حرف
حرف کلمے دیاں 3 قِسماں اسم ، فعل ، حرف وچوں اک قِسم اے ۔ حرف اسم تے فعل نوں آپس وچ ملا کے جُملے یا گَل نوں واضح کردا اے ۔ جِداں : دی ، دا ، دے ، نوں ، تک ، اُتے ، توں ، نال وغیرہ ۔
حرفاں نوں 4 وڈے گروہاں وچ تقسیم کیتا جاندا اے ۔
1۔ اوہ حرف جیہڑے اسماں تے فعلاں دے باہمی تعلق نوں ظاہر کرن لئی استعمال ہُندے نیں ۔ مثلن : دا ، دے ، دی ، نوں وغیرا ۔
2۔ اوہ حرف جیہڑے تخصیص دا کم کر دے نیں ۔ مثلن : ای ، ہر ، اک ، صرف ، فقط ، بس وغیرا ۔
3۔ اوہ حرف جیہڑے دو اسماں ، دو فعلاں تے جملےآں نوں ملوندے نیں ۔ مثللن : تے ، فیر ، کہ وغیرا ۔
4۔ اوہ حرف جیہڑے جملےآں نوں ملوندے نیں ۔ مثلن اوئے ، وے ، اے ، نی ، ہاں ، ہائے ، اف ، اخاہ ، تف ، تتتت وغیرا ۔
حرف دیاں قِسماں
سودھوحرف دیاں درج ذیل قِسماں نیں ۔
1۔ حرف جار
2۔ حرف عطف
3۔ حرف شرط
4۔ حرف ندا
5۔ حرف تاسف
6۔ حرف تشبیہ
7۔ حرف اضافت
8۔ حرف استفہام
9۔ حرف تحسین
10۔ حرف نفرین
11۔ حرف علت
12۔ حرف بیان
1۔ حروف جار
سودھوحرف جار اوہ حرف ہُندے نیں جیہڑے کسے اسم نوں فعل دے نال ملوندے نیں ۔ جداں ‘‘کاغذ تے پنسل میز تے رکھ دو‘‘ اس جملے وچ ”تے“ حرف جار اے،
پنجابی دے حرف جار
پنجابی دے مشہور حرف جار مندرجہ ذیل نیں ۔
دا ، دے ، دی، نوں ، تک ، تے ، توں ، تک ، اُتے ، تھلے ، وِچ ، نال ، اندر ، باہر وغیرا ۔
2۔ حرف عطف
سودھوحرف عطف اوہ حرف ہُندے نیں جیہڑے دو اسماں یا دو جملےآں نوں آپس وچ ملوݨ واسطے استعمال ہُندے نیں ۔ جداں ‘‘قلم تے دوات میز تے رکھ دو‘‘ ، حنا کھاݨا کھا کے سکول گئی ۔ ایہناں جُملےآں وچ ”تے“ تے ”کے“ حرف عطف نیں ۔
پنجابی دے حرف عطف
تے ، و ، ت ، فیر ، وی وغیرا ۔
3۔ حرف شرط
سودھوحرف شرط اوہ حرف ہُندے نیں جیہڑے شرط دے موقعے تے بولے جاندے نیں ۔ مثلن : ‘‘جے اوہ تیز چلدا تاں وقت سِر پہنچ جاندا‘‘ اس جملے وچ ”جے“ حرف شرط اے ۔
پنجابی دے حرف شرط
پنجابی دے حرف شرط مندرجہ ذیل نیں ۔
جے ، جداں ، جیویں ، جیویں جیویں ، جداں ای ، جد ، جد تک وغیرا ۔
4۔ حرف ندا
سودھوحرف ندا اوہ حرف ہُندے نیں جیہڑے کسے اسم نوں سدݨواسطے استعمال ہُندے نیں ۔ جداں اوئے بھائی! جد تک محنت نہیں کروں گے کامیاب نہیں ہوسکوں گے ۔ اس جملے وچ ”اوئے“ حرف ندا اے ۔
پنجابی دے حرف ندا
پنجابی دے حرف ندا مندرجہ ذیل نیں ۔
اوئے ، او ، وے ، نی ، اے ، کُڑے ، محمد بخشا (بخش + ا) وغیرہ
5۔ حرف تاسف
سودھوحرف تاسف اوہ حرف ہُندے نیں جیہڑے افسوس تے تاسف (دُکھ) دے موقعے تے بولے جاندے نیں ۔ مثلن افسوس انسان غفلت دا شکار ہو گیا اے ۔ اس جملے وچ افسوس حرف تاسف اے ۔
