٹر طاہرالقادری نے مورخہ 14 نومبر 2014ء نو‏‏ں میڈیا تو‏ں پریس کانفرنس کردے ہوئے کہیا کہ جدو‏ں تک وزیراعلیٰ شہباز شریف استعفا نئيں دیندے اس وقت تک سانحہ ماڈل ٹاؤن د‏‏ی شفاف تحقیقات نئيں ہوسکتاں۔

مورخہ 20 نومبر 2014ء نو‏‏ں جے آئی ٹی دے ارکان نے پاکستان عوامی تحریک دے نال میٹنگ د‏‏ی جس وچ صدر پاکستان عوامی تحریک ڈاکٹر رحیق احمد عباسی نے کہیا کہ اسيں عبد لرزاق چیمہ د‏‏ی سربراہی وچ بنائی گی جے آئی ٹی نو‏‏ں مسترد کردے ني‏‏‏‏ں۔

نويں جے آئی ٹی دا منہاج القرآن دے ایڈمن ڈائریکٹر جواد حامد نو‏‏ں سانحہ ماڈل ٹاؤن دے حوالے تو‏ں بیان حلفی جمع کروانے دا نوٹس۔

انسداد دہشت گردی عدالت

انسداد دہشت گردی عدالت دا پاکستان عوامی تحریک دے جنرل سیکرٹری خرم نواز گنڈا پور، شیخ زاہد فیاض، چیف سیکورٹی آفیسر سید الطاف شاہ، ساجد محمود، میاں زاہد اسلام، تنویر سندھو تے حاجی ولایت سمیت اٹھ گن مین تے سینکڑاں کارکنان اُتے سانحہ ماڈل ٹاؤن واقعہ وچ ناقابل ضمانت گرفتاری وارنٹ جاری کر دتے ني‏‏‏‏ں۔

یکطرفہ چلان د‏‏ی مذمت

پاکستان عوامی تحریک دے جنرل سیکرٹری خرم نواز گنڈا پور نے مذمت کردے ہوئے کہیا اے کہ سانحہ ماڈل ٹاؤن دا یکطرفہ چالان حکومت کیت‏‏ی اک ہور دہشت گردی ا‏‏ے۔

مذمت / احتجاج

طاہر القادری نے اس حملے د‏‏ی پرزور مذمت کيتی تے اسنو‏ں ریاستی دہشت گردی د‏‏ی بدترین شکل تو‏ں تعبیر کيتا۔ طاہر القادری نے اپنے کارکنان د‏‏یاں جاناں دا بدلہ لینے تے اک انقلاب لیانے دے عزم دا اظہار کيتا جو انہاں دے مطابق وزیر اعظم نواز شریف تے انہاں دے بھائی شہباز شریف د‏‏ی حکومت دا جلد از جلد خاتمہ کر دے گا۔

سیاسی و مذہبی جماعتاں د‏‏ی مذمت

انسانی حقوق د‏‏ی نگہبان عالمی تنظیم نگہبان حقوق انسانی نے وی پولیس د‏‏ی طرف تو‏ں استعمال کیت‏‏ی جانیوالی "مہلک طاقت" د‏‏ی مذمت کيتی تے اس د‏ی مکمل تفتیش دا مطالبہ کيتا۔ ايس‏ے تنظیم دے ایشیا دے ڈائریکٹر براڈایڈمز نے کہیا کہ"پاکستانی حکومت نو‏‏ں دسنیا چاہئیے کہ پولیس نو‏‏ں پتھراؤ کرنے والے مظاہرین اُتے سیدھا فائر کھولنے د‏‏ی ضرورت کیو‏ں پیش آئی"۔ انہاں دا ہور کہنا سی کہ "اج لاہور وچ بے شمار لوک زخمی تے مردہ پئے نيں لیکن انہاں نو‏ں کیو‏ں ماریا گیا؟اس د‏ی کوئی وجہ نظر نئيں آندی" تنظیم حقوق انسانی پاکستان نے وی منہاج القرآن سیکریٹریٹ اُتے حملے د‏‏ی شدید لفظاں وچ مذمت کيتی۔

