تاتارستان
تاتارستان وفاق روس دی اک وفاقی اکائی(جمہوریہ) اے ۔ اسدا رقبہ 68 ہزار مربع کلومیٹر تے آبادی 38 لکھ اے ۔ تاتارستان دا دارالحکومت مشہور تاریخی شہر قازان اے ۔
| Tatarstan | ||
 |
 | |
| راجگھر: | قازان | |
| رقبہ: | 68,000 مربع کلومیٹر | |
| لوک گنتی: | 3,779,265 | |
محل وقوع
سودھو.svg)
تاتارستان مشرقی یورپی میدانی علاقے دے مرکز چ ماسکو توں 8 سو کلومیٹر دور مشرق چ واقع اے ۔ ایہہ دریائے وولگا تے دریائے کاما دریاواں دے درمیان تے مشرق چ کوہ یورالدے پربت دھارے تک پھیلیا ہوئیا اے ۔
لوک
سودھوتاتارستان دے زیادہ تر لوک تاتاری قومیت نال تعلق رکھدے نیں تے اہنان دی آبادی 20 لکھ توں زیادا اے تے ایہہ کل آبادی دا 53 فیصد نیں ۔ تقریبا 39 فیصد آبادی یعنی 10 لکھ لوک روسی قومیت نال تعلق رکھدے نیں ۔ اس توں علاوہ ساڈھے 3 فیصد چواش ،5.% ماری تے 64.% ادمرت وی تاتارستان چ رہندے تے تاتاری زبان بولدے نیں ، اس توں علاوہ قازاق ،ازبک ، باشکیر ، لزگیں ، یوکرینی تے آذربائیجانی آذری وی آباد نیں ۔
مذہب
سودھوتاتارستان دی تاتاری آبادی دا مذہب اسلام اے زیادہ لوک سنی نیں پر شیعہ وی خاصی تعداد چ نیں تے اک چھوٹی جہی اقلیت کیراشین تاتار آرتھوڈکس عیسائی نیں ۔ روسی زیادہ تر آرتھوڈکس عیسائی نیں جدکہ کجھ مسلمان وی نیں ۔
تریخ
سودھواج دے تاتارستان دی سرحداں وچ سب توں پہلی معلوم باقاعدہ ریاست "وولگا بلغاریہ سی جہڑی 700ء توں1238ء تک قائم رہی ۔ وولگا بلغاراں دی ریاست اک ترقی یافتہ تاجر ریاست سی جسدے تجارتی تعلقات اندرونی یوریشیا ، مشرق وسطی تے بالٹک علاقیاں نال سن ۔ اس ریاست نے اپنی آزادی نوں کیویائی روس ، قپچاق تے خزاز (خزاری سلطنت) لوکاں دے دباء دے باوجود برقرار رکھیا ۔ تاتارستان چ اسلام ابن فضلان دے اس علاقے چ 922ء چ سفر دے دوران بغداد دے مبلغاں دے راہیں پہنچیا ۔ وولگا بلغاریہ نوں منگول باتو خان دی فوجاں نے 1230ء دی دہائی دے اخیر چ فتح کیتا ، وولگابلغاریہ دے باشندے باتو خان دی بنائی ریاست سنہری لشکر دے ترک منگول شپاہیاں تے آبادکاراں نال رل مل گئے ، جہڑے قپچاق بولی بولدے سن تے وولگا بلغار وی قپچاق تاتار زبان بولن لگ پئے تے وولگا تاتار دے ناں نال جانے جان لگے ۔ اک دوجے نظریہ دے مطابق اس عرصے دوران کوئی نسلی تبدیلی نئیں ہوئی بلکہ بلغار صرف قپچاقی تاتار زبان بولن لگ پئے ۔ 1430ء چ ایہہ علاقہ دوبارہ :قازان خانیٹ (خانان قازان) " دی شکل چ آزاد ریاست بن گئیا تے اسدا راجگھر قازان دریاۓ وولگا تے بلغاراں دے پرانے راجگھر دے کھنڈرات توں 170 کلومیٹر اتلے بنے بنبیا گئیا ۔ تاتارستان نوں 1550ء چ روسی زار ایوان گروزنی(ایوان خوفناک) دیاں فوجاں نے فتح کیتا تے 1552ء چ قازان تے وی قبضہ کرلئیا تے کجھ تاتار مسلماناں نوں طاقت دے زور نال عیسائی بنایا ،آبادی دا تیجا حصہ قتل کردتا تے قازان شہر چ گرجے بنائے گئے ۔ 1593ء تک اس علاقے دیاں ساریاں مسجداں ڈھاء دتیاں گئیاں تے روسی سلطنت مسجداں بنبن تے پابندی لا دتی ۔
