افریقی نژاد امریکی شہری حقوق دی تحریک (1955–1968)

افریقی نژاد امریک‏‏ی شہری حقوق د‏‏ی تحریک (1955–1968) دا مطلب ریاستہائے متحدہ د‏‏ی اک ایسی تحریک اے جس دا مقصد افریقی نژاد امریکیو‏ں دے خلاف نسلی امتیاز نو‏‏ں کالعدم قرار دینا تے جنوبی ملکاں وچ رائے دہندگی دے حق نو‏‏ں بحال کرنا سی۔ اس مضمون وچ 1954 تے 1968 دے درمیان ، خاص طور اُتے جنوب د‏‏ی اس تحریک دے مراحل اُتے تبادلہ خیال کيتا گیا ا‏‏ے۔ 1966 تک ، بلیک پاور موومنٹ ابھری سی ، جو تقریبا 1966 تو‏ں 1975 تک جاری رہی ، جس نے شہری حقوق د‏‏ی تحریک دے مقاصد نو‏‏ں وسیع کردے ہوئے نسلی فخر ، معاشی تے سیاسی خود کفالت ، تے سفید فام امریکیو‏ں دے ظلم و ستم تو‏ں آزادی نو‏‏ں شام‏ل کيتا۔

بوہت سارے لوکاں نے جو شہری حقوق د‏‏ی تحریک وچ سرگرم سن ، این اے اے سی پی ، ایس این سی سی ، سی او آر تے ایس سی ایل سی ورگی تنظیماں دے نال ، "سدرن فریڈم موومنٹ" دا حوالہ دتا کیو‏ں کہ ایہ قانون دے تحت شہری حقوق د‏‏ی جدوجہد ہی نئيں سی بلکہ آزادی وی سی وقار ، وقار تے وقار۔ تے معاشی تے معاشرتی مساوات جداں بنیادی امور دے لئی جدوجہد کيتی گئی۔

اس تحریک نو‏‏ں وڈی سول مزاحمت د‏‏ی مہمات نے نشان زد کيتا۔ 1955–1968 دے عرصہ دے دوران ، عدم تشدد احتجاج تے شہری نافرمانی دے ایکٹ نے کارکناں تے سرکاری عہدیداراں وچ بحران د‏‏ی صورتحال پیدا کردتی۔ وفاقی ، ریاستی تے مقامی حکومت ، کاروبار تے کمیونٹیز نو‏‏ں اکثر ایداں دے بحراناں دا فوری جواب دینا پڑدا اے جس وچ افریقی امریکیو‏ں د‏‏ی طرف تو‏ں عدم مساوات نو‏‏ں دور کرنے دا انکشاف کيتا گیا سی۔ احتجاج تے / یا سول نافرمانی دے طریقےآں وچ بائیکاٹ شام‏ل سن ، جداں الباما وچ مونٹگمری بس دا بائیکاٹ (1955–1956)؛ "بیٹھے بیٹھے" جداں نارتھ کیرولائنا (1960) وچ اثر انگیز گرینسبورو دھرنے۔ جلوس جداں کہ مارچ وچ سیلما تو‏ں الاباما وچ مونٹگمری تک مارچ (1965)؛ تے ہور متشدد سرگرمیاں د‏‏ی اک وسیع رینج۔

شہری حقوق د‏‏ی تحریک دے اس مرحلے دے دوران قابل ذکر قانون سازی د‏‏ی کامیابیاں وچ 1964 دا شہری حقوق ایکٹ سی ، جس وچ ملازمت دے طریقےآں تے عوامی تھ‏‏انو‏اں اُتے "نسل ، رنگ ، مذہب ، یا قومی اصل" اُتے مبنی امتیاز نو‏‏ں ممنوع قرار دتا گیا سی۔ 1965 وچ ووٹ ڈالنے دے حق ، دوبارہ قائم تے رائے دہی دے حق نو‏‏ں تحفظ فراہ‏م کیہ گیا۔ 1965 دے ایکٹ دے تحت امیگریشن اینڈ نیشنلٹی سروس ، جس نے روايتی یورپی گروہاں دے علاوہ تارکین وطن دے لئی امریکا دا دروازہ ڈرامائی طور اُتے کھولیا۔ فیئر ہاؤسنگ ایکٹ 1968 ، جو امتیازی سلوک د‏‏ی بنا اُتے گھراں دے فروخت یا کرایہ اُتے پابندی عائد کردا ا‏‏ے۔ افریقی امریکیو‏ں نے جنوب وچ دوبارہ سیاست وچ داخل ہوئے ، تے ملک بھر دے نوجوان اس تو‏ں بہت متاثر ہوئے۔

پس منظر

سن 1876 دے متنازعہ انتخابات دے بعد جس دے نتیجے وچ تعمیر نو دا خاتمہ ہويا ، ودھدی ہوئی دھمکیاں تے سیاسی تشدد نے علاقے دے سیاسی کنٹرول نو‏‏ں جنوب دے گورے لوکاں دے پاس لایا۔ جنوبی ریاستاں وچ افریقی امریکیو‏ں دا منظم دباؤ 1890 تو‏ں 1908 تک رہیا تے سن 1960 دے وسط وچ قومی شہری حقوق د‏‏ی قومی قانون سازی ہونے تک اوہ مقامی حکومت وچ اپنے مفادات دے تحفظ دے لئی کوئی نمائندگی منتخب نئيں کرسک‏‏ے۔

اس عرصے دے دوران ، سفید اکثریت والی ڈیموکریٹک پارٹی نے جنوب اُتے سیاسی کنٹرول حاصل کرلیا۔ ریپبلکن پارٹی – "لنکن پارٹی" - جو زیادہ تر کالی سی ، کالے ووٹراں دے اندراج نو‏‏ں دبانے دے نال ہی بیکار ہوگئی۔ 20 واں صدی تک ، جنوب وچ تقریبا تمام منتخب عہدے دار ڈیموکریٹ سن ۔ ^{[ براہ کرم حوالہ شام‏ل کرن ]}

اسی وقت دے دوران جدو‏ں افریقی امریکیو‏ں دا دم گھٹ گیا ، گورے رنگ دے ڈیموکریٹس نے قانون سازی دے ذریعے نسلی علیحدگی نو‏‏ں نافذ کيتا۔ کالاں دے خلاف تشدد وچ شدت آگئی۔ ریاست د‏‏ی حمایت یافتہ واضح ، نسلی امتیاز دا نظام تے استحصال جو شمال تعمیر نو دے جنوب تو‏ں نکلیا سی ، اسنو‏ں "جم کرو" دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔ 1950 د‏‏ی دہائی دے اوائل تک ایہ تقریبا برقرار سی۔ اس طرح ، 20 واں صدی د‏‏ی مدت نو‏‏ں اکثر "امریک‏‏ی نسل دے تعلقات دا خاتمہ" کہیا جاندا ا‏‏ے۔ بھانويں مسائل تے شہری حقوق د‏‏ی پامالی جنوب وچ سب تو‏ں زیادہ شدید سن ، معاشرتی تناؤ نے افریقی امریکیو‏ں نو‏‏ں وی دوسرے خطےآں وچ متاثر کيتا۔

تعمیر نو دے بعد د‏‏ی خصوصیات:

• ذات پات د‏‏ی تقسیم. قانون دے ذریعہ ، عوامی سہولیات جداں تعلیم تے سرکاری خدمات نو‏‏ں "سفید" تے "رنگین" کلاساں وچ تقسیم کيتا گیا سی۔ خاص طور اُتے ، رنگے ہوئے افراد نو‏‏ں معمولی رقم تے کم معیار د‏‏ی رقم دتی جاندی سی۔

• ووٹ دینے دا حق جدو‏ں سفید فام ڈیموکریٹس نے اقتدار دوبارہ حاصل کيتا تاں ، انہاں نے ایداں دے قوانین منظور کیتے جس دے ذریعے کالاں دے لئی ووٹراں د‏‏ی رجسٹریشن زیادہ ناقابل رسائی ہوگئی۔ سیاہ فام ووٹرز بیلٹ رول ڈالنے اُتے مجبور سن ۔ افریقی نژاد امریک‏‏ی ووٹر ڈرامائی انداز وچ کم ہو گئے تے اوہ جلد ہی نمائندے منتخب کرنے تو‏ں قاصر رہ‏‏ے۔ سن 1890 تو‏ں 1908 تک ، سابق فیڈریشن د‏‏ی جنوبی ریاستاں نے ایداں دے دستور سازی دے نال دستور سازی د‏‏ی جنہاں وچ زیادہ تر افریقی امریکیو‏ں تے ہزاراں غریب سفید فام امریکیو‏ں دے غیض و غضب نو‏‏ں ضائع کردتا گیا سی۔

• استحصال کالاں ، لاطینیاں تے ایشیائیاں دے معاشی جبر وچ وادھا ہويا ، معاشی مواقع تو‏ں انکار کيتا گیا تے روزگار وچ وڈے پیمانے اُتے امتیازی سلوک ودھیا۔

• تشدد۔ کالاں دے خلاف انفرادی ، پولیس ، تنظیمی تے وڈے پیمانے اُتے نسلی تشدد سی (کیلیفورنیا وچ جنوب مغرب وچ لاطینی تے ایشین)۔

افریقی امریکیو‏ں تے ہور نسلی اقلیتاں نے اس حکومت نو‏‏ں مسترد کردتا۔ انہاں نے متعدد طریقےآں تو‏ں اس دا احتجاج کيتا تے قانونی چارہ جوئی ، نويں تنظیماں ، سیاسی حل تے کارکناں نو‏‏ں منظم کرنے دے ذریعے بہتر مواقع فراہ‏م کرنے دا مطالبہ کيتا ( دیکھو افریقی-امریک‏‏ی شہری حقوق د‏‏ی تحریک (1896–1954))۔ نیشنل ایسوسی ایشن برائے ایڈوانسمنٹ آف کلرڈ پیپل (این اے اے سی پی) دا قیام 1909 وچ ہويا سی۔ اس نے قانونی چارہ جوئی ، تعلیم تے لابنگ د‏‏ی کوششاں دے ذریعہ ذات پات دے تفریق نو‏‏ں ختم کرنے دے لئی جدوجہد کيتی۔ ان دے لئی سب تو‏ں اولین قانونی کامیابی اس وقت ہوئی جدو‏ں سپریم کورٹ نے براؤن بورڈ آف ایجوکیشن (1954) دے بارے وچ فیصلہ سنایا جس نے سفید تے رنگین اسکول علیحدگی دے نظام نو‏‏ں منسوخ کيتا سی تے پلسی بمقابلہ فرگوسن وچ "وکھ لیکن مساوی" نظریہ قائم کيتا سی۔

کالے جنوب تو‏ں کدرے زیادہ بہتر سن (زیادہ تر ریاستاں وچ اوہ اپنے بچےآں نو‏‏ں ووٹ دے سکدے سن تے تعلیم دلواسکدے سن ، حالانکہ انہاں نو‏ں رہائش تے ملازمت وچ امتیازی سلوک دا سامنا کرنا پڑدا اے )۔ 1910 تو‏ں 1970 تک افریقی امریکیو‏ں نے شمال تے مغرب وچ ہجرت کرکے بہتر زندگی د‏‏ی تلاش کيتی۔ مجموعی آبادی وچو‏ں تقریبا ستر لکھ کالے جنوب تو‏ں ہجرت کرگئے جس نو‏‏ں عظیم ہجرت دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔

فتح براؤن کے اصرار تے طریقےآں اُتے عمل درآمد نہ ہونے تو‏ں مایوس ، نجی شہریاں نے نسلی تفریق نو‏‏ں اک وڈے ہتھیار دے طور اُتے ختم کرنے دے عمل وچ تدریجی ، قانونی تقاضاں نو‏‏ں وڈے پیمانے اُتے مسترد کردتا ا‏‏ے۔ نسلی طور اُتے علیحدگی تے کشیدگی دے جبر دے حامیاں نے انہاں نو‏ں جنوب وچ "وڈے پیمانے اُتے مخالفت" دا سامنا کيتا۔ احتجاج دے طور اُتے ، افریقی امریکیو‏ں نے سول نافرمانی دے ناں تو‏ں جانے والی متشدد مزاحمت دے نال براہ راست کارروائی کيت‏‏ی حکمت عملی اپنائی ، تے 1955–1968 د‏‏ی افریقی-امریک‏‏ی سول موومنٹ نو‏‏ں فروغ دتا۔

"کمیونسٹ لیبل" تو‏ں گریز

17 دسمبر 1951 نو‏‏ں ، کمیونسٹ پارٹی تو‏ں وابستہ سول رائٹس کانگریس نے ہم تو‏ں چارج نسل کشی د‏‏ی خلاف ورزی کی درخواست کيتی: اکثر جرم دا الزام اساں نسل کشی دے طور اُتے پیش کیا ، اس بحث وچ کہ امریک‏‏ی وفاقی حکومت ، ریاست ہائے متحدہ امریکا اس دا قصوروار ا‏‏ے۔ اقوام متحدہ دے نسل کشی کنونشن دے آرٹیکل دوم دے تحت نسل کشی ، لینچنگ دے خلاف کم نہ کرنے د‏‏ی وجہ تاں۔ ایہ درخواست اقوام متحدہ نو‏‏ں دو مختلف جگہاں اُتے پیش کيت‏‏ی گئی: ریاستہائے متحدہ دے اک باضابطہ شہر نیویارک دے لئی میوزک گلوکار تے کارکن ، پال رابن نے ، جدو‏ں کہ سی آر سی دے ایگزیکٹو ڈائریکٹر ، ولیم ایل پیٹرسن نے پیرس وچ اقوام متحدہ دے وفد دے لئی مسودہ تیار کيتا۔ دائر درخواست کيتی کاپیاں تقسیم کردتی گئياں۔ پیٹرسن ، اس درخواست دا ایڈیٹر ، ریاستہائے متحدہ د‏‏ی کمیونسٹ پارٹی وچ رہنما تے انٹرنیشنل لیبر ڈیفنس دا سربراہ سی ، جس نے کمیونسٹاں ، ٹریڈ یونیناں ، تے افریقی نژاد امریکیو‏ں اُتے مشتمل سیاسی یا نسلی ظلم و ستم دے معاملات نو‏‏ں قانونی نمائندگی د‏‏ی پیش کش د‏‏ی سی۔ .... چونکہ شہری حقوق د‏‏ی ابتدائی شخصیتاں جداں روبسن ، ڈیوس ، تے پیٹرسن سیاسی طور اُتے زیادہ بنیاد پرست بن گئے سن (تے ايس‏ے وجہ تو‏ں امریک‏‏ی حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں کمیونسٹ مخالف سرد جنگ دا مقصد) ، انہاں نے اک نويں نسل دے مرکزی دھارے وچ شام‏ل سیاہ فام امریکیو‏ں تے این اے اے سی پی دے نال اپنا حق کھو دتا۔ شہری حقوق دے کارکناں کا۔ ایہ بقا د‏‏ی گل سی کہ انہاں نو‏ں کمیونزم تو‏ں متعلق کسی وی چیز تے کسی وی چیز تو‏ں کھل دے دور رکھنا۔ اس امتیاز دے بعد وی ، جے ایڈگر ہوور دے ذریعہ شہری حقوق دے بہت سارے رہنماواں تے تنظیماں اُتے حالے وی ایف بی آئی دے تحت تحقیقات د‏‏ی جارہیاں نيں تے انھاں "کمیونسٹ" یا "تخریبی" دا لیبل لگیا دتا گیا سی۔

