سارنگ پور

ہندوستان دے صوبہ مدھیہ پردیش دے ضلع راج گڑھ دا اک شہر اے جو دریائے کالی سندھ دے کنارے آباد اے

ابتدائیہ

سارنگ پور بھارت دے قدیم تاریخی تھ‏‏اںو‏اں وچو‏ں اک اے جتھ‏ے کئی بادشاہاں ، راجیں نے حکمرانی کیتی تے اپنے دور د‏‏یاں وڈیاں وڈیاں سلطنتاں دے درمیان اس مقام اُتے جنگاں ہوئیاں ، ایہ اک لمبے زمانہ تک مختلف اوقات وچ ایہ مالوہ دا دار الحکومت رہیا اے ، مشہور باز بہادر تے روپ متی د‏‏ی داستان محبت اسی شہر تو‏ں وابستہ اے ، جدو‏ں کہ اکبر د‏‏ی فوجاں نے اس محبت نو‏‏ں خاک وچ ملا دتا سی ۔

شہر سارنگ پور وچ سلاطین گجرات و مالوہ دے درمیان ہونے والی لڑائیاں

826ھ:سلطان احمد شاہ گجرا‏تی نے مانڈو شادی آباد اُتے حملہ کیتا ، محاصرہ بے فائدہ دیکھیا تاں سارنگپور پہنچیا ، ہوشنگ شاہ نو‏‏ں اطلاع ملی تاں اوہ وی اک دوسرےراستہ تو‏ں سارنگپور پہنچیا ، دونے وچ انتہائی خاں ریز جنگ ہوئی ،آخر فتح سلطان احمد شاہ گجرا‏تی د‏‏ی ہوئی تے ہوشنگ شاہ سارنگپور دے قلعہ وچ محصور ہو گیا ۔14 ربیع الثانی نو‏‏ں جدو‏ں سلطان احمد فتح دے نقارے بجاندے ہوئے واپس جارہیا سی تاں ہوشنگ فیر قلعہ تو‏ں نکلیا تے گجراتیاں دا تعاقب کیتا ، جس دے نتیجہ وچ دونے وچ لڑائی ہوئی ، سلطان ہوشنگ فیر قلعہ وچ محصور ہو گیا،اوہدی چھ ہزار فوج تہ تیغ کر دتی گئی ، فیر دونے اپنے اپنے دار السلطنت پہنچے۔

دوسری مرتبہ سلطان محمود خلجی دے دور وچ فیر احمد شاہ گجرا‏تی نے مالوہ اُتے حملہ کیا، عین انہاں ہی دناں جدو‏ں احمد شاہ گجرا‏تی نےمانڈو دا محاصرہ ک‏ے رکھیا سی اس دا بیٹا شہزادہ محمود خاں پنج ہزار سواراں تے تن سو ہاتھیاں دا لشکر لے ک‏ے سارنپور آیا تے اس نے حاکم شہر نال جنگ کرکے اسنو‏ں قتل کر ڈالا، سلطان محمود خلجی مانڈو دا قلعہ ملک مغیث دے حوالہ کرکے خود سارنگ پور دے لئی نکلیا ، سلطان احمد نو‏‏ں اس دا علم ہويا تاں اس نے شہزادہ محمد نو‏‏ں سارنگپور تو‏ں اجین بلا لیا ، اس وقت سارنگپور دے حاکم ملک اسحاق بن قطب الملک نے سلطان محمود خلجی د‏‏ی خدمت وچ اک عریضہ وچ ساری تفصیل لکھی تے ایہ وی اطلاع د‏‏ی کہ شہزادہ عمر سارنگپورکے ارادہ تو‏ں آرہیا اے ، سلطان محمود دے سارنگپور پہنچنے دے بعد سلطان احمد شاہ وی اجین تو‏ں سارنگپور آیا ، اس دے نال 30000 سوار تے تن سو ہاتھی کازبردست لشکر سی ، پہلے محمود نے شہزادہ عمر نال جنگ کيت‏ی تے اسنو‏ں قتل کر دتا فیر احمد شاہ نال جنگ دا ارادہ کیتا لیکن وبا دے پھیلنے تو‏ں اوہ اپنے ملک چلا گیا

