فعل
فعل (انگریزی: Verb) کلمے دی اوہ قِسم اے جیہدے وچ کسے کم دا کرنا یا ہوݨا پایا جاوے نالے اوہدے وچ تِناں زمانےآں ماضی ، حال ، مستقبل وچوں کوئی اک زمانا موجود ہووے ۔ مثالاں : عادل پڑھدا اے ، نسرین نے خط لکھیا، عرفان مسیت گیا ، اسیں لہور جاواں گے ، وغیرہ ۔ ایہناں جُملےآں وچ پڑھدا اے ، لکھیا ، گیا ، جاواں گے ، فعل نیں ۔
فعل دیاں زمانے دے لحاظ نال 3 قِسماں نیں ۔ (1) فعل ماضی اوہ فعل جیہدے وچ کسے کم دا کرنا یا ہوݨا گزرے ہوئے زمانے وچ پایا جاوے ۔ (2) فعل حال اوہ فعل جیہدے وچ کسے کم دا کرنا یا ہوݨا موجودہ زمانے وچ پایا جاوے ۔ (3) فعل مستقبل اوہ فعل جیہدے وچ کسے کم دا کرنا یا ہوݨا اوݨ آلے زمانے وچ پایا جاوے ۔
فعل دیاں قِسماں
سودھوفعل دیاں زمانے دے لحاظ نال 3 قِسماں نیں ۔
- فعل ماضی
- فعل حال
- فعل مستقل
فعل ماضی
سودھوفعل ماضی اُس فعل نوں کہیا جاندا اے جیہدے وچ کسے کم دا کرنا یا ہوݨا گزرے ہوئے زمانے وچ پایا جاوے ۔
- یا
اوہ فعل جیہدے وچ کسے کم دا کرنا یا ہوݨا گزرے ہوئے زمانے وچ پایا جاوے اوہنوں فعل ماضی کہیا جاندا اے ۔
- مثالاں
عرفان نے چاء پیتی ، عمران نے کم کیتا ، عدنان دوڑیا ، اںیلا نے خط لکھیا ، اختر سکول گیا ، ایہناں جُملےآں وچ چاء پیتی ، کم کیتا ، دوڑیا ، لکھیا ، گیا ، فعل ماضی نیں ۔
فعل حال
سودھوفعل حال اُس فعل نوں کہیا جاندا اے جیہدے وچ کسے کم دا کرنا یا ہوݨا موجودہ زمانے وچ پایا جاوے ۔
- مثالاں
اسلم کھاݨا کھاندا اے ، سلیم کھیلدا اے ، اسلم کھاݨا کھا رہیا اے ، طاہر پودا لوندا اے ، سلما فرش تعھوندی اے ، ایہناں جُملےآں وچ کھاندا اے ، کھیلاا اے ، کھا رہیا اے ، لوندا ، تعھوندی اے ، فعل حال نیں ۔
فعل مستقبل
سودھواوہ فعل جیہدے وچ کسے کم دا کرنا یا ہوݨا اوݨ آلے زمانے وچ پایا جاوے ۔
- مثالاں
تنویر کل کراچی جاوُ گا ، افضل کرکٹ کھیلو گا ، فصیح پُھل توڑو گا ، سیما خط لکھوُ گی ۔ کسان فصل کٹوُ گا ، ایہناں جُملےآں وچ جاوُ گا ، کھیلوُ گا ، توڑوُ گا ، لکھوُ گی، کٹوُ گا ، فعل مستقبل نیں ۔
فعل ماضی دیاں قِسماں
سودھوفعل ماضی دیاں مندرجا ذیل چھے قِسماں نیں ۔
- ماضی مطلق
- ماضی قریب
- ماضی بعید
- ماضی استمراری
- ماضی شکیہ
- ماضی شرطی یا تمنائی
ماضی مطلق
سودھوماضی مطلق اوہ فعل اے جیہڑا صرف گزرے ہوئے زمانے نوں ظاہر کردا اے ۔
- یا
ایہجا فعل جیہڑا دُور یا کول دی قید توں بغیر گزرے ہوئے زمانے نوں ظاہر کردا اے ، ماضی مطلق کہلوندا اے ۔
- مثالاں
عارف نے کتاب پڑھی ، ناصر لہور گیا، حنا نے خط لکھیا ، راشدہ نے کھاݨا کھادا ، وغیرہ ایہناں جُملےآں وچ پڑھی ، گیا ، لکھیا تے کھادا ماضی مطلق اے ۔
- ماضی مطلق بݨوݨ دا قاعدا
ایہ فعل مصدر دی علامت ”ݨا“ دور کر کے ”یا“ یا ”ی“ ودھا دیݨ نال بݨدا اے ۔
- مثالاں
