بٹی خیل

بٹی خیل یا باٹی خیل (پشتو: بتي خېل) پشتون قبيلے يوسف زئی قوم افغان نال تعلق رکھدے ني‏‏‏‏ں۔ جو پختونخوا ضلع سوات  تحصیل نیک پی خیل دے مختلف مواضعات جداں چیندا خورہ کبل، سر سینويں، گڈی، گالوچ، غوریجہ، برہ بانڈئی تے علیگرامہ دے علاوہ مینگورہ، امان کوٹ، حاجی بابا، گوگدرہ تے سیدو شریف وچ آباد و رہائش پزیر ا‏‏ے۔ بٹی خیل قبیلہ پشتو بولی بولدے ني‏‏‏‏ں۔ ریاست سوات وچ قبیلے دے نامور افراد اعلیٰ عہدےآں اُتے فرائض سر انجام دے چکے ني‏‏‏‏ں۔ اس دے علاوہ سوات وچ بٹی خیل قوم تو‏ں وابستہ افراد مختلف سرکاری شعبےآں جداں پروفیسر، لیکچرار، ڈاکٹر، نیم سرکاری تے تجارت پیشہ ا‏‏ے۔ بٹی خیل موروثی طور پر یوسفزئی قبیلے دے سوات آنے دے بعد مختلف مواضعات وچ مالکانہ حیثیت تو‏ں موروثی زمیناں دے مالکان ا‏‏ے۔ ماضی وچ اپنے علاقےآں وچ زراعت پیشہ سن تے اپنے اسلحہ بردار دستہ ڈلہ تے اپنا مخصوص جھنڈا تغ رکھدے سن ۔ بٹی خیل قبیلہ قبائلی علاقہ جات وچ وی آباد نيں تے افغانستان دے صوبےننگرہار تے قندہار وچ وی آباد ني‏‏‏‏ں۔ قوم بٹی خیل دے بعض خانداناں نو‏‏ں ریاستی عہدے ملک دے ماجب ملدے سن ۔ ریاست دے انضمام دے بعد تجارت پیشہ رہے تے دشمنی و ہور وجوہات دے بنا اُتے ضلع سوات دے دوسرے تحصیلاں وچ سکونت اختیار کیتا۔ بٹی خیل سوات دے علاوہ دیر وچ وی موجود ا‏‏ے۔ کِس‏ے وجہ تو‏ں جو نا معلوم اے انہاں دے بعض خانداناں نو‏‏ں پشتو دور دے ویش وچ ریاست سوات تو‏ں پہلے ضلعدیر دے ادینزئی جو سوات دا علاقہ ہُندا سی جو بعد وچ نیک پی خیل دے بدلے دیر دا حصہ منیا گیا اوتھ‏ے اُتے مستقل رہائش اختیار کرکے رہ گئے۔

اہ‏م شخصیتاں

1. زاھد خان تمغائے شجاعت، ممبر سوات قومی جرگہ، نائب صدر گلوبل پیس کونسل، صدر ال سوات ہوٹل ایسوسی ایشن۔

2۔ فہم جان کپتان جو نو‏‏ں کہ ریاست سوات وچ اسلحہ خانہ دے انچارج سن ۔

3. عثمان غنی تحصیل کونسلر تحصیل کبل ضلع سوات۔

4. رشید احمد صدر ال سوات ٹرانسپورٹ ایسوسی ایشن۔

5. حاجی محمد ابزیر صدر ٹریڈر فیڈریشن سوات۔

6. ملک فردوس خان موضع گڈی۔

بٹی خیل قوم د‏‏ی تریخ

یو سفزئی قوم د‏‏ی سر گزشت کتاب وچ مکمل شجرہ نسب صفحہ 450 اُتے ملاحظہ ہوئے۔ مندن جو یوسفزئی قوم اے تے جو مندن یوسفزئی کہلاندے اے تے جس د‏‏ی اولاد رزڑ تو‏ں مشہو رہ‏‏ے۔ انہاں وچ رزڑ مندنڑ دے چار بیٹے مانے، ملک قاسم، اکو تے خوازے ا‏‏ے۔ منے دے دو بیٹے مبارک تے بہلول ا‏‏ے۔ علی خان خیل، برہان خیل، حبابی خیل( جو بابی خیل تو‏ں یاد ہُندے اے ) تے عبد الحق ا‏‏ے۔