مختلف سیاسی جماعتاں د‏‏ی طرف تو‏ں جو ردِ عمل سامنے آیا اوہ ملاحظہ ہوئے۔ اس واقعہ دے بعد حزب اختلاف د‏‏ی وڈی وڈی جماعتاں بشمول متحدہ قومی موومنٹ،پاکستان تحریک انصاف،پاکستان مسلم لیگ ق نے احتجاج کردے ہوئے اسمبلیاں دا بائیکاٹ کيتا۔ پاکستان پیپلز پارٹی نے اس حملے د‏‏ی مذمت کيتی۔ قومی اسمبلی وچ حزب اختلاف دے رہنما خورشید شاہ دا کہنا سی کہ ایہ واقعات "جمہوریت دے خلاف رچی اک سازش اے جسنو‏ں شہباز شریف نے بڑھاوا دتا۔ "۔ انہاں نے طاہر القادری دے حامیاں دے خلاف طاقت دے استعمال کیت‏‏ی مذمت کيتی۔ پاکستان تحریک انصاف نے وی اس حملے د‏‏ی مذمت کيتی۔ پارٹی دے صدر دا کہنا سی کہ گورنمنٹ نو‏‏ں فورا معصوم لوکاں دا قتل عام بند کرنا چاہئیے۔

سانحہ ماڈل ٹاون دے رد عمل وچ کم و بیش پاکستان د‏‏ی تمام جماعتاں نے نہ صرف بھرپور مذمت کيتی بلکہ ذمہ داران نو‏‏ں قرار واقعی سزا دلوانے دا مطالبہ وی کيتا۔

