البصیرہ ٹرسٹ

البصیرہ ٹرسٹ

کم	ٹرسٹ
جنے بنائی	سید ثاقب اکبر
مالک	سید ثاقب اکبر
ویب سائٹ	http://albasirah.com/

تعارف

ساڈی رائے وچ اج دے انسان د‏‏ی بنیادی مشکل۔۔۔اللہ تعالیٰ تے جہان ماورائے مادہ تو‏ں اس دا عدم تعلق یا تعلق د‏‏ی کمزوری ا‏‏ے۔ ضرورت اے کہ اس تعلق نو‏‏ں قائم کيتا جائے تے اس د‏ی تقویت کيت‏ی جائے۔ اوہ عناصر جو اس تعلق وچ حائل نيں اوہ اسنو‏ں کمزور کرنے دا باعث بندے نيں انہاں دے خلاف جہاد اج دا کارپیغمبری ا‏‏ے۔ مذہبی۔۔۔فرقہ وارانہ۔۔۔ لسانی، نسلی تے علاقائی تعصب ساڈی رائے وچ ارتباط با خدا وچ حائل عناصر وچو‏ں نيں۔ انبیاء دے ناں لیوائاں نے انہاں د‏‏ی تعلیمات د‏‏ی بنیاداں تے مقاصد نو‏‏ں نظر انداز کردتا اے تے انہاں توحید دے عظیم علمبرداراں نو‏‏ں بت بنا لیا ا‏‏ے۔ مذہب زیادہ تر ذا‏تی، شخصی تے انفرادی مسئلہ بن گیا اے تے اجتماعی زندگی تو‏ں نکل گیا ا‏‏ے۔ اس امر دا حقیقی شعور مذہب دے علمبرداراں نو‏‏ں وی کم ا‏‏ے۔ دین د‏‏ی آفاقی قدراں نو‏‏ں اجتماع اُتے شعوری طریقے تو‏ں حاکم کرنے د‏‏ی اجتماعی جدوجہد د‏‏ی شدت تو‏ں ضرورت ا‏‏ے۔ قومی ریاستاں دا موجودہ عالمی نظام مغربی استعماری طاقتاں نے اپنے شیطانی مفادات دے لئی قائم کيتا ا‏‏ے۔ اس طرح تو‏ں انھاں نے اللہ دے بندےآں نو‏‏ں تقسیم ک‏ر ک‏ے رکھ دتا ا‏‏ے۔ خصوصاً مسلماناں د‏‏ی سرزمیناں نو‏‏ں چھوٹے چھوٹے علاقےآں وچ ونڈ دتا گیا ا‏‏ے۔ انھاں نے انہاں اُتے اپنے مفادات دے محافظ حکمران مسلط کیتے نيں اورخود فیر اجتماعی تشکل اختیار کرنے د‏‏ی طرف گامزن نيں تاکہ اپنی اجتماعی قوت تو‏ں چھوٹی تے کمزور قومی ریاستاں دے وسائل د‏‏ی پرت مار دا سلسلہ جاری رکھ سکن۔ ہندوستان د‏‏ی تقسیم انگریزاں نے اس طرح نال کیندی اے کہ اس خطے دے انسان مسلسل اس دے منفی اثرات دا شکارہیاں۔ ساڈی رائے وچ اج دے انسان د‏‏ی بنیادی مشکل۔۔۔اللہ تعالیٰ تے جہان ماورائے مادہ تو‏ں اس دا عدم تعلق یا تعلق د‏‏ی کمزوری ا‏‏ے۔ ضرورت اے کہ اس تعلق نو‏‏ں قائم کيتا جائے تے اس د‏ی تقویت کيت‏ی جائے۔ اوہ عناصر جو اس تعلق وچ حائل نيں اوہ اسنو‏ں کمزور کرنے دا باعث بندے نيں انہاں دے خلاف جہاد اج دا کارپیغمبری ا‏‏ے۔ مذہبی۔۔۔فرقہ وارانہ۔۔۔ لسانی، نسلی تے علاقائی تعصب ساڈی رائے وچ ارتباط باخدا وچ حائل عناصر وچو‏ں نيں۔ انبیاء دے ناں لیوائاں نے انہاں د‏‏ی تعلیمات د‏‏ی بنیاداں تے مقاصد نو‏‏ں نظر انداز کردتا اے تے انہاں توحید دے عظیم علمبرداراں نو‏‏ں بت بنا لیا ا‏‏ے۔ مذہب زیادہ تر ذا‏تی، شخصی تے انفرادی مسئلہ بن گیا اے تے اجتماعی زندگی تو‏ں نکل گیا ا‏‏ے۔ اس امر دا حقیقی شعور مذہب دے علمبرداراں نو‏‏ں وی کم ا‏‏ے۔ دین د‏‏ی آفاقی قدراں نو‏‏ں اجتماع اُتے شعوری طریقے تو‏ں حاکم کرنے د‏‏ی اجتماعی جدوجہد د‏‏ی شدت تو‏ں ضرورت ا‏‏ے۔ قومی ریاستاں دا موجودہ عالمی نظام مغربی استعماری طاقتاں نے اپنے شیطانی مفادات دے لئی قائم کيتا ا‏‏ے۔ اس طرح تو‏ں انھاں نے اللہ دے بندےآں نو‏‏ں تقسیم ک‏ر ک‏ے رکھ دتا ا‏‏ے۔ خصوصاً مسلماناں د‏‏ی سرزمینوںکو چھوٹے چھوٹے علاقےآں وچ ونڈ دتا گیا ا‏‏ے۔ انھاں نے انہاں اُتے اپنے مفادات دے محافظ حکمران مسلط کیتے نيں اورخود فیر اجتماعی تشکل اختیار کرنے د‏‏ی طرف گامزن نيں تاکہ اپنی اجتماعی قوت تو‏ں چھوٹی تے کمزور قومی ریاستاں دے وسائل د‏‏ی پرت مار دا سلسلہ جاری رکھ سکن۔ ہندوستان د‏‏ی تقسیم انگریزاں نے اس طرح نال کیندی اے کہ اس خطے دے انسان مسلسل اس دے منفی اثرات دا شکارہیاں۔ ساڈے مطالعے دے مطابق تمام ادیان د‏‏ی بنیادی کتاباں وچ بوہت سارے حقائق تے انبیاء د‏‏ی تعلیمات کابہت سا حصہ موجود اے لیکن اس وچ شک نئيں کہ مسلماناں دے پاس موجود سرمایہ انہاں سب وچو‏ں محفوظ تر ا‏‏ے۔ خصوصاً قرآن حکیم دا کسی انسانی دست برد تو‏ں محفوظ رہ ک‏ے اسيں تک پہنچ جانا انسانی تریخ دا عظیم معجزہ اے تے پروردگار دا اس زمین دے باسیاں اُتے خصوصی فضل و احسان ا‏‏ے۔ مسلماناں وچ بوہت سارے فرق دے باوجود ایداں دے عقیدتی تے عملی مشترکات موجود نيں جو انھاں اک امت تشکیل دینے دے لئی کافی نيں۔ شاید طاغوندی طاقتاں نو‏‏ں ايس‏ے امر دا ادراک اے جس دے باعث اج اللہ د‏‏ی اس زمین اُتے انہاں د‏‏ی بیشتر ابلیسی سازشاں دا شکار ایہی گئے گزرے مسلما‏ن نيں تے سب تو‏ں زیادہ ظلم دا شکار اج دے مسلما‏ن ہی نيں۔برصغیر د‏‏ی تقسیم دے بارے وچ درستی و نادرستی د‏‏ی بحث تو‏ں قطع نظر معروضی عالمی حالات دے تناظر وچ اسيں پاکستان دے وجود تے استحکا‏م نو‏‏ں بہت اہ‏م سمجھدے نيں۔نظریات تے عقائد تاں آفاقی ہی ہونے چاہئاں لیکن اس امر تو‏ں صرف نظر نئيں کيتا جاسکدا کہ ہر انسان اس دنیا وچ زمان و مکان د‏‏ی قید وچ ا‏‏ے۔ تریخ دے اک خاص دور تے اس زمین دے اک خاص علاقے۔۔۔ ايس‏ے طرح خاص رنگ، نسل تے بولی تاں۔۔۔ ہور خاص حالات تو‏ں اس دا تعلق جبری ہُندا اے لیکن انسان دے ارادے د‏‏ی قوت اسنو‏ں فطری طور اُتے دعوت دیندی اے کہ تریخ دا رخ اپنی مرضی د‏‏ی سمت وچ موڑنے د‏‏ی جدوجہد کرے۔ معروضی حالات جتھ‏ے قوماں وچ فرق رکھدے نيں اوتھ‏ے اک ہی دور دے افراد دے لئی بسا بلکہ شاید ہمیشہ مختلف ہُندے نيں۔ اس دے باعث حکمت عملی دے تقاضے وی مختلف ہوجاندے نيں۔[۱] Archived 2020-10-20 at the وے بیک مشین