پنجابی دے حرف تاسف
افسوس ، اوئے ہوئے ، ہائے ، تتتت ، چچچچ ، ہک ہا ، اُف ، افوہ ، لوڑھا ، ہاڑا وغیرہ
6۔ حرف تشبیہ
سودھوایہجے حرف جیہڑے اک چیز نوں دوسری چیز ورگی قرار دیݨ واسطے استعمال ہوݨ حرف تشبیہ کہلوندے نیں ۔ جداں شیر ونگوں بہادر، موتی ورگے دند ، ٹھنڈا جیہا پاݨی ۔ ایہناں جملےآں وچ ونگوں ، ورگے ، جیہا حرف تشبیہ نیں ۔
پنجابی دے حرف تشبیہ
مثل، ونگوں ، طرحاں ، جیہا ، ورگا ، جیویں ، ہوبہو، عین بین ، بعینہ ، نرا پورا ، اوداں وغیرہ ۔
7۔ حرف اضافت
سودھوحروف اضافت اوہ حرف ہُندے نیں جیہڑے صرف اسماں دے باہمی تعلق یا لگائو نوں ظاہر کردے نیں ۔ مضاف ، مضاف الیہ تے حرف اضافت دے ملݨ نال مرکب اضافی بݨدا اے ۔ مثللن : اسلم دا پعھائی ، حنا دی کتاب ، باغ دے پھل وغیرا ۔ ایہناں جُملےآں وچ دا ، دی ، دے حرف اضافت نیں ۔
8۔ حرف استفہام
سودھوحرف استفہام (سوالیہ) اوہناں حرفاں نوں کیا جاندا اے جیہڑے کچھ پُچھݨ یا سوال کرن دے موقعے تے بولے جاندے نیں ۔ مثلن : احمد کد بزار جائو گا ؟ اس جملے وچ کد حرف استفہام اے ۔ اس جملے وچ کب حرف استفہام اے ۔
پنجابی دے حرف استفہام کی ، کد ، کوݨ ، کیوں ، کتھے ، کیہدا ، کیہنوں ، کیہدے ، کیہجا ، کیہجے ، کیہجی ، کِنا ، کِنی ، کِنے ، کیونکہ ، کاہدے لئی وغیرہ ۔
9۔ حرف استفہام
سودھوحرف تحسین اوہ حروف ہُندے نیں جیہڑے کسے چیز دی تعریف دے موقعے تے بولے جاندے نیں ۔ جداں : سبحان اللہ ! کِنا پیارا موسم اے ۔ ایس جملے وچ سبحان اللہ حرف تحسین اے ۔
پنجابی دے حرف تحسین
مرحبا، سبحان اللہ، شاباش، آفرین، خوب، بہت خوب، بہت اچھا، واہ واہ، اللہ اللہ، ماشاءاللہ، جزاک اللہ، آہا، وغیرا حروف تحسین نیں ۔ ایہناں حرفاں نوں حرف انبساط وی کہیا جاندا اے ۔ انبساط دے معنے خُشی یا مسرت اے ۔
10۔ حرف نفرین
سودھوحرف نفرین ایہجے حرف ہُندے نیں جیہڑے نفرت یا ملامت واسطے بولے جاندے نیں ۔ جداں چعھوٹھیاں تے اللہ دی ہزار بار لعنت اس جملے وچ ہزار لعنت حرف نفرین اے ۔
پنجابی دے حروف نفرین
لعݨت، ہزار لعنت، تف، پھٹکار اے ، اخ تھو، تتت تتت وغیرا حرف نفرین نیں ۔
11۔ حرف علت
سودھوحرف علت اوہ حرف نیں جیہڑے کسے وجہ یا سبب نوں ظاہر کردے نیں ۔ جداں : کیونکہ ، اس لئی ، اس وجہ توں ، تاں کرکے ، لہاذا، پس ، تاکہ، تاں ای ، چونکہ وغیرا ۔
12۔ حرف بیان
سودھوایہجے حرف جیہڑے کسے وضاحت واسطے استعمال کیتے جاندے نیں ۔ حروف بیان کہلوندے نیں ۔ جداں : استاد نے شاگرد نوں کہیا کہ سبق پڑھ ۔ اس جملے وچ ،،کہ،، حرف بیان اے ۔