جلال بایار

جلال بایار ترکی دے سیاستدان سن تے 1921ء توں 1937ء تک مختلف وزارتاں تے فائز رہے ۔ 1932ء چ ترکی تے یونان دے درمیان تبادلہ آبادی ہوئیا تے ایہہ اسدے نگران سن ۔ 1937ء چ وزیر اعظم بنے تے 1939ء چ ، کمال اتاترک دے انتقال دے بعد عصمت انونو نال اختلافات دی وجہ توں مستعفی ہوگئے ۔ 1946ء چ عدنان میندریس نال مل کے ڈیموکریٹک پارٹی دی بنیاد رکھی ۔ 1950ء دیاں چوناں چ اینہاں دی جماعت نوں کامیابی ملی تے عصمت انونو دی جگہ ترکی دے صدر منتخب ہوئے ۔

حالات زندگی

جلال بایار ترکی دے پہلے غیر فوجی صدر سن ۔ اینہاں دا پورا ناں محمود جلال بایار سی ۔ اوہ ولایت بروصہ دے اک پند عمر چ 1883ء چ پیدا ہوئے ۔ ترک جمہوریہ دے قیام توں پہلاں اوہ زراعتی بنک تے جرمن بنک نال وابستہ رہے ۔ 1919ء چ اوہ عثمانی پارلیمنٹ دے رکن منتخب ہوئے تے 12 جنوری 1920ء چ عثمانی پارلیمنٹ دے آخری اجلاس چ شریک ہوئے ۔ اوہ اتحاد و ترقی دی ازمیر شاخ دے جنرل سیکٹری وی سن ۔ اس دے بعد اناطولیہ چلے گئے تے قومی تحریک چ شریک ہوئے ۔

قومی خدمات

لوزان کانفرنس چ جلال بایار ترکی دے وفد مشیر سن ۔ 1921ء چ وزیر اقتصادیات بن گئے ، اس زمانے چ اوہناں نے ترکی چ بینکاری نوں ترقی دین دے سلسلے چ نمایاں خدمات سرانجام دتیاں ۔ 1923ء چ جلال بایار ازمیر توں مجلس کبیر ملی دے رکن منتخب ہوئے ۔ مصطفی کمال دے آخری دناں چ ترکی دے وزیر اعظم بنے پر کمال اتاترک دے انتقال دے بعد جدوں عصمت انونو صدر بنے تے اوہناں نال اختلاف دی وجہ توں وزارت عظمی توں استعفی دے دتا ۔ بعد چ اوہناں نے سرکاری جمہور خلق پارٹی توں وی علیحدگی اختیار کرلئی تے عدنان میندریس تے دوجے ساتھیاں نال مل کے 1946ء چ ڈیموکریٹک پارٹی دی بنیاد رکھی ۔ 1950ء دیاں چوناں چ ڈیموکریٹک پارٹی دی کامیابی دے بعد 22 مئی 1950ہ چ اوہ ترکی دے صدر منتخب ہوئے ۔ اس منصب تے اوہ 1961ء دے جمال گرسل دے فوجی انقلاب تک فائز رہے ۔ اس فوجی بغاوت دے بعد فوجی عدالت نے اینہاں تے عدنان میندریس تے مقدمہ چلائیا ، جس چ عدنان میندریس نوں سزائے موت دی سزا سنان دے بعد پھانسی دے دتی گئی تے جلال نوں وی سزائے موت دا حکم سنائیا گئیا پر اینہاں دی ضعیف العمری دی وجہ توں ایہہ سزائے قید چ تبدیل کردتی گئی ۔

قید دے بعد زندگی

پارلیمانی حکومت دی بحالی دے بعد اینہاں دی سزا ختم کردتی گئی تے اوہ گوشہ نشینی دی زندگی گزارن لگے ۔ اوہناں نے اس زمانے ج اپنی سرگزشت لکھی ، ایہہ کتاب 1967ء توں 1973ء دے درمیان 8 جلداں تے مشتمل ضحیم کتاب دے شکل چ شائع ہوئی ۔ اس کتاب دا ناں " بن دے یازدم" یعنی " میں وی لکھیا" اے تے ایہہ کتاب 2 ہزار 800 صفحہیاں تے مشتمل اے ۔ جلال بایار محنتی ، مستعد ، حلیم الطبع تے نیک دل انسان سن ۔ 1966ء اوہناں نوں معافی دے دتی گئی تے 1973ء چ مکمل سیاسی حقوق بحال کردتے گئے ۔ اوہناں نے سینٹ دی تاحیات رکنیت دی پیش کش قبول کرن توں انکار کردتا تے اوہ 27 اگست 1986ء چ استمبول چ انتقال کرگئے ۔