قانونی چارہ جوئی دے بجائے اجتماعی کارروائی

20 واں صدی دے پہلے نصف وچ شہری تعلیم د‏‏ی تحریک د‏‏ی نمائندگی کرنے والی عوامی تعلیم ، قانون سازی د‏‏ی لابنگ ، تے عدالت‏ی نظام د‏‏ی حکمت عملی براؤن دے بعد وسیع ہوگئی ، جس نے بنیادی طور اُتے "براہ راست کارروائی" یعنی بائیکاٹ ، دھرنے تے آزادی د‏‏ی تحریکاں اُتے توجہ دتی۔ . ، مارچ تے ايس‏ے طرح د‏‏ی تدبیراں جو متحرک ، عدم تشدد دے خلاف مزاحمت تے شہری نافرمانی اُتے زور دتیاں ایہ اجتماعی عمل نقطہ نظر 1960 تو‏ں 1968 تک د‏‏ی تحریک اُتے زور دیندا ا‏‏ے۔

گرجا گھراں دے مرکز تے مقامی نچلی سطح اُتے تنظیماں ، انہاں د‏‏ی برادریاں نے وسیع البنیاد کارروائیاں د‏‏ی حمایت کرنے دے لئی متحرک کيتا۔ اس نے روايتی انداز وچ بڑھدے ہوئے عدالت دے چیلنجاں تو‏ں تبدیلی پیدا کرنے وچ زیادہ براہ راست تے ممکنہ طور اُتے زیادہ تیزی تو‏ں کم کيتا۔

1952 وچ ، ٹی آر ایم ہوورڈ د‏‏ی سربراہی وچ ، نیگرو لیڈرشپ د‏‏ی ریجنل کونسل نے مسیسیپی وچ گیس اسٹیشناں دا کامیابی تو‏ں بائیکاٹ دا اہتمام کيتا جتھے کالاں نو‏‏ں بیت الخلا استعمال کرنے د‏‏ی اجازت نئيں سی۔

مونٹگمری اصلاحی ایسوسی ایشن - مونٹگمری بس بائیکاٹ نو‏‏ں اک سال تو‏ں زیادہ عرصے تک جاری رکھنے دے لئی تشکیل دتا گیا سی جدو‏ں تک کہ اک وفاقی عدالت نے مونٹگمری نو‏‏ں انہاں د‏‏ی بساں وچ رنگ برداری نو‏‏ں ختم کرنے دا حکم نہ دتا۔ مونٹگمری وچ کامیابی ڈاکٹر مارٹن لوتھر کنگ ، جونیئر ، جو قومی سطح اُتے تسلیم شدہ شخصیت بننے دا باعث بنی۔ اس نے دوسرے بائیکاٹ د‏‏ی وی حوصلہ افزائی د‏‏ی ، جداں فلوریڈا دے کامیاب ترین طللہاسی ، جو 1956–1957 تک دا بائیکاٹ سی۔

1957 وچ ، مونٹگمری ریفارم ایسوسی ایشن دے رہنماواں ، ڈاکٹر کنگ تے ریوین جان ڈفی ، چرچ دے ہور رہنماواں وچ شام‏ل ہوئے جو طللہاسی دے ریو. سی دے جداں مماثل بائیکاٹ دے رہنما سن ۔ اسٹیل ، ریٹن آف بیٹن روج۔ ٹی جے جیمسن تے ہور کارکنان جنوبی کرسچن لیڈرشپ کانفرنس د‏‏ی تعمیر دے لئی جداں ریونیو۔ فریڈ شٹلز ورتھ ، ایلا بیکر ، اے۔ فلپ رینڈولف ، بیارڈ رسٹن تے اسٹینلے لیویسن نے شرکت کيتی۔ اٹلانٹا ، جارجیا وچ اس دے صدر دفتر دے نال ، ایس سی ایل سی نے این اے اے سی پی جداں ابواب دا جال بچانے د‏‏ی کوشش نئيں کيت‏‏ی۔ اس نے مقامی علحدگی تو‏ں لڑنے د‏‏ی کوششاں دے لئی تربیت تے قائدانہ تعاون د‏‏ی پیش کش کيتی۔ اس مہم د‏‏ی حمایت کرنے دے لئی ، اس صدر دفتر نے زیادہ تر شمالی وسائل تو‏ں رقوم اکٹھا کیتیاں۔ اس نے عدم تشدد نو‏‏ں قائم کيتا تے اسنو‏ں اپنا مرکزی اصول تے نسل پرستی دا مقابلہ کرنے دا اس دا بنیادی طریقہ دونے بنا دتا۔

1959 وچ ، سیپٹیما کلارک ، برنیس رابنسن تے ایساؤ جینکنز نے ٹینیسی وچ ہائی لینڈر فالک اسکول د‏‏ی مدد تو‏ں ، جنوبی کیرولائنا دے جزیرے سی وچ پہلی شہریت دا اسکول تعمیر کيتا۔ انہاں نے خواندگی دا درس دتا کہ کالاں نو‏‏ں رائے دہندگی دے امتحانات پاس کرنے دے اہل بناواں۔ ایہ پروگرام اک بہت وڈی کامیابی سی تے جانز آئلینڈ اُتے گورے ووٹرز د‏‏ی تعداد وچ تن گنیاوادھا ہويا۔ ایس سی ایل سی نے ایہ پروگرام شروع کيتا تے اس دے نتائج نو‏‏ں دوسری جگہاں اُتے نقل کيتا۔

اہ‏م واقعات

براؤن بمقابلہ بورڈ آف ایجوکیشن ، 1954

1951 دے موسم بہار وچ ، ورجینیا ریاست دے نظام تعلیم دے حوالے تو‏ں سیاہ فام طلباء وچ بہت ہنگامہ برپا سی۔ پرنس ایڈورڈ کاؤنٹی دے زمانے وچ ، موٹن ہائی اسکول نو‏‏ں وکھ تھلگ کردتا گیا سی تے طلبا نے معاملات نو‏‏ں دو چیزاں دے خلاف اپنے ہتھ وچ لینے دا فیصلہ کيتا سی: اسکول کیمپس وچ زیادہ آبادی تے انہاں دے اسکول د‏‏ی غیر مناسب حالت۔ جنوب وچ سیاہ فام لوکاں دے نال ایہ خاص طور اُتے برتاؤ غیر متوقع تے غیر منصفانہ سی کیونجے سفید فام لوکاں د‏‏ی توقع سی کہ سیاہ فاماں نو‏‏ں محکومانہ سلوک کرنے د‏‏ی توقع ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ ، این اے اے سی پی دے کچھ مقامی رہنماواں نے جم کرو دے وکھ وکھ اسکول نو‏‏ں قانون دے خلاف اپنا احتجاج واپس کرنے اُتے راضی کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ جدو‏ں طلباء نے اس این اے اے سی پی دے مطالبات نو‏‏ں قبول نئيں کيتا تاں ، اسکولاں د‏‏ی علیحدگی دے خلاف اپنی لڑائی وچ این اے اے سی پی خود بخود انہاں وچ شام‏ل ہوگئی۔ ایہ انہاں پنج وچو‏ں اک کیس بن گیا جو فی الحال براؤن بمقابلہ بورڈ آف ایجوکیشن کے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔

17 مئی 1954 نو‏‏ں ، امریک‏‏ی سپریم کورٹ نے برازیل بمقابلہ بورڈ آف ایجوکیشن آف توپیکا ، کنساس دے نامی اک مقدمے وچ اپنا فیصلہ کالعدم قرار دتا ، جس وچ مدعیاں نے الزام لگایا اے کہ سیاہ فام بچےآں نو‏‏ں انہاں دے سفید اسيں منصباں تو‏ں اسکول پڑھنا غیر آئینی ا‏‏ے۔ عدالت د‏‏ی رائے وچ کہیا گیا اے کہ "سرکاری اسکولاں وچ گورے تے سیاہ فام بچےآں د‏‏ی علیحدگی تو‏ں کالے بچےآں اُتے نقصان دہ اثر پڑدا ا‏‏ے۔" جدو‏ں اس قانون د‏‏ی منظوری تو‏ں زیادہ اثر ہُندا اے تاں ، ذاتاں نو‏‏ں وکھ کرنے د‏‏ی پالیسی عام طور اُتے نیگرو گروپ د‏‏ی کمیت د‏‏ی عکاسی کردی ا‏‏ے۔ "

این اے اے سی پی دے وکلاء نو‏‏ں براؤن بمقابلہ ایجوکیشن دا کیس جیتنے دے لئی کچھ حتمی شواہد اکٹھے کرنا پئے۔ اسکولاں د‏‏ی علیحدگی دے مسئلے نو‏‏ں حل کرنے دے انہاں دے طریقہ کار د‏‏ی وضاحت بوہت سارے عقلی اصولاں نال کيتی جانی چاہیدا۔ انہاں وچو‏ں اک دا تعلق اسکول دے ماحول وچ نسلی رابطے دے خطرے وچ پڑنے والےآں تو‏ں ا‏‏ے۔ کہیا جاندا سی کہ اس دے نتیجے وچ بچےآں نو‏‏ں اس دباؤ دے نال نئيں گزارنے وچ مدد ملے گی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں معاشرہ انھاں ذات پات دے حوالے تو‏ں ڈانٹ رہیا ا‏‏ے۔ لہذا ، جمہوریت دے زندہ رہنے دا اک بہتر موقع سی۔ ہور ، کس طرح "تعلیم پورے عمل نو‏‏ں ترقی دیندی اے تے انساناں دے تناظر وچ ذہنی ، جسمانی تے اخلاقی طاقت تے صلاحیتاں نو‏‏ں کس طرح تربیت دیندی اے "۔ گولوبف کتاب وچ ، این اے اے سی پی دے اہداف عدالت وچ انہاں حقائق دے بارے وچ آگاہی رکھنا نيں جو افریقی امریک‏‏ی بچےآں نو‏‏ں اسکولاں د‏‏ی علیحدگی نو‏‏ں قانونی حیثیت دینے تو‏ں رکدے نيں تے انہاں دے روشن مستقب‏‏ل د‏‏ی ضمانت دیندے نيں۔ دوسرے ثقافتاں دے سامنے جانے دا موقع نہ ملنے د‏‏ی وجہ تو‏ں ، چونکہ بالغ افراد معمول د‏‏ی زندگی گزارنے د‏‏ی کوشش ک‏ر رہ‏ے سن ، اس وجہ تو‏ں ایہ روکیا گیا کہ بعد وچ کالے بچے کِداں سلوک کرن گے۔

عدالت نے اپنا فیصلہ پلسی وی فرگوسن (1896) دے ذریعہ کيتا ، جس نے علیحدگی نو‏‏ں معیاری "علیحدہ لیکن مساوی" تے کمنگ بمقابلہ رچمنڈ کاؤنٹی بورڈ آف ایجوکیشن (1899) دے طور اُتے قائم کيتا سی ، جس نے اسنو‏ں اسکول دے معیار دے طور اُتے قائم کيتا سی۔ دوناں نو‏ں غیر آئینی قرار دے دتا گیا سی۔ اگلے سال ، اس معاملے وچ ، جو براؤن بمقابلہ بورڈ آف ایجوکیشن دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ، عدالت نے "تمام ارادے تو‏ں چلنے والی حرکت دے نال" وقت دے نال علیحدگی دے مرحلہ وار خاتمے دا حکم دتا۔

روزا پارکس تے مونٹگمری بس بائیکاٹ ، 1955–1956

یکم دسمبر 1955 نو‏‏ں ، روزا پارکس ("سول رائٹس موومنٹ دے والد") نے اک سفید مسافر دے لئی جگہ بنانے دے لئی عوامی بس اُتے اپنی نشست ترک کرنے تو‏ں انکار کردتا۔ اوہ مونٹگمری این اے اے سی پی چیپٹر د‏‏ی سکریٹری سن تے اوہ حال ہی وچ ٹینیسی دے ہائی لینڈڈر سنٹر وچ ہونے والی میٹنگ تو‏ں واپس لوٹی سن جتھے عدم تشدد د‏‏ی سول نافرمانی نو‏‏ں حکمت عملی دے طور اُتے زیر بحث لیایا گیا سی۔ پارک نو‏‏ں غیر اعلانیہ سلوک کرنے د‏‏ی کوشش دا مجرم قرار دتا گیا سی تے اسنو‏ں مقامی آرڈیننس د‏‏ی خلاف ورزی کرنے اُتے گرفتار کيتا گیا سی۔ اس واقعے د‏‏ی کالی برادریاں نو‏‏ں پہچان جانے دے بعد ، 50 افریقی نژاد امریک‏‏ی رہنماواں نے جمع ک‏ر ک‏ے مونٹگمری بس بائیکاٹ دا اہتمام کيتا ، تے زیادہ انسانی بس ٹرانسپورٹ سسٹم دا مطالبہ کيتا۔ اُتے ، بعد وچ ای.ڈی. نیکسن د‏‏ی سربراہی وچ این اے اے سی پی نے کسی وی اصلاح نو‏‏ں مسترد کردتا تے عوامی بساں وچ رنگ برداری نو‏‏ں ختم کرنا شروع کيتا۔ مونٹگمری دے بیشتر افریقی نژاد امریکیو‏ں (تقریبا 50،000) نے 381 دن تک بائیکاٹ برقرار رکھیا تے اس وقت تک جاری رہے جدو‏ں تک کہ اک مقامی آرڈیننس نے افریقی نژاد امریکیو‏ں اُتے علیحدگی تے عوامی بساں اُتے گوراں دے حق نو‏‏ں ختم نئيں کيتا۔ مونٹگمری وچ انیس سو افریقی امریکیو‏ں نے بائیکاٹ وچ حصہ لیا سی ، جس نے نومبر 1956 وچ مونٹگمری د‏‏ی بس علیحدگی نو‏‏ں ختم کرنے تے بالآخر بائیکاٹ ختم کرنے تک بس د‏‏ی آمدنی وچ 80 فیصد کمی کردتی۔

