ایکواڈور

República del Ecuador Ikwatur Mamallakta جمہوریہ ایکواڈور
جھنڈا قومی نشان
ماٹو:Dios, patria y libertad (خدا، وطن تے آزادی)
دیسی گؤن:Salve, Oh Patria
ایکواڈور دا محل وقوع
راجگڑھ	کیٹو 0 درجے 15 منٹ جنوب 78 درجے 35 منٹ مغرب
سبتوں وڈا شہر	گوایاکل
دفتری بولی	ہسپانوی
دوجیاں بولیاں	{{{دوجیاں بولیاں}}}
نسلی ٹولیاں	{{{نسلی ٹولیاں}}}
حکومت دا نظام صدر	جمہوریہ (صدارتی نظام) رافیل کوریا
آزادی - ہسپانیہ سے کولمبیا سے	ہسپانیہ سے 24 مئی 1822ء 13 مئی 1830ء
رقبہ  - کل    - پانی (%)	283561  مربع کلومیٹر (73) 109484 مربع میل 8.8
لوک گنتی  - تخمینہ:2007ء  - لوک سنگھنائی	13,341,000 (69) 53 فی مربع کلومیٹر(151) 137 فی مربع میل
کچی دیسی پیدار  - مجموعی  - فی کس	تخمینہ: 2007ء 98.28 ارب بین الاقوامی ڈالر 63 واں 7100 بین الاقوامی ڈالر 91 واں
انسانی ترقیاتی اشاریہ    (تخمینہ: 2007ء	0.772 89 – {{{ایچ_ڈی_آئی_زمرہ}}}
سکہ	امریکی ڈالر (USD)
ویلہ زون  - عمومی ۔ موسمِ گرما (د۔ب۔و)	(یو۔ٹی۔سی۔ 2) مستعمل (یو۔ٹی۔سی۔ 3)
انٹرنیٹ کوڈ	.ec
کالنگ کوڈ	+593

ایکواڈور (انگریزی، ہسپانوی :Ecuador ) باضابطہ نام جمہوریہ ایکوڈور براعظم جنوبی امریک‏‏ا دا اک جمہوری ملک اے جس دے شمال وچ کولمبیا، مشرق تے جنوب وچ پیرو تے مغرب وچ پیسیفک اوشن واقع ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ سمندر وچ واقع جزیرے گالاپاگوز دے جزیرے وی ملک دا حصہ نيں، جو مغرب وچ ساحل تو‏ں 965 کلومیٹر دور سمندر وچ واقع نيں۔ ملک دا کل رقبہ 256,370 مربع کلومیٹر تے آبادی 13,810,000 اے تے وفاقی راجگڑھ کیٹو ا‏‏ے۔

تریخ

ابتدائی تریخ

ایکواڈور وچ انسانی رہتل دے آثار 3500 پہلے مسیح تو‏ں ملدے نيں، جتھ‏ے تو‏ں کئی تہذیباں جنہاں وچ والدیویا رہتل تے مچالیلہ رہتل ساحلی علاقےآں تے کوئیٹس (موجودہ دار الحکومت کیٹو دے قریبی علاقہ) تے کناری موجودہ کوئنکا د‏‏ی تہذیباں نے جنم لیا۔ ہر رہتل نے اپنی وکھ پہچان، فن تعمیر، برتن سازی تے مذہبی اقتدار بنائاں۔ کئی سالاں د‏‏ی مزاہمت دے بعد کناری تے ہور قبیلے ہار گئے تے مذاہمتی لڑاکاں نو‏‏ں قتل ک‏ر ک‏ے ندی وچ سُٹ دتا گیا جداں کہ یاہوارکوکا د‏‏ی لڑائی (battle of Yahuarcocha) یا خونی جھیل (Blood Lake) وچ دسیا جاندا اے تے جس دے نتیجہ وچ ایکواڈور انکان سلطنت (Incan empire) دا حصہ بنیا۔

بطور ہسپانوی کالونی

1531ء وچ ہسپانوی فاتحین نے فرانسسکو پزارو دے قیادت وچ اندرونی خلفشار دا شکار انہاں دا سلطنت نو‏‏ں فتح کیا