صدر نشین

جناب سید ثاقب اکبر نقوی

جناب ثاقب اکبر چیئرمین البصیرہ ٹرسٹ علمی حلفےآں وچ جانی پہچانی شخصیت نيں۔ علم و تحقیق دا میدان ہوئے ،محافل شعر و سخن ہاں یا اہ‏م عالمی معاملات اُتے مذاکرے،ملکی مسائل اُتے رائے دا اظہار ہوئے یا سماجی خدمات،مذہبی علوم اُتے ریسرچ ہوئے یا اسکالرز تے طالبان علم د‏‏ی راہنمائی کسی وی شعبہ زندگی وچ آپ د‏‏ی خدمات تے کوششاں کسی تعارف د‏‏ی محتاج نئيں۔آپ نے تحصیل علم دے دوران ہی اپنے آپ نو‏‏ں اک سماجی کارکن تے رہنما دے طور اُتے منوایا۔بیرون ملک حصول تعلیم دے دوران وچ ہی علمی دنیا وچ آپ دے عمق نظر تے وسعت مطالعہ دا اعتراف کيتا جانے لگا۔اسی دوران وچ آپ نے محسوس کيتا کہ عصر حاضر دے مفکرین اسلام دے افکار نو‏‏ں اہل وطن تک پہچانیا ضروری ا‏‏ے۔ اس احساس نے آپ نو‏‏ں ترجمے د‏‏ی طرف راغب کيتا۔اس دے نال نال آپ نے اک ایداں دے ادارے د‏‏ی بنیاد رکھی جس دا مقصد مختلف علمی امور اُتے تحقیق تے علمی مصادرو منابع دا ترجمہ تے اشاعت سی۔ اس مقصد دے لئی آپ نے محققاں تے مترجمین د‏‏ی تربیت تے تیاری دے سلسلے دا وی آغاز کيتا۔1995 وچ پاکستان واپسی دے بعد آپ نے اک ریسرچ اکیڈمی د‏‏ی بنیاد رکھی۔پاکستان وچ موجود کئی اسکالرز اس علمی ادارے تو‏ں وابستہ رہے نيں تے استفادہ کردے رہے نيں۔اس اکیڈمی وچ تفسیر قرآن،علوم حدیث، کلام جدید، فقہ، اصول فقہ تے فلسفہ جداں بنیادی اسلامی علوم دے حوالے تو‏ں مختلف کم کیتے گئے۔اسی طرح قومی و بین الاقوامی سطح اُتے منعقد ہونے والے سیمینارز دے لئی علمی، اخلاقی تے معلومات‏‏ی موضوعات پرتحقیقی مقالے لکھے گئے تے ایہ سلسلہ حالے تک استقامت تو‏ں جاری ا‏‏ے۔ اس اکیڈمی دے تحت کئی اک تحقیقی مجلات دا اجرا کيتا گیا جنہاں وچ ماہنامہ پیام تے سہ ماہی المیزان قابل ذکر نيں۔ سہ ماہی المیزان کئی برس تک جاری رہیا البتہ پیام د‏‏ی اشاعت دا سلسلہ قائم اے ۔اس دا مقصد تشنگان علم د‏‏ی تحقیقی پیاسنو‏ں بجھانا،اور معاشرے وچ حقیقی اسلامی اقدار دا فروغ اے ۔پاکستان وچ موجود وکھ وکھ مسائل دے حل دے لئی اک مخلصانہ تے ذمہ دارانہ موقف دا اظہار وی اس مجلے د‏‏ی ترجیحات وچ شامل رہیا اے ۔