زار روس ایوان خوفناک نے مسلماناں دے نشان ہلال (چند) نوں گرجا گھراں تے صلیب دے تھلے یا پیراں چ لان دا حکم دتا تے اس نوں مسلماناں تے عیسائیاں دی فتح دا نشان قرار دتا ، اج وی روس دے پرانے گرجا گھراں تے صلیب دے تھلے چند دیکھیا جا سکدا اے ۔ تاتارستان چ مسجداں بنان دے پابندی 18ویں صدی تک رہی اس پابندی نوں ملکہ کیتھرائن دوم نے ختم کیتا تے پہلی مسجد 1770-1766ء چ کیتھرائن دوم دی سرپرستی چ بنائی گئی ۔
جدید دور
سودھوتاتارستان 19ویں صدی چ یہودیت تے صوفی اسلام دا مرکز بنیا تے تاتار لوک مقامی مذہبی روایات دی وجہ توں پوری روسی سلطنت چ دوجے لوکاں نال دوستانہ تعلقات دی وجہ توں پچھانے جاندے سن لیکن 1917ء دے کیمونسٹ انقلاب یاں انقلاب روس دے بعد مذہب نوں غیر قانونی قرار دے دتاگئیا تے مھہب پسند لوکاں نوں دباء دتاگئیا ۔ 1918 توں 1920 دی خانہ جنگی دے دوران تاتار قوم پرستاں نیں " ریاست ادیل یورال "دے ناں دی اک آزاد ریاست بنان دی کوشش کیتی ،جس چ اوہناں نوں عاصی کامیابی ملی کیونجے بالشویکاں نوں انقلاب ج کامیابی ملن توں بعد اوہناں نے اس ریاست نوں ختم کردتا تے 27 مئی 1920ء تاتار خودمختار سویت جمہوریہ قائم کیتی ،جدکہ وولگا تاتاران دی اکثریت اس نویں قائم کیتی سویت تاتار جمہوریہ دی سرحداں توں باہر سی ۔
اج دا تاتارستان
سودھو
تاتارستان 1553ء چ روس دے استے قبضے توں لے کے 1917ء دے کیمونسٹ انقلاب تک روسی سلطنت چ شامل رہیا تے 1917ء توں 1990ء تک سویت یونین چ وفاق روس دی اک خودمختار ریاست دے طور تے شامل رہیا ۔ 30 اگست 1990ء تاتارستان نے اپنی آزادی دا اعلان کیتا تے 1992ء ج روس توں آزادی واسطے ریفرینڈم کروایا گئیا جس چ 62 فیصد لوکاں نے آزادی دے حق چ ووٹ پائے ۔ 15 فروری 1994ء چ تتارستان دی حکومت تے روسی حکومت دے درمیان اک معاہدے تے دستخط ہوئے جس دی رو نال تاتارستان دوجے ملکاں نال اقتصادی تعلقات قائم کر سکدا اے ایہہ معاہدا وفاق روس ولوں تاتارستان دی آزادی نوں عارصی طور تے منن دے مترادف اے ۔،کیونجے اس معاہدے چ تاتارستان دے اقتدار اعلی نوں منیا گئیا اے ۔
قدرتی وسائل
سودھوتاتارستان دے قدرتی وسائل چ تیل ، قدرتی گیس ، جپسم تے ہور دوجے معدنیات نیں ۔ اک اندازے دے مطابق تاتارستان دے تیل دے ذخائر 1 ارب ٹن توں زیادہ نیں ۔
معیشت
سودھوتاتارستان روس دے امیر علاقیاں چوں اک اے ، اسدی بنیادی وجہ اسدی تیل دی صنعت اے ۔ 1960ء دی دہائی چ تاتارستان سویت یونین دا تیل مہیا کرن والا سب توں اہم علاقہ سی ۔ صنعتی مصنوعات تاتارستان دی جی ڈی پی دا 45 فیصد پیدا کردیاں نیں ۔ بہت زیادہ ترقی یافتہ صنعتاں چ پیٹرو کیمیکل تے ہیوی ٹرک(کماز) بناں دی صنعت اے ۔ 2006ء چ تاتارستان دی جی ڈی پی 24 ارب ڈالر قریب سی ۔ ریاست دا ٹرانسپورٹ سسٹم بہت جدید اے ، جس چ سڑکاں شاہراہواں ، ریلوے لائناں ، تے چار جہازرانی دے قابل دریا - دریائے وولگا( تاتاری چ ادیل)، دریائے کاما ( چلمان)، دریائے ویئاتکا( نوقرات) تے دریائے بیلائیا (آغ ادیل ) تے تیل دیاں پائپ لائناں شامل نیں ۔ تاتارستان دے علاقے چوں وڈیاں گیس پائپ لائناں گزردیاں نیں ، جنہاں دے زریعے گیس اورنگوۓ تے یامبرگ توں مغرب ول لے جائی جاندی اے تے وڈیاں تیل دیاں پائپ لائناں وی گزردیاں نیں جہڑیاں روس دے علاقیاں تے دوجے یورپی ملکاں نوں تیل مہیا کردیاں نیں ۔
