امارت شرعیہ
Imarat
Shariah Bihar,Odisha and Jharkhand | |
مقصد | امارت شرعیہ بہار و اڑیسہ و جھارکھنڈ |
---|---|
قیام | ۲۶ جون ۱۹۲۱ |
بانیان | ابو المحاسن محمد سجاد |
قانونی حیثیت | مذہبی تنظیم |
نصب العین | احیاء دین، اقامت شریعت، تے خلافت دے طرز اُتے نظام قضاء دا قیام۔ |
صدر دفاتر | پھلواری شریف، پٹنہ |
مقام | |
خطہ | بھارت |
ارکان | لکھاں کروڑاں |
باضابطہ زبان | اردو تے انگریزی |
سیکرٹری جنرل | امارت شرعیہ |
امیر شریعت | احمد ولی فیصل رحمانی |
ویب سائٹ |
تریخ تے پس منظر
سودھوقیامِ امارت
سودھوجب ہندوستان وچ مغلیہ سلطنت دا چراغ بجھنے لگا، تے انگریز نصاریٰ نے ہندوستان وچ قدم جمنیا شروع کيتے، اسلام تے مسلماناں نوں ایذاء پہچانیا شروع کیتا، اسلامی شعائر اُتے حملے ہوݨ لگے،[۱] تب 1824ء وچ شاہ عبد العزیز دہلوی نے ہندوستان دے دار الحرب ہوݨ، تے قیام امارت و نصب امیر دا فتویٰ دتا۔[۲][۳] چنانچہ سب توں پہلے سید احمد شہید امیر منتخب ہوئے، علماء دی وڈی جماعت نے بیعتِ امیر کی، عشر زکوٰۃ تے صدقات واجبہ دے لئی عمال دا تقرر عمل وچ آیا، بہت خوبصورت نظام قائم ہوگیا، اختلاف و افتراق دا خاتمہ ہويا، تے 1831ء وچ بالاکوٹ دے میدان وچ سید احمد شہید دے جام شہادت نوش کرنے دے بعد[۴] ولایت علی صادق پوری (بہاری) امیر منتخب ہوئے، جدوں ایہ رفیق اعلیٰ توں جا ملے، تاں عنایت علی صادق پوری امیر بنائے گئے، ايسے طرح ایہ سلسلہ عرصۂ دراز تک چلدا رہیا۔[۵]
1857ء دا انقلاب
سودھو1857ء وچ جدوں انقلاب آیا، تے مسلماناں نے انگریزاں دے خلاف ہتھیار اٹھا لئی، اودوں اربابِ حل و عقد، تے علماء و مشائخ نے امداد اللہ مہاجر مکی نوں امیر منتخب کيتا۔ 1857ء دی جنگ لڑی گئی؛[۶] لیکن مسلمان ناکام ہوئے، مغلیہ سلطنت دا چراغ گل ہو گیا، اسلامی نظام و قضاء دا خاتمہ کردتا گیا، مسلماناں وچ عجیب قسم دی بے چینی پیدا ہوݨ لگی، تب مسلماناں نوں اس بھنور توں نکالنے دے لئی محمود حسن دیوبندی میدان عمل وچ آئے، علماء و مشائخ نے انہاں دے ہتھ اُتے جہادِ حریت دی بیعت کيتی، انھاں نے تحریک ریشمی رومال چلائی؛ لیکن آخر آخر وچ اس تحریک دا راز فاش ہوگیا، تے 1917ء نوں دیوبندی نوں مالٹا دی جیل وچ قید کر دتا گیا۔[۷]
ابو المحاسن محمد سجاد میدانِ عمل وچ
