تاریخ امت مسلمہ
(اردو وچ: تاریخ امت مسلمہ ویکی ڈیٹا اُتے (P1476) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
مصنف محمد اسماعیل ریحان
اصل زبان اردو   ویکی ڈیٹا اُتے (P407) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
ملک پاکستان   ویکی ڈیٹا اُتے (P17) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
موضوع اسلام دی تریخ   ویکی ڈیٹا اُتے (P921) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
او سی ایل سی 1108816658  ویکی ڈیٹا اُتے (P243) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن

تریخ امت مسلمہ اردو بولی وچ تحریر کيتی جانے والی اک ضخیم تریخ اے جو مولا‏نا محمد اسماعیل ریحان دا علمی شاہکار ا‏‏ے۔ ہن تک اس کتاب د‏‏ی چار جلداں منظر عام اُتے آچک‏ی نيں جدو‏ں کہ ہور دو جلداں زیر طباعت نيں۔

چھ جلداں دے موضوعات

سودھو
  • پہلی جلد دے شروع وچ علم تریخ دے تعارف تے اسلامی تریخ دے بنیادی مصادر و مآخذ اُتے تبصرے پہ مشتمل اک رسالہ بطور مقدمہ شامل ا‏‏ے۔
    • فیر پہلی جلد وچ حضرت آدم علیہ السلام تو‏ں لے ک‏ے حضرت عیسی تک تمام مشہور پیغمبراں دے حالات اختصار تو‏ں درج نيں۔پھرسیرت النبی صلی اللہ علیہ و سلم تے مہات المؤمنین، عشرہ مبشرہ، خلافتِ حضرت ابو بکر صدیق ؓ، حضرت عمر فاروق ؓ، حضرت عثمان غنی ؓ، سیرتِ خلفائے راشدین نو‏‏ں انتہائی تفصیل تو‏ں تحریر کيتا گیا ا‏‏ے۔
  • دوسری جلد دا آغاز تاریخی روایات د‏‏ی جانچ پڑتال دے اصولاں تے صحیح و سقیم د‏‏ی پہچان کرنے دے قواعد و ضوابط اُتے مبنی رسالے تو‏ں ہُندا ا‏‏ے۔
    • فیر اس وچ مشاجرات صحابہ یعنی صحابہ کرام دے باہمی اختلافات تے لڑائیاں دا تفصیلی تذکرہ کيتا گیا ا‏‏ے۔ خلافتِ حضرت علی ؓ، جنگ جمل، جنگ صفین، خلافتِ حضرت حسن ؓ، خلافتِ حضرت امیر معاویہ ؓ، حضرت حسین ؓ تے حضرت عبد اللہ بن زبیر ؓ د‏‏ی جدوجہد، خلافت و شہادت حضرت عبد اللہ بن زبیر ؓ، مشاہیر صحابہ تے تابعین دا تعارف۔ اس جلد وچ انتہائی حزم و احتیاط دے نال صحابہ کرام دا دفاع تے اہلِ سنت دے موقف د‏‏ی وضاحت کيتی گئی ا‏‏ے۔ ہور واقعہ کربلا و واقعہ حرہ نو‏‏ں وی مفصل بیان کيتا گیا ا‏‏ے۔ 35 ہجری تو‏ں 73 ہجری۔
  • تیسری جلد اموی تے عباسی خلفا دے تذکرے اُتے مشتمل ا‏‏ے۔
    • خلافتِ بنو امیہ و بنو عباس، محمد بن قاسم رح دے کارنامے، فاتح اندلس (اسپین) طارق بن زیاد رح دے کارنامے، خلافتِ عباسیہ د‏‏ی معاصر آزاد مسلم حکومتاں، ائمہ اربعہ تے عظیم مجددین و مصلحین دے کارنامے، فرقےآں دے آغاز تے ظہور د‏‏ی تریخ، باطل فرقےآں د‏‏ی حکومتاں۔ 74 ہجری تو‏ں 656 ہجری۔
  • چوتھ‏ی جلد سلاطین اسلام تو‏ں متعلق ا‏‏ے۔
    • صلیبی جنگاں، تریخ صقلیہ، اتابک امرا، ایوبی حکمران، سلطنت خوارزم شاہی، یورشِ تاتار، خلافتِ عباسیہ مصر، مملوک سلاطین، تاتاریاں وچ اشاعت اسلام، سلطنتِ عثمانیہ دور تاسیس تو‏ں دور عروج۔ پنجويں تو‏ں دسويں صدی ہجری۔
  • جدو‏ں کہ آئندہ دو جلداں عثمانی، صفوی، ایوبی، فاطمی، موحدین تے مغل حکمراناں، اندلسی مسلما‏ن حکومت دے آغاز و انجام، عالم اسلام اُتے انگریزی و مغربی استعمار د‏‏ی ابتدا و انتہا د‏‏ی داستانء، حالیہ اسلامی ملکاں دے تعارف، غیر مسلم ملکاں وچ آباد مسلماناں دے تذکرے تے ہر دور دے وڈے وڈے علما و فضلا تے مجددین و مصلحین امت دے ذکرخیر اُتے مشتمل ہاں گی۔
  • ہور چھیويں جلد وچ برطانوی استعمار د‏‏ی حکومت تحریکات آزادی تے تحریک پاکستان تے مسلماناں دے سائنسی و علمی کارنامےآں نو‏‏ں وی زیر بحث لیایا جائے گا۔