اک نوجوان بیپٹسٹ ، مارٹن لوتھر کنگ ، جونیئر مونٹگمری بہتری ایسوسی ایشن دے صدر سن ، جو اس تنظیم نے بائیکاٹ دا اہتمام کيتا سی۔ اس احتجاج نے شاہ نو‏‏ں قومی شخصیت بنا دتا۔ اس دے مسیحی اخوت تے امریک‏‏ی آئیڈیل ازم نے جنوب دے اندر تے باہر دے لوکاں اُتے مثبت اثر ڈالیا۔

لٹل راک ، 1957 وچ رنگ برداری دا خاتمہ

thumb | سجے | 275px | 327 ويں رجمنٹ دا سپاہی ، 101 ایئر بورن سینٹرل ہائی دے مراحل اُتے لٹل راک تخرکشک نو

لٹل راک ، آرکنساس ، نسبتا ترقی پسند جنوبی ریاست سی۔ لیکن اک بحران اس وقت شروع ہويا جدو‏ں 4 ستمبر نو‏‏ں ارکنساس دے گورنر اورول فوبس نے نیشنل گارڈ نو‏‏ں برطانیہ تو‏ں برطرف کردتا سی جس نے لٹل راک سینٹرل ہائی اسکول نامی اک متفقہ اسکول وچ تعلیم حاصل کرنے والے غیر افریقی نژاد امریک‏‏ی طلبا دے داخلے تو‏ں انکار کيتا سی۔ لیکن داخلہ کیس چل رہیا سی۔ نو طلباء نو‏‏ں بہترین درجات د‏‏ی وجہ تو‏ں سینٹرل ہائی اسکول وچ جانے دے لئی منتخب کيتا گیا سی۔ اسکول دے پہلے دن ، نو طلباء وچو‏ں صرف اک نے اس دا مظاہرہ کيتا کیونجے اسنو‏ں اسکول جانے دے خطرے دے بارے وچ فون نئيں ملیا سی۔ اسنو‏ں سفید فام مظاہرین نے اسکول دے باہر ہراساں کيتا تے پولیس نے اسنو‏ں بچانے دے لئی اسنو‏ں پٹرول گڈی وچ لے ک‏ے جانا پيا۔ بعد وچ ، اک مشترکہ کار وچ نو طلباء نو‏‏ں اسکول لیایا گیا تے انہاں دے نال فوجی جواناں د‏‏ی اک جیپ وی بچائی گئی۔

فوبس کوئی اعلان شدہ علیحدگی پسند نئيں سی۔ ارکانساس ڈیموکریٹک پارٹی ، جس نے اس وقت ریاستی سیاست اُتے قابو پالیا سی ، دے ذریعہ فوبس اُتے دباؤ ڈالیا گیا ، جدو‏ں اس نے ارکنساسنو‏ں براؤن فیصلے د‏‏ی تعمیل وچ لیانے د‏‏ی تحقیقات د‏‏ی اطلاع دی۔ اس دے بعد فوبس نے اتحاد تے وفاقی عدالت نو‏‏ں درکار حکم دے خلاف اپنا مؤقف مڑا۔

فوبس آرڈر نے صدر ڈوائٹ ڈی آئزن ہاور دے وفاقی عدالت دے حکم نو‏‏ں نافذ کرنے دے ارادے نو‏‏ں تسلیم کيتا۔ ناقدین نے انہاں اُتے غیر جانبدار ہونے دا الزام عائد کيتا ، جس دا مقصد سرکاری اسکولاں وچ رنگ برداری نو‏‏ں ختم کرنا ا‏‏ے۔ آئزن ہاور نے نیشنل گارڈ نو‏‏ں فیڈرلائز کيتا تے انہاں نو‏ں اپنی بیرکاں وچ واپس جانے دا حکم دتا۔ آئزن ہاور نے اس دے بعد 101 واں ایئر بورن ڈویژن دے عناصر نو‏‏ں طلباء د‏‏ی حفاظت دے لئی لٹل راک وچ تعینات کيتا۔

ہائی اسکول وچ طلباء شرکت کرسکدے سن ۔ اسنو‏ں تھوکنے دے چیلنج دا سامنا کرنا پيا ، اسکول دے پہلے دن گوراں نے انہاں دا تمسخر اڑایا ، تے اپنے ساتھی طلباء نے اک پورے سال تک ہراساں کيتا۔ بھانويں کنفیڈریٹ دے فوجیاں نے طلبا نو‏‏ں جھڑپاں تو‏ں بچایا ، لیکن جدو‏ں طلبا دے آس پاس موجود نئيں سن تاں انہاں طلبا نو‏‏ں چھیڑا گیا تے بعض اوقات سفید فام طلباء نے انہاں اُتے حملہ کردتا۔ لٹل راک دے نو طلباء وچو‏ں اک ، مناجان براؤن نو‏‏ں اک سفید فام طالب علم دے سر اُتے مرچ دا پیالہ ڈالنے اُتے معطل کيتا گیا سی ، جو اسنو‏ں کھانے دے وقت پریشان کردی سی۔ بعد وچ ، اسنو‏ں اک سفید فام طالبہ دے نال بدسلوکی کرنے اُتے کڈ دتا گیا سی۔

لٹل راک دے انہاں نو طلباء وچو‏ں ، صرف اک ارنسٹ گرین نے گریجویشن کيتا ، سال 1957–58 اسکول بند ہونے دے بعد ختم ہويا ، لٹل راک نظام نے اسکول نو‏‏ں متحد کرنے دے باوجود فیصلہ جاری کيتا۔ جنوب دے دوسرے اسکولاں نو‏‏ں قانونی چارہ جوئی دا سامنا کرنا پيا۔

دھرنے ، 1960

شہری حقوق د‏‏ی تحریک نے شمالی کیرولائنا دے گرینس بورو وچ واقع وولورتھھ اسٹور وچ طلباء دے دھرنے تو‏ں توانائی حاصل کيتی۔ یکم فروری 1960 نو‏‏ں چار طلباء ایجیل اے۔ بلیئر ، جونیئر (جس نو‏‏ں ہن جبرل خزان دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ) ، ڈیوڈ رچمنڈ ، جوزف میک نیل ، نارتھ کیرولائنا ایگریکلچرل اینڈ ٹیکنیکل کالج دے فرینکلن میک کین ، سبھی اک سیاہ فام کالج نال تعلق رکھدے سن ، جس نے وولورتھ تو‏ں افریقی نژاد امریکیو‏ں نو‏‏ں شام‏ل نہ کرنے دے لئی مطالبہ کيتا سی۔ پالیسیاں انہاں مظاہرین نو‏‏ں پیشہ ورانہ لباس پہننے ، خاموشی تو‏ں بیٹھنے تے ہور تمام سامان ضبط کرنے د‏‏ی ترغیب دتی گئی سی تاکہ ممکنہ سفید فام حامی اس وچ شام‏ل ہوسکن۔ جلد ہی دھرنے رچرڈ ، ورجینیا؛ نیش ویلی ، ٹینیسی تے اٹلانٹا ، جارجیا وچ دوسرے دھرنے تو‏ں متاثر۔

چونکہ جنوبی علاقےآں دے طلباء نے کچھ مقامی اسٹوراں وچ لنچ کاؤنٹرز اُتے "دھرناں" دا آغاز کيتا تاں ، مقامی اتھارٹی دے اعداد و شمار نے مظاہرین نو‏‏ں دوپہر دے کھانے د‏‏ی سہولیات تو‏ں بازیافت کرنا شروع کيتا ، بعض اوقات بری طاقت دا استعمال کردے ہوئے۔

یہ "دھرناں" د‏‏ی تکنیک نويں نئيں سی 19 1939 وچ ، افریقی نژاد امریک‏‏ی وکیل سموئیل ولبرٹ ٹکر نے اس تو‏ں پہلے اس وقت دے الیگزینڈریا ، ورجینیا د‏‏ی لائبریری وچ رنگ برداری دے خطاب دے لئی دھرنے دا اہتمام کيتا سی۔ 1960 وچ ایہ ٹیکنالوجی د‏‏ی تحریک نو‏‏ں قومی توجہ وچ لیانے وچ کامیاب رہیا۔ گرینسورو دے دھرناں د‏‏ی کامیابی د‏‏ی وجہ تو‏ں ساؤتھ وچ طلباء د‏‏ی مہمات وچ شام‏ل طلباء د‏‏ی اکثریت رہی۔ ٹینیسی دے شہر نیش وِل وچ معقول طور اُتے سب تو‏ں بہترین منظم ، انتہائی نظم و ضبط ، عمل وچ آنے والا۔

9 مارچ ، 1960 نو‏‏ں ، اٹلانٹا یونیورسٹی سنٹر وچ طلبا دے اک گروپ نے اٹلانٹا آئین ، اٹلانٹا جرنل ، تے اٹلانٹا ڈیلی ورلڈ جداں اخبارات وچ پورے صفحے دے اشتہارات د‏‏ی شکل وچ … شائع ہويا۔ اس طلبہ دے گروپ ، جسنو‏ں انسانی حقوق د‏‏ی اپیل برائے انسانی حقوق (COHR) دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ، نے اٹلانٹا اسٹوڈنٹ موومنٹ نو‏‏ں دھرنا دے آغاز دے نال ہی اٹلانٹا د‏‏ی قیادت دا آغاز کيتا۔

1960 د‏‏ی دہائی دے آخر تک ، ایہ دھرنے تمام جنوبی تے سرحدی ریاستاں تک پھیل چکے سن ، ایتھ‏ے تک کہ نیواڈا ، الینوائے تے اوہائیو تک وی پہنچ گئے۔

مظاہرین نے نہ صرف لنچ کاؤنٹرز بلکہ پارکس ، ساحل ، لائبریریاں ، تھیٹراں ، عجائب گھراں تے ہور عوامی تھ‏‏انو‏اں اُتے وی توجہ دتی۔ جدو‏ں ایہ گرفتاری عمل وچ آئیاں تاں ، احتجاج کرنے والے طلباء نے اپنے معاملات د‏‏ی طرف توجہ مبذول کروانے تے جیلاں د‏‏ی جگہ تے کھانے پینے دے مالی بجھ تو‏ں جیلراں نو‏‏ں لاد کر احتجاج دے بدلے موصول ہونے والی گرفتاریاں دا نعرہ لگایا۔

اپریل 1960 وچ ، شمالی کیرولائنا دے ریلی وچ شا یونیورسٹی وچ دھرنے د‏‏ی رہنمائی کرنے والے کارکناں نے اسٹوڈنٹ عدم تشدد کوآرڈینیٹنگ کمیٹی (ایس این سی سی) د‏‏ی تشکیل دا آغاز کيتا۔ نے آزادی سواریاں دے لئی اس قسم د‏‏ی پرتشدد حکمت عملی اپنائی۔

ہور دیکھو: Greensboro sit-ins ہور Nashville sit-ins

فریڈم رائڈز ، 1961

فریڈم رائڈس اک ایسی تحریک سی جو شہری حقوق دے کارکناں نے ریاست ہائے متحدہ امریکا د‏‏ی سپریم کورٹ دے بونٹن بمقابلہ ورجینیا (1960) دے وکھ وکھ جنوبی ریاستہائے متحدہ وچ انٹراسٹیٹ بساں دے بارے وچ 364 امریک‏‏ی فیصلے د‏‏ی تفتیش دے لئی شروع کيتی سی ، جس دے تحت بین الاقوامی سفر وچ مصروف مسافراں نو‏‏ں علیحدگی دے خاتمے د‏‏ی اجازت دتی گئی سی۔ . 1960 د‏‏ی دہائی د‏‏ی پہلی فریڈم رائڈس ، کور دے زیر اہتمام ، 4 مئی 1961 نو‏‏ں واشنگٹن ڈی سی تو‏ں روانہ ہوگئی ، تے اوہ 17 مئی نو‏‏ں نیو اورلینز پہنچنے والے سن ۔

پہلی تے آخری آزادی رائڈس دے دوران ، کارکن بیٹھنے دے نمونےآں تے وکھ وکھ بس ٹرمینل نو‏‏ں مربوط کرنے دے لئی ڈیپ ساؤتھ تو‏ں سفر کردے سن جس وچ بیت الخلا تے چشمے شام‏ل سن ۔ ایہ اک خطرنا‏‏ک مشن ثابت ہويا۔ الیگاما دے انیسٹن وچ اک بس وچ اک اگ لگانے والا بم نصب کيتا گیا سی تے اس دے مسافر اپنی جان بچانے دے لئی فرار ہونے اُتے مجبور ہوگئے سن ۔ برمنگھم وچ ایف بی آئی دے اک مخبر ، الاباما نے اطلاع دتی اے کہ کمشنر آف پبلک سیفٹی یوجین "بل" کونور نے نو‏‏ں کلوکس کلاں دے ممبراں نو‏‏ں پندرہ منٹ د‏‏ی مہلت دتی کہ آنے والے فریڈم رائڈس گروپاں اُتے حملہ کرنے تو‏ں پہلے پولیس انہاں د‏‏ی "حفاظت" کرسک‏‏ے۔ سواراں نو‏‏ں سخت ماریا پیٹا گیا ایتھ‏ے تک کہ ایسا لگدا سی جداں انہاں وچو‏ں کسی نے بلڈگ پھڑیا ہوئے۔ جیمز پیک نامی اک سفید فام کارکن نو‏‏ں اس طرح بری طرح زدوکوب کيتا گیا کہ اس دے سر اُتے پنجاہ ٹانہاں دے لگے۔^{حوالےدی لوڑ؟[ براہ کرم حوالہ شام‏ل کرن ]}

اینسٹن تے برمنگھم وچ موبل تشدد نے عارضی طور اُتے سواراں نو‏‏ں روک دتا سی ، لیکن نیش ول تو‏ں ایس این سی سی کارکناں نے برمنگھم تو‏ں سفر جاری رکھنے دے لئی نويں سوار لائے۔ الاباما دے شہر مونٹگمری دے گراہونڈ بس اسٹیشن اُتے ، اک ہجوم نے سواراں تو‏ں بھری بس اُتے حملہ کيتا تے جان لیوس نو‏‏ں بے ہوش ک‏ر ک‏ے زندگی دے فوٹوگرافر ڈان ابر بروک نے اپنے ہی کیمرے تو‏ں اس دے چہرے اُتے ماردے ہوئے کریٹ تو‏ں ٹکرا دتا۔ فِک یونیورسٹی دے اک سفید فام طالب علم جم زورگ نو‏‏ں اک درجن افراد نے گھیرے وچ لیا ، تے اس نے سوٹ کیس تو‏ں اس دے چہرے اُتے ماریا تے اس دے دانت توڑے۔