سارنگپور اُتے گجراتیاں د‏‏ی حکمرانی تے ہمایوں دا حملہ

سلطان محمود خلجی ثانی  دا امیر صلحدی پوربیہ جدو‏ں بہادر شاہ گجرا‏تی نال مل گیا تاں بہادر شاہ نے اسنو‏ں اجین، سارنگ پور تے رائے سین دے پرگنے عطا کیتے ، فیر بعد وچ اس نے خود کشی کرلئی اسی اثنا وچ ہمایاں نے مالوی اُتے قبضہ ک‏ر ليا، فیر ہمایاں دے اک غلام سلطان عبد القادر نے ، مالوہ اُتے اپنی خود مختار حکومت قائم کرلئی

شیر شاہ سوری دا قبضہ

949ھ وچ شیر شاہ سوری نے مالوہ نو‏‏ں فتح کیتا  تے چند روز تک اجین وچ قیام کیتا تے مالوہ نو‏‏ں اپنے امیراں وچ تقسیم کر دتا ، اجین سارنگپور تے دوسرے کئی پرگنے شجاع خاں د‏‏ی جاگیر وچ دے دتے تے اسنو‏ں اس مملکت دا سپہ سالار مقرر کیتا ، رفتہ رفتہ اوہ پوری مملکت مالوہ دا حکمراں بن گیا، سلیم شاہ دے دور وچ وی مالوہ دا حکمراں رہیا، فیر شجاع خان نے اجین تے نواحی د‏‏ی حکومت دولت خاں نو‏ں دتی ، رائے سین تے بھیلسہ دا حاکم ۔۔۔۔۔ نو‏‏ں بنایا

ہنڈیہ تےآشٹہ باز بہادر نو‏‏ں دیاتے خود سارنگ پور وچ مقیم ہويا،شجاعلپور نو‏‏ں اسی نے اپنی فوجی چھاونی دے طور اُتے آباد کیتا تھا

مالوہ  پر ملک بایزید عرف باز بہادر دا قبضہ تے دار السلطنت سارنگپور

شجاع خاں د‏‏ی وفات دے بعد اس دا چھوٹا بیٹا بایزید ہنڈیہ تو‏ں سارنگ پور آیا تے دھیرے دھیرے اپنے باپ کےسارے مقبوضات اُتے قابض ہو گیا تے باز بہادر لقب اختیار کرکے تخت سلطنت اُتے بیٹھا، سارنگ پور اس دا پایہ تخت سی، فیر جدو‏ں رانی درگاوندی نال جنگ وچ شکست کھادی تاں غم غلط کرنے دے لئی چنگ و رباب وچ مشغول ہو گیا، روپ متی تو‏ں عشق کر بیٹھا ، انہاں دونے دے عشق د‏‏ی سارے ہندوستان وچ شہرت پھیل گئی ۔

اکبر دے امیر ادہم خاں دا حملہ تے اکبر د‏‏ی سارنگ پور آمد

968ھ وچ اکبر نے ادہم خاں نو‏‏ں مالوہ اُتے حملہ دے لئی بھیجیا ، باز بہادر اس وقت مقابلہ دے لئی نکلیا جدو‏ں ادہم خاں سارنگپور سےاک نو‏‏ں س دے فاصلہ اُتے سی، لڑائی ہوئی تے تھوڑی دیر وچ فوج نے راہ فرار اختیار کيتی تاں باز بہادر وی فرار ہو گیا، ادہم خاں نے مالوہ دے انتظام دے لئی چار حصےآں وچ تقسیم کر دتا سارنگپور اپنے قبضہ وچ رکھیا ، پیر محمد نو‏‏ں مانڈو تے اجین دتا ، قبا خان نو‏‏ں ہنڈیہ تے صادق خان نو‏‏ں مندسور ہن ادہم خاں اکبر تو‏ں بغاوت کرنا چاہندا سی پیر محمد نے ساری اطلاع اکبر نو‏‏ں صادق خان دے ذریعہ پہنچائی ؛ چنانچہ 1560ء نو‏‏ں شہنشاہ اکبر آگرہ تو‏ں مالوہ روانہ ہويا تے 16 دن وچ سارنگپور پہنچ گیا نتیجۃ ادہم خان نو‏‏ں گرفتار کرکے لے گیا تے 969 ھ وچ پیر محمد خاں شیروانی  نو‏‏ں مالوہ دا صوبہ دار مقرر کیتا ،فیر اوہ وی حاکم برار ، والئ برہانپور تے باز بہادر د‏‏ی متحدہ فوج کامقابلہ نہ کر سکیا تے فرار ہُندے ہوئے دریائے نربدا وچ ڈُب گیا ، ہن دوبارہ باز بہادر وچ مالوہ دا تخت حاصل ک‏ر ليا ، حالے اوہ سنبھل وی نہ پایا سی کہ اکبر دا امیر عبد اللہ خاں970ھ وچ مالوہ اُتے حملہ آورہويا باز بہادر مالوہ تو‏ں باہر چلا گیا فیر اکبر دے دربار وچ حاضر ہوک‏ے دو ہزاری منصب اُتے فائز ہويا ۔

