تھیئٹر اولمپکس، 2018
یونان دے ڈراما (تھئیٹر) ڈریکٹر تھیوڈوروس تزروپولوس نے 'تھئیٹر اولمپکس' دا وچار تخلیق کیتا سی، جس دا پہلی وار ڈیلپھی، یونان وچ منچن کیتا گیا سی۔ وچار ایہہ سی کہ دنیا بھر دے چنگے ڈرامےآں نوں اکو منچ اُتے لیاندا جاوے اتے اک اس طرحاں دا منچ تیار کیتا جاوے جتھے وچاراں، سبھیاچاراں، ڈراما روپاں اتے طریقیاں دا آپس وچ وٹاندرا ہو سکے۔ نال ہی ایہہ اک طرحاں نال وکھ-وکھ یگاں (سمیاں) وچالے آپسی وٹاندرا وی ہووے تاں کہ ناٹکاں دے ماضی، حال تے مستقبل وچالے لگاتارتا نوں لبھیا جا سکے۔
اسے توں راغب ہو کے 'تھئیٹر اولمپکس' 1995 توں کجھ-کجھ سالاں دے فرق نال دنیا بھر وچ ہندا آ رہا اے۔ اس وار 'تھئیٹر اولمپکس-2018' بھارت وچ 17 فروری توں شروع ہو گیا اے۔ ایہہ پہلا موقع اے جدوں ایہہ ناٹک میلہ بھارت وچ ہو رہا اے۔ 51 دن تک چلن والے اس پروگرام وچ 35 دیساں دے 465 ناٹکاں والے حصہ لینگے جو دیس دے 17 شہراں وچ پیشکاری کرنگے۔ اس دا بجٹ 51.82 کروڑ روپئے اے، جو سنن وچ تاں بہت لگدا اے، پر اصل وچ ایہہ بسّ کم چلاؤُ ہی اے کیونکہ ہر ناٹک والے نوں آواجائی، رہن تے منچن خرچ توں علاوہ ہر شو دے 1.5 لکھ روپئے دتے جانگے۔ پھر تکنیکی مدد والے سیٹ، روشنی، آواز، فوٹوگرافی وغیرہ دا وی خرچ ہندا اے۔ اس لئی نیشنل سکول آف ڈرامہ (این۔ ایس۔ ڈی۔) دے ڈریکٹر وامن کیندرے بجٹ نوں بس کافی دسدے ہن۔
ایہہ اک وڈی تقریب اے، اس گل توں انکار نہیں کیتا جا سکدا۔ مکھ ناٹکاں توں علاوہ، ہر منچن (شو) توں پہلاں کئیاں پیشکاریاں ہونگیاں جویں آدواسی، لوک، سٹریٹ، کٹھپتلی، جادو شو آدی۔ این۔ ایس۔ ڈی۔ طالب علماں ولوں لگپگ 500 نوجوان ولوں پیشکاریاں وی ہونگیاں جو ہر دن ادھے گھنٹے دیاں ہونگیاں۔ اس لئی جیکر سبھ کجھ ٹھیک رہا تاں 'تھئیٹر المپکس' وچ تقریباً 35,000 کلاکار اپنا ہنر دکھاؤنگے۔ کیندرے مطابق تھیٹر نال جڑیاں کجھ ہور سرگرمیاں وی کروائیاں جانگیاں جویں وچار گوشٹیاں، جیوندیاں ہستیاں نال ملاپ دی لڑی، ماہر شرینیاں، ڈریکٹر ملنیاں تے کارجشالا۔ کیندرے دا کہنا اے، 'روایتی، شاستری (کلاسیکل)، لوک سنگیت، ناچ، جدید، بعد جدید (پوسٹ-ماڈرن)، جہڑے وی ناٹکاں دی کیٹیگری اسیں شامل کر سکدے سی، اس نوں اسیں لیا اے۔' سوال ایہہ اے کہ ایہہ 'تھئیٹر اولمپک' دا بھارت لئی کی اہمیت اے؟ بھارت وچ ناٹکاں دا اتہاس 200 ق م توں شروع ہندا اے۔ 11ویں عیسوی تک کالیداس، بھوبھوتی، سدرکا تے بھاسا نے اپنے امر ناٹکاں نال اس دی مضبوط نیہہ رکھ دتی سی۔ نال ہی بھارت دی زرخیز زمین نے آدواسی، لوک آدی ناٹکاں نوں وی ترقی یافتہ ہون دا بھرپور موقع دتا جو کافی حد تک اج تک وی چلیا آ رہا اے۔
