"<span lang="ur">راولپنڈی</span>[[ گٹھ:مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے ]]" دیاں دہرائیاں وچ وکھراپا

راولپنڈی شہر قدیم تریخ دا حامل علاقہ اے۔اسلام آباد توں ملحقہ راولپنڈی دا اک علاقہ پنڈورہ اے جو اک یونانی ناں اے۔کہیا جاندا اے کہ سکندر اعظم نے راولپنڈی دے پرانے شہرکے سامنے اسی مقام اُتے پڑائو پایا تھاا۔اسی مناسبت توں اس علاقے کانام پنڈورہ پڑ گیا ۔ ایتھے توں راستہ سیدھا قدیم شہر دے اک دروازے بنی ول جاندا اے۔راولپنڈی محمود غزنوی دے اک حملے وچ تباہ کر دیاگیا۔وسط ایشیا،افغانستان توں آنے والے حملہ آوراں دی وجہ توں راولپنڈی دی آبادی باقاعدہ منظم علاقہ نہ بن سکی۔منگولاں دے حملے وچ وی راولپنڈی تباہ ہویا۔15واں صدی وچ راولپنڈی از سر نو تعمیر ہویا تے اس دا ناں راول رکھیا گیا جو اسی حوالے توں راول۔پنڈ (پنجابی وچ گائاں) تے فیر راولپنڈی کہلایا۔2005ء دے تباہ کن تے ہلاکت خیز زلزلے توں پہلے دا راولپنڈی اج دے راولپنڈی توں قطعی مختلف اے۔زلزلے دے بعد مختلف علاقاں توں لوگاں دی نقل مکانی وچ تیزی آگئی۔ایوی‏‏ں‏ تو ملک وچ شہریاں دے حوالے توں امن وامان دی بدتر صورت حال دی وجہ توں ملک دے ہر صوبے توں راولپنڈی،اسلام آباد منتقل ہونے دا رجحان اے اس دے نال ای خیبر پختون خواہ ،گلگت بلتستان تے آزاد کشمیر توں وڈی تعداد وچ لوگاں نے والپنڈی،اسلام آباد نقل مکانی دی اے۔ راولپنڈی اسلام آباد دے عقب وچ مارگلہ دا پہاڑی سلسلہ اک خوبصورت منظر پیش کردا اے تے ایہی پہاڑ اس علاقے نوں ہزارہ توں جدا کردا اے۔

مغلاں تے سکھاں دے دور توں ای صدر علاقے وچ پرانی آبادی دے نال، فوجی چھائونی دا علاقہ وی قائم سی۔پنجاب دی سکھ ریاست تے انگریزاں دی جنگ وچ انگریزاں نے سکھ فوج نوں شکست دی تو سکھاں دا بچا کچا لشکر میدان جنگ دے علاقے منڈی بہائوالدین،گجرات دے قریب دے علاقے توں راولپنڈی دے راستے صوبہ سرحد ول بھج گیا۔انگریز فوج انہاں دا پیچھا کر دے کر دے صوبہ سرحد تک علاقاں تک قابض ہو گئی۔سکھ لشکر دے تعاقب وچ انگریز فوج راولپنڈی پہنچی جتھے مارچ1849کو سکھ سلطنت دے سردار چھتار سنگھ تے راجا شیر سنگھ نے جنرل گلبرٹ دے سامنے ہتھیار ڈالے تے اطاعت قبول کیتی۔اس موقع اُتے راولپنڈی وچ موجود سکھ فوج نے انگریز فوج نوں موجودہ ریس کورس گرائونڈ وچ سلامی پیش کیتی گئی۔انگریزاں نے 1867کو راولپنڈی وچ میونسپلٹی قائم دی ۔1868کی مردم شماری دے مطابق راولپنڈی دی آبادی 19ہزار228جبکہ کنٹونمنٹ دی 9ہزار 358تھی۔1880ماں راولپنڈی ریلوے نظام دے ذریعے پشاور تے ہندوستان دے علاقاں توں منسلک ہو گیا۔انگریزاں نے تمام خطے دے لئی راولپنڈی وچ ای فوجی کنٹونمنٹ قائم کیتا۔تجارتی مال دے حوالے توں راولپنڈی نوں اہمیت حاصل ہُندی گئی اور1885ماں ریاست کشمیر کی14فیصد برآمدات تے باقی27فیصد برآمدات راولپنڈی توں ہو کے جاندی سی۔1883ماں سردار سبحان سنگھ نے راولپنڈی وچ اک وڈی مارکیٹ تعمیر کرائی۔کنٹونمنٹ دے علاقے صدر دا تجارتی علاقہ بریگیڈیئر جنرل میسی نے تعمیر کرایا۔انگلستان توں آنے والے فوجیاں نوں پہلے مرحلے وچ راولپنڈی دی فوجی چھائونی وچ رکھیا جادا سی۔1921ماں راولپنڈی پنجاب دے ست وڈے شہراں وچ شامل سی۔1947ماں راولپنڈی وچ مسلم آبادی42.79فیصد جدونکہ ضلع راولپنڈی وچ مسلم آبادی80فیصد سی۔راولپنڈی وچ ہندو33.72فیصد تے سکھ آبادی17.32فیصد سی۔