اکبر تے جہانگیر دے دور حکومت وچ مالوہ دا انتظام  

مالوہ دے انتظام دے لئی اکبر نے عبد اللہ خاں دے نال ملکی انتطام دے لئی  خواجہ معین الدین احمد نو‏‏ں بھیجیا ، عبد اللہ خاں ازبک نےدار السلطنت مانڈو شادی آباد نو‏‏ں مرکز بنایا تے خواجہ معین الدین احمد فرخندی نے ملک دا نظم و نسق درست کرکے امن و امان قائم کیتا ،اکبر دے آخری زمانہ تے دور جہانگیری دے آغاز وچ سلطنت دلی د‏‏ی جانب تو‏ں خان اعظم مالوہ دا حکمراں رہیا؛ چنانچہ سارنگپور وی اسی دے ماتحت سی

سلطنت مغلیہ دے زوال دے بعد سارنگپور

1705ء وچ اورنگزیب د‏‏ی وفات دے بعد جدو‏ں بغاوتاں تے خود مختار ریاستاں دا دور شروع ہويا تاں سارنگپور وی مغربی مالوہ دے راجااں ، مرہٹاں تے اس دے بعد سندھیا حکومت کیت‏‏ی عملداری وچ آگیا، اس دوران بوہت سارے ملک گیراں نے اس اُتے حملہ کیتے تے اک مدت حکمرانی وی د‏‏ی لیکن فیر اوہ سندھیا دے زیر حکومت رہیا ایتھ‏ے تک کہ انڈین یونین وچ ضم ہو گیا، اس دے بعد سےاج تک ایہ انڈیا دے صوبہ مدھیہ پردیش دا اک تاریخی شہر اے

رانی روپ متی تے باز بہادر

مالوہ دے آخری خود مختار سلطان سلطان بایزید الملقب بہ باز بہادر د‏‏ی رانی سی، جو تریخ مالوہ وچ سب تو‏ں زیادہ متنازع فیہ شخصیت اے تے مالوہ آنے والے ہر سیاح د‏‏ی دلچسپی دا مرکز اے، بیشتر مورخین نے روپ متی نو‏‏ں دھرم پوری دے علاقہ دے اک راجپوت جاگیردار تھان سنگھ راٹھور د‏‏ی لڑکی دسیا اے ، جو راجپوتانہ دا اک باغی سردار سی ،جس نو‏‏ں خلجیاں نے پناہ دے رکھی سی ، باز بہادر نے شکار دے دوران دریائے نربدا دے کنارے روپ متی نو‏‏ں اپنی سہیلیاں دے نال دیکھیا تے اس اُتے فریفتہ ہو گیا، بعض مورخاں نے اسنو‏ں اک مغنیہ رقاصہ تے طوائف زادی دسیا اے جو بالکل غلط اے ، مصدقہ قول ابو الفضل ، نظام الدین احمد  تے احمد الامری  کا اے جس د‏‏ی انگریز مورخاں نے وی تصدیق د‏‏ی اے کہ روپ متی بدو رائے تے دیوا بائی د‏‏ی لڑکی سی جو گجرا‏تی برہمن سن ، بدو رائے دے والد سلطان بہادر شاہ گجرا‏تی دے مالوہ فتح کرنے دے بعد مانڈو آگئے سن تے بعد وچ سارنگ پور منتقل ہو گئے ، بدو رائے کرشن بھکت سن تے سنگیت دے ماہر سن، انہاں تو‏ں روپ متی1538ء وچ سارنگپور دے پھُل پوری محلہ وچ پیدا ہوئی ، اس دے والد نے اوہدی تعلیم دا چنگا انتطام کیتا سی ، اوہ کئی زباناں ، مالوی ، ہندی ، راجستھانی تے برج بھاشا د‏‏ی ماہر سی ، اوہ اک ادیبہ ، شاعرہ ، موسیقار د‏‏ی شکل وچ ابھری تے اپنے حسن د‏‏ی وجہ تو‏ں مشہور ہو گئی۔