19ویں صدی دے ادھ وچ برطانوی اقتدار دا خلاف کرن والے ناٹکاں نے بہت زور پھڑیا سی جس دے ردعمل وجوں 1876 دا ناٹکاں نوں روکن والا کالا قانون لیاندا گیا۔ بعد وچ آزادی توں پہلاں کھبے پکھی تحریک نے 'انڈین پیپلز تھئیٹر ایسوسی ایشن' (اپٹا) ذریعے زبردست توانائی ترقی یافتہ کیتی اتے اس نال وڈی گنتی وچ ہونہار کلاکار چہرے ساہمنے آئے جویں بلراج ساہنی، شوکت کیفی آدی۔ 20ویں صدی دے ادھ تک ابراہیم القاضی، موہن راکیش، بادل سرکار، گریش کرناڈ، بی۔ وی۔ کارنتھ، کولم پنکر، ستیادیو دوبے، وجے تیندلکر، حبیب تنویر، صفدر ہاشمی، شنکر ناگ اتے ہور کئیاں شخصیتاں نے تھیٹر نوں مضبوط کرن وچ حصہ پایا۔
اس پس منظر وچ دیکھیئے تاں جو 'تھئیٹر المپک' کروایا جا رہا اے، اوہ صرف ایہہ نہیں اے کہ قومانتری ناٹکاں نوں بھارت لیاندا جا رہا اے، بلکہ ایہہ بھارتی ناٹکاں نوں بھارتیاں تک پہنچاؤن دی وی کوشش اے۔ کیندرے کہندے ہن، 'اسیں ایہہ ڈھول وجاؤندے رہندے ہاں کہ ساڈے کول سال 2000 پرانا ناٹک اتہاس اے، پر گل تاں تدے بنیگی جدوں اسیں اس نوں دکھاوانگے، مُتحرک کراںگے۔ بھارتی ناٹک نوں ہوند وچ لیاؤن لئی اک 'دھکے' دی ضرورت اے اتے میں سمجھدا ہاں کہ اس 'تھئیٹر المپکس' نال اس طرحاں ہو جاویگا۔'
بھارتی ناٹکاں دی وڈی ہستی ارندھتی ناگ، جنہاں نوں 'تھئیٹر المپکس' لئی سدا وی دتا گیا اے، نوں وی طریقاں وغیرہ دا پتہ نہیں اے۔ اتوں ایہہ دیش دے کہڑے-کہڑے 17 شہراں وچ کہڑا-کہڑا ناٹک ہو رہا اے، بارے وی تن دن تک پتہ نہیں سی۔ جدوں جانکاری دا اینا سنکٹ اے تاں پھر درشک ناٹک دیکھن کویں آؤنگے، جنہاں دی موجودگی تے تعریف ہی سفلتا دا بنیاد ہندی اے۔ پر کیندرے نوں یعقین اے کہ سبھ کجھ ٹھیک ہو جاویگا، شاید جگاڑ لگ جائیگا۔ ماہراں دا کہنا اے کہ اینا وڈا بندوبست این۔ ایس۔ ڈی۔ نوں نہیں دتا جانا چاہیدا سی، جس دا کم صرف سکھیا حاصل کرنا ہی اے۔ پر این۔ ایس۔ ڈی۔ دے پکھ وچ ایہہ گل ضرور جا سکدی اے کہ اوہ ہر سال 'بھارت رنگ اتسوَ' دا چنگا بندوبست کردا اے۔ پھر ذمہ واری کیندرے اتے رتن تھیام، کلا ڈریکٹر، دی اے جو تھیٹر نال ہی جڑے ہوئے لوک ہن۔ اوہ نوکرشاہ نہیں ہن، اوہناں نوں تاں ناٹکاں دا جنونّ اے۔ بھارت کئی بولیاں تے سبھیاچاراں دا دیش اے۔ ساریاں نوں شامل کرنا تے خوش رکھنا مشکل کم اے۔ ایہہ وی پربندھکاں لئی سردردی اے۔ پھر اج دی اکھوتی سنسکاری سرکاری وچ سینسرشپ دا وی مصلیٰ اے جو اسیں وکھ-وکھ فلم میلیاں وچ دیکھ چکے ہاں۔
وامن کیندرے کہہ تاں رہے ہن کہ کوئی سینسرشپ نہیں اے صرف عامَ سمت نردیش ہن کہ ننگیز تے دیس مخالف کجھ نہیں ہووےگا، پر جو سرکار تے پارٹی اپنے-اپنے نوں دیس دا بدل مندی اے اس لئی کجھ وی 'دیس مخالف' ہو سکدا اے اتے پھر جیکر نوجواناں وچ خراب پربندھ دے متعلق غیررضا مندی نہیں ہوویگی تاں اوہ اپنی کلا دا امان داری نال مظاہرہ کویں کرنگے۔ فلحال، بہتر تاں ایہہ ہندا اے کہ این۔ ایس۔ ڈی۔ اک گروپ نوں تعینات کردی جو دیش دا دورہ کرکے اس 'تھئیٹر المپکس' لئی چنگے تے معیاری ناٹکاں دی چون کردا۔ پر ہن لگدا اے کہ 20 بھارتی بولیاں دے ناٹک جو 'تھئیٹر المپکس' دا حصہ بننگے، اوہ بناں حوالہ دے صرف بااثر ہی رہِ جانگے۔ انجھ سماگم شروع ہون توں پہلاں ہی نراشا ظاہر کرنا چنگا نہیں اے بھاویں کہ سارے اشارہ نانہہ-پکھی ہون۔