پڑھݨا توں پڑھیا ، کھیلݨا توں کھیلیا ،دیکھݨا توں دیکھیا، اوݨا توں آیا ، کھیلݨا توں کھیلیا ، وغیرہ پنجابی وچ کُچھ مصدراں دی علامت ”ݨا“ ہٹا کے معمول توں ہٹ کے ”یتا” یا ”دا” دا ودھاء کرنا پیندا اے فیر ماضی بݨدا اے جِداں ”کرنا” توں ”کیتا” ، ”پیݨا” توں ”پیتا” ، ”سوݨا” توں ”سُتا” تے ”کھاݨا” توں ”کھادا” وغیرا ۔
- ماضٰی مطلق دی گردان
اوݨا مصدر توں ماضی مطلق دی گردان
| واحد غائب | جمع غائب | واحد حاضر | جمع حاضر | واحد متکلم | جمع متکلم |
|---|---|---|---|---|---|
| اوہ آیا | اوہ آئے | توں آیا | تُسیں آئے | میں آیا | اسیں آئے |
| اوہ آئی | اوہ آئیاں | توں آئی | تُسیں آئیاں | میں آئی | اسیں آئیاں |
ہسݨا تے کھاݨا مصدر توں ماضی مطلق دی گردان
| واحد غائب | جمع غائب | واحد حاضر | جمع حاضر | واحد متکلم | جمع متکلم |
|---|---|---|---|---|---|
| اوہ ہسیا | اوہ ہسے | توں ہسیا | تُسیں ہسے | میں ہسیا | اسیں ہسے |
| اوہنے کھادا | ایہناں نے کھادا | تُسیں کھادا | توں کھادا | میں کھادا | اسیں کھادا |
سوݨا تے لکھݨا مصدر توں ماضی مطلق دی گردان
| واحد غائب | جمع غائب | واحد حاضر | جمع حاضر | واحد متکلم | جمع متکلم |
|---|---|---|---|---|---|
| اوہ سُتا | اوہ سُتے | توں سُتا | تُسیں سُتے | میں سُتا | اسیں سُتے |
| اوہنے لکھیا | اوہناں نے لکھیا | توں لکھیا | تُسیں لکھیا | میں لکھیا | اسیں لکھیا |
ماضی قریب
سودھوماضی قریب اُس فعل نوں کہیا جاندا اے جیہدے وچ کول (قریب) دا گُزریا ہویا زمانا پایا جاوے ۔
- یا
ماضی قریب ، ماضی دا اوہ فعل اے جیہدے وچ کسے کم دا ہوݨا قریب دے زمانے وچ ہووے ۔
- مثالاں
علی نے کھاݨا کھادا اے ، زاہد نے نماز پڑھی اے ، اسلم گجرات توں آیا اے ، معصومہ نے امب خریدے نیں ، حنا نے سبق پڑھیا اے ، سارہ نے خظ لکھیا اے ، وغیرہ ۔ ایہناں جُملےآں وچ کھادا اے ، پڑھی اے ، آیا اے ، خریدے نیں ، پڑھیا اے ، لکھیا اے ، ماضی قریب نیں ۔
- ماضی قریب بݨوݨ دا قاعدا
ماضی قریب بݨوݨ دا قاعدا ایہ آ کہ مصدر توں ماضی مطلق بݨا کے آخر وچ ”اے” ، ”آ” یا ”وا” ودھا دتا جاندا اے تے جمع واسطے ”آ” ، ”ہِن” یا ”نیں” دا ودھاء کر دتا جاندا اے ۔ جداں دوڑݨا مصدر توں ماضی مطلق ”دوڑیا” فیر آخر وچ ”آ” یا ”اے” دا وادھا کر کے ”دوڑیا اے” بݨ جاندا اے تے جمع وچ ”دوڑے نیں” ، ایہ ماضی قریب اے ۔
- ماضی قریب کی گردان
اوݨا تے پڑھݨا مصدر توں ماضی قریب دی گردان
| واحد غائب | جمع غائب | واحد حاضر | جمع حاضر | واحد متکلم | جمع متکلم |
|---|---|---|---|---|---|
| اوہ آیا اے | اوہ آئے نیں | توں آیا واں | تُسیں آئے آں | میں آیا واں | اسیں آئے آں |
| اوہنے پڑھیا اے | اوہناں نے پڑھیا اے | تُسیں پڑھیا اے | تُسیں پڑھیا اے | میں پڑھیا اے | اسیں پڑھیا اے |
لیوݨا مصدر توں ماضی قریب دی گردان
| واحد غائب | جمع غائب | واحد حاضر | جمع حاضر | واحد متکلم | جمع متکلم |
|---|---|---|---|---|---|