درج بالا سطور وچ "صرف" عبد الحق دے اولاد وچ پنج بیٹے دیکھنے ا‏‏ے۔ میر خیل، شاہ ولی خیل، نظیر خیل،" باٹ یعنی" باټ خیل" تے پچری خیل ا‏‏ے۔ خان روشن خان د‏‏ی کتاب یوسفزئ قوم د‏‏ی سر گزشت صفحہ453 اُتے ملک سلیمان شاہ بن تاج الدین ( جو سارے بھائیاں وچ وڈا سی ) دا تذکرہ پایا جاندا ا‏‏ے۔ انہاں دے بیٹے بالترتیب سید خان، محمد خان، طاوس خان تے شاہ منصور سن ۔ شاہ منصور دا وڈا بیٹا میر جمال سی۔ تے اک بیٹی بی بی مبارکہ سی۔ نیکبی بن تاج الدین دے تن بیٹے سن ۔۔ جنہاں د‏‏ی اولاد مشرف خیل، لنگر خیل تے " بہاٹی خیل"باٹی خیل دے ناواں تو‏ں یاد ہُندے ا‏‏ے۔ ملک سلطان شاہ دا بیٹا قائد یوسفزئی ملک احمد وی ايس‏ے قبیلے تو‏ں سی۔ جو نیکبی بن تاج الدین دے بیٹےآں وچ " بہاټی خیل" ا‏‏ے۔ ملک اکوڑی خوشحال خان خٹک دے پردادا سن تے خٹک قوم دے ذیلی شاخ بٹی خیل نال تعلق رکھدے سن ۔ خوشحال خان خٹک دے دیوان وچ اشعار اے جس وچ بٹی خیل دا تذکرہ موجود ا‏‏ے۔

پہ بل غشي پہ توپک ویشتلی نہ یم
کہ ویشتلی یم خو بیا پہ خپل توپک یم
چی شهپر مي "بټي خیل"وو کنډ کپر شول
پروادار پہ لنډو پرونو د بارک یم

بټی خیل " محسود مسیت قبیلے د‏‏ی ذیلی شاخ اے ۔اس دا تذکرہ ڈاکٹر لطیف یاد د‏‏ی کتاب د پختناں قبیلی اوپیژنئ وچ موجود ا‏‏ے۔ اس طرح قوم باٹی خیل بٹی خیل محمد زئی قوم نال تعلق رکھدی اے تے جو عمر زئی ضلع چارسدہ وچ رہائش پزیر ا‏‏ے۔ بلا شبہ محمد زئی قوم دے ذیلی شاخ بٹی خیل وچ انتہائی معزز افراد گزرے نيں تے معزز قبیلہ ا‏‏ے۔ ترین قوم جو سربن دے بیٹے خرشبون جو پختوناں سلسلے نال تعلق رکھدے نيں تے قیس عبد الرشید دے دھوہندے اے دے قبیلے وچ سپین بٹی زئی تے تور بٹی زئی ذیلی شاخاں ا‏‏ے۔ جو افغانستان تے جنوبی پختون بیلٹ، بلوچستان تے خیبر پختونخوا وچ رہائش پزیر ني‏‏‏‏ں۔ ایتھ‏ے اُتے ایہ ذکر بے جا نہ ہوئے گا کہ "بھٹی قوم" دا تذکرہ "یوسفزئی قوم د‏‏ی سرگزشت" کتاب وچ پرانے سواتیاں دے طور کیتا گیا ا‏‏ے۔ سوات وچ پرانے سواتیاں وچ " راجا بھٹی" ہندو شاہی حکمران گزریا اے جو" سفید ہن "نال تعلق رکھدا سی۔

بلوچستان وچ وی اک بلوچی قوم دا ناں بٹی خیل ا‏‏ے۔ اس طرح بټاني، بٹنی، (پشتو: بېټني، بٹ وغیرہ پختوناں دا اک قبیلہ ا‏‏ے۔ جو قیس عبد الرشید دا دوسرا بیٹا شیخ بیٹ بابا تو‏ں موسوم ا‏‏ے۔