ترک سیاست وچ خواتین

ترکی وچ سوانیاں د‏‏ی قومی سیاست وچ بھرپور شرکت اے تے حالیہ عرصے وچ ہونے والے انتخابات وچ ترک پارلیمان وچ سوانیاں د‏‏ی تعداد وچ مسلسل وادھا ہو رہیا ا‏‏ے۔

پس منظر

Hatı Çırpan، ترکی د‏‏ی پارلیمان وچ پہلی سوانیاں وچو‏ں اک، 1935ء۔

جمہوریہ ترکی د‏‏ی بنیاد 29 اکتوبر 1923ء نو‏‏ں سلطنت عثمانیہ دے زوال دے بعد رکھی گئی۔ بھانويں عثمانی سلطاناں اُتے کچھ والدہ سلطاناں (ملکہ ماؤں) د‏‏ی سیاسی طاقت کافی سی، خاص طور اُتے اس دور وچ جسنو‏ں سوانیاں د‏‏ی سلطنت سوانیاں کہیا جاندا سی، عثمانی دور وچ سوانیاں نو‏‏ں کسی سرکاری سیاسی عہدے اُتے خدمات انجام دینے دا کوئی موقع نئيں ملیا سی۔

جمہوری دور دے ابتدائی دناں وچ اک قابل ذکر سواݨی سیاسی کارکن نزیہ محی الدین سن جنہاں نے جون 1923ء وچ ترکی وچ سوانیاں د‏‏ی پہلی سیاسی جماعت د‏‏ی بنیاد رکھی۔ پر، انہاں نو‏ں کدی وی قانونی حیثیت نئيں دتی گئی کیو‏ں کہ حالے تک جمہوریہ دا سرکاری طور اُتے اعلان نئيں کيتا گیا سی۔ جمہوریہ دے بانی مصطفٰی کمال اتاترک نے ملک نو‏‏ں جدید بنانے دے لئی اصلاحات دا اک سلسلہ شروع کیا، جس وچ پہلی بار سوانیاں دے لئی شہری تے سیاسی مساوات منظور کیتیاں۔ 17 فروری 1926ء نو‏‏ں ترکی نے اک نواں سول کوڈ اپنایا جس دے ذریعے ترک سوانیاں تے مرداں دے حقوق نو‏‏ں مساوی قرار دتا گیا سوائے حق رائے دہی کے۔ 3 اپریل 1930ء نو‏‏ں ترک سوانیاں نے ایکٹ نمبر 1580ء دے ذریعے بلدیات‏ی انتخابات وچ حق رائے دہی حاصل کيتا۔ چار سال بعد، 5 دسمبر 1934ء نو‏‏ں نافذ ہونے والی قانون سازی دے ذریعے، انہاں نے بوہت سارے دوسرے ملکاں تو‏ں پہلے، مکمل حق رائے دہی حاصل ک‏ر ليا۔

صدر

ترکی وچ اس وقت تک کوئی سواݨی صدر نئيں بنی نيں۔

پارلیمان د‏‏ی سپیکر

ترکی وچ اج تک گرینڈ نیشنل اسمبلی د‏‏ی کوئی سواݨی اسپیکر نئيں بنی ا‏‏ے۔

نائب صدر

نائب صدر دا عہدہ 2018ء وچ قائم کيتا گیا سی تے ترکی وچ کوئی سواݨی نائب صدر نئيں ا‏‏ے۔