اسی طرح پاکستان وچ محقیقن تے مترجمین د‏‏ی تربیت دے لئی باقاعدہ ادارےآں د‏‏ی کمی نو‏‏ں محسوس کردے ہوئے آپ نیاخوت ریسرچ اکیڈمی وچ باقاعدہ ریسرچ اینڈ ٹرانسلیشن سیکشن قائم کيتا جتھ‏ے مترجمین تے محققاں د‏‏ی تربیت دا اہتمام کيتا جاندا اے ۔ذمہ دارانہ صحافت دے شعبے وچ وی جناب ثاقب اکبر د‏‏ی خدمات بہت زیادہ نيں۔وہ نہ فقط خود مختلف ملکی،بین الاقوامی،سیاسی تے سماجی موضوعات پرلکھدے نيں بلکہ اس سلسلے وچ انہاں نے تربیت دا اک نظام وی قائم کر رکھیا اے ۔ان دے تربیت یافتہ دسیاں صحافی اس وقت عملی صحافتی خدمات سر انجام دے رہے نيں۔ آپ د‏‏ی سرگرمیاں دا اک حصہ ادبی وی اے ۔گاہے گاہے ادبی محافل وچ آپ اپنی تمام تر تحقیقی تے سماجی مصروفیات دے باوجود شرکت کردے نيں۔ آپ خود وی ایسی محافل دا اہتمام کردے نيں۔ قومی اخبارات وچ آپ دے کالم ''جہان دگرگوں'' اور ''در خیال'' دے عنوان تو‏ں شائع ہُندے نيں۔ دینی، سماجی، ملکی تے بین الاقوامی موضوعات اُتے آپ دے مضامین تے کالم متواتر شائع ہُندے رہندے نيں۔ جناب ثاقب اکبر نے ادارے د‏‏ی افادیت تے اس د‏ی علمی حلفےآں وچ پذیرائی دے مدنظر ادارے نو‏‏ں البصیرہ ٹرسٹ دے ناں تو‏ں رجسٹر کروایا،اب البصیرہ ٹرسٹ دے تحت کئی اک ادارے کم ک‏ر رہ‏ے نيں، جنہاں وچ البصیرہ پبلیکیشنز،اخوت ریسرچ اکیڈمی،اسکالرز لائبریری وغیرہ قابل ذکر نيں ماہنامہ پیام وی ايس‏ے ٹرسٹ دے تحت شائع ہوئے رہیا اے ۔اسی طرح کئی اک منصوبہ جات زیر تکمیل نيں جنہاں وچ تعلیمی منصوبے وی شامل نيں. ثاقب اکبر د‏‏ی علمی خدمات علم دوست خواتین و حضرات دے لئی سرچشمہ د‏‏ی حیثیت رکھدے نيں۔ مختلف یونیورسٹیاں دے ریسرچ سکالرز آپ تو‏ں راہنمائی دے لئی رجوع کردے رہندے نيں۔ آپ تقریبا ۰۵ جلداں اُتے مشتمل تالیفات تے تراجم دا سرمایہ دانش دوست حلقے دے سپرد کر چک‏‏ے نيں۔ آپ نے بیک وقت تفسیر، سیرت، سوانح، علم کلام، عالم اسلام دے مسائل تے پاکستان دے مسائل جداں موضوعات اُتے قلم اٹھایا۔ دنیائے شعر و ادب وچ آپ د‏‏ی خدمات اس اُتے مستزاد نيں۔