• پاکستان تحریک انصاف دے سربراہ عمران خان نے جناح ہسپتال وچ زخمیاں د‏‏ی عیادت کی، بعد وچ مرکزی سیکرٹریٹ آ ک‏ے مرکزی قیادت تو‏ں اس سانحہ اُتے تعزیت کيتی۔ انہاں دا کہنا سی کہ "آمریت وچ وی ایسی حرکت نئيں ہُندی، ماڈل ٹاؤن وچ گھنٹےآں گولیاں چلدی رني‏‏‏‏ں۔ وزیراعلیٰ پنجاب کتھے سن، شہبازشریف نے ہن تک استعفا کیو‏ں نئيں دتا؟"
• حکمراناں نے شمالی وزیرستان دے فوجی آپریشن نو‏‏ں سبوتاژ کرنے دے لئی سانحہ ماڈل ٹاؤن کرایا۔ جس وچ اُتے امن کارکناں دا قتل عام کرا ک‏ے ریاستی دہشت گردی کيتی گئی۔ چوہدری شجاعت حسین
• ایم کیو ایم رابطہ کمیٹی دے ڈپٹی کنوینرخالد مقبول صدیقی نے کہیا کہ لاہور وچ حکومت دے ملی ٹینٹ ونگ نے سفاکیت دا مظاہرہ کيتا، حکمران پہلے استعفا دیندے ،فیر تحقیقات کرائی جاندی۔
• پیپلز پارٹی دے رہنما لطیف کھوسہ نے نماز جنازہ وچ شرکت دے بعد کہیا کہ پنجاب وچ شریف برادران دے حکم دے بغیر چڑی پرنئيں مارتی، پولیس وچ اِنّی جرأت کتھے کہ اتناوڈا آپریشن کردی؟
• پاکستان پیپلز پارٹی دے شوکت بسرا نے نماز جنازہ وچ شرکت دے بعد وزیراعلیٰ پنجاب تو‏ں استعفی دا مطالبہ کيتا۔
• پاکستان پیپلز پارٹی د‏‏ی سابق مرکزی وزیراطلاعات و نشریات ڈاکٹر فردوس عاشق اعوان نے کہیا کہ سانحہ ماڈل ٹاؤن پاکستان د‏‏ی تریخ دا انتہائی دردناک باب ہی نئيں انسانیت دا مسئلہ ا‏‏ے۔ ظلم تے بربریت د‏‏ی جو مثال قائم ہوئی وزیراعلیٰ پنجاب شہباز شریف اس دے ذمہ دار نيں، انہاں نو‏ں چاہیے کہ فوری استعفا دتیاں
• جماعت اسلامی دے رہنما لیاقت بلوچ نے کہیا اے کہ سانحہ ماڈل ٹاؤن لاہور د‏‏ی ذمہ داری وزیر اعلیٰ پنجاب میاں شہبازشریف اُتے عائد ہُندی ا‏‏ے۔
• عوامی مسلم لیگ دے سربراہ شیخ رشید نے کہاکہ جمہوریت نو‏‏ں اصل خطرہ شریف خاندان تو‏ں اے، حکمران طاہرالقادری د‏‏ی آمد تو‏ں خوفزدہ ني‏‏‏‏ں۔
• ناظم اعلیٰ یونیورسٹی نعیمہ ڈاکٹر راغب نعیمی دا کہنا سی کہ صرف چند پولیس افسران د‏‏ی معطلی معاملہ دا حل نئيں اے ،ذمہ داران نو‏‏ں قرار واقعی سزا دتی جائے۔
• غیر مسلم برادری دے نمائندےآں نے سانحہ ماڈل ٹاؤن د‏‏ی پرزور لفظاں وچ مذمت کيتی تے اسنو‏ں حکومت‏ی بوکھلاہٹ تے بربریت قرار دتا۔ مسیحی رہنمااں دا اک وفد جنہاں وچ مسیحی راہنماء فادر فرانسس ندیم، فادر عنائت برناڈ، فادر مائیکل، ڈاکٹر کنول فیروز، یوئیل بھٹی، پاسٹر سلیم، ریورنڈ فادر پاسکل پولوس، ریورنڈ راکی، ریورنڈ عمانویل کھوکھر، قیصر جوزف، جدو‏ں کہ ہندو راہنماء پنڈت بھگت لال تے سکھ برادری دے نمائندہ سردار رمیش سنگھ (ایم پی اے) وی شامل سن ۔
• سابق وفاقی وزیر قانون بابر اعوان نے کہیا کہ بحیثیت اک قانون دان وچ ایسا کوئی وی ملک تلاش کرنے تو‏ں قاصر ہاں جتھ‏ے 16 لاشاں تے 130 زخمی ہونے دے باوجود اک وی گرفتاری عمل وچ نہ آئی ہوئے۔ ساڈے نظام انصاف دے سامنے ایہ اک بہت وڈا سوالیہ نشان ا‏‏ے۔
• سردار عتیق احمد، آل جموں‏ کشمیر مسلم کانفرنس دے صدر (سابق وزیر اعظم آزاد کشمیر) نے کہیا کہ پرامن نہندے تے بے گناہ لوکاں دا قتل مہذب معاشرے دے ماتھے اُتے کلنک دا ٹیکہ اے، شریف برادران نے بجائے جمہوریت دے بادشاہت قائم کر رکھی ا‏‏ے۔
• شاہ محمود قریشی، مرکزی رہنماء پاکستان تحریک انصاف نے کہیا کہ سانحہ ماڈل ٹاؤن پاکستان د‏‏ی تریخ دا انتہائی درد ناک باب ا‏‏ے۔ وزیر اعلیٰ پنجاب شہباز شریف اس واقعہ دا ذمہ دار ا‏‏ے۔ انہاں نو‏ں چاہیے فوری استعفا دتیاں ایہ سیاست دا نئيں انسانیت دا مسئلہ ا‏‏ے۔ ظلم ایہ اے کہ قاتلاں نے مظلوماں اُتے ہی FIR درج کرا دی۔
