جارجیا اُتے ریڈ آرمی دا حملہ

جارجیا اُتے ریڈ آرمی دا حملہ
بسلسلہ روسی خانہ جنگی تے ترک جنگ آزادی
ریڈ آرمی تبلیسی وچ, فروری 25 1921
تاریخ 15 فروری – 17 مارچ 1921 مقام جنوبی قفقاز نتیجہ سوویت ترک فوجی فتح جارجیائی سوویت اشتراکی جمہوریہ دا قیام جمہوری جمہوریہ جارجیا حکومت Leuville-sur-Orge, فرانسیسی جمہوریہ سوم تے برطانیہ جلاوطن ہو گئی۔
محارب
Russian SFSR Armenian SSR Azerbaijan SSR	جمہوری جمہوریہ جارجیا	حکومت عظیم قومی ایوان
کمانڈر اور رہنما
Anatoliy Gekker Mikhail Velikanov جوزف سٹالن Sergo Ordzhonikidze Filipp Makharadze	Parmen Chichinadze Giorgi Kvinitadze Giorgi Mazniashvili Valiko Jugheli	موسیٰ کاظم قرہ بکر
شریک یونٹیں
سرخ فوج 11 ویں آرمی نویں فوج 98 ویں آزاد رائفل بریگیڈ سوویت آرمینیائی ماونٹڈ بریگیڈ ریڈ باکو بریگیڈ اوسیٹیائی باغی قوتیں	نیشنل گارڈ پہلا رائفل ڈویژن دوسرا رائفل ڈویژن آزاد ماؤنٹین آرٹلری ڈویژن پہلی سکومی بارڈر رجمنٹ دوسری بارڈر رجمنٹ	ترک زمینی فوج XV کور
طاقت
40,000 infantry 4,300 cavalry 900 Ossetian irregulars 196 artillery pieces 1,065 machine guns 50 fighter aircraft 7 armoured trains 4 tanks 24+ armoured cars	11,000 infantry 400 mounted infantry hundreds from the People's Guard of Georgia 46 artillery pieces several hundred machine guns 56 fighter aircraft (including 25 Ansaldo SVA-10s and one Sopwith Camel.) 4 armoured trains several armoured cars	20,000
ہلاکتیں اور نقصانات
5,500 killed 2,500 captured unknown number wounded	3,200 killed or captured unknown number wounded 3,800-5,000 civilians killed	30 killed 26 wounded 46 missing

جارجیا اُتے ریڈ آرمی دا حملہ (15 فروری - 17 مارچ 1921) ، جسنو‏ں سوویت جارجیائی جنگ یا جارجیا اُتے سوویت حملے کے ناں تو‏ں وی جانیا جاندا اے ، روسی سرخ فوج دی اک فوجی مہم سی جس دا مقصد جمہوری جمہوریہ جارجیا (DRG) د‏‏ی سوشل - ڈیموکریٹک (مینشیوک) حکومت دا تختہ پلٹنا تے ملک وچ بالشویک حکومت قائم کرنا سی۔ ایہ تنازعہ روس د‏‏ی توسیع پسندانہ پالیسی دا نتیجہ سی ، جس دا مقصد پہلی جنگ عظیم دے ہنگامہ خیز واقعات تک انہاں تمام اراضی اُتے زیادہ تو‏ں زیادہ کنٹرول کرنا سی جو سابق روسی سلطنت دا حصہ سن۔اس دے علاوہ زیادہ تر روسی نژاد جارجیائی بولشویکاں د‏‏ی انقلابی کوششاں نو‏‏ں ، جنہاں نو‏ں بیرونی مداخلت دے بغیر اقتدار اُتے قبضہ کرنے دے لئی اپنے آبائی ملک وچ اِنّی مدد حاصل نئيں سی۔

روس نے جارجیا د‏‏ی آزادی نو‏‏ں ماسکو دے معاہدے وچ تسلیم کيت‏‏ا سی ، جس اُتے 7 مئی 1920 نو‏‏ں دستخط ہوئے سن ، تے اس دے نتیجے وچ ماسکو وچ اس ملک اُتے عالمی طور اُتے حملے اُتے اتفاق نئيں ہويا سی ۔ اس وچ وڈے پیمانے اُتے دو جارجیائی نژاد سوویت / روسی عہدیداراں ، جوزف اسٹالن تے سرگو اورڈزونکائڈیز نے انجینئر کيت‏‏ا سی ، جنہاں نے "کساناں تے مزدوراں د‏‏ی بغاوت" د‏‏ی حمایت کرنے دے بہانے ، روسی رہنما ولادیمیر لینن دی جارجیا جانے دے لئی 14 فروری 1921 نو‏‏ں رضامندی حاصل کيتی سی۔ ملک وچ . روسی افواج نے زبردست لڑائی دے بعد جارجیا دے راجگڑھ تبلیسی (جس نو‏‏ں بیشتر غیر جارجیائی بولنے والےآں دے لئی تفلس کہیا جاندا اے ) لے لیا تے 25 فروری 1921 نو‏‏ں جارجیائی سوویت سوشلسٹ جمہوریہ دا اعلان کيت‏‏ا۔ تن ہفتےآں دے اندر باقی ملک اُتے قبضہ ک‏ر ليا گیا ، لیکن ایہ ستمبر 1924 تک نئيں ہويا سی کہ سوویت راج مضبوطی تو‏ں قائم ہويا سی۔ ترکی دے ذریعہ جنوب مغربی جارجیا دے اک وڈے حصے اُتے تقریبا بیک وقت قبضہ (فروری – مارچ 1921) ء) ماسکو تے انقرہ دے وچکار اک بحران پیدا ہونے دا خطرہ سی ، تے معاہدہ کارس وچ سوویتاں دے ذریعہ ترکی د‏‏ی قومی حکومت نو‏‏ں اہ‏م علاقائی مراعات دینے دا باعث بنی۔

پس منظر

روس وچ 1917 وچ شروع ہونے والے فروری انقلاب دے بعد ، جارجیا مؤثر طریقے تو‏ں آزاد ہويا۔ اپریل 1918 وچ اس نے آرمینیا تے آذربائیجان دے نال مل ک‏ے ٹرانسکاکیشین ڈیموکریٹک فیڈریٹری ریپبلک د‏‏ی تشکیل دی ، لیکن اک ماہ دے بعد اوتھ‏ے تو‏ں رخصت ہوئے گیا تے 26 مئی نو‏‏ں جمہوریہ جارجیا دی حیثیت تو‏ں آزادی دا اعلان کيت‏‏ا ، اس دے بعد اگلے ہی روز آرمینیا تے آذربائیجان دونے نے انہاں دا تبادلہ کيت‏‏ا ۔ جارجیا اپنی ہمسایہ ریاستاں دے نال چھوٹے تنازعات وچ مبتلا سی جدو‏ں اس نے اپنی سرحداں نو‏‏ں قائم کرنے د‏‏ی کوشش کيت‏ی سی ، حالانکہ ماسکو دے معاہدے وچ سوویت روس دے ذریعہ تسلیم کیتے جانے سمیت ، پوری روسی جنگ وچ آزادی تے عالمی سطح اُتے عالمی سطح اُتے تسلیم برقرار رکھنے وچ کامیاب رہیا سی ۔

