تاریخ الخلفاء

تاریخ الخلفاء
(عربی وچ: تاريخ الخلفاء)
مصنف	جلال الدین السیوطی
اصل زبان	عربی
موضوع	علم سوانح رجال ،  خلفائے راشدین ،  خلافت راشدہ ،  خلافت امویہ ،  اموی خلافت ،  خاندان بنو عباس ،  خلافت عباسیہ ،  فاطمی ،  سلطنت فاطمیہ
ادبی صنف	تاریخ
تاریخ اشاعت	16ویں صدی،  ۱۸۸۱،  ۱۹۷۰

علامہ جلال الدین سیوطی رحمۃ اللہ علیہ محدث ہونے دے نال نال اک بہترین مورخ وی سن، خلفائے ملت اسلامیہ اُتے آپ دی تصنیف تاریخ الخلفاء اے جو حضرت ابوبکر رضی اللہ عنہ دی خلافت تو‏ں لے کر بغداد دے آخری خلیفہ المستعصم باللہ دے عہد خلافت تک تاریخ وار لکھی گئی اے،جدو‏ں کہ بعد ازاں خلفائے عباسیہ دے مصر وچ منتقل ہونے اُتے دوبارہ خلفاء دا تقرر ہونے لگیا جس اُتے آپ نے خلیفہ المستمسک باللہ العباسی دی ولیعہدی تک حالات نو‏ں بیان فرمایا اے۔ کتاب دے آخروچ دولت اُمویہ جو ہسپانیہ وچ قائم ہوئی، دولت عبیدیہ، حکومت بنی طباطبا العلویہ الحُسینیہ، دولت طبرستان دے متعلق مختصرتاریخ بیان کيتی اے۔ ہور ایہ کہ ہر خلیفہ دے عہد وچ وفات پانے والے علما دا وی ذکر تے اُس خلیفہ تو‏ں روایت کيتی گئياں احادیث نو‏ں وی بیان کیتا اے۔ مجموعی طور اُتے ایہ 892 قمری سالاں (11ھ تو‏ں 903ھ تک) خلفاء دے عہدخلافت اُتے اک نایاب تصنیف اے۔ تاریخ الخلفاء دے مآخذ دے متعلق خود علامہ سیوطی فرماندے نيں :

" ميں نے کتاب دی تصنیف وچ حوادثات دے متعلق تاریخ الذہبی تو‏ں لیا اے جس وچ 700ھ تک دے حالات مندرج نيں، پھر تاریخ ابن کثیر تو‏ں جس وچ 738ھ تک دے واقعات قلمبند نيں، پھر مسالک تو‏ں جس وچ 773ھ تک دے حالات موجود نيں، پھر ابناء العمرمصنفہ ابن حجر توں لئے گئے نيں جس وچ 850ھ تک دے واقعات لکھے نيں۔ حوادث دے علاوہ تے باتاں وچ حسبِ ذیل تواریخاں تو‏ں اِقتباس کیتا گیا اے، تاریخ بغداد مصنفہ خطیب10 جلداں، تاریخ دمشق مصنفہ ابن عُساکر57 جلداں، اوراق مصنفہ صولی 7 جلداں، طیورات 3 جلداں، حُلیۃ ابو نُعَیم 7 جلداں، مجالسہ مصنفہ دینوری، کامل مصنفہ مبرد 2 جلداں، امالی ثعلب 1 جلد، و ہور کتب تواریخ وغیرہ۔"

تاریخ الخلفاء حوادثِ زمانہ دے سبب تو‏ں بہت مشہور اے۔ اِس کتاب وچ علامہ سیوطی نے کئی ایسے حوادث بیان کیتے نيں جو نہایت ہی عجیب واقع ہوئے، اقتباست دیکھو :

" اُس دے ( والئ مصر الظاہر عبید ی دے زمانہ وچ مصر وچ قحط دی صورت حال بیان کردے ہوئے لکھیا اے) دوران سلطنت وچ مصر دے اندر ایسا قحط پیتا جس دی نظیر سوائے حضرت یوسف علیہ السلام دے زمانے دے تے کسی زمانہ وچ نئيں ملتی، ایہ قحط ست سال تک رہیا، بعض آدمیاں نے دوسرے آدمیاں نو‏ں کاٹ کاٹ کر کھالیا۔ اک اک روٹی پنجاہ پنجاہ دینار وچ فروخت ہو گئی"۔

" 330ھ وچ بغداد وچ اِس قدر قحط ہويا کہ اک بوری گیہاں دی قیمت 316 دینار دی ہو گئی، اِنّا سخت قحط ہو گیا کہ لوگاں نے مردار چیزاں تک کھالاں۔ اِس تو‏ں پہلے بغداد وچ اِتنا سخت قحط کدی نئيں پیتا سی ۔"

"اِس سال (465ھ) مصر وچ بدستور قحط قائم رہیا حتیٰ کہ اک عورت نے اک خمیری روٹی ہزار دینارکی خرید کر کھادی"

" اِسی سال (323ھ) جمادی الاول دے مہینے وچ آندھی آئی، دنو‏اں سیاہ ہو گئی، عصر تو‏ں مغرب تک سخت اندھیرا رہیا۔ ذوالقعدہ وچ تمام رات وڈے وڈے ستارے ٹوٹتے رہ‏ے جو اِس تو‏ں پہلے کدی نئيں ٹوٹے سن ۔"

" 328ھ وچ دجلہ وچ اِتنا پانی چڑھا کہ 19 ہتھ چڑھ آیا، جس دی وجہ تو‏ں بغداد غرق ہو گیا، آدمی تے چوپائے ڈوب گئے، مکانات منہدم ہو گئے۔"

" 344ھ وچ مصر وچ اک سخت زلزلہ آیا جس دی وجہ تو‏ں بوہت سارے مکانات منہدم ہو گئے۔"

" 478ھ وچ بغداد وچ کالی آندھی آئی۔ بجلی تے کڑک بے اِنتہاءتھی، ریت مٹی آسمان تو‏ں بارش دی طرح برس گئی۔ کئی جگہ بجلی گری، لوگاں نے خیال کر لیا کہ قیامت آگئی مگر تن ساعت دے بعد عصر دے پیچھے ایہ حالت جاندی رہی۔"

انگریزی ترجمہ

تاریخ الخلفاء پہلی بار انگریزی وچ "History of the Caliphs " دے نام تو‏ں 1881ء وچ کلکتہ تو‏ں تے دوسری بار انگریزی وچ اورینٹل پریس تو‏ں 1970ء وچ شائع ہوئی سی۔