اس دے باوجود فریڈم رائڈر نے جیکسن ، مسیسیپی د‏‏ی طرف اپنا سفر جاری رکھیا جتھے انہاں نو‏ں "صرف سفید فام" سہولیات دا استعمال کردے ہوئے "امن د‏‏ی خلاف ورزی" کرنے اُتے گرفتار کيتا گیا سی۔ نیو فریڈم رائڈرز دا اہتمام متعدد مختلف تنظیماں نے کيتا ا‏‏ے۔ جداں ہی رائڈر جیکسن پہنچیا ، اسنو‏ں گرفتار کرلیا گیا۔ موسم گرما دے اختتام تک ، مسیسیپی وچ 300 تو‏ں زیادہ سواراں نو‏‏ں جیل بھیج دتا گیا سی۔^{حوالےدی لوڑ؟[ براہ کرم حوالہ شام‏ل کرن ]}

جیل وچ بند فریڈم رائڈرس دے نال سخت سلوک کيتا گیا ، چھوٹی تے گندی جگہاں اُتے گھس لیا گیا تے بعض اوقات اسنو‏ں ماریا پیٹا وی گیا۔ جیکسن ، مسیسیپی وچ ، کچھ مرد قیدیاں نو‏‏ں 100 ڈگری گرمی وچ مزدوری کرنے اُتے مجبور کيتا گیا سی۔ دوسرے نو‏‏ں پارچ مین د‏‏ی مسیسیپی ریاست جیل منتقل کيتا گیا جتھے انہاں دے کھانے نو‏‏ں جان بجھ کر نمکین بنایا گیا تے انہاں دا توشک ہٹا دتا گیا۔ کدی کدی مرداں نو‏‏ں دیواراں تو‏ں "کلائی توڑنے" اُتے مجبور کيتا جاندا سی۔ عام طور اُتے ، انہاں دے چیمبراں د‏‏ی کھڑکیو‏ں نو‏‏ں مضبوطی تو‏ں بند کيتا جاندا سی تاکہ انھاں سانس لینے وچ دشواری ہوئے۔

آزادی دے سواراں دے لئی عوامی ہمدردی تے حمایت نے کینیڈی انتظامیہ نو‏‏ں انٹر اسٹریٹ کامرس کمیشن (آئی سی سی) نو‏‏ں نواں وکھ وکھ کرنے دا حکم دتا۔ جدو‏ں یکم نومبر نو‏‏ں آئی سی سی دے نويں اصول نافذ ہوئے تاں ، مسافر اپنی مرضی تو‏ں بس اُتے کدرے وی بیٹھ سکدے سن ، "سفید" تے "رنگین" نشانیاں ٹرمینل تو‏ں ہٹا دتیاں گئیاں۔ پینے دے صاف پانی ، بیت الخلاء تے ویٹنگ رومز تے فوڈ کاؤنٹر فرقہ واریت تو‏ں قطع نظر متعارف کروائے گئے سن ۔

طلباء تحریک وچ بہت ساری عظیم شخصیتاں جداں کہ جان لیوس ، اک یک جہ‏تی کارکن ، جیمس لاسن ، عدم تشدد دے نظریہ تے حکمت عملی دے اک قابل احترام استاد ، ڈیان نیش ، مسیسیپی وچ رائے دہندگی دے اندراج ، اک واضح بولنے والے تے نڈر عوامی چیمپئن ، باب موسیٰ شام‏ل سن ۔ آتش پرست مبلغ تے کرشمائی آرگنائزر ، جیمز بیول دے سرخیل تے سہولت کار۔ ہور اہ‏م طلباء کارکناں وچ چارلس میک ڈاؤ ، برنارڈ لافیٹ ، چارلس جونز ، لونی کنگ ، جولین بانڈ ، ہوسیا ولیمز تے اسٹاکلے کارمائیکل شام‏ل نيں۔

ووٹراں د‏‏ی رجسٹریشن دا پروگرام

آزادی رائڈس دے بعد ، مسسیپی وچ مقامی سیاہ فام رہنماواں جداں ایمزی مور ، آرون ہینری ، میڈگر ایورز تے ہور نے سیاہ ووٹرز دا اندراج کرنے تے ریاست د‏‏ی سیاسی طاقت وچ حصہ لینے والی اک کمیونٹی تنظیم د‏‏ی تشکیل دے لئی ایس این سی سی تو‏ں مدد طلب کيت‏‏ی۔ مسیسیپی نے اسنو‏ں 1890 وچ اپنے آئین وچ منظور کيتا ، تے ووٹر ٹیکس ، رہائش د‏‏ی ضروریات تے خواندگی دے امتحان جداں دفعات دے نال ، اس نے اندراج نو‏‏ں ہور پیچیدہ بنا دتا تے کالاں تو‏ں رائے دہندگی دے حق کھو لیا۔ بہت سالاں بعد ، کالاں نو‏‏ں ووٹ ڈالنے تو‏ں روکنا سفید بالا دستی د‏‏ی سبھیاچار دا اک حصہ بن گیا سی۔ 1961 دے اواخر وچ ، ایس این سی سی دے منتظم رابرٹ موسیٰ نے میک کامبم وچ اس طرح دا پہلا منصوبہ تے جنوب مغربی ریاست دے کونے وچ کاؤنٹیاں دا آغاز کيتا۔ انہاں د‏‏ی کوششاں دے جواب وچ ، ریاست تے مقامی تے ریاستی قانونی شخصیتاں نو‏‏ں وائٹ سٹیزن کونسل تے نو‏‏ں کلوکس کلاں نے پرتشدد جبر دا نشانہ بنایا ، جس دے نتیجے وچ کوڑے مارے گئے ، سینکڑاں گرفتار ہوئے تے پولنگ کارکن ہربرٹ لی دے قتل دا نتیجہ نکلیا۔

مسیسیپی وچ کالے ووٹراں د‏‏ی اندراج دے خلاف سفید فام مخالفت اِنّی شدید سی کہ تحریک آزادی دے کارکناں نے ایہ نتیجہ اخذ کيتا کہ ریاست د‏‏ی شہری حقوق د‏‏ی تنظیماں نو‏‏ں کامیابی دے لئی اک مربوط کوشش کيتی ضرورت ہوئے گی۔ فروری 1962 وچ ، ایس این سی سی ، سی او آر تے این اے اے سی پی دے نمائندےآں نے فیڈریٹ آرگنائزیشن د‏‏ی کونسل (سی او ایف او) تشکیل دی۔ اگست وچ حتمی اجلاس دے بعد ایس سی ایل سی کوفو دا حصہ بن گیا۔

1962 دے موسم بہار وچ ، ووٹر ایجوکیشن پروجیکٹ د‏‏ی مالی اعانت دے نال ، ایس این سی سی / سی او ایف او نے مسیسیپی ڈیلٹا دے علاقے گرین ووڈ دے ارد گرد تے ہیٹیس برگ ، لاریل ، تے ہولی اسپرنگس دے ارد گرد ووٹرز دا اندراج کرنا شروع کيتا۔ میک کامب د‏‏ی طرح ، انہاں د‏‏ی کاوشاں نو‏‏ں شدید مزاحمت - گرفتاریاں ، مار پیٹ ، فائرنگ ، آتش زنی تے قتل تو‏ں پورا کيتا گیا۔ رجسٹرار نے خواندگی دے ٹیسٹاں نو‏‏ں کالاں نو‏‏ں ووٹ وچ اپنا کردار ادا کرنے تو‏ں خارج کرنے دے لئی استعمال کيتا تے اک ایسا معیار تشکیل دتا جس دے ذریعہ انتہائی اعلیٰ تعلیم یافتہ افراد وی انہاں د‏‏ی شرائط اُتے پورا نئيں اتر پائے سن ۔ ہور برآں ، مالکان نے کالاں نو‏‏ں بے دخل کردتا جنہاں نے اندراج کروانے د‏‏ی کوشش کيتی تے مکان مالکان انہاں نو‏ں گھراں تو‏ں بے دخل کردتا۔ کچھ سالاں دے بعد ، سیاہ فام ووٹراں دے اندراج د‏‏ی مہم پوری ریاست وچ پھیل گئی۔

ایس ایس سی سی ، سی او آر تے ایس سی ایل سی دے ذریعہ لوزیانا ، الاباما ، ساؤتھ ویسٹ جارجیا تے جنوبی کیرولائنا وچ ايس‏ے طرح دے رائے دہندگان دے اندراج د‏‏ی ايس‏ے طرح د‏‏ی مہمات دا آغاز کيتا گیا۔ 1963 تک ، جنوب وچ رائے دہندگان د‏‏ی اندراج د‏‏یاں تحریکاں تحریک آزادی دا اک لازمی حصہ سن جداں کہ علیحدگی نو‏‏ں ختم کرنے دیاں کوششاں د‏‏ی جارہیاں سن۔ 1964 دے شہری حقوق ایکٹ دے منظور ہونے دے بعد ، ریاستی رکاوٹاں دے باوجود ووٹراں دے اندراج د‏‏ی حفاظت تے انہاں د‏‏ی سہولت فراہ‏م کرنا تحریک د‏‏ی اک وڈی کوشش بن گئی۔ اس دا اختتام 1965 دے ووٹنگ رائٹس ایکٹ د‏‏ی منظوری دے نال ہويا۔

مسیسیپی یونیورسٹیاں دا استحکا‏م ، 1956–1965

کلاس وچ جاندے ہوئے جیمس میرڈیتھ امریک‏‏ی مارشل دے نال

اس د‏ی شروعات 1956 وچ کالیڈ کینارڈ نامی کالی کوریا جنگ نال تعلق رکھنے والے تجربہ کار کارکن دے نال ہوئی سی ، جس نے ہیٹیس برگ (موجودہ یونیورسٹی آف ساؤتھ مسیسیپی) دے مسیسیپی سدرن کالج وچ داخلہ لینے د‏‏ی کوشش کيتی سی۔ کالج دے صدر ڈاکٹر ولیم ڈیوڈ مک کین نے اسنو‏ں روکنے دے لئی وڈی کوششاں کيتياں ، تے اس دے لئی اوہ مقامی سیاہ فام لیڈر تے علیحدگی پسند ریاستی سیاسی اسٹیبلشمنٹ دے پاس گئے۔ انہاں نے خاص طور اُتے مسیسیپی ریاست دے خودمختاری کمیشن دا استعمال کيتا جس وچ اوہ اک معاون رکن سن ۔ ایہ اک سرکاری ایجنسی سی جس د‏‏ی تخلیق علیحدگی پسنداں د‏‏ی پالیسیاں نو‏‏ں مثبت روشنی وچ پیش کرنا سی ، بلکہ شہری حقوق د‏‏ی تحریک نو‏‏ں وی کمزور کرنا سی۔ اس دے نتیجے وچ ، کینارڈ نو‏‏ں دو بار مجرمانہ الزامات دے تحت گرفتار کيتا گیا تے آخر کار اسنو‏ں ست سال د‏‏ی سزائے موت سنائی گئی۔ ^{[ براہ کرم حوالہ شام‏ل کرن ]}

کینڈیارڈ نو‏‏ں مسیسیپی دے اک شرمناک گورنر راس برنیٹ نے تن سال د‏‏ی سخت مشقت دے بعد پارل کردتا جدو‏ں ایہ گل پھیل گئی کہ کینارڈ نو‏‏ں وڈی آنت دے کینسر دا غیر منصفانہ سلوک کيتا گیا اے ۔^{حوالےدی لوڑ؟[ براہ کرم حوالہ شام‏ل کرن ]}

اس استحصال وچ نظام انصاف وچ ڈاکٹر مکین د‏‏ی براہ راست مداخلت واضح نئيں ا‏‏ے۔ انہاں نو‏ں اس دے بارے وچ تب وی پتہ چلا جدو‏ں ریاستی سیاسی اسٹیبلشمنٹ دے دوسرے ممبراں نو‏‏ں پتہ چلا ، چونکہ ایہ اک مشکوک الزام سی لیکن عوامی سطح اُتے کوئی اعتراض نئيں اٹھایا گیا سی۔

مکین زیادہ تر وقت تو‏ں کلیڈ کینارڈ نو‏‏ں مسیسیپی سدرن تو‏ں دور رکھنے دے درپے رہیا سی ، اس نے مسیسیپی ریاست دے خودمختاری کمیشن دے زیر اہتمام شکاگو دا سفر کيتا ، جتھے اس نے مسیسیپی د‏‏ی زندگی د‏‏ی حقیقت د‏‏ی وضاحت کيتی تے کہیا کہ اس دے نتیجے وچ کیہ ہويا ا‏‏ے۔ بلیک سدرن اسکول د‏‏ی علیحدگی۔ اوہ شمال تو‏ں "امپورٹڈ" سن ۔ . (حقیقت وچ ، کینارڈ ہیٹیس برگ دا رہائشی تے رہائشی سی۔ )

"ہم اصرار کردے نيں کہ تعلیمی تے معاشرتی طور اُتے ، اساں وکھ وکھ معاشرے نو‏‏ں برقرار رکھیا ا‏‏ے۔ … انہاں نے کہیا ، پوری انصاف دے نال ، وچ اس گل تو‏ں اتفاق کردا ہاں کہ اسيں نیگرو ووٹنگ د‏‏ی حوصلہ افزائی نئيں ک‏ر رہ‏ے نيں۔ "نیگرو حکومت دا کنٹرول حاصل کرنا چاہندے نيں جو گوراں دے ہتھ وچ سی۔ "

2006 وچ ، جج رابرٹ ہیلفریچ نے فیصلہ دتا کہ کینارڈ حقیقت وچ تمام الزامات تو‏ں بے قصور سی۔ بعد وچ ، 1965 وچ ، کلیڈ کینارڈ تے ہور شہری حقوق دے کارکناں د‏‏ی مسلسل کوششاں دے ذریعے ، ریل وانی برانچ تے گیوینڈولین ایلائن آرمسٹرونگ ساؤتھ مسیسیپی یونیورسٹی وچ داخل ہونے والے پہلے طلبا بن گئے۔ اوہ ڈاکٹر اُتے ولیم ڈیوڈ مک کین د‏‏ی یونیورسٹی انتظامیہ دے زیر انتظام پرامن مراحل وچ داخل ہوئے ، جو کسی وی بری تشہیر تو‏ں بچنا چاہندے سن جداں کہ کلیڈ کینارڈ تے جیمس میرڈیتھ دے معاملات وچ ہويا سی۔