| اوہ لیایا ہے | اوہ لیائے نیں | توں لیایا واں | تُسیں لیائے آں | میں لیایا واں | اسیں لیائے آں |
| اوہ لیائی اے | اوہ لیائیاں نیں | توں لیائی آں | تُسیں لیائے آں | میں لیائی آں | اسیں لیائیاں واں |
دوڑݨا تے کھاݨا مصدر توں ماضی قریب دی گردان
| واحد غائب | جمع غائب | واحد حاضر | جمع حاضر | واحد متکلم | جمع متکلم |
|---|---|---|---|---|---|
| اوہ دوڑیا اے | اوہ دوڑے نیں | توں دوڑیا واں | تُسیں دوڑے آں | میں دوڑیا واں | اسیں دوڑے آں |
| اوہنے کھادا اے | اوہناں نے کھادا اے | توں کھادا اے | تُسیں کھادا اے | میں کھادا اے | اسیں کھادا اے |
ماضی بعید
سودھوماضی بعید اُس فعل نوں کہیا جاندا اے جیہدے وچ دُور دا زمانا پایا جاوے ۔
- یا
اوہ فعل اے جیہدے وچ کسے کم دا ہوݨا یا کرنا دُور دے زمانے وچ پایا جاوے ۔
- یا
اوہ فعل جیہڑا دُور دے گزرے ہوئے زمانے وچ ہویا ہووے اوہنوں ماضی بعید کہیا جاندا اے ۔
- مثالاں
سلما نے خط لکھیا سی ، عرفان نے سبق پڑھیا سی ، سیما سیب لیائی سی ، اسلم سُتا سی ، شاہدہ نے حلوا پکایا سی ، انیلا کرسی تے بیٹھی سی ، ایہناں جُملےآں وچ لکھیا سی ، پڑھیا سی ، لیائی سی ، سُتا سی ، پکایا سی ، بیٹھی سی ، ماضی بعید نیں ۔
- ماضی بعید بݨوݨ دا قاعدا
ماضی بعید بݨوݨ دا قاعدا ایہ آ کہ مصدر توں ماضی مطلق بݨا کے آخر وچ سی ودھا دتا جاندا اے جداں ”لکھݨا” مصدر توں ماضی مطلق ”لکھیا” بݨا کے فیر آخر وچ ”سی” دا اضافہ کر کے ”لکھیا سی” بݨ جاندا اے ۔ ایہ ماضی بعید اے ۔
- ماضی بعید دی گردان
دوڑݨا اور کھاݨا مصدر توں ماضی بعید دی گردان
| واحد غائب | جمع غائب | واحد حاضر | جمع حاضر | واحد متکلم | جمع متکلم |
|---|---|---|---|---|---|
| اوہ دوڑیا سی | اوہ دوڑے سی | توں دوڑیاں سی | تُسیں دوڑے سی | میں دوڑیا سی | اسیں دوڑے سی |
| اوہنے کھادا ای | اوہناں نے کھادا سی | توں کھادا سی | تُسیں کھادا سی | میں کھادا سی | اسیں کھادا سی |
ہسݨا تے سُݨݨا مصدر توں ماضی بعید دی گردان
| واحد غائب | جمع غائب | واحد حاضر | جمع حاضر | واحد متکلم | جمع متکلم |
|---|---|---|---|---|---|
| اوہ ہسیا سی | اوہ ہسے سی | توں ہسیا سی | تُسیں ہسے سی | میں ہسیا سی | اسیں ہسے سی |
| اوہنے سُݨیا سی | اوہناں نے سُݨیا سی | توں سُݨیا سی | تُسیں سُݨیا سی | میں سُݨیا سی | اسیں سُݨیا سی |
اوݨا مصدر توں ماضی بعید دی گردان
| واحد غائب | جمع غائب | واحد حاضر | جمع حاضر | واحد متکلم | جمع متکلم |
|---|---|---|---|---|---|
| اوہ آیا سی | اوہ آئے سی | توں آیا سی | تُسیں آئے سی | میں آیا سی | اسیں آئے سی |
| اوہ آئی سی | اوہ آئیاں سی | توں آئی سی | تُسیں آئیاں سی | میں آئی سی | اسیں آئیاں سی |
ماضی استمراری
سودھوماضی استمراری اُس فعل نوں کہیا جاندا اے جیہدے وچ گزریا ہوا زمانا جاری حالت وچ پایا جاوے ۔
- یا
