رشید جہاں
 | |
|---|---|
| جم | اگست 25, 1905 علی گڑھ، اتر پردیش، بھارت |
| موت | 1952 ماسکو، روس |
| دفن تھاں | ماسکو، روس |
| کم کِتہ | Writer |
| بولی | اردو |
| قومیت | بھارتی |
| مادر علمی | علی گڑھ مسلم یونیورسٹی، Isabella Thoburn College، Lady Hardinge Medical College |
| صنف | Short stories |
| تحریک | ترقی پسند تحریک |
| وڈے کم | انگارے (1931) |
| سواݨی | محمود ظفر |
ڈاکٹر رشید جہاں (5 اگست، 1905ء - 29 جولائی، 1952ء)، ہندوستان وچ اردو دی اک ترقی پسند مصنفہ، قصہ گو، افسانہ نگار تے ناول نگار سن، جنہاں نے خواتین دی طرف توں تحریری اردو ادب دے اک نويں دور دا آغاز کیتا۔ اوہ پیشے توں اک ڈاکٹر سن۔
مڈھلا جیون
سودھورشید جہاں 5 اگست، 1905ء نوں اترپردیش دے شہر علی گڑھ وچ پیدا ہوئیاں۔ ڈاکٹر رشید جہاں دا تعلق علی گڑھ دے اک روشن خیال خاندان توں سی۔ انہاں دے والد شیخ عبد اللہ علی گڑھ دے مشہور ماہرتعلیم تے مصنف تے علی گڑھ خواتین کالج دے بانیاں وچوں اک سن، جنہاں نوں ادب و تعلیم وچ سن 1964ء وچ حکومت ہند دی طرف توں پدم بھوشن ایوارڈ توں نوازیا گیا سی۔ انہاں نے علی گڑھ وچ تعلیم نسواں دا پہلا اسکول تے کالج قائم کیتا سی جو اج وی عبد اللہ گرلس کالج دے ناں توں معروف اے تے مسلم یونیورسٹی علی گڑھ دا اک ادارہ اے۔ انہاں دی والدہ وحید شاہجہان بیگم وی بہت روشن خیال سن تے اک رسالہ ’خاتون‘ کڈدتیاں سن۔ جس دا مقصد مسلم خواتین وچ بیداری پیدا کرنا سی۔
ابتدائی تعلیم علی گڑھ توں حاصل کرنے دے بعد انہاں دا داخلہ لکھنؤ دے مشہور ازا بیلا تھوبرون کالج وچ کروا دتا گیا سی۔ اوتھے دو سال تعلیم حاصل کرنے دے بعد اوہ دہلی دے لارڈ ہارڈنگ میڈیکل کالج وچ داخل ہوئیاں تے اوتھے توں سنہ 1934ء وچ ڈاکٹر بن دے نکلاں۔ سنہ 1934ء وچ ہی انہاں دی شادی محمود الظفر دے نال ہوئی جو اردو دے ادیب ہونے دے نال نال امرتسر دے اسلامیہ کالج وچ پرنسپل وی سن ۔ اوتھے ڈاکٹر رشید جہاں دی ملاقات فیض احمد فیض توں ہوئی تے اوہ با قاعدہ ترقی پسند تحریک دی سرگرم رکن بن گئياں۔
ادبی زندگی
سودھورشید جہاں پہلی بار 1932ء وچ زیر بحث آئیاں جدوں انہاں دے افسانےآں تے ڈرامے دا مجموعہ ‘‘انگارے’’ شائع ہويا۔ افسانہ نگاری انہاں نے اپنی شادی توں پہلے توں شروع کر دتی سی تے سنہ 1931ء وچ سجاد ظہیر دی ادارت وچ ” انگارے “ دی اشاعت ہوئی تاں اس وچ انہاں دا افسانہ ’ پردے دے پِچھے ‘ اور’ دلی دی سیر ‘ شامل سی۔ کیونجے انہاں دے افسانے اس وقت دے سماج وچ رائج بنیاد پرستی تے جنسی اخلاقیات دے لئی چیلنج سن ۔ ’ انگارے‘ دی اشاعت دے بعد اس دے خلاف زبردست احتجاج ہويا سی تے جگہ جگہ اس دی کاپیاں جلا دتی گئی سن۔ بعد وچ برطانوی حکومت کیتی طرف توں اس اُتے پابندی عائد کر دتی گئی سی تے اس دی کاپیاں ضبط کر لئی گئی سن۔
ڈاکٹر رشید جہاں اک رسالہ ” چنگاری “ دی وی مدیرہ سن جس دا مقصد خواتین وچ ذہنی بیداری پیدا کرنا سی۔ لکھنﺅ دے دوران وچ قیام انہاں نے کئی ڈرامے لکھے تے انہاں نوں اسٹیج وی کیتا۔ انہاں دا افسانوی مجموعہ ” عورت“ تے دوسرا 1937ء وچ لاہور توں شائع ہويا سی۔ دوسرا افسانوی مجموعہ انہاں دے انتقال دے بعد ’ شعلہ جوالہ ‘ دے عنوان توں سنہ 1968ء وچ تے تیسرا ’ اوہ تے دوسرے افسانے ‘ سنہ 1977ء وچ شائع ہويا۔
اہم تخلیقات
سودھو- انگارے
- عورت اور دوسرے افسانے و ڈرامے
- شعلۂ جوالہ
- وہ اور دوسرے افسانے و ڈرامے
ترقی پسند تحریک
سودھوبحیثیت ڈاکٹر انہاں دا تقرر لکھنؤ وچ ہويا سی جتھے انہاں نے ترقی پسندو ں دے نال مل کے انجمن ترقی پسند مصنفاں نوں بہت تقویت پہنچائی سی۔ اس زمانے وچ سید سجاد ظہیر، مجاز لکھنوی، علی سردار جعفری وغیرہ لکھنؤ وچ ہی سن جو سب دے سب ترقی پسند تحریک وچ سرگرم طور اُتے شامل سن ۔
انتقال
سودھوڈاکٹر رشید جہاں 29 جولائی، 1952ء وچ کینسر دا شکا رہوئیاں انہاں نوں علاج دے لئی ماسکو لے جایا گیا جتھے 13 اگست، 1952ء نوں انہاں دا انتقال ہوئے گیا۔