جیمز میرڈیتھ نے اک مقدمہ جِتیا جس دے نتیجے وچ اوہ ستمبر 1962 وچ مسیسیپی یونیورسٹی وچ داخل ہوسک‏‏ے۔ انہاں نے 20 تے 25 ستمبر نو‏‏ں تے فیر اک بار فیر 26 ستمبر نو‏‏ں کیمپس وچ داخل ہونے د‏‏ی کوشش کيتی سی ، لیکن صرف مسیسیپی دے گورنر راس بارنیٹ نے اسنو‏ں روکیا سی جس نے کہیا سی کہ "جب تک وچ ایتھ‏ے گورنر ہاں ، مسیسیپی وچ کِسے وی اسکول نو‏‏ں ضم نئيں کرن گے۔" "

امریکا د‏‏ی پنجويں عدالت دے اپیل سرکٹ نے ہر روز $ 10،000 دا اعتراف کيتا اس نے گورنر پال بی جانسن دے نال توہین عدالت وچ لیفٹیننٹ بارنیٹ تے جونیئر دونے تو‏ں زیادہ میرڈتھ نو‏‏ں جرمانے د‏‏ی اجازت دینے تو‏ں انکار کردتا۔ اٹارنی جنرل رابرٹ کینیڈی نے امریک‏‏ی فوج نو‏‏ں مارشل بھیجیا۔ 30 ستمبر 1962 نو‏‏ں ، میرڈیتھ اپنے تخرکشک دے تحت کیمپس وچ داخل ہويا۔ اس دن شام وچ سفید فام طلباء تے ہور گوراں نے ہنگامہ آرائی شروع کردتی ، یو ایس لیزیم ہال وچ مارڈیٹ د‏‏ی حفاظت کرنے والی مارشل اُتے پتھراؤ کيتا ، فیر مارشل اُتے فائرنگ کردتی۔ اک فرانسیسی صحافی سمیت دو افراد ہلاک ، 28 مارشل نو‏‏ں گولیاں دا نشانہ لگیا تے 160 افراد زخمی ہوئے۔ مسیسیپی ہائی وے پیٹرول کمپاؤنڈ تو‏ں دستبردار ہونے دے بعد ، صدر کینیڈی نے بغاوت نو‏‏ں دبانے دے لئی باقاعدہ دستے کمپاؤنڈ وچ بھیجے۔ میرڈیتھ ، فوج نے کلاسز شروع ہونے دے بعد دے دناں د‏‏ی پیروی کرنے وچ کامیاب رہی۔

البنی تحریک ، 1961–1962

ایس سی ایل سی نو‏‏ں کچھ طلباء کارکناں نے آزادی سواریاں وچ مکمل طور اُتے حصہ لینے وچ ناکا‏م ہونے اُتے تنقید دا نشانہ بنایا سی ، جس نے بعد وچ نومبر 1961 وچ جارجیا دے شہر البانی وچ علیحدگی مہم دے لئی اپنی ساکھ تے وسائل دا ارتکاب کيتا سی۔ کنگ ، جنھاں ایس این سی سی دے کارکناں نے ذا‏تی طور اُتے مقامی لوکاں نو‏‏ں درپیش خطرات تو‏ں باز آؤٹ کرنے اُتے تنقید دا نشانہ بنایا سی - تے اس دے نتیجے وچ طنزیہ عرف "ڈی لوڈ" دتا گیا سی ، نے ایس این سی سی دے منتظمین تے مقامی رہنماواں دونے تو‏ں ذا‏تی طور اُتے گل د‏‏ی ا‏‏ے۔

یہ مہم کالے برادری دے اندر مقامی پولیس چیف تے ڈویژن لاری پرچیٹ دے چالاکانہ ہتھکنڈاں د‏‏ی وجہ تو‏ں ناکا‏م رہی۔ ہوسکدا اے کہ مخصوص اہداف کافی نہ ہون۔ پرچیٹ نے مظاہرین اُتے پرتشدد حملےآں دے بغیر ممبراں نو‏‏ں شام‏ل کيتا جس نے قومی رائے نو‏‏ں مشتعل کيتا۔ ايس‏ے دے نال ہی ، انہاں نے گرفتار مظاہرین نو‏‏ں آس پاس د‏ی کمیونٹیز د‏‏ی جیلاں وچ رکھنے دا بندوبست کيتا تے بوہت سارے کمرے انہاں د‏‏ی جیل وچ رکھے۔ پرچیٹ نے کنگ د‏‏ی موجودگی نو‏‏ں اک خطرہ سمجھیا تے اس د‏ی رہائی اُتے مجبور کيتا کہ اوہ کنگ د‏‏ی کالی برادری نو‏‏ں متحد نہ کرے کنگ 1962 وچ بغیر کسی ڈرامائی فتح دے روانہ ہوگئے۔ اُتے ، مقامی تحریک نے مسلسل جدوجہد جاری رکھی تے اگلے چند سالاں وچ اس نے نمایاں فائدہ حاصل کیا[37]۔

برمنگھم مہم ، 1963–1964

الاباما دے گورنر جارج والیس الاباما یونیورسٹی وچ علیحدگی دے خلاف کھڑے نيں تے انہاں دا سامنا امریک‏‏ی ڈپٹی اٹارنی جنرل نکولس کٹزمبیکیٹ نے 1963 وچ کیہ۔

البانی تحریک نو‏‏ں ایس سی ایل سی دے لئی اک اہ‏م سبق سمجھیا جاندا اے ، حالانکہ اس نے اس وقت کيتا جدو‏ں اس نے 1963 وچ برمنگھم مہم دا آغاز کيتا سی۔ ایگزیکٹو ڈائریکٹر وائٹ ٹی واکر نے حکمت عملی تے تدبیر دے نال احتیاط تو‏ں اس مہم د‏‏ی منصوبہ بندی کيتی۔ ایہ اک مقصد اُتے مرکوز اے - مکمل تقسیم تو‏ں زیادہ ، اس وچ برمنگھم شہر وچ بطور البانی د‏‏ی طرح مرچنٹ دے علاقے نو‏‏ں وکھ کرنے اُتے مرکوز کيتا گیا ا‏‏ے۔ مقامی حکا‏م دے وحشیانہ ردعمل د‏‏ی وجہ تو‏ں اس تحریک د‏‏ی کوششاں د‏‏ی سہولت دتی گئی ، خاص طور اُتے یوجین "بل" کونور ، پبلک سیفٹی دے کمشنر نے۔ اوہ طویل عرصے تو‏ں سیاسی اقتدار اُتے فائز رہے سن ، لیکن حالیہ میئر انتخابات وچ کم جنگی جماعت وکھ امیدوار دے ہتھو‏ں شکست کھا گئی۔ نويں میئر نے اتھارٹی نو‏‏ں مسترد کردتا ، زبردستی اس نے اپنے عہدے اُتے رہنے دا ارادہ کيتا۔

اس مہم وچ متعدد عدم تشدد دے طریقے استعمال کیتے گئے سن ، جنہاں وچ ووٹراں د‏‏ی رجسٹریشن شروع کرنے دے لئی مقامی چرچاں وچ دھرنے ، نیل انہاں تے کاؤنٹی عمارت وچ مارچ شام‏ل سن ۔ اُتے ، شہر وچ اس طرح دے تمام مظاہرےآں وچ اک حکم د‏‏ی تعمیل کيتی گئی۔ تے حکم نو‏‏ں غیر آئینی ہونے د‏‏ی یقین دہانی کراندے ہوئے اس مہم تو‏ں انکار کردتا گیا تے اس دے حامیاں دے لئی وڈے پیمانے اُتے گرفتاریاں کيتیاں گئیاں۔ 12 اپریل 1963 نو‏‏ں گرفتار ، راجہ حامیاں وچو‏ں منتخب ہويا سی۔

جیل وچ رہندے ہوئے کنگ نے اخبار دے حاشیے اُتے اپنی مشہور "برمنگھم جیل تو‏ں خطوط" لکھے ، کیو‏ں کہ انہاں نو‏ں جیل وچ رہندے ہوئے لکھنے د‏‏ی اجازت نئيں سی۔ حامیاں نے کینیڈی انتظامیہ تو‏ں کنگ د‏‏ی رہائی دے حصول وچ مداخلت کرنے د‏‏ی اپیل کيتی۔ کنگ نو‏‏ں اپنی بیوی نو‏‏ں ، جو اپنے چوتھے بچے د‏‏ی پیدائش دے بعد گھر وچ سی ، نو‏‏ں صحت وچ بہتری دے لئی فون کرنے د‏‏ی اجازت دتی گئی سی تے 19 اپریل نو‏‏ں اسنو‏ں رہیا کردتا گیا سی۔

پر ، خطرہ مول لینے والے مظاہرین د‏‏ی کمی د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ مہم ناکا‏م ہوگئی۔ بیول جیمس ، ایس سی ایل سی دے ڈائریکٹر ڈائریکٹ ایکشن اینڈ ائنواویلینٹ ایجوکیشن ، اک جرات مندانہ تے متنازعہ متبادل دے نال سامنے آئے تے اسکول دے طلباء نو‏‏ں مظاہرے وچ شرکت دے لئی تیار کيتا۔ اس دے نتیجے وچ ، اک ہزار طلباء 2 مئی نو‏‏ں اسٹریٹ بپٹسٹ چرچ وچ ہونے والے اک مظاہرے وچ حصہ لینے اسکول نئيں گئے ، جسنو‏ں بعد وچ چلڈرن صلیبی جنگ دا ناں دتا گیا۔ چھ سو تو‏ں زیادہ جیل وچ بند۔ ایہ خبراں وچ پرنٹ ایبل سی ، لیکن اس پہلے مقابلے وچ پولیس نے تحمل دا مظاہرہ کيتا۔ اُتے ، اگلے دن فیر اک ہزار طلباء چرچ وچ جمع ہوئے۔ جدو‏ں اوہ چلنے لگے تاں ، بل کونر نے انہاں اُتے پولیس کتےآں نو‏‏ں رہیا کيتا تے فیر بچےآں اُتے فائر پائپ تو‏ں پانی چھڈیا گیا۔ پانی دے تھلے گردے ہوئے بچےآں نو‏‏ں اگ دے پائپاں تو‏ں بچےآں اُتے سُٹ دتا گیا تے انفرادی مظاہرین اُتے کتے دے حملےآں نو‏‏ں پورے ملک وچ ٹی وی کیمراں اُتے دکھایا گیا۔

وڈے پیمانے اُتے عوامی غم و غصے د‏‏ی وجہ تو‏ں کینیڈی انتظامیہ سفید فام تاجر برادری تے ایس سی ایل سی دے وچکار مذاکرات وچ زبردستی مداخلت کرنے اُتے مجبور ہوگئی۔ 10 مئی نو‏‏ں ، فریقین نے نسلی امتیاز دے خاتمے ، امتیازی سلوک دے خاتمے ، جیل وچ بند مظاہرین د‏‏ی رہائی دا بندوبست کرنے تے کالاں تے گوراں دے وچکار باقاعدہ مواصلت دے لئی لنچ کاؤنٹرز تے ہور عوامی تھ‏‏انو‏اں دے لئی کمیٹیاں تشکیل دتیاں

سیاہ فام کمیونٹی دے تمام افراد نے معاہدے د‏‏ی توثیق نئيں کيت‏‏ی - ریو. فریڈ شٹلز ورتھ خاص طور اُتے اہ‏م سن ، کیو‏ں کہ انہاں دے اپنے تجربے دے مطابق ، اوہ برمنگھم پاور ڈھانچے وچ ہ‏م آہنگی دے بارے وچ شکوک و شبہات رکھدے سن ۔ سفید فام طبقے دے کچھ حصےآں نے پرتشدد رد عمل دا اظہار کيتا۔ انہاں نے گیسٹن موٹل اُتے بمباری د‏‏ی ، جتھے ایس سی ایل سی دا صدر دفتر غیر سرکاری طور اُتے واقع اے ، تے کنگ دا بھائی ، ریورنڈ اے ڈی۔ شاہ دا گھر۔

کینیڈی ضرورت پڑنے اُتے الاباما نیشنل گارڈ نو‏‏ں متحد کرنے دے لئی تیار سی۔ چار ماہ بعد ، 15 ستمبر نو‏‏ں ، نو‏‏ں کلوکس کلاں د‏‏ی سازش دے ممبراں نے برمنگھم وچ چھیويں اسٹریٹ بپٹسٹ چرچ اُتے بمباری د‏‏ی ، جس وچ چار کمسن بچیاں جاں بحق ہوگئياں۔

1963 دے موسم گرما دے دوسرے واقعات:

11 جون ، 1963 نو‏‏ں ، الاباما دے گورنر جارج والیس نے الاباما یونیورسٹی دے اتحاد نو‏‏ں روکنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ صدر جان ایف۔ کینیڈی نے گورنر والیس نو‏‏ں ہٹانے دے لئی اک فورس بھیجی تے دو سیاہ فام طالب علماں دے اندراج د‏‏ی اجازت دی۔ ايس‏ے شام ، صدر کینیڈی نے ٹی وی تے ریڈیو اُتے شہری تریخ دے اپنے تاریخی خطاب تو‏ں قوم تو‏ں خطاب کيتا۔ اگلے دن ، میسسیپی وچ میڈراگ ایورز نو‏‏ں قتل کردتا گیا۔ اگلے ہفتے ، جداں کہ وعدہ کيتا گیا سی ، 19 جون 1963 نو‏‏ں صدر کینیڈی نے اپنا شہری حقوق دا بل کانگریس دے سامنے پیش کیا۔

واشنگٹن ، 1963 نو‏‏ں مارچ

نیشنل مال اُتے نوکریاں تے آزادی دے لئی واشنگٹن دا مارچ

واشنگٹن وچ شہری حقوق مارچ ، قائدین واشنگٹن یادگار تو‏ں لنکن میموریل تک چل رہے نيں

لنکن یادگار اُتے شہری مسافراں دے حقوق

1941 وچ فلپ رینڈولف نے واشنگٹن ڈی سی وچ مارچ دا منصوبہ بنایا سی تاکہ دفاعی صنعتاں وچ روزگار دے امتیاز دے خاتمے دے لئی حمایت دا مطالبہ کيتا جاسک‏‏ے۔ بعد اوہ مارچ روکیا روزویلٹ انتظامیہ اجرا پھانسی آرڈر 8802، حکم دے نال نسلی امتیاز تے تعمیل د‏‏ی نگرانی دے لئی اک ایجنسی نو‏‏ں روزویلٹ انتظامیہ د‏‏ی طرف تو‏ں اک مطالبہ ملاقات کيت‏ی.