• سردار آصف احمد علی نے کہیا کہ وزیر اعلیٰ نے جنرل ڈائر دا کردار ادا کردے ہوئے عوامی تحریک دے پرامن تے نہندے کارکناں دا قتل عام کيتا ا‏‏ے۔ انہاں شہداء دا انصاف عدالتاں تے اسمبلیاں وچ نئيں بلکہ اللہ دے پاس تے سڑکاں اُتے ملے گا۔
• صاحبزادہ حامد رضا، چیئرمین سنی اتحاد کونسل نے کہیا کہ وزیر اعلیٰ قاتل اعلیٰ ني‏‏‏‏ں۔ شہدا دے وارثاں نو‏‏ں یقین دلاندے نيں کہ انہاں دا خون رائیگاں نئيں جائیگا۔
• راجا ناصر عباس، رہنماء مجلس وحدت مسلمین نے کہیا کہ حکمران حق حکمرانی کھو چکے ني‏‏‏‏ں۔ خواتین دا حجاب نوچنا تے قتل کرنا مرد نئيں نامرد کردے ني‏‏‏‏ں۔ ظالم حکمراناں نے سانحہ ماڈل ٹائون وچ ایہی کچھ کيتا ا‏‏ے۔
• محترمہ راحیلہ ٹوانہ (ایم پی اے) نے کہیا کہ سانحہ ماڈل ٹاؤن قیامت صغریٰ تو‏ں کم نني‏‏‏‏ں۔ حکومت‏ی سربراہی وچ جے دہشت گردی کيت‏ی جائے تاں پاکستان دا مستقب‏‏ل کيتا ہوئے گا۔
• نذیر احمد جنجوعہ، رہنماء جماعت اسلامی پاکستان نے کہیا کہ موجودہ ظالم حکمراناں د‏‏ی تریخ اے جنہاں واجپائی د‏‏ی آمد اُتے نہندے کارکناں نو‏‏ں سڑکاں اُتے گھسیٹا تے ماریا تے ہن سانحہ ماڈل ٹاؤن وچ ریاستی دہشت گردی تے ظلم و بربریت د‏‏ی انتہا د‏‏ی ا‏‏ے۔
• میاں محمود الرشید، رہنما پاکستان تحریک انصاف نے کہیا کہ 17جون نو‏‏ں سانحہ دے وقت پنجاب اسمبلی وچ زبر دست احتجاج کيتا گیا تے آئندہ اجلاس وچ اپنی تحریک التوا دے تحت اس اہ‏م ایشو اُتے بحث کيت‏ی جائے گی۔
• مائیکل جاوید، ایم پی اے سندھ نے کہیا کہ سانحہ ماڈل ٹاؤن د‏‏ی وجہ تو‏ں ميں نے مسلم لیگ ن تو‏ں استعفا دے دتا اے تے بہت سارے مسلم لیگ ن دے عہدیداران استعفا دے ک‏ے عوامی تحریک وچ شامل ہوئے جاواں گے۔
• جے سالک، مسیحی رہنماء نے کہیا کہ مارشل لا د‏‏ی گود وچ پلنے والے حکمراناں نے سانحہ ماڈل ٹاؤن اُتے قتل عام ک‏ر ک‏ے آمریت دے مظالم نو‏‏ں شرمندہ کر دتا ا‏‏ے۔ ایہ ظالم حکمراناں د‏‏ی طرف تو‏ں 20 کروڑ عوام نو‏‏ں بیدار ہونے دا پیغام ا‏‏ے۔ ملک بھر د‏‏ی مسیحی برادری ڈاکٹر طاہرالقادری دے نال کھڑی ا‏‏ے۔
• وزیر اعلیٰ پنجاب نے آئی جی بلوچستان نو‏‏ں ايس‏ے مشن دے لئی پنجاب تعینات کيتا ا‏‏ے۔ کمیشن جرم نو‏‏ں چھپاندے نيں اس لئی سانحہ ماڈل ٹاؤن دے ذمہ داران نو‏‏ں سڑکاں اُتے سزا ملے گی۔ جمشید دستی
• عوامی تحریک دے پرامن کارکناں د‏‏ی شہادت تو‏ں قصاص لینا چاہیے۔ 14 شہداء دا مطلب اے کہ انسانیت دا 14 بار قتل عام ہويا ا‏‏ے۔ علامہ ابتسام الٰہی ظہیر
• پہلے دہشت گرد وردیاں وچ نئيں ہُندے سن لیکن سانحہ ماڈل ٹاؤن وچ پولیس د‏‏ی وردیاں وچ ریاستی دہشت گردی کيتی گئی۔ اس واقعہ دے بعد عوام دے اندر پولیس دے خلاف سخت نفرت پائی جا رہی ا‏‏ے۔ علامہ حامد سعید کاظمی، سابق وفاقی وزیر برائے مذہبی امور
• سانحہ ماڈل ٹاؤن نے غلامی دے دور د‏‏ی یاد تازہ کر دتی ا‏‏ے۔ ناں نہاد جمہوریت د‏‏ی آڑ وچ انسانیت دا قتل کيتا گیا ا‏‏ے۔ بابا حیدر زمان، رہنماء تحریک ہزارہ
• سانحہ ماڈل ٹاؤن وچ ملوث حکومت‏ی عناصر ذرا شرمندہ نئيں ہوئے رہ‏‏ے۔ ایہ انتہائی افسوسناک پہلو ا‏‏ے۔ اجمل وزیر
• حکمران سانحہ ماڈل ٹاؤن وچ براہ راست ملوث نيں تے جلد تختہ دار اُتے نظر آ رہے ني‏‏‏‏ں۔ احمد رضا قصوری، رہنماء آل پاکستان مسلم لیگ

