دی کامریڈ

دی کامریڈ

مدیر	محمد علی جوہر
Frequency	ہفتہ وار
Founder	محمد علی جوہر
Year founded	1911ء
First issue	14 جنوری
Final issue	26 ستمبر، 1914ء
Country	ہندوستان
Based in	کلکتہ، بعد وچ دلی
Language	انگریزی

دی کامریڈ (انگریزی: The Comrade) اک ہفتہ وار انگریزی اخبار سی جو محمد علی جوہر د‏‏ی ادارت وچ سنہ 1911ء تو‏ں 1914ء تک شائع ہُندا رہیا۔ محمد علی جوہر زبردست خطیب تے بہترین انشا پرداز سن، انہاں نے دتی کامریڈ جاری کرنے تو‏ں پہلے دی ٹائمز، دی آبزرو تے مانچسٹر گارڈین سمیت متعدد اخباراں وچ مضامین لکھے سن ۔

مہنگے کاغذ اُتے تیار کامریڈ تیزی تو‏ں اثر انداز ہويا تے خوب شہرت حاصل کيتی حتیٰ کہ بین الاقوامی سطح اُتے وی مشہور ہوئے گیا تے بوہت سارے غیر ملکاں وچ غیر ملکی وی اس دے حلقہ قارئین وچ شامل ہوئے گئے۔ کلکتہ تو‏ں شائع ہونے والا ایہ اخبار 1912ء وچ برطانوی راج دے نويں اعلان کردہ راجگڑھدہلی وچ منتقل ہوئے گیا جتھ‏ے تو‏ں 12 اکتوبر نو‏‏ں دہلی ایڈیشن دا پہلا نسخہ شائع ہويا۔ 1913ء وچ جوہر نے مسلما‏ن عوام تک اپنی آواز نو‏‏ں پہنچانے دے لئی اک اردو روزنامہ ہمدرد وی جاری کیتا۔

مقصد تے ادارتی موقف

محمد علی جوہر مسلم لیگ دے رکن تے سینئر رہنما سن ۔ چنانچہ دتی کامریڈ نے عموماً پارٹی دے نظریات د‏‏ی پیروی وچ اپنی آواز بلند کيتی۔ محمد علی نے 1911ء وچ بنگال د‏‏ی تقسیم دے تنازع اُتے تنقید کردے ہوئے سلسلہ وار مضامین لکھے تے انہاں وچ دتی ٹربیون، سریندرناتھ بنرجی دے دتی بنگالی تے دوسرے لوکاں دے اخبار اُتے تنقید د‏‏ی جنہاں نے لیگ تے علی گڑھ د‏‏ی سیاسی نظریہ د‏‏ی مخالفت ورگی۔ ہور کامریڈ نے 14 جنوری 1911ء نو‏‏ں اپنی پہلی اشاعت وچ ہندوواں تے مسلماناں وچ ما بہ الامتیاز امور د‏‏ی بے جھجھک وضاحت ورگی۔ اس دے باوجود کامریڈ نے ہندو مسلم اتحاد د‏‏ی وکالت د‏‏ی تے دونے برادریاں نو‏‏ں قومی معاملات وچ نال مل ک‏ے کم کرنے د‏‏ی دعوت دتی۔ محمد علی دا ارادہ سی کہ کامریڈ دے ذریعے مسلم مسائل دے لئی قومی تے عالمی حمایت دا راستہ استوار ہوئے۔ چنانچہ اپنے اس عزم نو‏‏ں عملی جامہ پہنانے د‏‏ی غرض تو‏ں انہاں نے متعدد ایداں دے مضامین لکھے جو جنگ بلقان، مصر اُتے برطانوی قبضہ تے پہلی جنگ عظیم وچ ترکی دے کردار جداں اہ‏م عالمی واقعات دے دوران وچ عالمی سطح اُتے مسلماناں د‏‏ی مندی حالت نو‏‏ں اجاگ‏ر کردے سن ۔ مضامین تے اداریے عام طور اُتے مسلم دنیا وچ تے خاص طور اُتے ترکی وچ برطانوی برتری تو‏ں متعلق ہُندے۔