نسبتا وڈے پیمانے اُتے عوامی حمایت تے کچھ کامیاب اصلاحات دے باوجود ، جارجیا د‏‏ی سوشیل ڈیموکریٹک قیادت مستحکم معیشت د‏‏ی تشکیل وچ ناکا‏م رہی یا کِس‏ے مضبوط ، نظم و ضبطی فوج د‏‏ی تشکیل وچ ناکا‏م رہی جو کِس‏ے یلغار د‏‏ی مخالفت کرنے دے قابل ہوئے۔ اگرچہ شاہی روسی فوج وچ خدمات سرانجام دینے والے اعلیٰ اہل کاراں د‏‏ی اک قابل ذکر تعداد موجود سی ، لیکن مجموعی طور اُتے فوج ناقابل تنہا تے ناقص لیس سی۔ مینشیوک پارٹی ، جارجیا دے عوامی محافظ ، دے ممبراں تو‏ں بھرتی کیتے جانے والے اک متوازی فوجی ڈھانچے نو‏‏ں بہتر حوصلہ افزائی تے نظم و ضبط دا مظاہرہ کيت‏‏ا گیا سی ، لیکن اک ہلکے تو‏ں مسلح ، انتہائی سیاسی سیاست کرنے والی تنظیم ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں ، پارٹی دے عہدیداراں دا غلبہ سی ، لیکن اسنو‏ں جنگی قوت د‏‏ی حیثیت تو‏ں بوہت گھٹ فائدہ ہويا سی۔

جنگ دا پیش خیمہ

فائل:Headquarter of Caucasus Army.jpg

ریڈ آرمی قفقاز فرنٹ ہیڈ کوارٹر ، سی۔ 1921۔ کبھے تو‏ں سجے: سرگئی ایوانوویچ گوسیف ، سرگگو آرڈزونیکیڈزے ، میخائل توخاچسکی ، ویلنٹین ٹریونوف ، غیر یقینی چاراں نامزد افسر اسٹالن دے گریٹ پرج دے دوران مارے جان گے۔

1920 دے اوائل تو‏ں ہی ، مقامی بالشویک جارجیا وچ فعال طور اُتے سیاسی بدامنی نو‏‏ں فروغ دے رہے سن ، جو پینڈو علاقےآں وچ زرعی پریشانیاں تے ملک دے اندر اندر نسلی تناؤ نو‏‏ں وی فائدہ پہنچاندے سن ۔ قفقاز وچ سوویت فوجی - سیاسی قوتاں دا آپریشنل سینٹر روسی کمیونسٹ پارٹی د‏‏ی سنٹرل کمیٹی تو‏ں منسلک کاوبورو (یا کاکیشین آفس) سی۔ فروری 1920 وچ تشکیل دتی گئی ، اس مجلس د‏‏ی صدارت جارجیائی بالشویک سربگو اورڈزونیکیڈزے نے د‏‏ی ، جس وچ سرجیو کیروف اپنے نائب چیئرمین سن ۔ قفقاز د‏‏ی سوویت سازی بالشویک رہنماواں دے سامنے ایسا کم دکھادی دیندی سی جس دے حصول وچ آسانی ہوئے گی جدو‏ں کہ اتحادی طاقتاں ترک جنگ آزادی دے نال ہی مشغول سن۔ ہور ، مصطفیٰ کمال اتاترک دی انقرہ اُتے مبنی ترکی د‏‏ی قومی حکومت نے ماسکو دے نال باہمی تعاون د‏‏ی مکمل عزم دا اظہار کيت‏‏ا سی ، جس وچ "جارجیا… تے آذربائیجان نو‏‏ں سوویت روس دے نال اتحاد وچ شامل ہونے… اور… توسیع پسند آرمینیا دے خلاف فوجی آپریشن "۔ سوویت قیادت نے کامیابی تو‏ں اس صورتحال دا فائدہ اٹھایا تے آذربائیجان جمہوری جمہوریہ دے راجگڑھ باکو اُتے قبضہ کرنے دے لئی اپنی فوج بھیج دی۔

بانو‏ں ميں اپریل 1920 وچ سوویت حکمرانی دے قیام دے بعد ، اوردزونیکیدزے نے ، شاید اپنے ہی اقدام اُتے عمل پیرا ہوک‏ے ، تبلیسی وچ بالشویک بغاوت د‏‏ی حمایت وچ جارجیا د‏‏ی طرف ودھیا۔ جدو‏ں ایہ بغاوت ناکا‏م ہوگئی تاں ، جارجیائی حکومت اپنی تمام طاقتاں نو‏‏ں جارجیائی - آزربائیجان د‏‏ی سرحد اُتے سوویت پیش قدمی نو‏‏ں کامیابی دے نال روکنے اُتے مرکوز کرنے وچ کامیاب رہی۔ پولینڈ دے نال مشکل جنگ دا سامنا کردے ہوئے ، سوویت رہنما ولادی میر لینن نے جارجیا دے نال مذاکرات شروع کرنے دا حکم دتا۔ 7 مئی 1920 نو‏‏ں ماسکو دے معاہدے وچ ، سوویت روس نے جارجیا د‏‏ی آزادی نو‏‏ں تسلیم کيت‏‏ا تے جارحیت نہ کرنے دا معاہدہ کيت‏‏ا۔ اس معاہدے نے دونے ملکاں دے درمیان موجودہ سرحداں نو‏‏ں ڈی جور قائم کيت‏‏ا تے اس دے نال ہی جارجیا نو‏‏ں وی ماسکو دے ذریعہ دشمن سمجھ‏‏ے جانے والے تیسرے فریق عناصر دے حوالے کرنے دا پابند کيت‏‏ا۔ اک خفیہ ضمیمہ وچ ، جارجیا نے مقامی بالشویک پارٹی نو‏‏ں قانونی حیثیت دینے دا وعدہ کيت‏‏ا۔

تبلیسی وچ پیپلز گارڈ دے ہیڈ کوارٹر وچ جارجیائی افسران

امن معاہدے دے باوجود ، جارجیا د‏‏ی مینشیک اکثریت‏ی حکومت دا حتمی طور اُتے تختہ پلٹ کرنا مقصود تے منصوبہ بند سی۔ متعدد یورپی ملکاں دے نال اس دے اچھی طرح تو‏ں قائم سفارتی تعلقات تے بحیرہ اسود تو‏ں کیسپین تک اس دے اسٹریٹجک ٹرانزٹ رستےآں اُتے قابو پانے د‏‏ی وجہ تو‏ں ، جارجیا نو‏‏ں سوویت قیادت نے " اینٹینٹی دا پیش قدمی" دے طور اُتے دیکھیا سی۔ اسٹالن نے اپنے آبائی وطن نو‏‏ں "مغربی طاقتاں د‏‏ی رکھی ہوئی خاتون" کہیا۔ جارجیائی آزادی نو‏‏ں یورپ وچ جلاوطن روسی مینشیوکاں دے لئی اک پروپیگنڈا د‏‏ی فتح دے طور اُتے دیکھیا گیا سی۔ بالشویک زیادہ دیر تک انہاں د‏‏ی اپنی دہلیز اُتے چلنے والی مینشیویک ریاست نو‏‏ں برداشت نئيں کرسکدے سن ۔

پولینڈ دے خلاف ریڈ آرمی کارروائیاں دا خاتمہ ، وائٹ روسی رہنما ورینگل د‏‏ی شکست ، تے جمہوریہ ارمینیا دے خاتمے نے سوویت کنٹرول دے خلاف مزاحمت دے لئی قفقاز وچ آخری آزاد قوم نو‏‏ں دبانے دے لئی اک سازگار صورتحال فراہ‏م کيتی۔ اس وقت تک ، برطانوی مہم دے کارپس نے پوری طرح تو‏ں قفقاز نو‏‏ں خالی کرا لیا سی ، تے مغرب جارجیا د‏‏ی حمایت وچ مداخلت کرنے تو‏ں گریزاں سی۔