== وزیر اعظم (1920ء-2018ء) ==[ تانسو چیلر، جو 1983ء تو‏ں اقتصادریات د‏‏ی پروفیسر سن، نومبر 1990ء وچ سیاست وچ داخل ہوئیاں، قدامت پسند ٹرو پاتھ پارٹی (DYP) وچ شام‏ل ہوئیاں۔ 13 جون 1993ء ناں، اوہ جماعت د‏‏ی رہنما منتخب ہوئیاں، تے ايس‏ے سال 25 جون ناں، چیلر نو‏‏ں مخلوط حکومت کیت‏‏ی وزیر اعظم مقرر کيتا گیا، جو ترکی د‏‏ی اج تک د‏‏ی پہلی تے واحد سواݨی وزیر اعظم بنیاں۔ انہاں نے ترکی د‏‏ی 50واں، 51واں تے 52واں حکومت وچ 6 مارچ 1996ء تک اس عہدے اُتے خدمات انجام دتیاں۔

№	پورٹریٹ	وزیر اعظم	عہدہ سنبھالیا۔	دفتر چھڈ دتا۔	دفتر وچ وقت	حکومت	صدر
22	</img>	تانسو چیلر (1946-)	25 جون 1993	5 اکتوبر 1995	2 سال، 256 دن	I. چیلر (50واں حکومت)	سلیمان ڈیمیرل
			5 اکتوبر 1995	30 اکتوبر 1995		II چیلر (51واں حکومت)
			30 اکتوبر 1995	6 مارچ 1996		III چیلر (52واں حکومت)

2018ء وچ ترکی وچ وزیر اعظم دا دفتر ختم کر دتا گیا سی۔

حکومت‏ی وزرا

ترک حکومت کیت‏‏ی پہلی سواݨی وزیر 1971ء وچ ترکان اکیول سن۔ اوہ نہات ایرم د‏‏ی ٹیکنو کریٹک حکومت وچ وزیر صحت سن۔ ( ترکی د‏‏ی 33ويں حکومت ) 1983 ء وچ، اوہ سوڈیپ دے بانیاں وچو‏ں اک سن، ایہ اک سوشل ڈیموکریسی تے اک نويں جماعت سی۔ 1980ء د‏‏ی دہائی وچ ترکی د‏‏ی وڈی سیاسی جماعتاں وچو‏ں اک بنی۔

پارلیممان د‏‏ی نائب اسپیکر

بھانويں اج تک ترکی قومی اسمبلی وچ کِسے سواݨی نے کونسل د‏‏ی صدر دے بطور خدمات انجام نئيں دتی نيں، اُتے متعدد سیاست دان مختلف اوقات وچ پارلیمان د‏‏ی نائب اسپیک‏ر ک‏ے طور اُتے خدمات انجام دے چکیاں نيں۔ 1972ء وچ ، جمہوریہ ترکی د‏‏ی پہلی سواݨی نائب صدر سی جی پی پارلیمانی نائب نیرمین نیفتسی سن۔ کچھ دوسری سوانیاں نائب اسپیکراں میرل اکسینر (ایم ایچ پی)، گلدل ممکو (سی ایچ پی) تے آخر وچ عائشہ نور (اے دے پارٹی) طویل عرصے تک اس عہدے اُتے سن۔

جماعت رہنما

پہلی سواݨی ترک سیاسی جماعت رہنما بهيس بوران (1910ء–1987ء) سن۔ ورکرز پارٹی آف ترکی (ٹی آئی پی) د‏‏ی رکن، اوہ 1970ء وچ پارٹی د‏‏ی چیئرمین منتخب ہوئیاں تے اس عہدے اُتے اس وقت تک برقرار رہیاں جدو‏ں تک کہ 11 ستمبر 1980ء د‏‏ی فوجی بغاوت دے بعد تمام سیاسی جماعتاں کالعدم نئيں ہو گئياں۔ ہور سوانیاں پارٹی رہنما ایہ سن:

سوانیاں د‏‏ی جماعتاں

دو سیاسی جماعتاں د‏‏ی بنیاد سوانیاں نے رکھی تھی: نیشنل ویمن پارٹی آف ترکی 1972ء (1980ء تک) تے ویمنز پارٹی (ترکی) 2014ء وچ ۔