گورنمنٹ ٹرانسپورٹ سروس(GTS) ناں دا ٹرانسپورٹ نظام سی جس دی بساں مختلف شہراں نوں جاندی سن۔جی ٹی ایس دا اڈہ صدر وچ اسی مقام اُتے سی جسنوں بعد وچ واران بس سروس دے لئی سیاسی مفادکے طور اُتے دے دتا گیا۔اندرون شہر وی جی ٹی ایس دی بساں چلا کردتی سن تے شہریاں دی اکثریت انہاں بساں اُتے سفر کیتا کردتی سی۔جی ٹی ایس دی اربن ٹرانسپورٹ سروس دا وڈا اڈہ وی صدر وچ ای سی،ایتھے توں اک روٹ بکرا منڈی ول وی سی۔سب توں وڈا روٹ صدر توں اسلام آباد دے مقام آبپارہ تک سی۔آبپارہ وچ وی جی ٹی ایس دا اڈہ قائم سی۔میرے بچپن تک جی ٹی ایس دی بس دا اک روٹ صدر توں سیٹلائٹ ٹائون ایف بلاک ساڈے گھر دے سامنے توں سی پر بعد وچ بساں سید پورروڈ تک ای جاندی سن۔راولپنڈی توں مختلف شہراں ول جانے دے لئی قدیم اڈہ گنجمنڈی وچ قائم سی،بعد وچ لیاقت باغ دے عقب توں وی مختلف شہراں دے لئی بساں چلنے لگاں تے بعد وچ اسی بس اڈے نوں مرکزی حیثیت حاصل ہو گئی۔تقسیم برصغیر توں پہلے راولپنڈی توں سرینگر تک بساں چلتی سن۔سرینگر تک جانے دے لئی براستہ مظفر آباد بیل گاڑیاں وی چلتی سن۔1977ء وچ اس وقت دے وزیر اعظم ذو الفقار علی بھٹو نے پبلک ٹرانسپورٹ دے اڈے کولیاقت باغ دے عقب توں پیر ودھائی منتقل کیتا تو لوگاں نے اس اُتے احتجاج کیتا کہ بساں دے اڈے نوں شہر توں باہر منتقل کر دتا گیا اے جس توں لوگاں نوں اِنی دور جانے آنے وچ مشکلات دا سامنا ہوۓ گا۔اس وقت واقعی پیر ودھائی دا علاقہ شہر توں دور تصور ہُندا سی۔پنڈورہ دے قریب توں اک نہایت چھوٹی توں سڑک پیر ودھائی ول جاندی سی لیکن اس اُتے کدی کوئی ٹریفک چلتے نئی‏‏ں دیکھی۔اس تنگ توں سڑک دے دوناں جانب اتنے گھنے درخت سن کہ دن دے وقت وی سڑک اُتے اندھیرا چھایا رہدا سی۔نالہ لئی وچ اک طرفوں آنے والے پانی وچ کھاد فیکٹری دا گندہ پانی پایا جادا سی جدونکہ ذرا اگے چل کر کٹاریاں پل دے مقام اُتے اسلام آباد توں آنے والے نالے وچ صاف پانی ہُندا سی۔پرانے شہر دے گھراں دی تمام گندگی نالہ لئی وچ ای ڈالی جاندی سی۔ساڈے بچپن وچ ٹیکسی والے سیٹلائٹ ٹائون دے اسلام آباد توں ملحقہ آخری علاقے ایف بلاک تک نئی‏‏ں آندے سن کہ اوتھے دی پرانی مقامی آبادیاں دے لوک انہاں لوٹ لیندے نیں،اسی طرح فیض آباد وی ایسا ویران علاقہ سی کہ ٹیکسی والے اس طرف جانے توں گریز کر دے ۔اس وقت رکشہ، چنگی جی تو کیتا سزوکیاں وی نئی‏‏ں آئی سن۔ ۔ٹانگے سن،ٹیکسیاں سن تے گورنمنٹ ٹرانسپورٹ دی بساں۔

وڈے شہراں دے وڈے مسائل ہُندے نیں جن وچ سڑکاں،پانی،بجلی،گیس ،امن و امان صحت تے تعلیم دے امور وی شامل ہُندے نیں۔ انہاں وچ اک وڈا مسئلہ ٹریفک اے جس دا سامنا شہریاں نوں راولپنڈی وچ اے۔ہن روات توں لیکر براستہ آئی جے پی روڈ،پشاور روڈ تک دی سڑک اندرون شہر دی سڑک بن چکی اے تے بیرون شہر آنے والے ہیوی ٹریفک وی اسی راستے توں لنگھدی اے۔راولپنڈی وچ روات توں موٹر وے (ترنول) تک رنگ روڈ دی تعمیر راولپنڈی دی اہم ضرورت اے ۔ہن راولپنڈی ،اسلام آباد اہم تجارتی علاقے بن چکے نیں۔ایتھے دی صرف نجی تعلیمی ادارے تے نجی و سرکاری ہسپتال ای نئی‏‏ں بلکہ صوبہ دے پی دے،گلگت بلتستان تے آزاد کشمیر تک دے لوگاں دے لئی ایہ وڈا تجارتی مرکز وی بن چکیا اے۔نواں مردم شماری دے مطابق راولپنڈی ضلع دی آبادی54لاکھ توں تجاوز کر چکی اے جدونکہ خاص راولپنڈی دی آبادی تقریباساڑھے32لاکھ دسی جاندی اے۔اج دا راولپنڈی چند عشرے پہلے تک دے راولپنڈی توں قطعی مختلف اے ۔ پہلے راولپنڈی وچ دو تن دن گرمی پئے تو چوتھے دن لازمی بارش ہو جاندی سی لیکن ہن گنجان آبادیاں دے پھیلائو توں شہر وچ موسمیاندی تبدیلیاں وی رونما ہو چکی نیں۔راولپنڈی شہر میں1968ماں برف پئی سی جدونکہ اسلام آباد آخری بار1979 وچ برف دی سفیدی توں ڈھک گیا سی۔