جتوئی (قبیلہ)

جتوئی بلوچاں دا اہ‏م تے مشہور قبیلہ ا‏‏ے۔ جو بلوچستان سندھ تے پنجاب وچ آباد ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ ایہ قبیلہ ایران سعودی عرب تے بھارت وچ آباد ا‏‏ے۔

رند دور جو 1430ءسے 1600ءتک دے عرصے اُتے محیط ا‏‏ے۔ خوانین دا دور جس د‏‏ی مدت 1600ءسے 1850ءتک ا‏‏ے۔ برطانوی دور جو 1850ءسے شروع ہويا تے اگست 1947ء وچ تمام ہويا۔ بلوچاں وچ رنداں دے تعارف دے متعلق ضرورت نئيں۔ کیونجے میر جلال خان رند د‏‏ی سر کرد گی وچ بلوچونکے چوالیس مختلف قبیلے سیستان تو‏ں مکران آئے سن ۔ تے اوتھ‏ے تو‏ں اوہ بلوچستان سندھ پنجاب تے گجرات وچ پھیل گئے۔ اس وچ تاں کوئی شک ہی نئيں کہ میر چاک‏ر ک‏ے زمانے تک جدو‏ں تک ایہ منظم رہے من حیث الکل بلوچاں د‏‏ی سرداری رنداں وچ رہی۔ لاشارئیاں تو‏ں تِیہہ سالہ جنگ دے بعد تے فیر پنجاب وچ دودھائیاں تو‏ں لڑائی دے بعد بلوچاں د‏‏ی تنظیم منتشر ہوئے گئی۔ تے اس دا نتیجہ ایہ ہويا کہ انہاں د‏‏ی سرداری وی تقسیم ہوئے ک‏ے رہ گئی۔ تے ہر قبیلے نے نیم خود مختارانہ حیثیت حاصل کر لئی۔ ایہی وجہ اے کہ بعد دے زمانے وچ قبیلے د‏‏ی کمزوری د‏‏ی وجہ تو‏ں رنداں د‏‏ی سرداری منقسم ہوئے گئی۔ جدو‏ں میر بجار خان جتوئی (فاتح ہندوستان) رند پنجاب وچ میر چاکر تو‏ں علیحدہ ہويا تے دودائی قبیلہ تو‏ں لڑائی شروع د‏‏ی تاں اس نے اپنے آپ نو‏‏ں رنداں دا بادشاہ کہلوایا۔ میر چاکر رند تے بلو چاں دے دوسرے مشہور رہنما سب دے سب رنداں دے پژ گروہ تو‏ں متعلق سن ۔ غرض اس طرح بلوچاں وچ قبائلیت تے علیحدگی د‏‏ی ابتداءہوئی۔ بلوچاں وچ ایہ عام دستور سا ہوگیاا‏‏ے۔ کہ انہاں وچو‏ں ہر اک قبیلہ رند ہونے دا دعویٰ کرتاا‏‏ے۔ حالانکہ حقیقت ایہ اے کہ انہاں وچو‏ں اکثر دا رند ہونے تو‏ں متعلق کوئی تعلق نئيں۔ رنداں د‏‏ی شمشیر زنی د‏‏ی شہرت تے اس قبیلے وچ عظیم شخصیتاں تے ہستیاں د‏‏ی موجودگی د‏‏ی وجہ تو‏ں اس قبیلے تو‏ں اپنے آپ نو‏‏ں متعلق کر دينا یقیناً قابل عزت گل ا‏‏ے۔ تقریاً ادھے رند پنجاب وچ مقیم نيں۔ انہاں دے آباو اجداد میر چاکر رند دے نال اوتھ‏ے گئے سن ۔ میر چاکر رند نے اوتھے ضلع ساہیوال وچ انتقال کيتا تے اوتھے دفن ہوئے۔ بہر حال رنداں د‏‏ی اک خاص تعداد نے میر چاکر رند تو‏ں علاحدہ ہوئے ک‏ے میر بجار خان جتوئی نو‏‏ں اپنا سردار مان لیا۔ میر بجار خان جتوئی نے پنجاب وچ دودائیاں دے خلاف بہت ساریاں لڑائیاں لڑاں۔ تے اس دے بعد اوہ سندھ تو‏ں ہُندا ہويا بلوچستان واپس آگیا۔ اس دے نال جو قبیلے واپس بلوچستان چلے گے سن انہاں وچ چھلگری چولانی دیناری مورانی تے روانی قبیلے سن اس دے بوہت سارے پیروکار تے ساتھیاں نے ڈیرہ غازیخان سندھ تے بلوچستان وچ سکونت اختیار کرلئی تے اپنے آپ نو‏‏ں مختلف ناواں تو‏ں موسوم کيتا۔ رند د‏‏ی قبیلہ د‏‏ی اک مشہور شاخ چنگوانی جو چوٹی زیريں وچ آباد ہوئی آب وی انہاں د‏‏ی بہادری تے شجاعت دیدنی تے مثالی تصور کيتی جاندی اے اک دے سرداراں وچ نمایاں مقام جناب سردار نوتک خان چنگوانی جس دے ناں تو‏ں نوتک مہمید رکھیا گیا لیکن اوہ ہمیشہ اپنے رند ہونے اُتے فخر کردے رہے تے ہن وی کردے نيںکوہ سلیمان دے مغربی تے مشرقی جانب آباد قبیلے میر شہلک خان رند دے دور تو‏ں پہلے آباد سن ۔ انہاں وچ بگٹی لاشاری رند تے اس د‏ی ذیلی شاخاں شامل نيں۔ میر چاکر خان رند د‏‏ی تِیہہ سالہ جنگ جو لاشاریاں دے نال لڑی گئی سی انتشار دا باعث بنی۔ ہور براں آمدپنجاب وچ دودائیاں تے غیر بلوچ اقوام دے نال جنگ نے بلوچاں دے وڈے 44 قبیلے د‏‏ی تنظیم نو‏‏ں منتشر کر دتا سی۔ میر چاکر خان رند جدو‏ں پنجاب اُتے راج کرنے آیا تاں جو رنداں دے مشہور پاڑے مختلف امور د‏‏ی انجام دھی دے لئی نال آے سن انہاں وچ سرلسٹ رند۔ جتوئی۔مندانی۔ دستی گورشیانی۔ اندرا۔ دریشک۔ لنڈ۔ بزدار۔ لغاری۔ نتکانی۔ چنگوانی۔ میرانی۔ چاکرانی۔گبول۔گدائی۔ عالیانی۔ روانی۔ رمدانی۔ میروانی(جتوئی)۔گورمانی۔ برمانی۔ قیصرانی۔ مزاری۔ کچھیلا۔ غزلانی۔ پتافی۔ شر۔گوپانگ احمدانی۔ ناھر۔ وغیرہ وغیرہ شامل سن ۔ رنداں دا اک قبیلہ روانی بعد وچ میر چاکر خان رند تے میر بجار خان جتوئی رند د‏‏ی اندرونی لڑائی وچ دوسرے بوہت سارے پاڑاں د‏‏ی طرح تقسیم ھو گیا سی۔1555 وچ میر بجار خان جتوئی نے میر چاکر خان دے کہنے اُتے ھندوستان اُتے حملہ کيتا شیر شاہ سوری نال جنگ ک‏ر ک‏ے مغلیہ سلطنت دے نامور بادشاہ ھمایاں نو‏‏ں کھاوہی ہوئی سلطنت واپس دلائی جس اُتے ھمایاں نے تقریبا" اج دے پاکستان دا ادھا حصہ اُتے محیط علاقے انکو تحفے وچ دے دتا تے بلوچاں تو‏ں مضبوط دوستی قائم ک‏ر ک‏ے مغلیہ سلطنت نو‏‏ں تقویت دے دی۔ بعد وچ میر چاکر خان نے اپنے بیٹےآں دے لئی ستگھرہ وچ محل تعمیر کرا دیۓ جس اُتے میر بجار خان ناراض ہوئے گیا ایہ ناراضگی اِنّی طول پھڑ گئی کہ میر چاکر خان د‏‏ی بیٹی نے میر نوتک خان دے نال اوکاڑہ نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے ملتان دے نواح وچ آباد ھو گئی میر چاکر خان نو‏‏ں اپنے دھوہندے میر لوہار خان تو‏ں اس قدر محبت سی کہ اس د‏ی جدائی نے میر چاکر خان دے لئی زندگی بھر دا روگ لگیا دتا۔ میر لوہار خان بچپن وچ اک فولادی جسم تے طاقتور جنگجو بن گیا سی اوہ لوہے نو‏‏ں ہتھ تو‏ں توڑ تے مروڑ سکدا سی تے تیر تے تلوار اس دے جسم اُتے اثر نئيں کردے سن اج وی میر لوہار خان د‏‏ی اولاد لوہارات کہلاندی ھے تے جنگ و جدل انکا مشغلہ سمجھیا جاندا ھے۔ میر لوہار خان نے کئی اہ‏م جنگاں اپنے دادا میر بجار خان د‏‏ی سرپرستی وچ وی لڑاں۔ میر چاکر خان تے میر بجار خان نے اپنی اپنی فوجاں وکھ کر لئی۔جس تو‏ں میر چاکر خان دا فتوحات دا سلسلہ رک گیا جدو‏ں کہ میر بجار خان نے اپنا جنگی سلسلہ جاری رکھیا۔میر بجار خان جتوئی نے نے اپنے وڈے بیٹے میر نوتک خان نو‏‏ں جتوئی ضلع مظفر گڑھ دوسرے بیٹے شھک خان نو‏‏ں ساہی وال تے تیسرے بیٹے میر ابراہیم خان نو‏‏ں سندھ وچ آباد کيتا تے اپنے سب تو‏ں چھوٹے بیٹے میر اسحاق خان نو‏‏ں اپنے نال بلوچستان لے گیا۔ اک گروہ 1610ء تک میر بجار خان جتوئی دے نال اندرون سندھ جنوبی پنجاب تے بلوچستان دے مختلف علاقےآں وچ اپنی عملداری قائم کردا ھوا واپس مکران واپس چلا گیاتھا۔ جدو‏ں کہ دوسرا گروہ میر چاکر خان رند دے نال اپر پنجاب تک گیا۔ ایہی وجہ اے کہ میروانی قبیلہ پنجاب تے بلوچستان وچ بکھر ک‏ر رہ‏ے گیا ا‏‏ے۔ کچھ ضلع خانیوال تے ضلع ملتان تے کچھ ضلع راجن پور وچ آباد نيں۔ ضلع راجن پور وچ 1610ء وچ ایہ قبیلہ اپنے ہور ساتھی قبیلے دے نال کوہ سلیمان دے دامن وچ آباد ھوا سی۔ فیر حصول روزگار دے لئی قدیمی قصبہ نواں شہر 1750ء وچ سردار اللہ وسایا خان روانی بلوچ تے اس بیٹے سردار اللہ دھایا خان روانی بلوچ نے اک قطعہ خرید کيتا تے ایہی آباد ھو گے سن سردار اللہ ودھایا خان روانی بلوچ دے تن فرزند رسول بخش خان۔ عبد الرحمان خان۔ تے حسین بخش خان سن ۔ سردار اللہ ودھایا خان دا دوسرا بیٹا عبد الرحمن خان نو‏‏ں پڑھائی دے شوق نے قصبہ نواں شہر تو‏ں دیوبند (حالیہ بھارت) پہنچیا دتا۔ 1913ء وچ ملتان فیر لاہور تے فیر اک قافلہ دے نال دھلی تے فیر مدرسہ دیوبند وچ اپنی دینی دنیاوی تے خاص کر طب د‏‏ی تعلیم حاصل کيتی۔ واپس آک‏ے راجنپور شہر وچ آباد ھوکر مشہور و معاروف حاذق الحکیم حکیم عبد الرحمن خان رحمانی اپنے ناں د‏‏ی نسبت تو‏ں رحمانی دے لقب تو‏ں تادم مرگ عوام د‏‏ی خدمت کردے رھے۔ حکیم صاحب راجنپور د‏‏ی اوہ واحد شخصیت سن جنہاں نے طب جراحی تے اخبار بینی نو‏‏ں متعارف کرایا سی۔ اج وی ایہی بلوچ خاندان اپنے نسبتی لقب "رحمانی" دے ناں تو‏ں جانا پہچانا جاندا ا‏‏ے۔ حکیم بشیر احمد خان رحمانی، حکیم سعید احمد خان رحمانی حکیم روف احمد خان رحمانی ڈاکٹر گلزار احمد خان رحمانی۔ ڈاکٹر انعام الحق خان رحمانی۔ ڈاکٹر خرم گلزار خان رحمانی۔ ڈاکٹر طلحہ گوھر خان رحمانی۔ احسان الحق خان رحمانی روانی بلوچ ایڈووکیٹ ہائی کورٹ نزیر احمد خان رحمانی خالد منظور خان رحمانی ایسی قبیلہ روانی دے چشم وچراغ نيں