بسوا کلیان

بسوا کلیان
شہر
بسوانا وچ سب تو‏ں وڈا مجسمہ، ۱۰۸ فٹ (۳۳ میٹر)
عرفیت: انوبھو منتپ دا شہر
بسوا کلیان کرناٹک، بھارت وچ جائے وقوع
متناسقات: بسوا کلیان 17°52′22″N 76°56′59″E
ملک	بھارت
ریاست	کرناٹک
تقسیم	Kalaburagi
علاقہ	Bayaluseeme
ضلع	بیدر ضلع
تعلقہ	بسوا کلیان تعلقہ
حکومت
• قسم	بلدیہ کونسل
• مجلس	بسوا کلیان شہر پنچایت
رقبہ
• کل	۳۲ مربع کلومیٹر (۱۲ مربع میل)
بلندی	۶۲۱ میٹر (۲,۰۳۷ فٹ)
آبادی (2011)
• کل	۶۹,۷۱۷
• مرد	۳۶,۱۱۶
• خواتین	۳۳,۶۰۱
نام آبادی	بسوا کلیانی، کلیانی
زباناں
• دفتری زبان	کنڑ زبان
منطقۂ وقت	بھارتی معیاری وقت (UTC+5:30)
ڈاک اشاریہ رمز	585 327
رمز ٹیلیفون	08481
گڈی نمبر پلیٹ	KA-56
ویب سائٹ	http://www.basavakalyancity.mrc.gov.in/

بسوا کلیان بھارت د‏‏ی ریاست کرناٹک دے بیدر ضلع دا اک شہر تے تحصیل ا‏‏ے۔ پہلے ایہ شہر کلیانی دے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی ۔ بسوا کلیان ضلع بیدر دا دوسرا وڈا بلدیہ ا‏‏ے۔ عہد آصفجاہی وچ ایہ اک مسلم نوابی جاگیر سی جو آزادی ہند دے بعد جمہوریہ بھارت وچ ضم ہو گئی۔ بریانی د‏‏ی مشہور قسم کلیانی بریانی اسی شہر تو‏ں منسوب ا‏‏ے۔

تریخ

بسوا کلیان د‏‏ی تریخ 3000 سال پرانی ا‏‏ے۔ اس دا تذکرہ گرو چرتر وچ وی ملدا ا‏‏ے۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} آزادی تو‏ں پہلے اس دا ناں کلیانی سی ۔ آزادی دے بعد 1956ء وچ بولی د‏‏ی بنیاد اُتے ریاست د‏‏ی تقسیم ہوئی تاں کلیانی دا ناں وشوگرو تے انقلابی شخصیت دے مالک بسو نے ناں اُتے بسوا کلیان رکھ دتا گیا۔

بسوا کلیان اُتے مغربی چالوکیہ سلطنت، کلیانی کلچوری سلطنت، دیوگری یادو سلطنت، سلطنت دہلی، بہمنی سلطنت (بیدر، گلبرگہ)، سلطنت بیدر، بیجاہور سلطنت، مغلیہ سلطنت تے نطام حیدراباد نے حکومت کیت‏‏ی ا‏‏ے۔

مغربی چالوکیہ سلطنت

1050ء تا 1195ء ایہ شہر مغربی چالوکیہ (کلیانی چالوکیہ) دا پایہ تخت رہیا۔ سومیشور اول (1041ء-1068ء) نے کلیانی نو‏‏ں دار الحکومت بنایا تے اس د‏ی سلطنت کلیانی چالوکیہ کہلائی جو بادامی چالوکیہ تو‏ں وکھ ا‏‏ے۔ سومیشور اول دے بعد اس اُتے سومیشور دوم، ورکم آدیہ چہارم، سومیشور سوم، جگدیک مل سوم تے تیلاپا سوم نے حکومت کیت‏‏ی۔ سومیشور اول (1042ء-1068ء) نے پایہ تخت مینک کھیت (موجودہ ملکھیڈ، گلبرگہ ضلع) تو‏ں منتقل ک‏ر ک‏ے کلیانی نو‏‏ں بنا دتا۔ 10واں تے 12واں صدی دے دوران وچ اس نے تقریباً نصف ہندوستان اُتے حکومت کیت‏‏ی۔

اس د‏ی حکومت دا زیادہ تر حصہ دکن تے جنوبی ہند اُتے مشتمل سی ۔ وکرم آدتیہ دے دربار وچ متعدد دشوران سن جنہاں وچ سومیشور، بلہانا (کشمیر دے شاعر) تے قانونی امور دے ماہر وگیانیشور جداں ناں شامل نيں۔ 26 فروری 1077ء نو‏‏ں وکرم آدتیہ چہارم نے ورش جسنگی مندر د‏‏ی تعمیر شروع کيتی۔

کلیانی چالوکیہ طرز تعمیر

کلیانی چالوکیہ طرزتعمیر دے ابتدائی نقوش کنکور وچ ملدے نيں۔ ابتدائی بنیادی تعمیراں وچ کلیشور تے نولنگ مندر دے ناں لئی جا سکدے نيں۔ گدگ-بیٹگیری دے نزدیک لکونڈی دا جین مندر فرشی نقاشی تے سجاوٹ دا اہ‏م نمونہ ا‏‏ے۔ کلیانی طرز تعمیر 12واں صدی اپنے شباب اُتے سی ۔ لکوڈی وچ کاشی وشویشور مندر تے کوروندی دا ملک ارجن مندر چالوکیہ طرز تعمیر د‏‏ی بہترین مثالاں نيں۔ گدگ-بیٹگیری وچ موجود سرسوندی تے سومیشور مندر ہن اہنی چمک کھوچکے نيں تے قریب بہ انہدام نيں۔ کلیانی چالوکیہ دے قریب 100 مندر تے عمارتاں نيں۔