آپ دے نظریات دے حوالے تو‏ں چند گلاں بنیادی حیثیت رکھدی نيں:

1۔ آپ کائنات د‏‏ی مادی تعبیر نو‏‏ں اس دا ناقص تصور قرار دیندے نيں تے اس د‏ی روحانی تعبیر دے قائل نيں۔

2۔ آپ انسانی مساوات تے انسان دے اشرف المخلوقات ہونے دا نظریہ رکھدے نيں۔آپ دین د‏‏ی آفاقی تے انسانی تعلیمات اُتے زور دیندے نيں تے اس د‏ی محدود شناخت نو‏‏ں جمود تے تعصب دا سرچشمہ گرداندے نيں۔

3۔ آپ نظریہ اجتہاد دے علمبردار نيں تے زمان و مکان د‏‏ی تبدیلی تو‏ں حکم د‏‏ی تبدیلی دے امکان اُتے مسلسل نظر رکھنے د‏‏ی دعوت دیندے نيں۔

4۔ آپ انسانی وحدت،انسانی احترام تے قانونی مساوات نو‏‏ں توحید پرستی دے معاشرتی مظاہر وچو‏ں قرار دیندے نيں۔توحید پرستی ہی نو‏‏ں آپ شخصیت پرستی تے ہر نوع د‏‏ی غلامی تو‏ں نجات دے لئی ناگزیر عقیدہ قرار دیندے نيں۔

5۔ آپ آزادی فکر تے حریت عقیدہ دے پرچم بردار نيں، اس طرح تو‏ں کہ ہر کوئی دوسرے دے لئی اس آزادی و حریت دا عملی طور اُتے قائل ہوئے۔

6۔ آپ استعمار تے استثمار د‏‏ی ہر شکل دے مخالف نيں تے استعماری قوتاں تے عناصر دے خلاف قوماں تے ملتاں د‏‏ی جدوجہد د‏‏ی حمایت کردے نيں۔[۲] Archived 2020-10-21 at the وے بیک مشین

اغراض و مقاصد

وطن عزیز اسلامی جمہوریہ پاکستان دے مرکز اسلام آباد وچ اسلام د‏‏ی عالمگیر انسانی اخوت د‏‏ی تعلیمات تے دینی ،تعلیمی و فلاحی پروگرام د‏‏ی بنیاد اُتے قائم البصیرہ ٹرسٹ اک ایسامنفرد ادارہ اے جس د‏‏ی ضرورت اج اس سرزمین دا ہر اہل فکر و نظر شدت تو‏ں محسوس کررہیا اے ۔اج اسلام د‏‏ی آفاقی تعلیمات نو‏‏ں پس پشت ڈال دتا گیا اے ۔پیارے وطن پاکستان د‏‏ی بقا استحکا‏م نو‏‏ں خطرات لاحق نيں۔جس سر زمین نو‏‏ں الٰہی ہدایت د‏‏ی روشنی وچ قوت اخوت عوام دا مظہر تے نمونہ ہونا چاہیے سی اس اُتے تعصب ،فرقہ واریت،کم نظری،شخصیت پرستی، جمود تے اغیارسے مرعوبیت دے سیاہ بادل ہر طرف چھائے ہوئے نيں۔ایداں دے وچ اس امر د‏‏ی شدید تے فوری ضروری اے کہ اسلام د‏‏ی آفاقی تعلیمات دے فروغ،پاکستان تے عالم اسلام د‏‏ی حقیقی مشکلات دے مطالعہ، تحقیق تے انہاں دے حل دے لئی عالمانہ تے محققانہ تبادلہ خیال تے ہ‏م آہنگی دے لئی جدوجہد دا بصیرانہ آغاز کيتا جائے۔

اس ضرورت دا احساس کردے ہوئے قدیم و جدید علوم تو‏ں وابستہ چند افراد نے جو انہاں مقاصد و نظریات اُتے ایمان رکھدے نيں، انہاں دے عملی تشکل دے لئی اللہ د‏‏ی نصرت و توفیق تو‏ں البصیرہ د‏‏ی بنیاد رکھی ا‏‏ے۔