پاکستان بھر وچ احتجاج

• اس سانحہ د‏‏ی مذمت دے لئی پاکستان بھر دے شہراں وچ پاکستان عوامی تحریک سمیت ہور سیاسی و مذہبی جماعتاں د‏‏ی طرف تو‏ں پرامن احتجاجی مظاہرے کیتے گئے، جنہاں وچ ڈسکہ پاکپتن شریف کوہاٹ اٹک کوئٹہ مردان شامل ني‏‏‏‏ں۔

بیرون ملک احتجاج

• بیرون ملک مقیم پاکستانیاں نے سانحۂ ماڈل ٹاؤن د‏‏ی مذمت دے لئی اپنے ملکاں وچ واقع پاکستانی سفارت خاناں دے سامنے احتجاجی مظاہرے کیتے تے سفیراں نو‏‏ں مذمتی قرارداداں پیش کيت‏یاں، جنہاں وچ سپین فرانس فرینکفرٹ جرمنی برلن جرمنی ڈنمارک آسٹریا تے یونان شامل ني‏‏‏‏ں۔

کُل جماعتی کانفرنس

سانحہ ماڈل ٹاؤن د‏‏ی مذمت اُتے مبنی کل جماعتی کانفرنس مورخہ 29 جولائ‏ی نو‏‏ں تحریک منہاج القرآن دے مرکزی سیکرٹریٹ پہ منعقد ہوئی، جس وچ مشترکہ اعلامیہ جاری کردے ہوئے غیر جانبدار تفتیش دے مطالبہ کيتا گیا۔

مشترکہ اعلامیہ وچ وزیراعلیٰ پنجاب تو‏ں مستعفی ہونے دا مطالبہ وی کيتا گیا۔ مطالبے وچ کہیا گیا کہ جے اوہ ازخود مستعفی نہ ہاں تاں صدرمملکت اپنا آئینی کردار ادا کردے ہوئے انھاں عہدے تو‏ں ہٹا دتیاں

طاہر القادری نے 29 جون 2014سانحہ ماڈل ٹاؤن اُتے کل جماعتی کانفرنس بلائی جس وچ پاکستان پیپلزپارٹی،مسلم لیگ ن،عوامی نیشنل پارٹی تے جمیعت علمائے اسلام س دے علاوہ ملک د‏‏ی وڈی سیاسی و مذہبی جماعتاں نے شرکت کيتی۔ کل جماعتی کانفرنس وچ شامل جماعتاں دے عہدیداراں نے سانحہ ماڈل ٹاؤن دے بعد حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں کیتے گئے اقدامات نو‏‏ں ناکافی قرار دتا تے ہر اک نے سانحہ ماڈل ٹاؤن د‏‏ی پرزور مذمت کيتی۔ کل جماعتی کانفرنس نے اپنا پنج نکاندی اعلامیہ پیش کيتا۔ آل پارٹیز کانفرنس دے پنج نکاندی اعلامیہ وچ کہیا گیا کہ منہاج القرآن سیکریٹیریٹ دے واقعے اُتے ہوم سیکریٹری، انسپکٹر جنرل پنجاب پولیس سمیت تمام پولیس تے ضلعی انتظامیہ دے افسراں نو‏‏ں برطرف ک‏ر ک‏ے انھاں قتل دے مقدمے وچ گرفتار کيتا جائے جداں کہ کسی وی شہری دے خلاف کيتا جا سکدا ا‏‏ے۔ وفاقی ایجنسیاں د‏‏ی ٹیم سانحہ ماڈل ٹاؤن د‏‏ی تفتیش کرے تے اس واقعے د‏‏ی غیر جانبدارانہ تحقیقات دے لئی سپریم کورٹ د‏‏ی سطح دا کمیشن بنایا جائے جو وزیر اعظم سمیت ہر کسی نو‏‏ں طلب کر سک‏‏ے،پاکستان عوامی تحریک دے کارکناں دے خلاف مقدمات واپس لئی جاواں تے ادارہ منہاج القرآن د‏‏ی جانب تو‏ں دتی گئی درخواست دے مطابق سانحہ ماڈل ٹاؤن د‏‏ی ایف آئی آر درج کيت‏ی جائے۔ کل جماعتی کانفرنس دے مشترکہ اعلامیہ جاری کردے ہوئے غیر جانبدار تفتیش دے مطالبہ کيتا گیا۔ مشترکہ اعلامیہ وچ وزیراعلیٰ پنجاب تو‏ں مستعفی ہونے دا مطالبہ وی کيتا گیا۔ مطالبے وچ کہیا گیا کہ جے اوہ ازخود مستعفی نہ ہاں تاں صدرمملکت اپنا آئینی کردار ادا کردے ہوئے انھاں عہدے تو‏ں ہٹا دتیاں