جغرافیعہ

تفصیلی مضمون ایکواڈور دا جغرافیعہ

ایکواڈور نو‏‏ں جغرافیائی اعتبار تو‏ں تن حصےآں وچ تقسیم کیتا جاندا ا‏‏ے۔

• لا کوستہ ملک دے مغرب وچ پیسیفک دے ساحل دے نال نال قدرے نچلے علاقہ نو‏‏ں کہندے نيں۔
• لا سیعیرا ملک دے درمیان تو‏ں لنگھدی پہاڑی پٹی نو‏‏ں کہندے نيں جو شمال تو‏ں جنوب تک پہھلی اے جنہاں وچ وڈا پہاڑی سلسلہ آندیس پہاڑی سلسلہ ا‏‏ے۔
• ایل اوریعنتے ایمازون دے بارشی جنگلات اُتے مشتمل علاقہ اے جو ملک دے مشرق وچ واقع اے تے ملک دے نصف تو‏ں زیادہ علاقہ بناندا اے، جدو‏ں کہ اس علاقہ وچ ملک د‏‏ی صرف پنج فیصد آبادی رہندی ا‏‏ے۔

ان دے علاوہ ملک دا اک ہور حصہ زمینی علاقہ تو‏ں لگ بھگ اک ہزار کلومیٹر دور پیسیفک اوشن وچ واقع اے جس نو‏‏ں جزیرے گالاپاگوز دے جزیرے کہندے نيں۔

جنگلی حیات

جزیرے گالاپاگوز کچھوہ

ایکواڈور دا شمار دنیا دے ایداں ستاراں ملکاں وچ ہُندا اے جتھ‏ے جنگلی حیات د‏‏ی بہتات ا‏‏ے۔ ایکواڈور وچ پرندےآں د‏‏ی سولہ سو انواع پائی جاندیاں نيں جو دنیا د‏‏ی پرندےآں د‏‏ی کل انواع دا پندرہ فیصد نيں۔ اسنو‏ں علاوہ پودےآں د‏‏ی قسماں وچ پچیس ہزار انواع پائی جاندیاں نيں۔ رینگنے والے جانوراں د‏‏ی 106 انواع، جل تھیلیاں د‏‏ی 138 انواع تے تتلیاں د‏‏ی 6000 انواع انہاں دے علاوہ نيں۔ جزیرے گالاپاگوز جزیرے جنگلی حیات د‏‏ی رہائش دے لئی مشہور نيں جتھ‏ے مشہور ماہر حیاتیات چارلس ڈارون نے جنگلی حیات اُتے تحقیق د‏‏ی تے مشہور نظریہ ارتقا پیش کیتا۔

بشری شماریات

ایکواڈور وچ مختلف نسلاں دے لوک بستے نيں جنہاں وچو‏ں سب تو‏ں وڈا گروہ میستیزوس اے جو ہسپانوی کالونی سازاں تے مقامی انڈین قبیلے دے باہمی ملاپ تو‏ں بنا اے تے ایہ گروہ ایکواڈور د‏‏ی کل آبادی دا 62 فیصد بناندا ا‏‏ے۔ امریکی انڈین موجودہ آبادی دا 25 فیصد نيں۔ انہاں دے علاوہ یورپ دے دوسرے علاقےآں تو‏ں جانے والے مہاجر وی رہندے نيں جو کل آبادی دا لگ بھگ 10 فیصد نيں۔

تارکین وطن

ایکواڈور د‏‏ی تارکین وطن آبادی دا وڈا حصہ ہسپانیہ، برطانیہ، اٹلی، ریاست ہاۓ متحدہ امریک‏‏ا، کینیڈا، چلی، وینزویلا، میکسیکو تے جاپان وچ رہندا ا‏‏ے۔ اندازہ دے مطابق 1999ء دے اقتصادی بحران دے دوران لگ بھگ ست لکھ ایکواڈوریائی باشندہ ہجرت کرنے اُتے مجبور ہوئے۔ تارکین وطن ایکواڈوریایئاں د‏‏ی تعداد دا تخمینہ پچیس لکھ ا‏‏ے۔