ایہجا فعل ماضی جیہڑا گزرے ہوئے زمانے وچ کسے کم دے بار بار ہوݨ یا جاری رہݨ نوں ظاہر کرے اوہنوں ماضی استمراری کہیا جاندا اے ۔
- مثالاں
عادل صبح سویرے اُٹھدا سی ، ارم کھاݨا کھا رہی سی ، اسیں ہر روز سیر نوں جاندے سی ، علی پڑھدا سی ، نجمہ لکھدی سی ، اکبر کھاندا سی ، اسلم روزانہ اسلام آباد جاندا سی ، ایہناں جُملےآں وچ اُٹھدا سی ، کھا رہی سی ، جاندے سی ، پڑھدا سی ، لکھدی سی ، کھاندا سی ، جاندا سی ، ماضی استمراری نیں ۔
- ماضی استمراری بݨوݨ دا قاعدا
مصدر دی علامت ”ݨا“ دُور کر کے ”دا سی“ یا ”رہیا سی“ لوݨ نال ماضی استمراری بݨ جاندا اے ۔ جداں کھیلݨا دا ”ݨا“ دُور کر کے ”دا سی“ تے” رہیا سی“ لوݨ نال ماضی استمراری بݨ جاندا اے ۔
- ماضی استمراری کی گردان
لکھݨا تے پڑھݨا مصدر نال ماضی استمراری دی گردان
| واحد غائب | جمع غائب | واحد حاضر | جمع حاضر | واحد متکلم | جمع متکلم |
|---|---|---|---|---|---|
| اوہ لکھدا سی | اوہ لکھدے سی | توں لکھدا سی | تُسیں لکھدے سی | میں کھیلدا سی | اسیں کھیلدے سی |
| اوہ پڑھ رہیا سی | اوہ پڑھ رہے سی | توں پڑھ رہیا سی | تُسیں پڑھ رہے سی | میں پڑھ رہیا سی | اسیں پڑھ رہے سی |
اوݨا مصدر توں ماضی استمراری دی گردان
| واحد غائب | جمع غائب | واحد حاضر | جمع حاضر | واحد متکلم | جمع متکلم |
|---|---|---|---|---|---|
| اوہ اوندا سی | اوہ اوندے سی | توں اوندا سی | تُسیں اوندے سی | میں اوندا سی | اسیں اوندے سی |
| اوہ آ رہیا سی | اوہ آ رہے سی | توں آ رہیا سی | تُسیں آرہے سی | میں آ رہے سی | اسیں آ رہے سی |
ماضی شکیہ
سودھوماضی شکیہ ، ماضی دا اوہ فعل اے جیہدے وچ گزریا ہویا زمانہ شک دے نال پایا جاوے ۔
- مثالاں
سیما نے نماز پڑھی ہووگی ، عرفان مسیت گیا ہووگا ، اشرف نے خط لکھیا ہووگا، نسرین نے سبق پڑھیا ہووگا ، قمر نے کھاݨا کھادا ہووگا ، ایہناں جُملےآں وچ پڑھی ہووگی ، گیا ہووگا ، لکھیا ہووگا ، پڑھیا ہووگا ، کھادا ہووگا ، فعل ماضی شکیہ نیں ۔
- ماضی شکیہ بݨوݨ دا قاعدا
مصدر نوں ماضی مطلق بݨا کے آخر وچ ہوو گا دا اضافہ کرن نال ماضی شکیہ بݨ جاندا اے ۔ مثلن : کھیلݨا توں کھیلیا تے کھیلیا توں کھیلیا ہوو گا ۔
- ماضی شکیہ کی گردان
دوڑݨا تے لکھݨا مصدر توں ماضی شکیہ دی گردان
| واحد غائب | جمع غائب | واحد حاضر | جمع حاضر | واحد متکلم | جمع متکلم |
|---|---|---|---|---|---|
| اوہ دوڑیا ہووگا | اوہ دوڑے ہوݨ گے | توں دوڑا ہووں گا | تُسیں دوڑے ہووں گے | میں دوڑیا ہووں گا | اسیں دوڑے ہووں گے |
| اوہنے لکھیا ہووگا | اوہناں نے لکھیا ہووگا | توں لکھیا ہووگا | تُسیں لکھیا ہووگا | میں لکھیا ہووگا | اسیں لکھیا ہووگا |
لیوݨا تے پڑھݨا مصدر توں ماضی شکیہ دی گردان
| واحد غائب | جمع غائب | واحد حاضر | جمع حاضر | واحد متکلم | جمع متکلم |
|---|---|---|---|---|---|
| اوہ لیایا ہووگا | اوہ لیائے ہوݨ گے | توں لیایا ہووں گا | تُسیں لیائے ہووں گے | میں لیایا ہووں گا | اسیں لیائے ہووں گے |