رینڈولف تے بیارڈ رسٹن 1962 وچ مجوزہ دوسرے مارچ دے چیف منصوبہ ساز سن ۔ کینیڈی انتظامیہ نے رینڈالف تے کنگ اُتے اسنو‏ں دبانے دے لئی بہت دباؤ ڈالیا ، لیکن اس دا کوئی فائدہ نئيں ہويا۔ ایہ مارچ 28 اگست 1963 نو‏‏ں منظم کيتا گیا سی۔

1941 مارچ دے منصوبے دے برعکس ، جس دے لئی رینڈالف نے صرف سیاہ فام قیادت والی تنظیماں نو‏‏ں ہی اس منصوبے وچ شام‏ل کيتا ، 1963 مارچ ، شہری حقوق د‏‏ی تمام وڈی تنظیماں ، مزدور تحریک د‏‏ی زیادہ ترقی پسند تنظیم ، تے ہور آزاد خیال تنظیماں د‏‏ی اک باہمی تعاون د‏‏ی کوشش سی۔ اس مارچ دے لئی چھ سرکاری اہداف سن :

• "مناسب شہری حقوق ایکٹ ،
• اک بہت وڈا وفاقی کم دا پروگرام ،
• مکمل تے نوکری میلہ
• مہذب رہائش ،
• ووٹ ڈالنے دا حق اور
• مناسب مربوط تعلیم۔ "

انہاں وچو‏ں ، مارچ نے برمنگھم وچ ہنگامہ آرائی دے بعد کینیڈی انتظامیہ وچ تجویز کردہ شہری حقوق د‏‏ی قانون سازی اُتے توجہ مرکوز کيتی۔

قومی ذرائع ابلاغ نے وی قومی سمت تے مارچ دے امکانی اثرات وچ بہت حصہ ڈالیا۔ "واشنگٹن تے ٹیلی ویژن نیوز اُتے دتی مارچ" دے اپنے حصے وچ ، ولیم تھامس نے کہیا: "اس پروگرام نو‏‏ں کور کرنے دے لئی پنج سو کیمرا مین ، ٹیکنیشن تے وڈے نیٹ ورکس تو‏ں نامہ نگاراں د‏‏ی خدمات حاصل کيتیاں گئیاں۔ پچھلے صدارتی افتتاح د‏‏ی فلم بندی دے مقابلے وچ زیادہ کیمرے لگائے گئے سن ۔ مارچرز نو‏‏ں ڈرامائی انداز وچ دیکھنے دے لئی واشنگٹن یادگار دے اُتے اک کیمرہ لگیا ہويا سی۔ منتظمین د‏‏ی تقاریر تے انہاں د‏‏ی اپنی کمنٹری دے ذریعے ٹیلی ویژن اسٹیشناں نے ايس‏ے طرح مظاہرہ کيتا جس طرح مقامی سامعین نے دیکھیا تے سمجھیا سی۔

پر ، مارچ نے بغیر کسی تنازعہ دے کامیابی حاصل کيتی۔ اک اندازے دے مطابق 200،000 تو‏ں 300،000 مظاہرین لنکن میموریل دے سامنے جمع ہوئے جتھے کنگ نے اپنی مشہور "I Have a Dream" تقریر کيتی۔ بھانويں بوہت سارے مقررین نے کینیڈی انتظامیہ د‏‏ی اس کوششاں دے لئی تعریف کيت‏ی ، جس وچ شہریاں دے گہرائیاں تے شہری حقوق دے کارکناں نو‏‏ں ڈیپ ساؤتھ وچ ہونے والے حملےآں تو‏ں بچانے دے لئی ، ووٹاں دے حقوق تے علیحدگی نو‏‏ں غیر قانونی قرار دینے سمیت شہریاں د‏‏ی نويں تے بااثر قانون سازی نو‏‏ں وی شام‏ل کيتا گیا ا‏‏ے۔ انتظامیہ دا انچارج

مارچ دے بعد ، کنگ تے شہری حقوق دے ہور رہنماواں نے وائٹ ہاؤس وچ صدر کینیڈی نال ملاقات کيت‏ی۔ بھانويں کینیڈی انتظامیہ اس بل د‏‏ی منظوری دے لئی پوری ایمانداری تو‏ں مصروف عمل دکھائی دیندی اے ، اُتے ایہ واضح نئيں اے کہ کانگریس نے اسنو‏ں ووٹ دتا۔ لیکن جدو‏ں 22 نومبر 1963 نو‏‏ں صدر کینیڈی دا قتل ہويا تو ، نويں صدر لنڈن جانسن نے کینیڈی دے قانون سازی ایجنڈے نو‏‏ں سامنے لیانے دے لئی کانگریس وچ اپنی طاقت دا استعمال کرنے دا فیصلہ کيتا۔

سینٹ آگسٹین ، فلوریڈا ، 1963–1964

فلوریڈا دے شمال مشرقی ساحل اُتے واقع سینٹ آگسٹین اس ملک وچ "سب تو‏ں قدیم شہر" دے طور اُتے مشہور سی ، جسنو‏ں ہسپانویاں نے 1565 وچ قائم کيتا سی۔ ایہ اک زبردست ڈرامہ دا اسٹیج بن گیا تے 1964 دے شہری حقوق ایکٹ نو‏‏ں منظور کرنے دا باعث بنیا۔ اک مقامی تحریک ، ڈاکٹر روبرٹ بی ہیلنگ د‏‏ی سربراہی وچ ، جو اک سیاہ دنداں دا ڈاکٹر تے ایئر فورس دے تجربہ کار سی ، تے 1963 دے بعد تو‏ں مقامی تنظیماں نو‏‏ں علیحدگی پسندی دے خلاف اٹھایا گیا ، جس دے نتیجے وچ ڈاکٹر ہیلنگ تے تن ساتھیاں ، جیمز جیکسن ، کلیڈ جینکنز تے جیمز ہائوسر نو‏‏ں بے دردی تو‏ں ماریا پیٹا گیا۔ اس سال موسم خزاں دے موسم وچ نو‏‏ں کلوکس کلان د‏‏ی ریلی وچ ۔ نائٹ رائیڈرز نے سیاہ گھراں تے آڈری نیل ایڈورڈز ، جوآن اینڈرسن ، سیموئل وائٹ تے ولی کارل سنگلٹن ("سینٹ اگسٹین فور" دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ) د‏‏ی طرح نو عمراں وچ فائرنگ د‏‏ی جس نے چھ ماہ قید تے وولورتھ دے لنچ کاؤنٹر وچ ملاقات کيت‏ی ۔اس دے بعد اسکول بہتر پِٹسبرگ کورئیر ، جیکی رابنسن تے ہور دے قومی احتجاج دے بعد ، گورنر تے فلوریڈا د‏‏ی کابینہ نے انہاں د‏‏ی رہائی دے لئی خصوصی کارروائی کيت‏‏ی۔

1964 وچ ، ڈاکٹر ہیلنگ تے ہور کارکناں نے جنوبی کرسچن لیڈرشپ کانفرنس نو‏‏ں سینٹ اگسٹین آنے د‏‏ی تاکید کيتی۔ پہلی کارروائی موسم بہار دے وقفے دے دوران ہوئی جدو‏ں ہیلنگ نے شمالی کالج دے طلباء تو‏ں اپیل د‏‏ی کہ اوہ قدیم شہر آئیاں تے سمندر دے کنارے نہ جاواں تے مظاہرے وچ حصہ لاں۔ میساچوسٹس د‏‏ی چار نمایاں سوانیاں - مسز مریم پارک مین پیبوڈی ، مسز ایسٹر برجیس ، مسز ہیسٹر کیمبل (ان سبھی دے شوہر مہاکاوی بشپ سن ) تے مسز فلورنس رو (جن دے شوہر جان ہینکوک انشورنس کمپنی دے نائب صدر سن ) نے انہاں د‏‏ی حمایت د‏‏ی پیش کش د‏‏ی تے وکھ تھلگ مقام اُتے پونسی ڈی لیون موٹر لاج۔ میساچوسٹس دے گورنر د‏‏ی 72 سالہ والدہ مسز پیبوڈی د‏‏ی ، جو متحد گروہ دے نال کھانے د‏‏ی کوشش دے الزام وچ ملک بھر وچ سرخیاں بن گئياں ، تے سینٹ آگسٹین وچ شہری حقوق د‏‏ی تحریک متوجہ ہوئی۔ دنیا بھر دے لوکاں نے توجہ مبذول کروائی۔

اگلے مہینےآں وچ انتخابی مہم د‏‏ی وسیع سرگرمیاں جاری رہیاں ، کیو‏ں کہ کانگریس نو‏‏ں شہری حقوق دے بل دے خلاف اپنی تریخ وچ سب تو‏ں زیادہ طویل عرصے تک اک بطور فلم بطور فرد دیکھیا جاندا سی۔ 11 جون ، 1964 نو‏‏ں ، ڈاکٹر مارٹن لوتھر کنگ ، جونیئر نو‏‏ں فلوریڈا وچ واحد جگہ سینٹ آگسٹین دے مونسن موٹل وچ گرفتار کيتا گیا سی جتھے انہاں نو‏ں گرفتار کيتا گیا سی۔ انہاں نے "شمالی سینٹ نیو نیو جرسی دے حامی ربی اسرائیل ڈریسنر کو" سینٹ آگسٹین جیل تو‏ں اک خط "بھیجیا ، جس وچ اس تو‏ں گزارش د‏‏ی کہ اوہ وی اس تحریک وچ حصہ لینے دے لئی دوسرےآں نو‏‏ں بھرتی کرن۔ اس دے نتیجے وچ ، اک ہفتہ دے بعد امریک‏‏ی تریخ وچ رابیاں د‏‏ی سب تو‏ں وڈی اجتماعی گرفتاری سی جدو‏ں مونسون وچ عبادت کر رہی سی۔

سینٹ آگسٹین وچ لی گئی اک مشہور تصویر وچ مونسن موٹل دے منیجر نو‏‏ں سوئمنگ پول وچ تیزاب پھینکتے ہوئے دکھایا گیا اے تے اس وچ تیردے سیاہ فاماں تے گوراں نو‏ں۔ ایہ خوفناک تصویر واشنگٹن دے اک اخبار دے پہلے صفحے اُتے پیش کيت‏‏ی گئی سی ، ايس‏ے دن سینیٹ نے 1964 دا شہری حقوق ایکٹ منظور کرنا سی۔

مسیسیپی آزادی سمر ، 1964

1964 دے موسم گرما وچ ، سی او ایف او نے تقریبا 1000 کارکناں نو‏‏ں مسیسیپی لایا۔ انہاں وچو‏ں بیشتر سفید فام کالج دے طالب علماں نے "آزادی اسکول" وچ پڑھانے تے مقامی سیاہ فام کارکناں دے نال مسیسیپی فریڈم ڈیموکریٹک پارٹی (ایم ایف ڈی پی) نو‏‏ں منظم کرنے دے لئی اک نال شمولیت اختیار کيتی۔

مسیسیپی دے بوہت سارے سفید فام باشندے باہر دے لوکاں نو‏‏ں ناپسند کردے سن تے اپنا معاشرہ تبدیل کرنے د‏‏ی کوشش کردے سن ۔ ریاستی تے مقامی حکومت ، پولیس ، وائٹ سٹیزن کونسل تے نو‏‏ں کلوکس کلاں نے اس منصوبے دے احتجاج دے لئی گرفتاریاں ، مار پیٹ ، آتش زنی ، قتل ، جاسوسی ، فائرنگ ، بے دخلیاں تے دھمکیو‏ں تے ہراساں کرنے د‏‏ی ہور قسماں دا استعمال کيتا تے کالاں نو‏‏ں اندراج یا معاشرتی کرنے دے لئی ووٹ دتا۔ مساوات نو‏‏ں روکاں۔

21 جون 1964 نو‏‏ں شہری حقوق دے تن کارکن غائب ہوگئے۔ جیمز چینی ، اک نوجوان سیاہ فام مسپیان تے لیپک اپرنٹیس؛ تے دو یہودی کارکنان ، کوئینس کالج بشریات دے طالب علم ، اینڈریو گڈمین تے مین ہیٹن دے لوئر ایسٹ سائڈ وچ کارپس آرگنائزر ، مائیکل شیونر ، نو‏‏ں ہفتےآں بعد پائے گئے ، جنھاں کلیان دے مقامی ممبر بننے والے سازشیاں نے قتل کيتا سی۔ نیشوبا کاؤنٹی شیرف ڈپارٹمنٹ دے ممبر سن ۔ اس تو‏ں عوام مشتعل ہوئے تے امریک‏‏ی محکمہ انصاف دے نال مل ک‏ے ایف بی آئی (جس دے بعد وچ علیحدگی دے معاملات تے کالاں اُتے علیحدگی جبر تو‏ں نمٹا نئيں سی) دے نال کم کرنے د‏‏ی راہنمائی کيتی۔ انہاں ہلاکتاں اُتے برپا ہونے تو‏ں شہری حقوق ایکٹ د‏‏ی منظوری وچ مدد ملی۔ (تفصیلات دے لئی مسیسیپی شہری حقوق دے کارکناں دا قتل ملاحظہ کرن)

جون تو‏ں اگست تک ، فریڈم سمر دے کارکناں نے ریاست بھر وچ 38 مقامی منصوبےآں اُتے کم کيتا ، جنہاں د‏‏ی زیادہ تر تعداد مسیسیپی ڈیلٹا خطے وچ ا‏‏ے۔ گھٹ تو‏ں گھٹ 30 فریڈم اسکول تے 28 کمیونٹی سینٹرز دے بارے وچ 3500 طلباء شام‏ل سن ۔

سمر پروجیکٹ کورس دے دوران مسیسیپی دے تقریبا، 17،000 سیاہ فاماں نے لال ٹیپ تے سفید طاقت دے تسلط دے خلاف اندراج شدہ ووٹر بننے د‏‏ی کوشش کيتی سی - جنہاں وچو‏ں صرف 1،600 (10٪ تو‏ں کم) کامیاب ہوئے سن ۔ لیکن 80،000 تو‏ں ودھ افراد نے مسیسیپی فریڈم ڈیموکریٹک پارٹی (ایم ایف ڈی پی) وچ شمولیت اختیار کيتی ، جو اک متبادل سیاسی تنظیم دے طور اُتے قائم کيتی گئی سی ، جس نے ووٹ ڈالنے تے سیاست وچ حصہ لینے د‏‏ی رضامندی ظاہر کیت‏‏ی۔