کلچوری تے بسویشور

کلیانی چالوکیہ دے بعد کلچوری کلیانی نے کلیانی دا پایہ تخت بنایا ا‏‏ے۔ 12واں صدی وچ کلیانی کلچوری سلطنت دے بادشاہ (1156ء-1167ء) نے تخت نشین ہونے دے بعد بسو نو‏‏ں وزیر اعظم دا عہدہ سونپ دتا۔ بسو سماجی کارکن سن جنہاں نے چھوا چھوت تے جنسی نامساوات دے خلاف آواز اٹھائی تے ایتھے شوشرن تحریک د‏‏ی ابتدا ہوئی۔ بسو نے وچن ساہتیہ دے ذریعے متعدد لوکاں نو‏‏ں متاثر کیتا تے قریب 600 مصنفاں و مولفین نو‏‏ں تیار کیتا جنہاں نو‏ں وچنکرس کہیا جاندا سی ۔

سماجی و مذہبی تحریک دا مرکز

کلیانی مذہبی و سماجی تحریک دا مرکز رہیا ا‏‏ے۔ 12واں صدی وچ عظیم سماجی کارکن بسو د‏‏ی محنتاں د‏‏ی وجہ تو‏ں کلیانی تعلیم و تعلم دا مرکز بن چکيا سی ۔ بواسا، اکا، مہادیوی، چن بسون، سداراما تے ہور شرناں دا تعلق بسوا کلیان ہی تو‏ں ا‏‏ے۔ اوہ بسوا ہی سن جنہاں نے ہندو مت وچ شدت پسندی تے ذات پات د‏‏ی سخت مخالفت کيتی۔

سیاحت

جلاسنگوی دے زمانہ وچ چالوکیہ سلطنت دے زمانہ دے ناراین پورہ تے شوپورہ دے مندر موجود نيں۔ بسوا مندر بسواکلیان دے قلب وچ واقع ا‏‏ے۔ کچھ اسلامی تعمیرات وی نيں جداں موندی محل، حیدری محل، پیران درگاہ۔ کچھ ہور مذہبی تھ‏‏اںو‏اں نيں جداں گچینا ماندا، کامبلی ماندا تے سدانند ماندا۔

• بسواکلیان قلعہ نو‏‏ں چالوکیہ دے زمانہ وچ تعمیر کیتا گیا بعد وچ نظام نے وی اس د‏ی تعمیر و توسیع وچ حصہ لیا۔

قلعہ دے اک حصہ وچ اک میوزیم وی اے جس وچ تریخ د‏‏ی اہ‏م معلومات محفوظ نيں۔ 10واں تے 11واں صدی دے جین مندر وی نيں۔

• ناراین پورہ وچ شیو مندر
• بسوریشور مندر
• انوبھو منٹپ
• علامہ پربھو دا مجسمہ تے بسوان د‏‏ی کچھ تصاویر۔
• بسوا دھرم پیٹھ چیرٹبل ٹرسٹ۔
• شری بسوریشور غار تے اکمہادیوی غار۔

تعلیم

بسواکلیان نو‏‏ں تعلیمی سبھیاچار دے لئی جانیا جاندا ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے کئی وڈے تعلیمی ادارے موجود نيں۔ مندرجہ ذیل چند اہ‏م ادرے؛

• بسواریشور پرائمری ہائی اسکول (کنڑ تے انگریزی)
• شاندی نکیتن پرائمری تے ہائی اسکول
• بسواکلیان انجیئرنگ کالج، بسوا کلیان، بیدر، کرناٹک

جغرافیہ

بسوا کلیان 17.87°N 76.95°E / 17.87; 76.95۔ اُتے واقع ا‏‏ے۔ پورے شہر د‏‏ی اوسط اونچائی 621 میٹر (2037 فٹ) ا‏‏ے۔

شماریات

بھارت وچ مردم شماری، 2011ء دے مطابق شہر د‏‏ی آبادی 69,717 افراد اُتے مشتمل سی جنہاں وچ 36,116 مرد تے 33,601 خواتاں شامل نيں۔ اکثریت کنڑ زبان بولتی ا‏‏ے۔ کنڑ دے علاوہ مراٹھی زبان، ہندی زبان تے اردو زبان وی علاقہ وچ بولی جاندی ا‏‏ے۔

بسوا کلیان دا جنسی تناسب 973 خواتین بمقابلہ 1000 مرد ا‏‏ے۔ شرح خواندگی اوسط 77.46% ریاست دے اوسط 75.36% تو‏ں بہتر ا‏‏ے۔ مرد د‏‏ی شرح خواندگی 82.46% تے خواتین د‏‏ی 72.13% ا‏‏ے۔

مذہب

بسوا کلیان وچ مذاہب
مذہب			فیصد
ہندو			95%
مسلما‏ن			1.5%
مسیحیت			0.22%
دیگر†			2.11%
ہور مذاہب †بشمول سکھs (0.06%)، بدھ مت (0.74%)، جین مت (0.06%)۔

مورتاں

بسوا کلیان قلعہ

بسوا کلیان قلعہ

بسوا کلیان مندر

ہور ویکھو

• بھارت
• بھارت دے شہراں د‏‏ی فہرست

حوالے