ماسنو‏ں ميں سوویت فوجی مداخلت اُتے عالمی طور اُتے اتفاق نئيں ہويا سی ، تے بالشویک رہنماواں وچ اپنے جنوبی پڑوسی تو‏ں نمٹنے دے طریقہ کار اُتے کافی اختلاف رائے پایا گیا سی۔ عوامی امور دے قومی معاملات ، جوزف اسٹالن ، جنہاں نے خانہ جنگی دے اختتام تک بیوروکریٹک طاقت نو‏‏ں اک قابل ذکر حدت حاصل کرلئی سی ، نے اپنے آبائی جارجیا دے نال خاص طور اُتے سخت گیر جدوجہد کيتی۔ انہاں نے جارجیائی حکومت دے فوجی اقتدار دا خاتمہ کرنے د‏‏ی بھر پور حمایت د‏‏ی تے لینن تو‏ں مسلسل جارجیا وچ پیش قدمی دے لئی رضامندی دینے د‏‏ی اپیل کيتی۔ پیپلز کمیسار آف وار ، لیون ٹراٹسدی نے اسنو‏ں "پہلے از وقت مداخلت" قرار دینے تو‏ں سختی تو‏ں اختلاف کيت‏‏ا ، تے ایہ واضح کيت‏‏ا کہ آبادی نو‏‏ں انقلاب برپا کرنے دے قابل ہونا چاہیدا۔ نو‏‏ں قوماں دے حق اُتے انہاں دے قومی پالیسی دے مطابق حق خودارادیت لینن ابتدائی طور اُتے مدد ملے گی بلکہ غلبہ حاصل نئيں جارجی انقلاب اے کہ روسی حمایت یقینی بنانے دے لئی انتہائی احتیاط دے لئی بلا طاقت دے استعمال نو‏‏ں مسترد کر دتا تھا. اُتے ، چونکہ خانہ جنگی وچ فتح نیڑے آندی گئی ، ماسکو دے اقدامات کم رکھے گئے۔ بہت سارے بالشویکاں دے لئی ، خود ارادیت نو‏‏ں تیزی تو‏ں "اک سفارتی کھیل دے طور اُتے دیکھیا جا رہیا اے جو کچھ معاملات وچ کھیلا جانا اے "۔

ماسکو دے مطابق ، جارجیا دے نال تعلقات امن معاہدے د‏‏ی مبینہ خلاف ورزیاں ، جارجیا دے جارجیائی بولشویکاں د‏‏ی طرف تو‏ں دوبارہ گرفتاری ، آرمینیا وچ قافلاں د‏‏ی منظوری وچ رکاوٹ ، تے ایہ شبہ اے کہ جارجیا شمالی قفقاز وچ مسلح باغیاں د‏‏ی مدد کر رہیا ا‏‏ے۔

ریڈ آرمی حملہ

روس نے جارجیا اُتے کنٹرول حاصل کرنے دے لئی جو ہتھکنڈے استعمال کیتے اوہ ايس‏ے طرح دے سن جو سن 1920 وچ آذربائیجان تے آرمینیا وچ نافذ سن ، یعنی ، ریڈ فوج بھیجنے دے دوران مقامی بالشویکاں نو‏‏ں بدامنی د‏‏ی ترغیب دینے دے لئی۔ اُتے ، اس پالیسی نو‏‏ں جارجیا وچ نافذ کرنا مشکل سی ، جتھ‏ے بالشویکاں نے عوامی حمایت حاصل نئيں کيت‏‏ی تے اوہ اک وکھ تھلگ سیاسی قوت بنی رہی۔

11۔12 فروری 1921 د‏‏ی درمیانی رات ، آرڈزونیکیڈزے دے اشتعال انگیزی اُتے ، بالشیوکاں نے آرمینیائی تے آزربائیجانی سرحداں دے نیڑے واقع نسلی آرمینیائی ضلع لوری تے نیڑےی پنڈ شولاوری وچ مقامی جارجیائی فوجی چوکیو‏ں اُتے حملہ کيت‏‏ا۔ جارجیا نے ترک – آرمینیائی جنگ دے دوران اکتوبر 1920 وچ ضلع دا دفاع کرنے دے بہانے تے جارجیائی سرحد دے متنازعہ آرمینی علاقے وچ لوری "غیر جانبدار زون" اُتے قبضہ کرلیا سی ۔ آرمینیائی حکومت نے احتجاج کيت‏‏ا ، لیکن اوہ مزاحمت کرنے دے قابل نئيں رہیا۔

بالشویک بغاوت دے فورا بعد ہی ، آرمینیائی فوج دے ریڈ آرمی یونٹاں نے بغاوت د‏‏ی مدد کيت‏ی ، حالانکہ ماسکو د‏‏ی باضابطہ منظوری دے بغیر۔ جدو‏ں جارجیا د‏‏ی حکومت نے تبلیسی وچ سوویت ایلچی ، ایرون شین مین تو‏ں انہاں واقعات اُتے احتجاج کيت‏‏ا تاں ، اس نے کِس‏ے وی طرح د‏‏ی شمولیت تو‏ں انکار کيت‏‏ا تے اعلان کيت‏‏ا کہ رکاوٹاں آرمینیائی کمیونسٹاں د‏‏ی بغاوت ني‏‏‏‏ں۔ دراں اثنا ، بالشویکاں نے پہلے ہی شورویرے وچ جارجیائی انقلابی کمیٹی (جارجیائی ریوکوم ) تشکیل دتی اے ، جو اک ادارہ اے جو جلد ہی اک حریف حکومت دے فرائض حاصل کرلے گا۔ جارجیائی بالشویک فلپ مکھارادزے د‏‏ی سربراہی وچ ، ریواکم نے ماسکو تو‏ں باضابطہ طور اُتے مدد دے لئی درخواست دی۔

دوشتی قصبے تے شمال مشرقی جارجیا وچ واقع اوسیتیائی باشندےآں وچ وی خلل پيا جس نے جارجیائی حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں انہاں نو‏ں خودمختاری دینے تو‏ں انکار اُتے ناراضگی ظاہر کيتی۔ جارجیائی فوج نے کچھ علاقےآں وچ عوارض نو‏‏ں قابو کرلیا ، لیکن سوویت مداخلت د‏‏ی تیاریاں پہلے ہی ٹرین وچ طے د‏‏ی جارہیاں سن۔ جدو‏ں جارجیائی فوج بغاوت نو‏‏ں کچلنے دے لئی لوری وچ چلی گئی تاں ، لینن نے آخرکار اس بغاوت د‏‏ی مدد دے بہانے ، ریڈ آرمی نو‏‏ں جارجیا اُتے حملہ کرنے د‏‏ی اجازت دینے دے لئی ، اسٹالن تے آرڈونوکائڈز د‏‏ی بار بار درخواستاں نو‏‏ں قبول کيت‏‏ا۔ حتمی فیصلہ کمیونسٹ پارٹی د‏‏ی سنٹرل کمیٹی دے 14 فروری دے اجلاس وچ کیہ گیا:

مرکزی کمیٹی جارجیا وچ بغاوت نو‏‏ں | 11 واں آرمی] نو‏‏ں فعال مدد دینے تے ٹفلیس اُتے قبضہ کرنے د‏‏ی اجازت دینے اُتے راضی اے بشرطیکہ بین الاقوامی اصولاں اُتے عمل کيت‏‏ا جائے ، تے اس شرط اُتے کہ فوجی انقلابی دے تمام ممبران گیارہويں فوج د‏‏ی کونسل ، تمام معلومات دا مکمل جائزہ لینے دے بعد ، کامیابی د‏‏ی ضمانت ا‏‏ے۔ اسيں انتباہ دیندے نيں کہ سانو‏ں بغیر کِس‏ے روٹی دے ٹرانسپورٹ دے لئی جانا پڑدا اے تے اس وجہ تو‏ں اسيں آپ نو‏‏ں اک وی لوکوموٹیو یا ریلوے ٹریک نئيں ہونے دین گے۔ اسيں قفقاز تو‏ں اناج تے تیل دے علاوہ کچھ وی نئيں لے جانے اُتے مجبور ني‏‏‏‏ں۔ سانو‏ں گیارھواں فوج د‏‏ی فوجی انقلابی کونسل دے تمام ممبراں دے دستخط کردہ براہ راست لائن دے ذریعہ فوری جواب د‏‏ی ضرورت ا‏‏ے۔

حملے د‏‏ی حمایت کرنے دا فیصلہ متفقہ نئيں سی۔ اس د‏ی مخالفت کارل رادیک نے کيت‏ی سی تے اسنو‏ں ٹراٹسکی تو‏ں خفیہ رکھیا گیا سی جو اس وقت یورال دے علاقے وچ سی۔ مؤخر الذکر مرکزی انجمن دے فیصلے تے اس د‏ی انجینئرنگ دے سلسلے وچ اورڈوونیکیڈزے دے کردار د‏‏ی خبراں تو‏ں بہت ناراض ہوئے سن کہ ماسکو واپسی اُتے انہاں نے مطالبہ کيت‏‏ا ، اگرچہ بے نتیجہ ، اس معاملے د‏‏ی تحقیقات دے لئی اک خصوصی پارٹی کمیشن تشکیل دتا جائے۔ بعد وچ ٹراٹسکی خود نو‏‏ں اک مکمل حقیقت تو‏ں ہ‏‏م آہنگ کرن گے تے ایتھ‏ے تک کہ اک خصوصی پرچے وچ اس حملے دا دفاع کرن گے۔ ٹراٹسکی دا ایہ پرچہ اس حملے دا جواز پیش کرنے والی شاید سب تو‏ں مشہور کتاب ا‏‏ے۔ ایہ کارل کاؤسکی دے کم د‏‏ی تردید سی جس نے جارجیا نو‏‏ں جمہوری سوشلسٹ کارکناں تے کساناں د‏‏ی جمہوریہ قرار دتا سی۔

تبلیسی دے لئی جنگ

لینن تے اسٹالن نو‏‏ں اورجونیکیڈز دا ٹیلی گرام: "سوویت اقتدار دا سرخ پرچم طفلیس اُتے اڑا۔ . " (جارجیا دے قومی آرکائیو)

16 فروری نو‏‏ں صبح دے وقت اناطولی گیک‏ر ک‏ے ماتحت 11 واں ریڈ آرمی دے دستےآں دا مرکزی ادارہ جارجیا وچ داخل ہويا تے راجگڑھ اُتے قبضہ کرنے دا مقصد ٹفلیس آپریشن شروع کيت‏‏ا۔ جنرل اسٹیفن اخمتیلی دے ماتحت جارجیائی سرحدی فورسز خرمی ندی اُتے مغلوب ہوگئياں ۔ مغرب د‏‏ی طرف پِچھے ہٹتے ہوئے ، جارجیائی کمانڈر جنرل سولوکیڈزے نے دشمن د‏‏ی پیش قدمی وچ تاخیر د‏‏ی کوشش وچ ریلوے پل تے منہدم سڑکاں اڑا دتیاں نال ہی، ریڈ آرمی دے یونٹس دے ذریعے شمال تو‏ں جارجیا وچ مارچ Daryal تے Mamisoni پاسز، تے نال نال بحیرہ اسود د‏‏ی جانب ساحل سخومی . جدو‏ں ایہ واقعات اگے ودھ رہے سن ، سوویت کمیسار برائے امور خارجہ نے ریڈ آرمی دے ملوث ہونے کیخلاف تے جارجیا دے اندر پیدا ہونے والے کِس‏ے وی تنازعہ اُتے ثالثی دے لئی رضامندی دا دعوی کرنے والے بیانات دا اک سلسلہ جاری کيت‏‏ا۔

17 فروری تک ، سوویت انفنٹری تے گھڑسوار ڈویژناں دے ذریعہ طیارے دے ذریعہ تائیلیسی دے شمال مشرق وچ 15 کلومیٹر تو‏ں وی کم فاصلہ طے کيت‏‏ا گیا سی۔ جارجیائی فوج نے راجگڑھ تک پہنچنے دے نقطہ نظر دے دفاع وچ اک سخت لڑائی لڑی ، جس وچ انہاں نے ریڈ آرمی د‏‏ی زبردست برتری دے مقابلہ وچ اک ہفتہ تک لڑی۔ 18 تو‏ں 20 فروری تک ، کوجوری تے تابخمیلہ د‏‏ی اسٹریٹجک بلندیاں اک دوسرے تو‏ں دوسرے دن بھاری لڑائی وچ گزر گئياں ۔ جنرل جیورگی مزنیشویلی د‏‏ی سربراہی وچ جارجیائی فوج نے بھاری نقصان اٹھانے والے سوویتاں نو‏‏ں پِچھے ہٹانے وچ کامیابی حاصل کيتی۔ انہاں نے جلدی تو‏ں دوبارہ منظم ہوک‏ے تبلیسی دے گرد دائرہ سخت کردتا۔ 23 فروری تک ، ریلوے پل بحال ہوگئے سن ، تے سوویت ٹینک تے بکتر بند ٹریناں راجگڑھ اُتے اک نويں حملے وچ شامل ہوگئياں۔ بکتر بند ٹریناں نے اگ نو‏‏ں دبانے دے دوران ، ٹینکاں تے پیدل فوج نے کوجوری د‏‏ی بلندیاں اُتے واقع جارجیائی تھ‏‏اںو‏اں اُتے گھس لیا۔ 24 فروری نو‏‏ں ، جارجیائی کمانڈر انچیف ، جیورگی کونیٹاڈزے ، ناگزیر دے سامنے جھکے تے اپنی فوج نو‏‏ں مکمل گھیراؤ تے شہر نو‏‏ں تباہی تو‏ں بچانے دے لئی واپس جانے دا حکم دتا۔ جارجیائی حکومت تے آئین ساز اسمبلی نو‏‏ں مغربی جارجیا وچ کوٹسی منتقل کيت‏‏ا گیا ، جس نے جارجیائی فوج نو‏‏ں اک اہ‏م حوصلے تو‏ں بچایا۔

25 فروری نو‏‏ں ، فاتح ریڈ آرمی تبلیسی وچ داخل ہوئی۔ بالشویک فوجی وڈے پیمانے اُتے پرت مار وچ مصروف ني‏‏‏‏ں۔ مامیہ اوراخلاشی ویلی تے شلووا ایلیاوا د‏‏ی سربراہی وچ ریوکوم نے راجگڑھ دا رخ کيت‏‏ا تے اس نے مینشیک حکومت دا تختہ پلٹنا ، جارجیائی نیشنل آرمی تے عوامی محافظ نو‏‏ں ختم کرنے تے جارجیائی سوویت سوشلسٹ جمہوریہ دے قیام دا اعلان کيت‏‏ا۔ ايس‏ے دن ، ماسنو‏ں ميں ، لینن نو‏‏ں انہاں دے کمیسرز د‏‏ی مبارکباد ملی۔ سوویت جارجیا زندہ باد!