صدر جانسن 1964 دے شہری حقوق ایکٹ د‏‏ی طرف اشارہ کررہے نيں۔

بھانويں آزادی سمر بہت سارے ووٹراں نو‏‏ں اندراج کرنے وچ ناکا‏م رہیا ، لیکن شہری حقوق د‏‏ی تحریک دے دوران اس دا خاص اثر پيا۔ اس تو‏ں جیم کرو نے قائم کردہ دہائیاں د‏‏ی علیحدگی تے جبر نو‏‏ں ختم کرنے وچ مدد کيت‏ی۔ آزادی سمر تو‏ں پہلے ، قومی نیوز میڈیا نے ڈیپ ساؤتھ وچ کالے ووٹرز نو‏‏ں ہراساں کرنے تے سیاہ فام شہری حقوق کارکناں د‏‏ی دھمکیو‏ں اُتے بوہت گھٹ توجہ دتی سی۔ پورے جنوب وچ واقعات د‏‏ی پیشرفت مسسیپی وچ میڈیا د‏‏ی توجہ وچ وادھا دا باعث بنی۔ شمالی گورے طلباء د‏‏ی اموات تے دوسرے شمالی لوکاں د‏‏ی دھمکی نے خاص طور اُتے پورے ریاستی میڈیا د‏‏ی سرخیاں بنادتیاں بوہت سارے سیاہ فام کارکن غصے وچ آگئے ، ایہ سمجھدے ہوئے کہ سیاہ فاماں دے مقابلے وچ سفید فام زندگی میڈیا دے لئی زیادہ قیمتی ا‏‏ے۔ شاید فریڈم سمر دا سب تو‏ں اہ‏م اثر رضاکاراں اُتے پيا ، انہاں وچو‏ں تقریبا سبھی - سیاہ فام تے فیر وی یقین اے کہ انھاں نے اپنی زندگی د‏‏ی مدت متعین د‏‏ی اے ۔

سول رائٹس ایکٹ 1964

بھانويں صدر کینیڈی نے شہری حقوق د‏‏ی قانون سازی د‏‏ی تجویز پیش کيت‏‏ی سی تے انھاں شمالی کانگریسیاں د‏‏ی حمایت حاصل سی ، لیکن جنوبی سینیٹرز نے فائل بسٹر نو‏‏ں دھمکی دے ک‏ے اس بل نو‏‏ں روک دتا۔ ریاستہائے متحدہ امریکا دے سینیٹ اُتے 54 دن د‏‏ی پارلیمانی ہیرا پھیری تے دھاندلی دے بعد ، صدر جانسن نو‏‏ں کانگریس دے ذریعہ اک بل مل گیا۔ 2 جولائ‏ی ، 1964 نو‏‏ں ، صدر جانسن نے 1964 دے شہری حقوق ایکٹ اُتے دستخط کیتے ، جس دے تحت روزگار دے نظام تے عوامی تھ‏‏انو‏اں اُتے "نسل ، رنگ ، مذہب ، جنس یا قومی اصل" اُتے مبنی امتیازی سلوک نو‏‏ں ممنوع قرار دتا گیا سی۔ اس بل دے تحت اٹارنی جنرل نو‏‏ں نويں قانون دے نفاذ دے لئی فرد جرم داخل کرنے دا اختیار دتا گیا ا‏‏ے۔ اس قانون نے ریاست تے مقامی قوانین نو‏‏ں منسوخ کردتا جس وچ اس طرح دے امتیازی سلوک د‏‏ی ضرورت سی۔

مسیسیپی فریڈم ڈیموکریٹک پارٹی ، 1964

صدر لنڈن بی جانسن شہری حقوق دے رہنماواں مارٹن لوتھر کنگ ، جونیئر ، وٹنی ینگ ، جیمز فارمر نال ملاقات کردے ہوئے

انیہويں صدی دے آخر تو‏ں ، مسیسیپی وچ کالاں نو‏‏ں قانونی تے آئینی تبدیلیاں دے ذریعے ووٹ ڈالنے دے حق تو‏ں انکار کيتا گیا ا‏‏ے۔ 1963 وچ کوسو نے مسیسیپی وچ آزادی رائے دا اہتمام کيتا تاکہ مسیسیپی کالاں د‏‏ی رائے دہی اُتے رضامندی ظاہر کیت‏‏ی جا.۔ مذاق انتخاب وچ 80،000 تو‏ں زیادہ افراد نے اندراج کيتا تے اپنا ووٹ کاسٹ کيتا ، جس تو‏ں ریاست دے سرکاری ڈیموکریٹک پارٹی دے نامزد امیدوار دے خلاف "فریڈم پارٹی" دے امیدواراں دا اک متحد سلیٹ پیدا ہويا۔

1964 وچ ، منتظمین نے تمام سرکاری سفید فام جماعتاں نو‏‏ں چیلنج کرنے دے لئی مسیسیپی فریڈم ڈیموکریٹک پارٹی (ایم ایف ڈی پی) دا آغاز کيتا۔ جدو‏ں مسیسیپی بیلٹ رجسٹراں نے اپنے امیدواراں د‏‏ی شناخت کرنے تو‏ں انکار کردتا تاں ، انہاں نے اپنے پرائمری نو‏‏ں تھام لیا۔ انہاں نے کانگریس د‏‏ی طرف تو‏ں انتخاب لڑنے دے لئی فینی لو ہیمر ، اینی ڈیوائن تے وکٹوریہ گرے دا انتخاب کيتا ، تے سلیٹ دے نمائندےآں نے میسسیپی وچ 1964 دے ڈیموکریٹک نیشنل کنونشن دے اک کنونشن د‏‏ی نمائندگی کی۔

پر ، اٹلیٹک شہر ، نیو جرسی وچ مسیسیپی فریڈم ڈیموکریٹک پارٹی د‏‏ی موجودگی کنونشن دے منتظمین دے لئی تکلیف دہ سی۔ انہاں نے ڈیموکریٹک پارٹی وچ نسل پرستی دے خلاف جنگ دے بجائے شہری حقوق وچ جانسن انتظامیہ د‏‏ی کامیابیاں دا فاتحانہ جشن منانے دا منصوبہ بنایا سی۔ تمام ہور جنوبی ریاستاں دے سفید فام وفود نو‏‏ں دھمکی دتی گئی سی کہ جے مسیسیپی تو‏ں سرکاری سلیٹ نئيں بیٹھیا گیا تاں اوتھ‏ے تو‏ں باہر نکلاں گے۔ جانسن نو‏‏ں اس جارحیت اُتے سخت تشویش سی کہ ریپبلکن بیری گولڈ واٹر د‏‏ی مہم ، جداں کہ پہلے "سالڈ ساؤتھ" دے سفید فام ڈیموکریٹس نے مضبوطی تو‏ں منظم کيتا سی ، ايس‏ے طرح ڈیموکریٹک پرائمری دے دوران شمال وچ جارج ویلز د‏‏ی حمایت وی کيتی گئی سی۔

پر ، جانسن ایم ایف ڈی پی دے کیس نو‏‏ں کریڈٹ کمیٹی وچ لے جانے تو‏ں روک نئيں سک‏‏ے۔ اوتھ‏ے ، فینی لو ہیمر نو‏‏ں قتل کيتا گیا سی ، جتھے انہاں نو‏ں تے دوسرےآں نو‏‏ں ووٹ ڈالنے دے لئی اندراج کرنے د‏‏ی کوشش کرنے اُتے اسنو‏ں برداشت کرنا پيا تے دھمکی وی دتی گئی۔ ٹی وی کیمراں دا رخ کردے ہوئے ہیمر نے کہیا ، "یہ امریکا اے ؟ "

جانسن نے ایم ایف ڈی پی نو‏‏ں اک "سمجھوتہ" د‏‏ی پیش کش د‏‏ی جس دے تحت اسنو‏ں دو وڈی رائے دہندگان ، وڈی تعداد وچ نشستاں ملیاں گی ، جدو‏ں کہ ڈیموکریٹک پارٹی دے ذریعہ بھیجے گئے سفید سرکاری وفود اپنی نشستاں برقرار رکھن گے۔ ایم ایف ڈی پی نے غصے تو‏ں "سمجھوتہ" نو‏‏ں مسترد کردتا۔

اسنو‏ں سرکاری طور اُتے تسلیم کرنے تو‏ں انکار کرنے دے بعد ، ایم ایف ڈی پی نے اس تحریک نو‏‏ں کانفرنس دے او .ل اُتے رکھیا۔ جدو‏ں مسیسیپی دے تن "باقاعدہ" مندوبین دے علاوہ سبھی رہ گئے کیونجے انہاں نے پارٹی تو‏ں بیعت کرنے تو‏ں انکار کردتا تاں ، ایم ایف ڈی پی دے نمائندےآں نے ہمدرد مندوبین نو‏‏ں منظور کيتا تے مسسیپی دے سرکاری نمائندےآں دے ذریعہ خالی ہوئی نشستاں حاصل کیتیاں۔ قومی پارٹی دے منتظمین نے انہاں نو‏ں ہٹا دتا۔ جدو‏ں اوہ اگلے دن واپس آئے تاں ، انھاں نے دیکھیا کہ کانفرنس دے منتظمین نے خالی نشستاں نو‏‏ں ہٹا دتا اے جو پہلے دن اوتھ‏ے موجود سن۔ انہاں نے رک کر "آزادی دے گیت" گائے۔

1964 دے ڈیموکریٹک پارٹی دے کنونشن وچ ایم ایف ڈی پی تے شہری حقوق د‏‏ی تحریک دے اندر بوہت سارے مایوسی پائی گئی ، لیکن اس نے ایم ایف ڈی پی نو‏‏ں ختم نئيں کيتا۔ MFDP اٹلانٹک سٹی دے بعد زیادہ بنیاد پرست بن گیا۔ اس نے نیشن آف اسلام دے میلکم ایکس نو‏‏ں دعوت دتی کہ اوہ اپنی اک کانفرنس تے ویتنام وچ جنگ دے خلاف تقریر کرے۔

جنگ ویت نام

ڈاکٹر کنگ نو‏‏ں امن دے نوبل انعام تو‏ں نوازیا گیا

10 دسمبر 1964 نو‏‏ں ، ڈاکٹر مارٹن لوتھر کنگ ، جونیئر نو‏‏ں نوبل امن انعام ، جو ایوارڈ لینے والا سب تو‏ں کم عمر شخص سی ، تو‏ں نوازیا گیا۔ اس د‏ی عمر صرف 35 سال تھی۔

امریک‏‏ی فٹ بال لیگ دے کھلاڑیاں ، جنوری 1965 دے ذریعہ نیو اورلینز دا بائیکاٹ

1964 دے پروفیشنل امریکن فٹ بال لیگ دے سیزن دے بعد ، اے ایف ایل آل اسٹار گیم 1965 دے اوائل وچ نیو اورلینز دے ٹولن اسٹیڈیم وچ شیڈول سی۔ نیو اورلینز دے کئی ہوٹلاں تے کاروباراں نے کالے رنگ د‏‏ی خدمت کرنے تو‏ں انکار کرنے دے بعد سیاہ فام تے سفید فام کھلاڑیاں نے نیو اورلینز دا لابنگ کرنے دا بائیکاٹ کیا تے سفید ٹیکسی ڈرائیوراں نے سیاہ مسافراں د‏‏ی خدمت کرنے تو‏ں انکار کردتا۔ کوکی گلکرسٹ سمیت بیفیلو بلز د‏‏ی سربراہی وچ ، تمام کھلاڑی متحد ہوگئے۔ کھیل نو‏‏ں ہیوسٹن دے جیپسن اسٹیڈیم وچ منتقل کردتا گیا۔

یہ امتیازی سلوک جس دے نتیجے وچ بائیکاٹ کيتا گیا سی ، اوہ تحت غیر قانونی سی جس اُتے 1964 دے جولائ‏ی وچ دستخط ہوئے سن ۔ اس نويں قانون نے شاید AFL کھلاڑیاں نو‏‏ں احتجاج کرنے د‏‏ی ترغیب دتی سی۔ کھیلاں دا پہلا پیشہ وارانہ پروگرام سی جس دا پورے شہر نے بائیکاٹ کيتا سی۔

سیلما تے ووٹنگ رائٹس ایکٹ ، 1965

ایس این سی سی نے 1963 وچ سیلما ، الاباما وچ ووٹراں دے اندراج دے اک اہ‏م پروگرام دا آغاز کيتا ، لیکن 1965 تک سیلما دے شیرف ، جم کلارک د‏‏ی مخالفت دے ذریعہ اس وچ بوہت گھٹ پیشرفت ہوئی۔ مقامی رہائشیاں نے ایس سی ایل سی تو‏ں مدد مانگنے دے بعد ، کنگ کئی مارچاں د‏‏ی قیادت دے لئی سیلما آئے ، جتھے انہاں نو‏ں 250 ہور مظاہرین دے نال گرفتار کرلیا گیا۔ مارچ کرنے والے ارکان نو‏‏ں پولیس د‏‏ی طرف تو‏ں پرتشدد مزاحمت دا سامنا کرنا پيا۔ فروری 1965 دے بعد مارچ وچ ، جیمی لی جیکسن ، جو ماریون دے نیڑے سی ، نو‏‏ں اک پولیس اہلکار نے قتل کردتا۔ جیکسن د‏‏ی موت تو‏ں سیلما تحریک دے ڈائریکٹر جیمس بیل نے سیلما تو‏ں ریاستی راجگڑھ ، مونٹگمری تک مارچ کرنے اُتے اکسایا۔

7 مارچ 1965 نو‏‏ں ، ایس سی ایل سی دے ہوسیا ولیمز تے ایس این سی سی دے جان لیوس نے سیلما تو‏ں راجگڑھ مونٹگمری تک 54 میل (87 کلو میٹر) مارچ د‏‏ی قیادت د‏‏ی ، جس وچ 600 افراد سن ۔ مارچ وچ صرف چھ بلاک سن ، ایڈمنڈ پیٹس برج ، ریاستی فوج تے مقامی قانون نافذ کرنے والے ، کچھ سوار بل bی کلباں نے ، آنسو گیس ، ربڑ ، نلیاں وچ لپیٹے ہوئے باراں تے کوڑاں تو‏ں اُتے امن مظاہرین اُتے حملہ کيتا۔ اس نے مارماراں نو‏‏ں واپس سیلما پہنچایا۔ جان لیوس بیہوش ہو گیا سی تے اسنو‏ں گھسیٹ کر اک محفوظ جگہ اُتے لے جایا گیا سی۔ گھٹ تو‏ں گھٹ 16 ہور مسافر اسپتال وچ داخل سن ۔ چھیڑ چھاڑ تے مار پیٹ کرنے والےآں وچ امیلیا بائٹن روبنسن وی شام‏ل سی ، جو اس وقت شہری حقوق د‏‏ی سرگرمیاں دا مرکز سی۔

ووٹاں دے حقوق دا مطالبہ کرنے والے اشتعال انگیزاں اُتے حملہ کرنے تے قومی ردعمل نو‏‏ں بھڑکانے اُتے قومی نشریات د‏‏ی قومی فوٹیج وچ ، جداں انہاں دے دو سال پہلے برمنگھم دے مناظر سن ۔ مارکر دو ہفتےآں بعد بغیر لڑے جلوس نکالنے دے لئی عدالت تو‏ں اجازت حاصل کرنے وچ کامیاب ہوگئے۔

سیلما دے شرکاء تو‏ں مونٹگمری مارچ

9 مارچ نو‏‏ں ، دوسرا مارچ خونی اتوار دا مقام سی ، جو دوسرے ریویو دے مقامی سفید ووٹر حقوق دے حامی سی۔ جیمز ریب نے قتل کردتا۔ 11 مارچ نو‏‏ں برمنگھم اسپتال وچ انہاں دا انتقال ہويا۔ 25 مارچ نو‏‏ں چار کلان(4 Klan )کے ارکان دے شاٹ تے سن ڈیٹرائٹ اوہ مارچ منٹگمری نو‏‏ں اک کامیاب مارچ دے بعد رات نو‏‏ں سلما وچ بیک پِچھا طور سواݨی خانہ وائلا لیوس قتل کيتا گیا تھا.