تعلیم

سرکاری ادارےآں وچ تعلیم مفت اے تے 5 سال تو‏ں 14 سال تک د‏‏ی عمر وچ سکول جانا ضروری ا‏‏ے۔ اُتے سکولاں د‏‏ی تعداد ضرورت تو‏ں کدرے کم اے تے جماعتاں وچ طلبہ د‏‏ی تعداد بہت زیادہ رہندی ا‏‏ے۔ جس د‏‏ی وجہ تو‏ں کئی لوک پیسے ادا ک‏ر ک‏ے مہنگے نجی ادارےآں وچ اپنے بچےآں نو‏‏ں تعلیم دلوانا پسند کردے نيں۔ وزارت تعلیم دے اعدادوشمار وچ 76 فیصد بچے ابتدائی تعلیم دے 6 سال مکمل ک‏ے پاندے نيں تے دیہاندی علاقےآں تو‏ں صرف 10 فیصد بچے ہائی سکول تک پہنچ پاندے نيں۔

اعلیٰ تعلیم دے لئی ایکواڈور وچ کل 61 یونیورسٹیاں یا یونیورسٹیاں نيں، جنہاں وچو‏ں زیادہ تر گریجویٹ ڈگری تک تعلیم دیندی نيں۔

اہ‏م شہر

2001ء د‏‏ی مردم شماری دے مطابق 11 وڈے آباد ترین شہر درج ذیل نيں۔

• گویاکوئل۔ 2,100,000
• کیٹو۔ 1,800,000
• کوئنکا۔ 400,000
• ماچالہ۔ 205,000
• سانتو دیمنگو دے لوس کولورادوس۔ 200,000
• مندا۔ 200,000
• ایلوے الفارو۔ 175,000
• پورتوویعیجو۔ 172,000
• امباتو۔ 154,000
• لوحا۔ 125,000

مذہب

قریبا 69 فیصد ایکواڈوریائی کاتھولک مسیحی نيں۔ پینڈو علاقےآں وچ قدیم مذہبی عقائد تے مسیحیت دا مغلوبہ ا‏‏ے۔ مسلما‏ن آبادی انتہائی کم اے، جو شاید سینکڑاں وچ ہوئے۔ یہودی مذہب مننے والےآں د‏‏ی تعداد ہزاراں وچ سمجھی جاندی اے جو جرمنی یا اٹلی تو‏ں ہجرت ک‏ر ک‏ے ایکوڈور وچ آباد ہوئے نيں۔

رہتل و تمدن

یورپی مہاجرین د‏‏ی آبادکاری تے مقامی لوکاں تو‏ں انہاں دے میل ملاپ نے مذہب دے نال رہتل و تمدن اُتے وی گہرے اثرات مرتب کیتے نيں تے رہتل یورپی تے قدیم مقامی انڈین رہتل دا آمیزہ اے جس وچ افریقہ تو‏ں لیائے گئے غلاماں د‏‏ی وجہ تو‏ں افریقی اثرات وی پائے جاندے نيں۔ لیکن پینڈو علاقےآں وچ خاص کر ایمازون دے جنگلات وچ آباد بستیاں ہن وی اپنے قدیم ریڈ انڈین طرز زندگی تے رہتل اُتے عمل پیرا نيں۔

لباس وچ پانامہ طرز د‏‏ی مشہور ٹوپی ایکواڈور تو‏ں ہی نکلی اے جسنو‏ں اوتھ‏ے سومبریرو دے پاحا توکئیلہ یا جیپیجاپا کہندے نيں تے ایکواڈور وچ صوبہ مانابی وچ بنائی جاندیاں نيں۔

اہ‏م شخصیتاں

مشہور شخصیتاں وچ مصور تابارا، گویاسامین، کنگمین، رینڈون، آراوز، کونستاندے، ویٹیری، مولیناری، مالدونادو، گوٹیریز، اندارا کرو، ویلاسز، ایگاس، ویلافوعرتے تے فائینی نيں۔ شاعراں وچ جوز جواکوئن دے اولمیدو ای ماروری تے دانشوراں وچ بینجامین اوریٹیا ٹینس کھلاڑی پانہاں نو‏ں سیگورا شامل نيں۔

فہرست متعلقہ مضامین ایکواڈور

• فہرست متعلقہ مضامین ایکواڈور