سودھوابو المحاسن محمد سجاد نے جدوں حالات اُتے نظر پائی، تے علماء و مفکرین نوں کسی پلیٹ فارم اُتے متحد نئيں دیکھیا، تاں انہاں نے انجمن علماء بہار قائم کيتی،[۸] جو جمعیت علمائے ہند دے قیام دا سبب بنی، فیر خلافت کمیٹی نوں قائم کرنے دے محرک وی ابو المحاسن بنے، انہاں ہی دی کوششاں دا ثمرہ امارت شرعیہ بہار و اڑیسہ و جھارکھنڈ دی صورت وچ ظاہر ہويا۔[۹]
امارت شرعیہ فی الہند دی کوشش
سودھومحمود حسن دیوبندی دی زیر صدارت 1920ء نوں دہلی وچ جمعیۃ علماء ہند دا دوسرا سالانہ اجلاس ہويا، علماء و مشائخ دی اک وڈی جماعت ہر صوبے توں شریک ہوئی۔[۱۰] اس موقع توں ابو المحاسن محمد سجاد نے امارت فی الہند دا مسئلہ پیش کیتا، محمود حسن دیوبندی نے اس تجویز دی بھر پور حمایت کیتی؛ اس اجلاس وچ انہاں دی علالت تے چند وجوہات توں مسئلہ امارت فی الہند ملتوی ہوگیا، تے امیر الہند دا انتخاب نہ ہوسکا۔[۱۱] [۱۲][۱۳]
صوبائی امارت
سودھوجمعیۃ علماء ہند نے ابو الکلام آزاد دی زیر صدارت 1920ء وچ بہ مقام لاہور امارت شرعیہ فی الہند دی تجویز منظور کی؛ [۸] لیکن اس مجلس وچ کوئی حتمی فیصلہ نہ ہوسکا، فیر آئندہ اجلاس وچ بعض حضرات علماء اکابر و ارکان (مثلاً حکیم اجمل خان، ظہور احمد سکریٹری آل انڈیا مسلم لیگ وغیرہ) دی موجودگی وچ انہاں دے باہمی مشورہ توں صرف مسودہ مرتب ہوسکا، تے جمعیۃ دے اجلاس اجمیر وچ ایہ طے ہويا کہ قیام امارت شرعیہ ہند وچ کئی وجہاں توں رکاوٹ آرہی اے۔ ايسے لئی جداں تک صوبہ وار امارت شرعیہ قائم کيتی جائے، چنانچہ جمعیۃ علماء ہند نے اک تجویز منظور کر کے ہدایت دی کہ جلد از جلد صوبہ وار امارت شرعیہ قائم کرن۔[۱۴]
امارت شرعیہ بہار و اڑیسہ دا قیام
سودھوابو المحاسن محمد سجاد نے امارت شرعیہ دا خاکہ تیار کیتا، اکابر علماء، خانقاہ دے سجادہ نشیناں، دانشوراں تے ابو الکلام آزاد توں نجی ملاقات کرکے قیام امارت شرعیہ دے لئی راہ ہموار کی، معاملہ آزاد دی رانچی نظر بندی دی وجہ توں ٹلتا رہیا، 1920ء وچ ایہ نظر بندی ختم ہوئی، تاں انھاں نے 19 شوال 1339ھ مطابق 26 جون 1921ء نوں محلہ پتھر دی مسجد پٹنہ وچ اس سلسلے دی میٹنگ بلائی، آزاد دے زیر صدارت منعقدہ اجلاس وچ وکھ وکھ مکاتب فکر کے کم و بیش پنج سو علماء و دانشوران جمع ہوئے، تے جون 1921ء (مطابق 19 شوال 1339ھ) نوں امارت شرعیہ بہار و اڑیسہ (موجودہ: امارت شرعیہ بہار، اڈیشہ و جھارکھنڈ) دا قیام عمل وچ آیا۔ [۱۵]
امرائے شریعت
