روات فتاح سسودیا
راوت فتاح سسودیا میواڑ دے شاہی خاندان دا نیڑلا رشتے دار سی تے کیلاوا ریاست دا جگیردار سی۔ اس دے باپ دا ناں راوت جگت اتے ماں دا ناں رانی سجن بائی سونگر چوہان سی۔ فتاح دا دادا، پیؤ اتے دو چاچے میواڑ خاطر لڑائیاں وچ شہید ہوئے سن۔ فتاح دے دادا راوت سیہا دی موت رانا سانگا ولوں بابر دے خلاف کھنوا دی لڑائی وچ لڑدے ویلے ہوئی سی۔ فتاح دیاں 9 بیویاں ، 5 دھیاں اتے 6 پتر سن۔ اس دیاں ساریاں بیویاں، دھیاں اتے دو پتر چتوڑگڑھ دے جوہر وچ سڑ کے اپنیاں جاناں دے گئے سن۔ اس دی موت توں بعد اس دا وڈا پتر راوت کالا سسودیا کیلاوا دی گدی اُتے بیٹھا، جو ہلدیگھاٹی دے میدان وچ رانا پرتاپ سنگھ دوم ولوں لڑدا ہویا ماریا گیا۔
روات جے مل راٹھور دی موت توں بعد راجپوتاں دی کمانڈ فتاح دے ہتھ وچ آ گئی۔ جےمل ورگے گاتھامئی جنگجو دے مر جان کارن راجپوت فوج وچ گھور بد دلی پھیل گئی سی۔ پر فتاح نے اوہناں نوں ہمت بنھوائی۔ نسچت ہار ساہمنے ویکھ کے وی اس نے ہتھیار سٹّ کے شرمندگی دی زندگی جیون دی بجائے اک سپاہی دی موت چنی۔ اگلے دن جدوں مغل فوج نے قلعے وچ داخلہ کیتا تاں راجپوت عورتاں نے چتا وچ کدّ کے جوہر کر لیا اتے راجپوت جنگجو فتاح دی اگوائی ہیٹھ کیسری کپڑے پہن کے تے شہیدی گانے بنھ کے مغل فوج اُتے ٹٹ پئے۔ فتاح مغلاں وچ مار-کاٹ مچاؤندا ہویا اگے ہی اگے ودھدا گیا۔ آخر جدوں اوہ کسے طرحاں قابو نہ آیا تاں اس نوں اک ہاتھی دے تھلے کچل دتا گیا۔ جدوں اس نوں پہچان کے اکبر دے ساہمنے پیش کیتا گیا تاں اوہ اجے زندہ سی، پر جلدی ہی اس دی موت ہو گئی۔
20 اکتوبر، 1567 نوں ہندستان دے شہنشاہ اکبر نے راجپوتانے نوں اپنے قبضے ہیٹھ کرن لئی راجستھان دی سبھ توں مضبوط ریاست میواڑ دے راجگڑھ چتوڑگڑھ اُتے آپ خود حملہ بول دتا۔ راجپوتاں نے بوہت زیادہ بہادری نال مغل فوج دا ساہمنا کیتا تے اس نوں 23 فروری، 1568 تک روکی رکھیا۔ میواڑ دا مہارانا اُدے سنگھ خود سپردگی کرن دی بجائے پروار سمیت چتوڑگڑھ نوں اپنے سپہ سالاراں جےمل اتے فتاح دے سہارے چھڈّ کے گوگنڈا دے قلعے وچ چلا گیا۔ جےمل اتے فتاح نے 8000 فوجیاں اتے 35،000 کساناں-مزدوراں دی مدد نال اکبر دے لکھاں فوجیاں نوں چار مہینے تک قلعے دے نیڑے نہ پھڑکن دتا۔ آخر 22 فروری، 1568 نوں جےمل اتے 23 فروری، 1568 نوں فتاح مارے گئے تے قلعہ مغلاں دے ہتھ آ گیا۔ اس جنگ وچ سارے دے سارے 8000 راجپوت فوجی مارے گئے تے ہزاراں عورتاں نے بچیاں سمیت جوہر کر لیا۔ اکبر دی کھجھی-کھپی فوج نے 30،000 عامَ لوکاں دا وی قتل کر دتا۔ اس جت دی خوشی مناؤن لئی اکبر اک ہفتہ چتوڑگڑھ وچ رہا۔ اکبر جےمل اتے فتاح دی بہادری توں اینا خوش ہویا کہ دوواں دے کالے سنگمرمر دے ہاتھی اُتے سوار بتّ آگرے دے قلعے دے مکھ دروازے دے باہر قائم کروائے۔