| اوہنے پڑھیا ہووگا | اوہناں نے پڑھیا ہووگا | توں پڑھیا ہووگا | تُسیں پڑھیا ہووگا | میں پڑھیا ہووگا | اسیں پڑھیا ہووگا |
اوݨا مصدر توں ماضی شکیہ دی گردان
| واحد غائب | جمع غائب | واحد حاضر | جمع حاضر | واحد متکلم | جمع متکلم |
|---|---|---|---|---|---|
| اوہ آیا ہوو گا | اوہ آئے ہوݨ گے | توں آیا ہووں گا | تُسیں آئے ہووں گے | میں آیا ہووں گا | اسیں آئے ہووں گے |
| اوہ آئی ہوو گی | اوہ آئیاں ہوݨ گیاں | توں آئی ہووں گی | تُسیں آئیاں ہووں گیاں | میں آئی ہووں گی | اسیں آئیاں ہووں گی |
ماضی شرطی یا تمنائی
سودھوایہجا فعل جیہدے وچ گزرے ہوئے زمانے وچ کسے کم دے نال کوئی تمنا یا شرط پائی جاوے اوہنوں ماضی شرطی یا تمنائی کہیا جاندا اے ۔
- یا
اوہ فعل جیہدے وچ گزرے ہوئے زمانے وچ کسے ہوݨ والے کم دے نال تمنا یا شرط پائی جاوے ایہجے فعل نوں فعل ماضی تمنائی یا شرطی کہیا جاندا اے ۔
- یا
ایہجا فعل جیہدے وچ کسے کم دے کرن یا ہوݨ وچ گزرے ہوئے زمانے وچ کوئی تمنا یا شرط پائی جاوے اوہنوں ماضی تمنائی یا شرطی کہیا جاندا اے ۔
- مثالاں
کاش اوہ سچ بولدا ، جے اسلم محنت کردا تاں کامیاب ہو جاندا ، حنا کراچی اوندی تاں چڑیا گھر دیکھدی ، کاش تُسیں سبق پڑھدے ، جے ایہناںیلا خط لکھدی ، ایہناں جُملےآں وچ بولݨا ، کامیاب ہو جاندا، دیکھدی ، پڑھدے ، لکھدی ، ماضی شرطی یا تمنائی نیں ۔
- ماضی تمنائی یا شرطی بݨوݨ دا قاعدہ
ماضی شرطی یا تمنائی بݨوݨ دا قاعدہ ایہ آ کہ مصدر دی علامت ”ݨا“ نوں دور کر کے آخر وچ ”دا“ ودھا دتا جاندا اے جِداں کھیلݨا مصدر دا ”ݨا“ دُور کر کے ”دا“ ودھا دئیے تاں ماضی شرطی یا تمنائی کھیلݨا بݨ جاندا اے ۔
- ماضی شرطی یا تمنائی کی گردان
دوڑݨا تے جاݨا مصدر توں ماضی شرطی یا تمنائی دی گردان
| واحد غائب | جمع غائب | واحد حاضر | جمع حاضر | واحد متکلم | جمع متکلم |
|---|---|---|---|---|---|
| اوہ دوڑدا | اوہ دوڑدے | توں دوڑدا | تُسیں دوڑدے | میں دوڑدا | اسیں دوڑدے |
| اوہ جاندا | اوہ جاندے | توں جاندا | تُسیں جاندے | میں جاندا | اسیں جاندے |
لکھݨا تے دیکھݨا مصدر توں ماضی شرطی یا تمنائی دی گردان
| واحد غائب | جمع غائب | واحد حاضر | جمع حاضر | واحد متکلم | جمع متکلم |
|---|---|---|---|---|---|
| اوہ لکھدا | اوہ لکھدے | توں لکھدا | تُسیں لکھدے | میں لکھدا | اسیں لکھدے |
| اوہ دیکھدا | اوہ دیکھدے | توں دیکھدا | تُسیں دیکھدے | میں دیکھدا | اسیں دیکھدے |
اوݨا مصدر توں ماضی تمنائی یا شرطی دی گردان
| واحد غائب | جمع غائب | واحد حاضر | جمع حاضر | واحد متکلم | جمع متکلم |
|---|---|---|---|---|---|
| اوہ اوندا | اوہ اوندے | توں اوندا | تُسیں اوندے | میں اوندا | اسیں اوندے |
| اوہ اوندی | اوہ اوندیاں | توں اوندی | تُسیں اوندیاں | میں اوندی | اسیں اوندیاں |