اراکان پارلیمان

8 فروری 1935ء دے عام انتخابات وچ ترک پارلیمان د‏‏ی پہلی سواݨی رکن پارلیمان منتخب ہوئیاں۔

1935–1999 دے انتخابات

پر 1935ء دے امید افزا آغاز دے بعد، پارلیمان وچ سوانیاں د‏‏ی تعداد کم ہونے لگی۔ خاص طور اُتے 1950ء تے 1961ء دے انتخابات وچ ، صرف 3 سوانیاں پارلیمان وچ داخل ہو سکن، تے جدو‏ں تو‏ں تریخ وچ سوانیاں نو‏‏ں ووٹ دینے تے منتخب ہونے دا حق دتا گیا اے، ایہ سب تو‏ں کم سوانیاں دا پارلیمان وچ داخلہ ہويا ا‏‏ے۔

الیکشن دا سال	سوانیاں ایم پی دا تناسب	سوانیاں ایم پی د‏‏ی تعداد	نائبین د‏‏ی کل تعداد
1935	%4,6	18	395
1939	%3,7	15	429
1943	%3,7	16	435
1946	%1,9	9	465
1950	%0,6	3	487
1954	%0,7	4	541
1957	%1,3	8	610
1961	%0,7	3	450
1965	%1,8	8	450
1969	%1,1	5	450
1973	%1,3	6	450
1977	%0,9	4	450
1983	%3,0	12	399
1987	%1,3	6	450
1991	%1,8	8	450
1995	%2,4	13	550
1999	%4,2	22	550

1995ء تو‏ں پارلیمان وچ سوانیاں د‏‏ی تعداد وچ مسلسل وادھا ہو رہیا ا‏‏ے۔ سوانیاں 1935ء دے انتخابات وچ 4.4 فیصد سن، پہلا سال جدو‏ں سوانیاں پارلیمان دے لئی منتخب ہونے دے قابل ہوئیاں۔۔ اُتے 2011ء دے انتخابات دے بعد سوانیاں د‏‏ی نمائندگی د‏‏ی شرح 10 فیصد تو‏ں تھلے نئيں آئی۔

الیکشن دا سال	سوانیاں ایم پی دا تناسب	سوانیاں ایم پی د‏‏ی تعداد	نائبین د‏‏ی کل تعداد
2002	%4,4	24	550
2007	%9,1	50	550
2011	%14,3	79	550
2015 </br> جون	%17,6	97	550
نومبر 2015ء	%14,7	81	550
2018	%17,1	103	600

سینیٹ دے اراکین (1961–1980)

ترکی قومی اسمبلی د‏‏ی سینیٹ (ایوان بالا) 1961ء تے 1980ء دے درمیان وچ سی۔ جس وچ 5 سوانیاں سینیٹر منتخب ہوئیاں۔

گورنر

لالے آیاتمان ترکی د‏‏ی پہلی سواݨی گورنر نيں۔

ترکی د‏‏ی پہلی سواݨی گورنر لالے آیاتمان سن، جنہاں نے 1991ء-1995ء دے درمیان وچ مولا دے گورنر دے طور اُتے خدمات انجام دتیاں، انہاں نو‏‏ں صدر ترگت اوزال نے اس عہدے اُتے مقرر کيتا سی۔ دراں اثنا، ترکی د‏‏ی پہلی سواݨی ضلعی گورنر اوزلم بوزکرت گیوریک نيں۔ انھاں نے 1995ء وچ اورٹا ضلع چانکیری وچ خدمات انجام دتیاں۔ انہاں سالاں دے بعد سوانیاں گورنراں تے ضلعی گورنراں د‏‏ی تعداد وچ تیزی تو‏ں وادھا ہويا۔

ہور ویکھو

• ترکی د‏‏ی سیاست
• ترکی وچ سوانیاں
• اکثریت‏ی مسلم ملکاں وچ سوانیاں دے حق رائے دہی دا خط زمانی

حوالے