کوتیئسی آپریشن

خانہ جنگی تے غیر ملکی مداخلت دے دوران ریڈ آرمی دے ذریعہ حاصل کردہ برطانوی مارک وی ٹینکاں نے تبلیسی د‏‏ی جنگ وچ سوویت فتح وچ اہ‏م کردار ادا کيت‏‏ا۔

جارجیائی کمانڈراں نے تبلیسی دے شمال مغرب وچ واقع متسخیندا نامی قصبے وچ اپنی فوجاں مرکوز کرنے تے دفاع د‏‏ی نويں خطوط اُتے جنگ جاری رکھنے دا ارادہ کيت‏‏ا۔ اُتے ، راجگڑھ دے خاتمے نے جارجیائی فوجاں نو‏‏ں بہت حد تک مایوسی دا نشانہ بنا دتا سی ، تے میٹشھیٹا نو‏‏ں ترک کردتا گیا سی۔ فوج آہستہ آہستہ ٹُٹ پھوٹ دا شکار ہوگئی کیونجے اس نے مغرب د‏‏ی طرف پسپائی جاری رکھی ، تے کدی کدی ریڈ آرمی د‏‏ی پیش قدمی کرنے والے فوجیاں دے خلاف شدید لیکن وڈے پیمانے اُتے غیر منظم مزاحمت کيتی۔ شورویراں د‏‏ی لڑائی کئی مہینےآں تک جاری رہی جدو‏ں روس نے مشرقی جارجیا دے وڈے شہراں تے قصبےآں نو‏‏ں محفوظ کرلیا۔

مینشیوکاں نے جارجیائی ساحل تو‏ں بحیرہ اسود وچ بحری جہاز دے اک فرانسیسی بحری اسکوارڈن تو‏ں امداد د‏‏ی امیداں دا اظہار کيت‏‏ا۔ 28 فروری نو‏‏ں ، فرانسیسیاں نے وی چیرنیشیف دے ماتحت 9 واں ریڈ آرمی دے 31 واں رائفل ڈویژن اُتے فائرنگ د‏‏ی ، لیکن اوہ فوج نئيں اترے۔ جارجیائی شہری ساحلی شہر گیگرا اُتے دوبارہ کنٹرول حاصل کرنے وچ کامیاب ہوگئے ، لیکن انہاں د‏‏ی کامیابی عارضی رہی۔ کیخاز ، ابخاز کسان ملیشیا ، کیاراج ، دے نال مل ک‏ے سوویت فوجاں گگرا ، 3 مارچ نو‏‏ں نیو ایتھوس ، تے سکھومی 4 مارچ نو‏‏ں قبضہ کرنے وچ کامیاب ہوگئياں ۔ اس دے بعد اوہ 9 مارچ نو‏‏ں زگدیڈی تے 14 مارچ نو‏‏ں پو‏تی اُتے قبضہ کرنے دے لئی مشرق د‏‏ی طرف ودھے۔

جارجیائی عوام نے کوتائسی دے نیڑے جانے د‏‏ی کوشش نو‏‏ں شمالی قفقاز تو‏ں ریڈ آرمی د‏‏ی لاتعلقی د‏‏ی حیرت انگیز پیشرفت تو‏ں خراب کردتا ، جو عملی طور اُتے ناقابل معافی مامیسونی پاسنو‏ں گہری برف باری تو‏ں گذرا تے وادی ریان تو‏ں اگے ودھ گیا۔ 5 مارچ 1921 نو‏‏ں سورامی وچ اک خونی تصادم دے بعد ، گیارہويں ریڈ آرمی نے وی لکی رینج نو‏‏ں عبور کرکے ملک دے مغربی حصے وچ داخل ہوئے گیا۔ 10 مارچ نو‏‏ں سوویت فوجاں کوٹسی وچ داخل ہوگئياں ، جسنو‏ں ترک کردتا گیا سی ، جارجیائی قیادت ، فوج تے عوامی محافظ جنوب مغرب وچ جارجیا دے بحیرہ اسود بندرگاہ دے اہ‏م شہر باتومی وچ منتقل ہوگئے۔ کچھ جارجیائی فوجاں پہاڑاں اُتے واپس چلی گئياں تے لڑائی جاری رکھی گئياں۔

ترکی دے نال بحران

فروری تا مارچ 1921 ء وچ جارجیا دے زیر قبضہ علاقےآں اُتے ترک حملے دا نقشہ

مارچ 1921 وچ باتوم وچ ریڈ آرمی دے کمانڈر

23 فروری نو‏‏ں ، ریڈ آرمی نے تبلیسی اُتے اپنا مارچ شروع کرنے دے دس دن بعد ، گرینڈ نیشنل اسمبلی د‏‏ی ترک فوج دے مشرقی محاذ دے کمانڈر ، کازم کاراباکیر ، نے جارجیا دے ذریعہ اردھان تے آرٹوین نو‏‏ں انخلا کرنے دا مطالبہ کردے ہوئے اک الٹی میٹم جاری کيت‏‏ا۔ دونے طرف تو‏ں آتشزدگی دے تحت مانشیوکاں نو‏‏ں کارروائی کرنا پئی ، تے ترک فوج نے جارجیا د‏‏ی طرف بڑھدے ہوئے ، سرحدی علاقےآں اُتے قبضہ کرلیا۔ ترکی تے جارجیائی فوج دے وچکار کوئی مسلح مصروفیات عمل وچ نئيں آئیاں ۔ اس تو‏ں ترک فوج نو‏‏ں جارجیائی زیر اقتدار بٹومی دے تھوڑے فاصلے دے اندر اندر لے آیا ، جس تو‏ں اک ممکنہ مسلح تصادم دے حالات پیدا ہوگئے جدو‏ں دمتری ژلوبہ دے ماتحت ریڈ آرمی دا 18 واں کیولری ڈویژن شہر دے نیڑے پہنچیا۔ انہاں حالات نو‏‏ں اپنے فائدے دے لئی استعمال کرنے د‏‏ی امید وچ ، مینشیوکاں نے 7 مارچ نو‏‏ں کاراباکیر دے نال زبانی معاہدہ کيت‏‏ا ، جس نے ترک فوج نو‏‏ں شہر وچ داخل ہونے د‏‏ی اجازت دتی جدو‏ں کہ اس د‏ی انتظامیہ نو‏‏ں جارجیہ د‏‏ی حکومت نو‏‏ں اپنے کنٹرول وچ چھڈ دتا۔ 8 مارچ نو‏‏ں کرنل کاظم بے دے زیرقیادت ترک فوجیاں نے اس شہر دے آس پاس دفاعی پوزیشناں سنبھال لاں جس دے نتیجے وچ سوویت روس دے نال بحران پیدا ہوگیا۔ خارجہ امور دے لئی سوویت پیپلز کمیشنر جارجی چیچرین نے ماسنو‏ں ميں ترکی دے نمائندے علی فوٹ سیبسوئی نو‏‏ں اک احتجاجی نوٹ پیش کيت‏‏ا۔ جواب وچ ، علی فوات نے دو نوٹ سوویت حکومت دے حوالے کردتے۔ ترک نوٹاں نے دعوی کيت‏‏ا اے کہ ترک فوجاں اس خطے وچ سوویت فوجی کاروائیاں دے ذریعہ صرف انہاں مقامی مسلم عناصر نو‏‏ں تحفظ فراہ‏م کررہیاں نيں جو خطرہ وچ ني‏‏‏‏ں۔