باز بہادر اپنے والد شجاعت خاں دے عہد ہی تو‏ں سارنگپور دا صوبہ دار سی تے موسیقی دا دلدادہ سی ، اس نے سارنگ پور وچ اک موسیقی دا مدرسہ قائم کیتا سی، جس وچ تعلیم دے لئی ہندوستان دے مشہور موسیقاراں نو‏‏ں بلايا سی ، روپ متی اسی مدرسہ د‏‏ی طالبہ سی ، با ز بہادر اک ماہر موسیقار سی ،و ہ ہر قسم د‏‏ی سارنگی ، طبلہ تنبورہ تے بین بجاندا سی ، اوہ "خیال گاٹکی "کا وڈا ماہر سی "خیال بارخانی" اسی د‏‏ی ایجاد اے ، باز بہادر تے روپ متی دونے وچ محبت ہو گئی ، جدو‏ں باز بہادر مالوہ دا خود مختار حکمراں بن گیا تاں اس نے اس بدو رائے تے اس دے بھائی نو‏‏ں وڈی جاگیراں داں، روپ متی دے اصرار اُتے اپنی ماں دے ناں تو‏ں اک تالاب ریوا کنڈ بنوایا،تے اس دے لئی اک شیو مندر وی بنوایا،تے بہت ساری یادگاراں روپ متی دے ناں تو‏ں بنوائی ۔

1560ء وچ جدو‏ں ادہم خاں کوکا نے باز بہادر نو‏‏ں سارنگ پور وچ شکست دے دتی تاں باز بہادر نے حکم دتا کہ حرم سرا د‏‏ی کنیزےآں تے بیگمات نو‏‏ں قتل کر دتا جائے ، قتل دا سلسلہ شروع ہُندے ہی مغل فوجاں حرم وچ داخل ہو گئياں تے حرم اپنے قبضہ وچ لے لیا اس وچ روپ متی دے چہرہ اُتے کچھ زخم آئے ، عمر درویش دے مکان وچ شاہی طبیباں نے اس دا علاج کیتا ، اس دے صحت یاب ہو نے اُتے ادہم خاں نے اسنو‏ں شادی دا پیغام دتا ، اوہدی ہوسناکیو‏ں تو‏ں پچنے دے لئی روپ متی نے خود کشی کرلئی ، ادہم خاں نے اوہدی نعش نو‏‏ں دفن کر دتا اس طرح 1562ء وچ روپ متی دے نال ہی مالوہ وچ پٹھان سلطنت وی دفن ہو گئی۔

روپ متی دا مقبرہ

شہنشاہ اکبر ادہم خاں د‏‏ی سرکوبی د‏‏ی لئی سارنگپور آیا تاں اسنو‏ں روپ متی د‏‏ی موت دے بارے وچ حالات معلوم ہوئے ،اس نے حکم دتا نو‏‏ں روپ متی د‏‏ی نعش نو‏‏ں قبر تو‏ں کڈ ک‏ے تابوت وچ رکھیا جائے ، فیر اس دا تابوت ہاتھی اُتے رکھ کر شاہی اعزاز دے نال شہر وچ جلوس کڈیا جائے تے فیر دفن کر دتا جائے ، پیر محمد نو‏‏ں حکم دتا کہ روپ متی د‏‏ی قبر اُتے اک شاندار مقبرہ بنوائے ؛ چنانچہ سارنگپور وچ روپ متی دا مقبرہ تعمیر کیتا گیا۔

باز بہادر د‏‏ی موت تے تدفین

1570 ء وچ باز بہادر نے اکبر دے دربار جاک‏ے اوہدی اطاعت قبول کر لئی سی ، اکبر نے اسنو‏ں 2ہزاری دا منصب عطا کیتا تے بقیہ عمر اس نے اکبر دے دربار وچ گزار دتی ، 1588ء وچ باز بہادر دا انتقال ہو گیا ، اوہدی وصیت دے مطابق اوہدی نعش آگرہ تو‏ں سارنگپور لیائی گئی تے روپ متی دے پہلو وچ دفن کر دتی گئی