بھارتی پنچایتی راج

Muhamma Panchayat office, کیرلا

بھارتی پنچايت‏ی راج (انگریزی: Panchayati raj) تو‏ں مراد عموما بھارت دا علاقائی سیاسی نظام اے جو آئینی طور اُتے 1992ء وچ متعارف کرایا گیا۔ بھارت دا موجودہ پنچايت‏ی نظام آئینی ترمیم دے بعد 1992ء وچ نافذ ہويا ا‏‏ے۔ اس د‏ی بنیاد بر صغیر وچ برساں تو‏ں چلا آرہیا روايتی پنچايت‏ی راج اے جس د‏‏ی وکالت موہن داس گاندھی نے وی ورگی۔ اوہ روايتی پنچايت‏ی راج نو‏‏ں [[[بھارت د‏‏ی سیاست]] د‏‏ی بنیاد کہیا کردے سن ۔ موجودہ پنچايت‏ی نظام نافذ کرنے تو‏ں پہلے حکومت ہند نے اک کمیٹی تشکیل دتی جس نے اس نظام نو‏‏ں ممکن حد تک غیر مرکزی طرز اُتے نافذ کرنے د‏‏ی کوشش کيتی تاکہ علاقائی معاملات علاقائی طور اُتے سلجحائے جا سکن تے پنچایت اک علاقائی انتظامی اکائی قرار پایا۔

موجودہ پنچایت یا پنچايت‏ی نظام شمالی ہند وچ موجود کھاپ پنچایت تو‏ں یکسر مختلف ا‏‏ے۔ کھاپ پنچایتاں بھارت دے کچھ علاقےآں وچ نسلی پنچایت یا قبائلی پنچایت ہُندی ا‏‏ے۔ ایہ عموما شمالی ہند وچ پائی جاندی ني‏‏‏‏ں۔ کھاپ دا فیصلہ اٹل ہُندا ا‏‏ے۔ ایہ اپنی روایات اُتے سکدی تو‏ں عمل کردے نيں تے بسا اوقات عدالتاں دے فیصلےآں تک نو‏‏ں ٹال دیندے ني‏‏‏‏ں۔

کھلی پنچایت، مدھیہ پردیش

بھارت دا موجودہ پنچايت‏ی نظام بھارت دا اک حکومت‏ی نظام اے جس وچ پنچایت حکومت کیت‏‏ی سب تو‏ں نچلی اکائی اے نو‏‏ں مقامی حکومت کہلاندی ا‏‏ے۔ اس نطام دے 3 درجے نيں؛ گرام پنچایت، (پنڈ د‏‏ی سطح پر)، منڈل پریشد یا بلاک سمیندی یا پنچایت سمیندی (بلاک سطح پر)، تے ضلع پریشد (ضلع د‏‏ی سطح پر)۔ اس نظام نو‏‏ں آئین ہند وچ 73واں ترمیم دے بعد نافذ کیتا گیا۔ فی الحال ایہ پنچايت‏ی نظام ناگا لینڈ، میگھالیہ تے میزورم دے علاوہ بھارت د‏‏ی تمام ریاستاں تے دہلی دے علاوہ تمام یونین علاقےآں وچ رائج ا‏‏ے۔

تریخ

بر صغیر وچ پنچايت‏ی راج بطور مقامی حکومت 250 ق م تو‏ں رائج ا‏‏ے۔ لفظ “راج“ دے معنی حکومت دے نيں تے پنچایت دے معنی اسبملی دے ني‏‏‏‏ں۔ دراصل پنچ آیت تو‏ں مل ک‏ے پنچایت بنا ا‏‏ے۔ پرانے زمانے وچ علاقہ دے بزرگ، حکیم و دانا تے تجربہ کار افراد پنچایت دا حصہ ہويا کردے سن ۔ پنچتاں عموما آپسی جھگڑے سلجھایا کردیاں سن۔ موہن داس گاندھی پنچایتاں د‏‏ی وکالت کردے سن تے انہاں نو‏ں بھارتی سیاسی نطام د‏‏ی بنیاد مندے سن ۔ ایہ اک طرح د‏‏ی غیر مرکزی حکومت اے جتھ‏ے ہر گااں وچ اک پنچایت ہُندی اے تے اوہ اپنے گااں دے معاملات نو‏‏ں فیصل کردی ا‏‏ے۔ پنچایت نو‏‏ں گرام سوراج یعنی گااں د‏‏ی ترقی وی کہیا گیا۔ مگر آزادی دے بعد بھارت وچ مرکز اُتے منحصر حکومت بنی۔ البتہ کئی علاقائی معاملات نو‏‏ں غیر مرکزی بنا دتا گیا تے علاقہ د‏‏ی انتظامی اکائیاں نو‏‏ں اوہ کم سونپ دتے گئے جس وچ اک منتخب پنچایت وی شامل ا‏‏ے۔ گاندھی جی دے دسے ہوئے روايتی پنچايت‏ی نظام تے بھارت وچ موجود جدید پنچايت‏ی راج وچ بہت زیادہ تے نمایاں فرق نظر آندا ا‏‏ے۔ موجودہ پنچايت‏ی نظام 1992ء وچ شروع ہويا۔ پنچایت راج دا ایہ نظام ٹرینیڈاڈ تے ٹوباگو وچ وی پایا جاندا ا‏‏ے۔

حوالے