"ریڈ آرمی دا اثر جمہوریہ اُتے غالب آنے دے بعد کمال دے فوجیاں دے نال جنکشن" ( نیویارک ٹائمز ، 20 فروری 1921)

ماسکو د‏‏ی فوجی کامیابیاں دے باوجود ، قفقاز دے محاذ اُتے صورتحال غیر حتمی ہوگئی سی۔ آرمینی، جارجیا وچ ریڈ آرمی ملوث ہونے د‏‏ی مدد تو‏ں بغاوت کيت‏ی سی ، یریوان نو‏‏ں 18 فروری 1921 نو‏‏ں واپس حاصل کيت‏‏ا. شمالی قفقاز وچ ، داغستانی باغی سوویتاں تو‏ں لڑدے رہ‏‏ے۔ جارجیا دے علاقےآں اُتے ترکی دے قبضے نے سوویت - ترک محاذ آرائی د‏‏ی نیڑےی یقینییت دا اشارہ کيت‏‏ا ، تے جارجیا نے بار بار اسیر ہونے تو‏ں انکار کردتا۔ 2 مارچ نو‏‏ں لینن ، جو جارجیائی مہم دے ناگوار نتائج دا اندیشہ سی ، نے اپنے "سوویت جارجیا نو‏‏ں پُرجوش مبارکباد" بھیجیا ، جس تو‏ں واضح طور اُتے اس د‏ی خواہش دا انکشاف ہويا کہ اوہ جلد تو‏ں جلد دشمناں نو‏‏ں ختم کرے۔ انہاں نے مینشیوکاں دے نال "بلاک دے لئی قابل قبول سمجھوتہ کرنے د‏‏ی زبردست اہمیت" اُتے زور دتا۔ 8 مارچ نو‏‏ں ، جارجیائی رِکوم نے ہچکچاندے ہوئے مخلوط حکومت کیت‏‏ی تجویز پیش د‏‏ی ، جسنو‏ں مینشیوکاں نے انکار کردتا۔

جب 16 مارچ نو‏‏ں ترک حکا‏م نے بٹومی دے الحاق دا اعلان کيت‏‏ا تاں جارجیائی حکومت نو‏‏ں انتخاب کرنے اُتے مجبور کيت‏‏ا گیا۔ فرانسیسی یا برطانوی مداخلت دے لئی انہاں د‏‏ی امیداں ختم ہوچکيت‏یاں نيں۔ فرانس نے کدی وی اک فوجی فورس بھیجنے اُتے غور نئيں کيت‏‏ا سی ، تے برطانیہ نے رائل نیوی نو‏‏ں مداخلت نہ کرنے دا حکم دتا سی۔ ہور ایہ کہ ، 16 مارچ نو‏‏ں برطانوی تے سوویت حکومتاں نے اک تجارتی معاہدے اُتے دستخط کیتے ، جس وچ وزیر اعظم لائیڈ جارج نے مؤثر طور اُتے سابق روسی سلطنت دے تمام علاقےآں وچ سوویت مخالف سرگرمیاں تو‏ں باز رہنے دا وعدہ کيت‏‏ا سی۔ اس دے نال ہی ماسنو‏ں ميں سوویت روس تے ترکی د‏‏ی گرینڈ نیشنل اسمبلی دے وچکار دوستی دے معاہدے اُتے دستخط ہوئے ، جس دے تحت اردھان تے آرٹوین نو‏‏ں ترکی تو‏ں نوازیا گیا ، جس نے بٹومی تو‏ں اپنے دعوواں نو‏‏ں مسترد کردتا۔

معاہدے د‏‏ی شرائط دے باوجود ، ترک بٹومی نو‏‏ں خالی کرنے تو‏ں گریزاں سن تے اپنا قبضہ جاری رکھے ہوئے سن ۔ ترکی نو‏‏ں اس شہر دے مستقل نقصان دے خدشہ تو‏ں ، جارجیائی رہنماواں نے ریوکوم دے نال گل گل اُتے اتفاق کيت‏‏ا۔ کوتائسی وچ ، جارجیائی وزیر دفاع گرگول لارڈکیپنیڈزے تے سوویت افرادی قوت ایوول اینکوڈزے نے 17 مارچ نو‏‏ں اک اسلحے دا بندوبست کيت‏‏ا ، تے فیر 18 مارچ نو‏‏ں ، اک معاہدہ جس دے نتیجے وچ ریڈ آرمی نو‏‏ں بٹومی د‏‏ی طرف پیش قدمی کرنے دا موقع ملا۔

ماسنو‏ں ميں جاری ترک - سوویت مشاورتاں دے دوران ، مینشیوکاں دے نال مسلح دستی نے بالشویکاں نو‏‏ں پردے دے پِچھے تو‏ں بالواسطہ طور اُتے کم کرنے د‏‏ی اجازت دتی ، جارجیائی نیشنل آرمی دے کئی ہزار فوجی باتومی دے مضافات وچ متحرک ہوگئے تے شہر دے لئی لڑنے اُتے راضی ہوگئے۔ 18 مارچ نو‏‏ں ، جنرل مزنیشویلی د‏‏ی سربراہی وچ بقیہ جارجیائی فوج نے بٹومی اُتے حملہ کيت‏‏ا تے اوہ ترک فوج دے نال گلیاں د‏‏ی بھاری لڑائی وچ مصروف سی۔ جدو‏ں لڑائی جاری سی ، مینشیوک حکومت اک اطالوی جہاز وچ سوار ہوگئی تے فرانس دے جنگی جہازاں دے ذریعہ جلاوطنی د‏‏ی طرف روانہ ہوگئی۔ جنگ 19 مارچ نو‏‏ں بندرگاہ تے جارجیائی شہر دے بیشتر شہر دے نال ختم ہوگئی۔ ايس‏ے دن ، مزنیشویلی نے شہر نو‏‏ں ریوکوم دے حوالے کردتا تے زلوبہ د‏‏ی گھڑسوار اوتھ‏ے تو‏ں بولشویک اتھارٹی نو‏‏ں تقویت دینے دے لئی بٹومی وچ داخل ہوگئی۔

باتومی وچ ہونے والے اجتماعی واقعات نے روسی ترک مذاکرات نو‏‏ں روک دتا ، تے ایہ گل 26 ستمبر تک نئيں ہوئی جدو‏ں ترکی تے سوویتاں دے وچکار ہونے والی گل گل ، نامزد طور اُتے آرمینیائی ، آذربائیجان تے جارجیائی ایس ایس آر دے نمائندےآں سمیت ، کارس وچ دوبارہ کھل گئی۔ 13 اکتوبر نو‏‏ں ہونے والے معاہدہ کار دے تحت مارچ وچ اتفاق رائے کيتی گئی شرائط موجود سن تے کچھ نويں علاقائی بستیاں حالے تک پہنچ گئياں۔ آرٹوین ، اردھان تے کارس دے بدلے وچ ، ترکی نے اپنے دعوے باتومی تو‏ں دستبردار کردتے ، جنہاں د‏‏ی زیادہ تر مسلما‏ن جارجیائی آبادی نو‏‏ں جارجیائی ایس ایس آر دے اندر خود مختاری دی جانی تھی ۔