سودھوبدر الدین قادری امارت شرعیہ بہار و اڑیسہ و جھارکھنڈ دے پہلے امیر شریعت منتخب ہوئے، انہاں دا عہد امارت 1339ھ توں 1343ھجری تک اے ۔[۱۶] ان دے بعد محی الدین قادری نے 1343ھجری توں 1366ھ تک امیر شریعت ثانی دے طور اُتے خدمات انجام دتیاں، تیسرے امیر شریعت بنے قمر الدین قادری، ایہ دس سال 1366ھ توں 1376ھ تک اس عہدے اُتے فائز رہے، انہاں دے انتقال دے بعد منت اللہ رحمانی امیر شریعت رابع دے طور اُتے منتخب ہوئے، انہاں دا عہد امارت 1376ھ توں 1411ھ تک اے، انہاں دی وفات ہوئی تاں ارباب حل و عقد نے عبد الرحمن دربھنگوی نوں پنجواں امیر شریعت بنایا، ایہ 1991ء توں 1998ء تک اس عہدے توں وابستہ رہے، [۱۷] انہاں دے بعد سید نظام الدین گیاوی اس عہدۂ جلیلہ اُتے متمکن ہوئے، تے طریل عرصے تک خدمات انجام دتیاں، انہاں دے بعد ولی رحمانی دا انتخاب چھیويں امیر شریعت دے طور اُتے ہويا، انہاں دے انتقال اُتے ملال دے بعد احمد ولی فیصل رحمانی موجودہ امیر شریعت ثامن منتخب ہوئے نيں، جو ولی رحمانی دے وڈے لڑکے نيں۔ [۱۸]
حوالے
سودھومآخذ
سودھو- ↑ (1988ء) اسلامی عدالت (اسلام دے عدالتی قوانین دا مجموعہ) (in ur). پٹنہ: مکتبہ امارت شرعیہ, 45.
- ↑ سندیلوی 1988, p. 11.
- ↑ ہندوستان تے مسئلہ امارت, 2005ء (in ur), پٹنہ: مکتبہ امارت شرعیہ پھلواری شریف, 16.
- ↑ علماء ہند دا شاندار ماضی (جلد چہارم), 1960 (in ur), دہلی: ایم برادرس, 150.
- ↑ علماء ہند دا شاندار ماضی (جلد سوم), 2005ء (in ur), لاہور: اشتیاق اے اشتیاق پرنٹنگ سنٹر, 599.
- ↑ دیوبندی 2005, p. 832.
- ↑ دیوبندی 2005, p. 843.
- ↑ ۸.۰ ۸.۱ سندیلوی 1988, p. 72.
- ↑ تریخ علمائے امارت شرعیہ (جلد اول), 2017ء (in ur), پٹنہ: مکتبہ امارت شرعیہ, 37.
- ↑ سندیلوی 1988, p. 6.
- ↑ رحمانی 1948, p. 58.
- ↑ (1974) "پہلے امیر", امارت شرعیہ دینی جد و جہد دا روشن باب (in ur), 48.
- ↑ رحمانی 1948, p. 53.
- ↑ رحمانی 1948, p. 55.
- ↑ مفتی ثناء الہدی قاسمی (22 جولائی 2021ء)۔ "امیر شریعت اول: بدرالکاملین حضرت مولانا سید شاہ بدرالدین قادری"۔ khabar olny۔ اخذ شدہ بتاریخ 22 جون 2023ء
- ↑ مفتاحی 1431, p. 7.
- ↑ امارت شرعیہ تعارف،خدمات تے سرگرمیاں۔, 1431ھ (in ur), پٹنہ: مکتبہ امارت شرعیہ, 7/14.
- ↑ ہفتہ وار نقیب امارت شرعیہ پھلواری شریف۔, 1444ھ (in ur), پٹنہ: امارت شرعیہ, 16. Archived 2023-06-23 at the وے بیک مشین
کتابیات
سودھو- (1948) تریخ امارت, دوسرا (in ur), پٹنہ: مکتبہ امارت شرعیہ پھلواری شریف.
- (1988) انتخاب خطبات جمعیۃ علماء ہند (in ur). لکھنؤ: اتر پردیش اردو اکادمی.