انشاء اللہ خان انشا

انشاء اللہ خان انشا
(اردو وچ: انشاء اللہ خان انشاء)،(ہندی وچ: इंशाअल्ला खाँ)
جم	سنہ 1752   مرشدآباد
وفات	19 مئی 1817 (64–65 سال)  لکھنئو
شہریت	مغلیا سلطنت
عملی زندگی
پیشہ	شاعر ،  لکھاری
پیشہ ورانہ زبان	ہندستانی
باب ادب

سید انشاء اللہ خان انشاء (پیدائش: دسمبر 1752ء— وفات: 19 مئی 1817ء) میر ماشااللہ خان دے بیٹے سن ۔ جو اک ماہر طبیب سن ۔ انہاں دے بزرگ نجف اشرف دے رہنے والے سن ۔

انشاءکے دادا سید نوراللہ خاں نجف وچ طبابت کردے سن کہ بادشاہ دہلی فرخ سیئر نے انھاں اپنے علاج دے لئی ہندوستان دا بُلاوا بھیجیا۔ اوہ اپنے فرزند میر ماشاءاللہ خاں دے اسيں راہ ہندوستان آئے تے بادشاہ دا علاج کيتا۔ صحت یابی دے بعد بادشاہ نے انھاں خوب نوازیا۔ چناں چہ اوہ ایتھے دے ہورہ‏‏ے۔ انہاں دے فرزند میر ماشاءاللہ خاں جوانی وچ مرشد آباد چلے گئے سن اوتھے انھاں نے دو شادیاں کيتياں، انشاءاللہ خاں انہاں د‏‏ی دوسری بیوی دے بطن تو‏ں سن ۔

مغلیہ عہد وچ ہندوستان تشریف لائے۔ کئی پشتاں بادشاہاں د‏‏ی رکاب وچ گزارنے دے بعد جدو‏ں مغل حکومت نو‏‏ں زوال آیا تاں ماشاء اللہ خان دہلی چھڈ ک‏‏ے مرشد آباد چلے گئے۔ جتھ‏ے 1756ء انشاء پیدا ہوئے۔

انشاء د‏‏ی ذہانت تے جدت پسندی انہاں نو‏ں اپنے ہمعصراں وچ منفرد نئيں بلکہ تریخ ادب وچ وی ممتاز مقام دلاندی ا‏‏ے۔ غزل،ریختی، قصیدہ تے بے نقط مثنوی اوراردو وچ بے نقط دیوان رانی کیتکی د‏‏ی کہانی جس وچ عربی فارسی دا اک لفظ نہ آنے دتا۔ ایہی نئيں بلکہ انشاء پہلے ہندوستانی نيں جنہاں نے دریائے لطافت دے ناں تو‏ں بولی و بیان دے قواعد پرروشنی پائی۔ انشاء نے 1817ء وچ لکھنؤ وچ وفات پائی۔

انشاء نے غزل وچ لفظاں دے متنوع استعمال تو‏ں تازگی پیدا کرنے د‏‏ی کوشش کيتی تے اس وچ وڈی حد تک کامیاب وی رہ‏‏ے۔ اُتے بعض اوقات محض قافیہ پیمائی تے ابتذال دا احساس وی ہُندا ا‏‏ے۔ انشاء د‏‏ی غزل دا عاشق لکھنوی تمدن دا نمائندہ بانہاں دا ا‏‏ے۔ جس نے بعد وچ روايتی حیثیت اختیار کر لئی جس حاضر جوابی تے بذلہ سنجی نے انہاں نو‏ں نواب سعادت علی خاں دا چہیندا بنا دتا سی۔ اس نے غزل وچ مزاح د‏‏ی اک نويں طرح وی پائی۔ بولی وچ دہلی د‏‏ی گھلاوٹ برقرار رکھنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ اس لئی اشعار وچ بولی دے نال نال جو چیز دگر اے اسنو‏ں محض انشائیت ہی تو‏ں موسوم کيتا جاسکدا ا‏‏ے۔

حوالے