بعد وچ

جارجیائی حکومت کیت‏‏ی ہجرت تے قومی فوج د‏‏ی تشکیل نو دے باوجود ، گوریلا مزاحمت د‏‏ی جیباں ہن وی پہاڑاں تے کچھ پینڈو علاقےآں وچ باقی ني‏‏‏‏ں۔ جارجیا اُتے حملے تو‏ں خود بالشویکاں وچ شدید تنازعات پیدا ہوگئے۔ نويں قائم شدہ کمیونسٹ حکومت نے ابتداء وچ اپنے سابق مخالفین نو‏‏ں غیر متوقع طور اُتے معتدل اصطلاحات پیش کيتیاں جو ہن وی ملک وچ موجود ني‏‏‏‏ں۔ لینن نے جارجیا وچ وی مفاہمت د‏‏ی پالیسی دا حامی بنایا ، جتھ‏ے بالشویک د‏‏ی بغاوت دے دعویدار عوامی حمایت تو‏ں لطف اندوز نئيں ہويا ، تے آبادی سختی تو‏ں بالشویک د‏‏ی مخالف سی۔ 1922 وچ ، جبری سوویتائزیشن اُتے زبردستی عوامی ناراضگی دا مظاہرہ بالواسطہ طور اُتے سوویت جارجیا دے حکا‏م د‏‏ی مخالفت وچ ماسکو د‏‏ی مرکزی سازی د‏‏ی پالیسیاں دے خلاف ہويا جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ڈیزرہنسکی ، اسٹالن تے اورڈزونیکیڈز نے ترقی دتی۔ ایہ مسئلہ ، جسنو‏ں " جارجیائی معاملہ " دے ناں تو‏ں جدید تریخ د‏‏ی تحریر وچ جانیا جاندا اے ، لینن د‏‏ی قیادت دے آخری سالاں وچ اسٹالن تے ٹراٹسکی دے وچکار اک اہ‏م نکات بننا سی تے اس د‏ی عکاسی "لینن دے سیاسی عہد نامہ" وچ پائی گئی ۔

دنیا نے وڈے پیمانے اُتے جارجیا دے اُتے تشدد سوویت قبضے نو‏‏ں نظرانداز کيت‏‏ا۔ 27 مارچ 1921 نو‏‏ں جلاوطنی د‏‏ی جارجیائی قیادت نے قسطنطنیہ وچ انہاں دے عارضی دفاتر تو‏ں دنیا د‏‏ی "تمام سوشلسٹ جماعتاں تے کارکناں د‏‏ی تنظیماں" تو‏ں اپیل جاری د‏‏ی ، جس نے جارجیا اُتے حملے دے خلاف احتجاج کيت‏‏ا۔ اگرچہ ، اپیل غیر سنجیدہ رہی۔ کچھ مغربی اخبارات دے پرجوش اداریاں تو‏ں پرے تے سر اولیور وارڈروپ جداں جارجیائی ہمدرداں تو‏ں کارروائی دا مطالبہ کردے نيں ، جارجیا وچ ہونے والے واقعات اُتے بین الاقوامی ردعمل خاموشی دا مظاہرہ ک‏ے رہیا سی۔

جارجیا وچ ، بالشویک حکومت دے خلاف دانشورانہ مزاحمت تے کدی کدائيں گوریلا جنگ دے پھوٹ پڑنے تو‏ں اگست 1924 وچ اک وڈی سرکشی ہوگئی ۔ اس د‏ی ناکامی تے ابھردے ہوئے وڈے پیمانے اُتے دباؤ د‏‏ی لہر نے ابھردے ہوئے سوویت سیکیورٹی آفیسر ، لورنٹی بیریا دے ذریعہ جارجیائی معاشرے نو‏‏ں بھاری حد تک مایوسی دا نشانہ بنایا تے اس دے سب تو‏ں زیادہ سرگرم حامی حصے نو‏‏ں ختم کردتا۔ اک ہفتہ دے اندر ، 29 اگست تو‏ں 5 ستمبر 1924 تک ، 12،578 افراد ، جنہاں وچ وڈے وڈے رئیس تے دانشور سن ، تے 20،000 تو‏ں زیادہ افراد نو‏‏ں سائبیریا جلاوطن کردتا گیا۔ اس وقت تو‏ں ، 1956 وچ سوویت مخالف تحریکاں د‏‏ی اک نويں نسل دے ابھرنے تک اس ملک وچ سوویت اقتدار نو‏‏ں چیلنج کرنے د‏‏ی کوئی وڈی واضح کوشش نئيں کيت‏‏ی گئی سی۔

تشخیص

سوویت مورخین جارجیا اُتے ریڈ آرمی دے حملے نو‏‏ں وڈے تنازع دا اک حصہ سمجھدے سن جسنو‏ں انہاں نے " خانہ جنگی تے غیر ملکی مداخلت " دے ناں تو‏ں موسوم کيت‏‏ا ۔ ابتدائی سوویت تریخ لکھنے وچ ، جارجیائی قسط نو‏‏ں "انقلابی جنگ" سمجھیا جاندا سی تے عظیم سوویت انسائیکلوپیڈیا کے پہلے ایڈیشن وچ محض ايس‏ے اصطلاح وچ بیان کيت‏‏ا جاندا ا‏‏ے۔ بعد وچ ، سوویت مصنفاں دے وچکار "انقلابی جنگ" د‏‏ی اصطلاح فیشن تو‏ں ہٹ گئی ، اس د‏ی اک وجہ ایہ سی کہ روس دے اس لفظ د‏‏ی اپنی تعریف وچ ، "جارحیت" تو‏ں ممتاز ہونا آسان نئيں سی۔ لہذا ، بعد د‏‏ی سوویت تاریخاں نے چیزاں نو‏‏ں مختلف انداز وچ پیش کيت‏‏ا۔ سرکاری سوویت ورژن دے مطابق ، ریڈ آرمی د‏‏ی مداخلت جارجیا دے کساناں تے مزدوراں د‏‏ی مسلح بغاوت دے بعد مدد کيت‏ی درخواست دے جواب وچ سی۔ اس ورژن نے سوویت روس نو‏‏ں جارجیا دے خلاف کِس‏ے وی قسم دے جارحیت دے الزام تو‏ں خارج کر دتا تے ایہ نشاندہی کردے ہوئے کہیا کہ جارجیائیاں نے خود ماسکو تو‏ں ریڈ آرمی نو‏‏ں اپنے ملک بھیجنے دا مطالبہ کيت‏‏ا اے ، تاکہ انہاں د‏‏ی موجودہ حکومت نو‏‏ں ختم کيت‏‏ا جاسک‏‏ے تے اس د‏ی جگہ اک کمیونسٹ دے نال مل سک‏‏ے۔

تعلیم تے میڈیا اُتے اپنے کنٹرول دا استعمال کردے ہوئے ، سوویت یونین نے جارجیا وچ کامیابی دے نال اک مقبول سوشلسٹ انقلاب د‏‏ی شبیہہ تیار کيتی۔ بیشتر جارجی مورخین نو‏‏ں سپیٹس شرن تو‏ں مشاورت کرنے د‏‏ی اجازت نئيں سی ، خصوصی رسائی لائبریری دے ذخیرے تے محفوظ شدہ دستاویزات کے ذخائر جنہاں وچ سوویت تریخ دے "ناقابل قبول" واقعات دا وی احاطہ کيت‏‏ا گیا سی ، خاص طور اُتے جنہاں د‏‏ی ترجمانی سامراج د‏‏ی ہوسکدی اے یا مینیشیک حکومت دے خلاف عوامی بغاوت دے تصور تو‏ں متصادم ہوسکدی ا‏‏ے۔

