بھڑ ماونڈ
بھڑ ماونڈ پاکستان چ واقع ٹیکسلا دے کھنڈراں دا سب توں پرانا حصہ اے ۔
کھدائی سودھو
بھڑ ماونڈ دے کھنڈراں نوں پہلی وار سر جان مارشل نے 1913ء توں 1925ء دے عرصے چ کھودیا ۔ اس دا کم سر مورٹمر ویہلر نے 1944ء توں 1945ء چ تے ڈاکٹر محمد شریف نے 1966ء توں 1967ء چ اگے ودھائیا ۔ ہور کھدائی 1998ء توں 2000ء تک بہادر خان تے 2003ء چ ڈاکٹر اشرف تے محمود الحسن نے کیتی ۔
کھنڈرات سودھو
اس شہر دے کھنڈر اتلےاوں دکھن چ تقریبا 1 کلومیٹر تے چڑھدےاوں لہندے تقریبا 600 میٹر دے رقبے تے پھیلے ہوئے نیں ۔ اینہاں کھنڈراں دا سبتوں پرانا حصہ پنجویں تے چھیویں صدی قبل مسیح نال تعلق رکھدا اے ۔ اس دے بعد آلی سطح چوتھی صدی قبل مسیح نال تعلق رکھدی اے تے سکندر اعظم دے پنجاب تے حملے ویلے آباد سی ۔ تیجی سطح موریا سلطنت دے ویلے چ تیجی صدی قبل مسیح چ آباد سی ۔ اینہاں کھنڈراں دی چوتھی تے سبتوں اتلی سطح موریہ ٹبر دے بعد دے زمانے نال تعلق رکھدی اے ۔
کھنڈارات نوں ویکھ کے پتہ لگدا اے کہ شہر دیاں گلیاں تنگ سن تے ایتھے واقع گھر بلاترتیب سن ۔ گھراں چ باہرلے پاسے کوئی کھڑکیاں نئیں سن بلکہ اندر صحن ول کھڑکیاں کھلدیاں سن ۔ صحن کھلے سن تے اینہاں دے دوالے 15 توں 20 کمرے ہندے سن ۔
تریخ سودھو
خیال اے کہ حخمانیشی سلطنت دے بادشاہ دارا اول نے 518 قبل مسیح ج بھڑ نوں فتح کیتا ، پر ایہہ خیال صرف تحریراں تے مبنی ای اے ۔ 326 ق م چ سکندر اعظم نے اس علاقےنوں فتح کیتا ۔ راجہ امبھی دے بارے چ معلوم ہندا اے کہ اس نے اس موقع تے یونانی بادشاہ دی ایتھے دعوت کیتی ۔ اس بادشاہ نے سکندر دے اگے ہتھیار سٹ دتے سن تے سکندر نوں ہاتھی سواراں دا اک دستہ پیش کیتا سی ۔ 316ء چ مگدھ دے بادشاہ چندر گپت موریا نے ، جہڑا موریا سلطنت دا بانی سی ، پنجاب دا علاقہ فتح کیتا تے ٹیکسلا دی آزادی وی سلب ہو گئی تے ایہہ صرف اک صوبائی صدرمقام رہ گئیا ۔ پر فیر وی ایہہ شہر اہم رہیا تے تجارت تے تعلیم دا مرکز رہیا ۔ چندر گپت دے پوتے اشوک دے زمانے چ بدھ مت نے ایتھے پیر جمائے تے بدھ راہب ایتھے آباد ہوئے ۔ اشوک اعظم دے متعلق آکھئیا جاندا اے کہ اپنے پیؤ دے ویلے چ ایہہ بطور ولی عہد ایتھے رہندا سی ۔ 184 ق م چ یونانیاں نے باختر توں گندھارا تے پنجاب تے حملہ کیتا ۔ اس ویلے توں ایتھے یونانی بادشاہ دمیتریوس رہائش پزیر ہو گئیا ۔