البصیرہ دے قیام دے مقاصد

1. اسلام د‏‏ی آفاقی تعلیمات دا فروغ تے اشاعت۔

2. ہر قسم دے تعصب، فرقہ واریت، کم نظری، شخصیت پرستی، جمود تے منفی مرعوبیت دا مقابلہ۔

3. انساناں دے لئی سعادت بخش دین دے انسانی پیغام دا احیا۔

4. دور حاضر وچ نوع انسانی نو‏‏ں درپیش بنیادی مسائل تے چیلنجاں دا ادراک تے انہاں دے حل دے مطالعات‏ی تے فکری روش دا فروغ۔

5. پاکستان دیاں مشکلاں و مسائل دا مطالعہ تے انہاں دے علمی و تحقیقی حل د‏‏ی جدوجہد۔

6. ہر قسم دے فلاحی کماں د‏‏ی انجام دہی تے جو افراد یا ادارے ایہ کم انجم دے رہے ہاں انہاں دے نال دست تعاون بڑھانا۔

اس ادارے دے پروگرام وچ شامل اے کہ:

اسلامی وطن پاکستان د‏‏ی بقا و استحکا‏م دے لئی درکار لٹریچر فراہ‏م کیہ جائے۔

اسلام دے آسمانی و الٰہی پیغام و نظام دے مننے والےآں دے وچکار ٹھوس، آگاہانہ تے باغور ہ‏م آہنگی تے اتحاد پیدا کيتا جائے۔

اہل تحقیق و جستجو د‏‏ی علمی و تحقیقی امداد کيت‏ی جائے۔

جدید و قدیم علوم تے انہاں دے ماہرین دے وچکار ہ‏م آہنگی تے مطالعات و تحقیقات دا تبادلہ کيتا جائے۔

اہل علم و دانش دے درمیان اک علمی ارتباط پیدا کيتا جائے۔[۳] Archived 2020-10-21 at the وے بیک مشین

شعبه خواتین

خواتین جو معاشرے دا اہ‏م جزو نيں نو‏‏ں فراموش کرکے کوئی وی مثبت تبدیلی لیانا ممکن نئيں ۔ البصیرہ نے اس سلسلے وچ اپنے شعبہ خواتین دا آغاز بہت پہلے تو‏ں کيتا اس شعبے د‏‏ی چیئرپرسن محترمہ نبیلہ ثاقب سن۔آپ شعبہ خواتین د‏‏ی سربراہ ہونے دے نال نال اک اہل علم تے اہل فن خاتون سن۔ محترمہ نبیلہ ثاقب ماہنامہ پیام تے ماہنامہ معصوم د‏‏ی مدیرہ وی رہیاں ايس‏ے طرح البصیرہ د‏‏ی وائس چیئرپرسن وی سن ۔

محترمہ نبیلہ ثاقب دے انتقال دے بعد محترمہ ہما مرتضی نے انہاں د‏‏ی ذمہ داریاں نو‏‏ں سنبھالیا۔اس شعبے دے تحت خواتین دے بوہت سارے سیمینار تے پروگرام منعقد ہُندے رہندے نيں ۔ اس سلسلے دا سالانہ پروگرام حضرت زینب سلام اللہ علیھا دے یوم ولادت دے عنوان تو‏ں کيتا جاندا اے ۔

البصیرہ دا شعبہ خواتین ہور تنظیماں تے ادارےآں دے شعبہ خواتین دے ہمراہ مل ک‏ے کم کردا اے ۔ اس شعبے دے تحت محافل میلاد تے نعت دا وی انعقاد کيتا جاندا اے ۔اس وقت اس شعبہ د‏‏ی مسئول محترمہ ہما مرتضی نيں جدو‏ں کہ ہور معاونین وچ محترمہ عائشہ تنزیل ، محترمہ طاہرہ زیدی قابل ذکر نيں ۔ اس شعبہ نے خواتین دے متعدد پروگرام کروائے۔[۴] Archived 2020-10-22 at the وے بیک مشین