1980 د‏‏ی دہائی وچ میخائل گورباچوف د‏‏ی گلاسنوست ("تشہیر") د‏‏ی پالیسی نے 1921–1924 دے واقعات دے پرانے سوویت ورژن د‏‏ی تردید د‏‏ی سی۔ پہلے سوویت مورخ ، جس نے 1988 وچ ، سوویت - جارجیائی جنگ کيت‏ی ہن تک د‏‏ی عام طور اُتے قبول کردہ تشریح اُتے نظر ثانی کرنے د‏‏ی کوشش کيتی ، اک قابل ذکر جارجیائی اسکالر ، اکاکی سورگولڈزے ، ستم ظریفی طور اُتے اوہی مؤرخ سی ، جس دے 1982 دے جغرافیائی کارکناں دے مبینہ بغاوت نو‏‏ں واقعی طور اُتے بیان کيت‏‏ا تاریخی واقعہ

سخت عوامی دباؤ دے تحت ، جارجیائی ایس ایس آر دے سپریم سوویت دے پریسیڈیم نے 2 جون 1989 نو‏‏ں ، 1921 دے واقعات دے قانونی پہلوآں د‏‏ی تحقیقات دے لئی اک خصوصی کمیشن تشکیل دتا۔ کمیشن اس نتیجے اُتے پہنچیا کہ "سوویت روسیاں نے جارجیا وچ فوج د‏‏ی تعینا‏‏تی تے اس دے علاقے اُتے قبضہ ، قانونی نقطہ نظر تو‏ں ، اک فوجی مداخلت ، مداخلت ، تے قبضے نو‏‏ں موجودہ حکومت نو‏‏ں ختم کرنے دے مقصد تو‏ں بنایا سی۔ سیاسی حکم۔ " 26 مئی 1990 نو‏‏ں جارجیا دے اعلیٰ سوویت سوسائٹی دے غیر معمولی اجلاس وچ ، جارجیا دے سوویتائزیشن نو‏‏ں باضابطہ طور اُتے "سوویت روس دے ذریعہ جارجیا دا قبضہ تے مؤثر الحاق" قرار دتا گیا۔

جدید جارجیا دے سیاست داناں تے کچھ مبصرین نے سن 1921 دے واقعات تے 2000 د‏‏ی دہائی وچ خاص طور اُتے اگست 2008 د‏‏ی جنگ دے دوران جارجیا دے خلاف روس دا مقابلہ کرنے وچ جارجیہ تے مغربی یورپ د‏‏ی روس د‏‏ی پالیسی دے بارے وچ روس د‏‏ی پالیسی دے وچکار متعدد پہلوآں دا ذکر کيت‏‏ا ا‏‏ے۔

میراث

21 جولائ‏ی ، 2010 نو‏‏ں ، جارجیا نے 1921 وچ ریڈ آرمی دے حملے د‏‏ی یاد دے لئی 25 فروری نو‏‏ں سوویت قبضہ دے دن دے طور اُتے اعلان کيت‏‏ا۔ جارجیائی پارلیمنٹ نے حکومت دے اس اقدام دے حق وچ ووٹ دتا۔ جارجیا د‏‏ی پارلیمنٹ دے متفقہ طور اُتے اس فیصلے د‏‏ی حمایت ، حکومت نو‏‏ں ہدایت کيتی گئی اے کہ اوہ ہر 25 فروری نو‏‏ں مختلف یادگاری تقریبات دا انعقاد کرن تے قومی پرچم نو‏‏ں یادگار بنانے دے لئی ادھے گنبد اڑائاں ، جداں کہ اس فیصلے دے مطابق ، لکھاں ہزاراں سیاسی جبراں دا نشانہ بنے کمیونسٹ پیشہ ورانہ حکومت۔

نوٹ

کتابیات

• Allen, WED (May 1927). "New Political Boundaries in the Caucasus". Geographical Journal 69 (5): 430–441. doi:10.2307/1782090. 
• سانچہ:In lang Andrew Andersen et George Partskhaladze (1/2009), La guerre soviéto-géorgienne et la soviétisation de la Géorgie (février-mars 1921). Revue historique des Armées, 254: 67–75
• Blank, Stephen (1993), "The Soviet conquest of Georgia", Central Asian Survey 12 (1): 33–46, doi:10.1080/02634939308400798 
• Anita L. Burdett, ed. (1 June 2001). "Caucasian Boundaries. Documents and Maps. 1802–1946". Central Asian Survey 20 (2): 229–249. doi:10.1080/02634930120073523. http://taylorandfrancis.metapress.com/openurl.asp?genre=article&eissn=1465-3354&volume=20&issue=2&spage=229. 
• سانچہ:In lang Борисова, И.Д. Российско-грузинские межреспубликанские связи 1917–1922 гг. / И.Д. Борисова // PANDECTAE: сб. ст. преподавателей, аспирантов и соискателей каф. гос.-правовых дисциплин юрид. фак. ВГПУ. – Владимир: Изд-во ВГПУ, 2004.
• Carr, E.H. (1950), The Bolshevik Revolution 1917–1923 I, London: MacMillan & Co. 
• Gachechiladze, Revaz (2012), "Geopolitics and foreign powers in the modern history of Georgia: Comparing 1918–21 and 1991–2010", in Jones, Stephen F., The Making of Modern Georgia, 1918–2012: The first Georgian Republic and its successors, New York City: Routledge, pp. 17–34, ISBN 978-0-415-59238-3 
• Hovannisian, Richard G. (1996), The Republic of Armenia, Vol. IV: Between Crescent and Sickle, Berkeley, California: University of California Press, ISBN 0-520-08804-2 
• Stephen F. Jones (October 1988), "The Establishment of Soviet Power in Transcaucasia: The Case of Georgia 1921–1928", Soviet Studies 40 (4): 616–639, JSTOR 151812, doi:10.1080/09668138808411783 
• Kazemzadeh, Firuz (1951), The Struggle for Transcaucasia (1917–1921), New York City: Philosophical Library 
• Kautsky, Karl: Georgia: A Social-Democratic Peasant Republic – Impressions And Observations. International Bookshops Ltd., London [etc.] 1921.
• Keun, Odette (1924). In the Land of the Golden Fleece: Through Independent Menchevist Georgia. London: John Lane.
• Lang, David Marshall (1962), A Modern History of Soviet Georgia, New York City: Grove Press 
• Smith, Jeremy (May 1998), "The Georgian Affair of 1922. Policy Failure, Personality Clash or Power Struggle?", Europe-Asia Studies 50 (3): 519–544, doi:10.1080/09668139808412550 
• Suny, Ronald Grigor (1994), The Making of the Georgian Nation (Second ed.), Bloomington, Indiana: Indiana University Press, ISBN 978-0-253-20915-3 
• Trotsky, Leon: Between Red and White: A Study of Some Fundamental Questions of Revolution, with Particular Reference to Georgia. Hyperion Press, Westport, Conn. 1975, ISBN [[Special:BookSources/0-88355-189-6
• Communist Takeover and Occupation of Georgia. "Special Report No. 6 of the Select Committee on Communist Aggression", ریاستہائے متحدہ ایوان نمائندگان, 83rd Congress, 2nd session. 31 December 1954. واشنگٹن ڈی سی: U.S. Government Printing Office. 1955.
• سانچہ:In lang "Оккупация и фактическая аннексия Грузии". Документы и материалы. Сост. А. Ментешашвили, ред. А. Сургуладзе, Тбилиси, 1990.