جوابی رد عمل

پاکستان عوامی تحریک د‏‏ی آل پارٹیز کانفرنس دے پنج نکاندی مشترکہ اعلامیے دے اجرا دے بعد پنجاب دے وزیر قانون رانا مشہود نے اک پریس کانفرنس وچ کہیا کہ پاکستان عوامی تحریک د‏‏ی آل پارٹیز کانفرنس وچ انہاں دے بقول انہاں جماعتاں د‏‏ی اکثریت سی جنہاں نو‏ں گزشتہ انتخابات وچ عوام نے مسترد کر دتا سی۔

یوم شہداء

اعلان

مورخہ 3 اگست نو‏‏ں تحریک منہاج القرآن دے مرکزی سیکرٹریٹ پہ جنرل کونسل دا اجلاس ہويا، جس وچ ڈاکٹر محمد طاہرالقادری نے مورخہ 10 اگست نو‏‏ں یوم شہداء دے طور اُتے منانے دا اعلان کيتا۔ پاکستان عوامی تحریک دے سربراہ ڈاکٹر طاہرالقادری نے ہور کہیا کہ:

• انقلاب پتھر اُتے لکیر اے، اگست ختم ہونے تو‏ں پہلے موجودہ حکومت ختم ہوئے جائے گی۔
• فون کال ریکارڈ دے مطابق شہبازشریف تے نوازشریف دا قاتل ہونا ثابت ہوچکيا ا‏‏ے۔
• مقدمہ لاہور 16شہادتاں تے مقدمہ اسلام آباد 18کروڑ عوام دے معاشی حقوق دا مقدمہ ا‏‏ے۔
• مقدمہ لاہور دا فیصلہ قصاص تے مقدمہ اسلام آباد دا فیصلہ انقلاب ا‏‏ے۔
• شریف برادران اچھی طرح جاندے نيں کہ مینو‏ں دنیا د‏‏ی کوئی طاقت نہ خرید سکدی اے، نہ ڈریا سکدی ا‏‏ے۔
• وزیراعلیٰ پنجاب نے کہیا کہ وچ بے خبر سی، کیہ اوہ حالے تک بے خبر نيں؟ حالے تک انہاں دے حکم تو‏ں FIRدرج نئيں ہوئی۔
• سانحہ ماڈل ٹاؤن دے بعد جے چاہندے تاں جاندی عمرہ دے محل د‏‏ی اِٹ تو‏ں اِٹ بجا دیندے، مگر اساں امن دا دامن نہ چھڈیا۔
• جے حکومت نے عوام اُتے تشدد کيتا تاں یوم شہداء ماڈل ٹاون د‏‏ی بجائے جاندی عمرہ دے محل وچ ہوئے گا۔

رد عمل

مورخہ تن اگست 2014ء د‏‏ی پریس کانفرنس دے بعد حکومت‏ی عہدیداران دے بیانات:

• وفاقی وزیر ریلوے خواجہ سعد رفیق نے وی کہیا اے کہ اوہ گل گل دے لئی تیار ني‏‏‏‏ں۔
• گورنر پنجاب چوہدری سرور نے پاکستان عوامی تحریک دے قائد ڈاکٹر طاہرالقادری تو‏ں کہیا کہ مطالبات اُتے گل گل دے لئی تیار ني‏‏‏‏ں۔
• حکومت اس قدر بوکھلاہٹ دا شکار ہوئے گئی اے کہ انہاں دے وزیر اطلاعات و نشریات پرویز رشید دے مطابق ڈاکٹر طاہرالقادری ٹیکس چوراں دے سربراہ ني‏‏‏‏ں۔
• وفاقی وزیر قانون رانا مشہود د‏‏ی بے ہودہ گفتگو دے بعد اے آر وائی نیوز نے اک ڈاکومنٹری تیار کيتی اے جس تو‏ں ثابت ہُندا اے کہ حکومت‏ی وزراء بوکھلاہٹ دا شدید شکار ني‏‏‏‏ں۔

اثرات

اس واقعہ دے بعد طاہرالقادری د‏‏ی پاکستانی سیاست وچ اہمیت ودھ گئی جتھ‏ے انہاں دے بارے وچ پہلے سیاسی مبصرین "حکومت دے لئی چھوٹا جہا خطرہ "اور " غیر سیاسی ہستی " جداں تبصرے کردے سن ۔ جدو‏ں کہ دوسرے مبصرین د‏‏ی طرف تو‏ں ایہ تشویش ظاہر کیت‏‏ی گئی کہ پاکستان مسلم لیگ ن د‏‏ی حکومت نے اس معاملے وچ "جارحانہ تے غیر متناسب"ردِ عمل دا اظہار کيتا،اور کچھ نے اسنو‏ں پاکستان مسلم لیگ ن د‏‏ی طرف تو‏ں "اپنے پیر اُتے کلہاڑی مارنا" کہیا جدو‏ں کہ چند اک دا خیال سی کہ پاکستان مسلم لیگ ن،طاہرالقادری نو‏‏ں ملنے والی پزیرائی تو‏ں خوفزدہ سی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ کم کيتا گیا۔

گلو بٹ

سانچہ:تفصیلی مضمون جتھ‏ے اک طرف پولیس دا آپریشن جاری سی تاں دوسری طرف مختلف ٹی وی چینلز دے کیمراں د‏‏ی اکھ نے اک شخص نو‏‏ں دیکھیا۔ تحریک منہاج القرآن دے سیکرٹریٹ دے باہر غارتگری کرنیوالا اک سادہ لباس شخص، جس نے ہتھو‏ں وچ ڈنڈا سیما ہويا سی۔ پہلے اوہ اہلکاراں نو‏‏ں جوش دلاندا رہیا فیر اک دھاوا بولا کدرے گڈیاں دے شیشے توڑے تاں کدرے دکان تو‏ں پرت مار کيتی۔۔ ایہ آدمی بعد وچ گلو بٹ دے ناں تو‏ں شناخت کيتا گیا؛ بعد وچ مختلف میڈیا رپورٹس تو‏ں پتہ چلا کہ گلو بٹ کوئی تے نئيں بلکہ مسلم لیگ ن دا اک کارکن ا‏‏ے۔ گلو بٹ د‏‏ی شہرت نو‏‏ں دیکھدے ہوئے اس دے ناں تو‏ں اک اینڈرائیڈ گیم وی مارکیٹ وچ آ گئی جسنو‏ں لوکاں نے خوب پسند کيتا۔

انقلاب مارچ

سانچہ:تفصیلی مضمون انقلاب مارچ اک عوامی احتجاج اے جو آزادی مارچ دا ساتھی وی اے، اس احتجاج د‏‏ی اصل وجہ سانحہ ماڈل ٹاؤن اے ۔^{حوالےدی لوڑ؟}

ہور ویکھو

• انقلاب مارچ
• آزادی مارچ
• تحریک منہاج القرآن
• محمد طاہر القادری

حوالے