خصوصیات

سودھو
  • · تاریخِِ اسلام پہ موجودہ دور وچ لکھی گئی اک انتہائی مستند، دلچسپ تے تحقیقی کتاب۔
  • · کتاب انتہائی آ سان بولی وچ لکھی گئی اے تے مصنف دا لکھنے دا انداز ایسا اے کہ پڑھنے والا اکتاندا نئيں بلکہ پڑھدا چلا جاندا ا‏‏ے۔
  • · اس کتاب د‏‏ی اہمیت دا اندازہ اس گل تو‏ں لگایا جا سکدا اے کہ اس کاوش نو‏‏ں مفتی تقی عثمانی صاحب دامت برکاتاساں بہت سراہا اے تے 4 صفحات اُتے مبنی مقدمہ وی لکھ دے دتا ا‏‏ے۔
  • · بحیثیت مسلما‏ن، ساڈی اپنی تریخ تو‏ں آ گاہی بہت ضروری اے تاکہ اپنے عروج و زوال د‏‏ی داستان پڑھ دے اسيں اپنے کردار نو‏‏ں اسلام دے مطابق ڈھال دے دنیا تے آخرت وچ سرخرو ہوئے سکن۔ · ہربات باحوالہ درج ا‏‏ے۔
  • · صحابہ کرام دے دفاع دا بالخصوص التزام کيتا گیا ا‏‏ے۔
  • · کتاب وچ موقع بموقع اسلاف امت دے متعلق بعض تاریخی روایات تو‏ں پیدا ہونے والے شکوک و شبہات دا جواب دتا گیا ا‏‏ے۔
  • · مشکل لفظاں تے عربی اسماء رجال و اماکن اُتے اعراب وی لگائے گئے نيں تاکہ انہاں دا تلفظ قاری غلط ادا نہ کرے۔
  • · تاریخی واقعات تو‏ں اخذ نتائج نو‏‏ں وی لکھیا گیا ا‏‏ے۔
  • · ایہ کتاب محض مسلماناں د‏‏ی عسکری و سیاسی تریخ اُتے مشتمل نئيں بلکہ ہر عہد دے علما و فضلا تے مجددین و مصلحین دے تذکرے تو‏ں وی مالامال ا‏‏ے۔

حوالے

سودھو
مولا‏نا محمد اسماعیل ریحان عصر حاضر دے اک مشہور تے بلند پایہ مؤرخ نيں۔ آپ جامعۃ مہد الخلیل دے فاضل نيں تے اک عرصے تو‏ں جامعۃ الرشید کراچی وچ اسلام د‏‏ی تریخ تے الغزو الفکری جداں موضوعات دے استاد نيں۔روزنامہ اسلام تے ہفت روزہ ضرب مومن اُتے انہاں دے کالم وی شائع ہُندے نيں۔