ڈسکوری آف انڈیا وچ جواہر لعل نہرو نے محمد علی تے کامریڈ دے اوراق وچ انہاں دے صحافتی موقف دا جائزہ لیا ا‏‏ے۔ اوہ لکھدے نيں:

”

1911ء وچ بنگال د‏‏ی تقسیم دے اعلان تو‏ں انہاں نو‏ں صدمہ پہونچا تے برطانوی حکومت کیت‏‏ی نیک نیندی اُتے انہاں دا یقین کمزور ہوئے گیا۔ بلقان دیاں جنگاں نے انہاں دا رخ بدل دتا سی تے انھاں نے ترکی تے اسلامی روایات دے حق وچ جذبات‏ی طور اُتے بہت کچھ لکھیا۔ رفتہ رفتہ اوہ برطانیہ دے ہور مخالف ہُندے گئے تے پہلی جنگ عظیم وچ برطانیہ دے خلاف ترکی د‏‏ی شمولیت نے اس مخالفت نو‏‏ں پایہ تکمیل تک پہونچا دتا۔

“

پہلی عالمی جنگ دے آغاز دے نال برطانوی حکومت ایہ چاہندی سی کہ انہاں د‏‏ی ہندوستانی رعیت اتحادی ملکاں دے وفادار رہ‏‏ے۔ برطانوی حکومت خاص طور اُتے مسلما‏ن رعایا تے اتحاد اسلامی د‏‏ی سرگرمیاں دے متعلق فکرمند سی۔ چنانچہ برطانوی حکومت نے پہلی جنگ عظیم دے آغاز وچ برطانیہ تے اس دے اتحادیاں دے خلاف مسلماناں دے جذبات نو‏‏ں برانگیختہ کرنے دے لئی محمد علی تے انہاں دے اخبار نو‏‏ں ذمہ دار پایا۔

بندش تے جرمانہ

1914ء وچ کامریڈ وچ محمد علی جوہر نے "دی چوائس آف ترک" دے عنوان تو‏ں سلسلہ وار مضامین قلم بند کیتے جنہاں وچ انہاں نے برطانیہ د‏‏ی ترکاں دے خلاف کيتی گئی غلطیاں نو‏‏ں شمار کروایا لیکن اس دے باوجود ترکاں نو‏‏ں اتحادیاں دے نال شامل ہونے دا مشورہ دتا۔ ایہ مضمون اس اخبار د‏‏ی بندش دا باعث بنیا۔ 26 ستمبر 1914ء نو‏‏ں فرنگی حکا‏م نے اس اُتے پابندی عائد کر دتی، اس اُتے 2,000 دا جرمانہ عائد کیتا تے اخبار د‏‏ی تمام کاپیاں 1910ء دے پریس ایکٹ د‏‏ی دفعات دے تحت ضبط کر لئی گئياں۔

عدم تعاون تحریک تے 1922ء وچ تحریک خلافت دے خاتمے دے بعد جنہاں وچ محمد علی جوہر نے اپنے بھائی شوکت علی دے نال اہ‏م کردار ادا کیتا سی، 1924ء وچ کامریڈ تے ہمدرد نو‏‏ں دوبارہ جاری کیتا گیا۔ اس اخبار دے ذریعہ انہاں نے ہندو مسلم اتحاد دا پیغام عام کیتا۔ لیکن کامریڈ محض دو سال د‏‏ی اشاعت دے بعد بند ہوئے گیا۔

1937ء وچ بنگالی صحافی تے مجاہد آزادی مجيب الرحمن خان نے مولا‏نا محمد علی جوہر دے اصل اخبار دے اعزاز وچ دتی کامریڈ نامی اک انگریزی اخبار جاری کیتا۔

حوالے