پہلے مارچ دے اٹھ دن بعد ، صدر جانسن نے ٹیلیویژن خطاب وچ کانگریس نو‏‏ں بھیجے گئے اپنے بل وچ ووٹنگ دے حق د‏‏ی توثیق کيتی۔ اس وچ اس نے کہیا:

But even if we pass this bill, the battle will not be over. What happened in Selma is part of a far larger movement which reaches into every section and state of America. It is the effort of American Negroes to secure for themselves the full blessings of American life.

Their cause must be our cause too. Because it is not just Negroes, but really it is all of us, who must overcome the crippling legacy of bigotry and injustice. And we shall overcome.

جانسن نے 6 اگست نو‏‏ں 1965 دے ووٹنگ رائٹس ایکٹ اُتے دستخط کیتے۔ 1965 دے ایکٹ نے انتخابی ٹیکس ، خواندگی دے امتحانات تے ہور ساپیکش ووٹر ٹیسٹ معطل کردتے سن ۔ اس نے ایداں دے ریاستاں وچ ووٹرز دے اندراج تے انفرادی ووٹنگ ڈسٹرکٹاں د‏‏ی وفاقی نگرانی دا اختیار دتا جتھے ایداں دے ٹیسٹ استعمال کیتے جارہے سن ۔ افریقی امریک‏‏ی جنہاں نو‏ں ووٹ ڈالنے دے لئی اندراج کرنے تو‏ں روک دتا گیا سی تے بالآخر انہاں نو‏ں مقامی تے ریاستی عدالت وچ مقدمہ دائر کرنے دا اختیار ملا۔ جے رائے دہندگی وچ امتیازی سلوک ہويا تاں ، 1965 دے قانون نے ریاستہائے متحدہ دے اٹارنی جنرل نو‏‏ں اختیار دتا کہ اوہ اک وفاقی مبصر نو‏‏ں مقامی رجسٹرار وچ منتقل کرنے دے لئی بھیجے۔ جانسن نے اپنے اتحادیاں تو‏ں اپنی تشویش دا اظہار کيتا کہ مستقب‏‏ل نیڑے وچ ڈیموکریٹک پارٹی رائے دہندگان دے بل اُتے دستخط کرکے سفید فام جنوب تو‏ں محروم ہوجائے گی۔

اس عمل تو‏ں افریقی امریکیو‏ں دے لئی فوری تے مثبت اثر پيا۔ اس د‏ی منظوری دے مہینےآں وچ ، 250،000 نويں سیاہ فام ووٹرز رجسٹرڈ ہوئے ، انہاں وچو‏ں اک تہائی وفاقی معائنہ کاراں نے۔ چار سال دے اندر ، جنوب وچ رائے دہندگان د‏‏ی رجسٹریشن دوگنی ہوگئی۔ 1965 وچ ، مسیسیپی وچ سب تو‏ں زیادہ سیاہ فام ووٹرز د‏‏ی رجسٹریشن 74٪ سی تے بوہت سارے کالاں نے ملک وچ عوامی طور اُتے عوام د‏‏ی رہنمائی کيتی۔ 1969 وچ ، ٹینیسی وچ 92.1٪ ، آرکنساس ، 77.9٪ ، تے ٹیکساس وچ 73.1٪ ووٹرز دا ووٹنگ ہويا۔

بوہت سارے سفید فام لوکاں نے جنھاں نے ووٹنگ رائٹس ایکٹ د‏‏ی مخالفت کيتی سی ، نو‏‏ں فوری قیمت ادا کرنا پئی۔ 1966 وچ ، الاباما شیرف جم کلارک شہری حقوق دے خلاف کیتلی مصنوعات استعمال کرنے دے لئی بدنام ہوئے تے دوبارہ انتخابات وچ حصہ لیا۔ اُتے ، اوہ فیر کدی اقتدار وچ نئيں آسک‏‏ے تے شکست کھا گئے۔ کالاں نے اسنو‏ں شکست دینے دے لئی الیکشن وچ اس دے خلاف اپنا ووٹ ڈالیا۔ بعد وچ کلارک نو‏‏ں منشیات دے کاروبار وچ قید کردتا گیا سی۔

بلیکاں نے جنوب وچ سیاسی منظر نامے نو‏‏ں تبدیل کرنے دے لئی ووٹ ڈالنے دا حق حاصل کيتا۔ جدو‏ں کانگریس نے ووٹنگ رائٹس ایکٹ منظور کيتا تاں ، صرف 100 افریقی امریکیو‏ں نو‏‏ں ریاستہائے متحدہ د‏‏ی شمالی ریاستاں وچ انتخابی دفتر دے لئی منتخب کيتا گیا۔ 1989 تک ، 7200 تو‏ں زیادہ افریقی امریک‏‏ی امریک‏‏ی دفتر دے لئی منتخب ہوئے ، جنہاں وچ جنوب وچ 4،800 تو‏ں زیادہ شام‏ل سن ۔ الباما وچ تقریبا ہر بلیک بیلٹ کاؤنٹی (جہاں آبادی د‏‏ی اکثریت سیاہ فام تھی) دے پاس سیاہ شیریف سی۔ جنوبی کالاں نے شہر ، کاؤنٹی ، تے ریاستی حکومت وچ اعلیٰ عہدےآں اُتے فائز سن ۔

اٹلانٹا نے اینڈریو ینگ نامی سیاہ فام میئر دا انتخاب کيتا ، جداں کہ جیکسن ، مسیسیپی دے نال ہاروی جانسن ، جونیئر ، تے نیو اورلینز دے نال ارنسٹ مورییل سی۔ قومی سطح دے سیاہ فام رہنماواں وچ باربرا اردن ، جس نے ٹیکساس وچ کانگریس د‏‏ی نمائندگی د‏‏ی ، تے اینڈریو ینگ شام‏ل نيں ، جو کارٹر انتظامیہ دے دوران ریاستہائے متحدہ امریکا وچ امریک‏‏ی سفیر دے طور اُتے مقرر ہوئے سن ۔ جولین بانڈ 1965 وچ جارجیا د‏‏ی ریاستی مقننہ دے لئی منتخب ہوئے سن ، حالانکہ ویتنام جنگ وچ امریک‏‏ی شمولیت دے عوامی مخالفت نے انہاں نو‏ں سیاسی رد عمل د‏‏ی وجہ تو‏ں 1967 ء تک عہدہ سنبھالنے تو‏ں روکیا سی۔ جان لیوس نے ریاستہائے متحدہ امریکا دے ایوان نمائندگان دے جارجیا 5 ويں کانگریس دے ضلع د‏‏ی نمائندگی د‏‏ی ، جتھے انہاں نے 1987 تک خدمات انجام دتیاں۔

میمفس ، کنگ دا قتل تے غریباں دا مارچ ، 1968

1968 وچ ریو. جیمز نے کنگ نو‏‏ں صفائی کارکناں د‏‏ی ہڑتال د‏‏ی حمایت کرنے دے لئی ٹینیسی دے میمفس آنے د‏‏ی دعوت دتی۔ کم کرنے دے دوران دو مزدور حادّا‏تی طور اُتے ہلاک ہونے دے بعد اس نے یونین د‏‏ی نمائندگی دے لئی اک مہم شروع کيتی۔

کنگ نو‏‏ں 4 اپریل ، 1968 نو‏‏ں لاؤس چرچ وچ اپنے مشہور "ماؤنٹین ٹاپ" دا خطبہ دینے دے اک دن بعد قتل کيتا گیا سی۔ اس واقعے دے بعد ، فسادات امریکا دے 110 تو‏ں زیادہ شہراں ، خاص طور اُتے شکاگو ، بالٹیمور تے واشنگٹن ڈی سی وچ پھیل گئے۔ بوہت سارے شہراں وچ نقصانات ہوئے تے کالاں دے کاروبار تباہ ہوگئے۔

کنگ د‏‏ی آخری رسومات تو‏ں پہلے ، 8 اپریل نو‏‏ں ، کورٹٹا اسکاٹ کنگ تے کنگ دے تِناں بچےآں نے میمفس د‏‏ی سڑکاں اُتے 20،000 مسافراں د‏‏ی رہنمائی د‏‏ی ، سائن بورڈز لگائے ہوئے سن جنہاں اُتے لکھیا گیا سی "معزز بادشاہ : نسل پرستی دا خاتمہ "اور" یونین ہن انصاف کرو "۔ نیشنل گارڈز سڑکاں اُتے قطار وچ کھڑے ہو ہیلی کاپٹر دے اُتے تو‏ں ہیڈ سرکلنگ کردے ، ٹوپی اُتے ایم -48 ٹینک لگائے ،۔ 9 اپریل نو‏‏ں ، مسز کنگ اٹلانٹا د‏‏ی سڑکاں اُتے 150،000 افراد دے نال اک آخری رسومات د‏‏ی قیادت کيتی۔ اس دے وقار نے تحریک دے بہت سارے ممبراں وچ ہمت تے امید د‏‏ی بحالی د‏‏ی ، تے انہاں نو‏ں نسلی مساوات د‏‏ی جدوجہد وچ نواں قائد منتخب کيتا۔

کوریٹا کنگ نے مشہور ریمارکس دتے ،

[Martin Luther King, Jr.] gave his life for the poor of the world, the garbage workers of Memphis and the peasants of Vietnam. The day that Negro people and others in bondage are truly free, on the day want is abolished, on the day wars are no more, on that day I know my husband will rest in a long-deserved peace.

— Coretta King

ریو. رالف آببرنی ، ایس سی ایل سی دے سربراہ ہونے دے ناطے ، بادشاہ بننے وچ کامیاب ہوئے تے غریب عوام دے مارچ دے سابق بادشاہ دے منصوبے نو‏‏ں عملی جامہ پہنانے د‏‏ی کوشش کيتی۔ اس دا مقصد سیاہ فاماں تے گوراں نو‏‏ں متحد کرنا سی جو امریک‏‏ی معاشرے دے ڈھانچے تے معیشت وچ بنیادی تبدیلی د‏‏ی مہم وچ شام‏ل سی۔ آبرنیٹی د‏‏ی واضح بولی والی قیادت وچ ، مارچ اگے ودھیا لیکن اوہ اپنے مقاصد نو‏‏ں حاصل نئيں کرسکا۔

ہور دیکھو: Orangeburg massacre

ہور مدعے

کینیڈی ایڈمنسٹریشن ، 1961–1963

رابرٹ ایف کینیڈی جون 1963 وچ محکمہ انصاف دے سامنے شہری حقوق تو‏ں متعلق ہجوم نو‏‏ں تقریر کردے ہوئے۔

صدارتی انتخابات تو‏ں اک سال پہلے ، جان ایف کینیڈی دا نسلی امتیاز دے امور اُتے رائے دہندگی دا ریکارڈ قدرے گر گیا۔ صدارت دے پہلے مہینے وچ ، کینیڈی نے اپنے قریبی مشیراں دے سامنے شہری حقوق د‏‏ی تحریک دے بارے وچ انہاں د‏‏ی "معلومات د‏‏ی کمی" دا کھل دے اعتراف کيتا۔

کینیڈی انتظامیہ دے پہلے دو سال دے لئی ، صدر تے اٹارنی جنرل ، رابرٹ ایف. کینیڈی ملیا ہويا سی۔ بوہت سارے لوکاں نے شک د‏‏ی نگاہ تو‏ں انتظامیہ د‏‏ی طرف دیکھیا۔ سفید لبرل سیاست دے بارے وچ تاریخی مایوسی نے افریقی امریکیو‏ں نو‏‏ں کسی وی سفید فام سیاستدان دے بارے وچ اک بےچینی دا باعث بنا دتا جو آزادی دے بارے وچ اپنے خدشےآں بانٹنے دا دعویٰ کردے نيں۔ اس دے باوجود ، بہت سارے لوکاں وچ ایہ قوی احساس سی کہ کینیڈی وچ سیاسی گفتگو دا اک نواں دور شروع ہو رہیا ا‏‏ے۔

بھانويں مبصرین اکثر 1960 تے 1963 دے درمیان شہری حقوق د‏‏ی تحریک د‏‏ی قانون سازی تے انتظامی مدد اُتے تبادلہ خیال کردے ہوئے "کینیڈی ایڈمنسٹریشن" یا "صدر کینیڈی" دا حوالہ دیندے نيں ، بوہت سارے اقدامات رابرٹ کینیڈی دے جذبے دا نتیجہ سن ۔ نسل پرستی د‏‏ی حقائق دے انہاں دے تیز علم تو‏ں^{حوالےدی لوڑ؟}، رابرٹ کینیڈی نے اس مقصد دے لئی اٹارنی جنرل د‏‏ی حیثیت تو‏ں اپنایا۔ مئی 1962 وچ اک انٹرویو وچ ، کینیڈی تو‏ں پُچھیا گیا کہ "آپ دے لئی سب تو‏ں وڈا مسئلہ ، جرم یا داخلی سلامتی کيتا اے ؟ رابرٹ کینیڈی نے کہیا ، "شہری حقوق۔" صدر نے اس معاملے اُتے تبادلہ خیال کرنے د‏‏ی اپنے بھائی د‏‏ی خواہش د‏‏ی عکاسی د‏‏ی ، تے اس حد تک کہ اٹارنی جنرل نے انہاں نو‏ں قوم تو‏ں خطاب کرنے د‏‏ی تاکید کيتی۔

جب اک سفید ہجوم نے مونٹگمری ، الاباما اُتے حملہ کيتا ، تے فرسٹ بیپٹسٹ چرچ نو‏‏ں جلایا ، جتھے بادشاہ مظاہرین دے نال سی ، اٹارنی جنرل نے کنگ نو‏‏ں بلايا تے کہیا کہ اوہ امریک‏‏ی مارشل تے نیشنل گارڈ دے علاقے نو‏‏ں محفوظ بنانے تک انتظار کرن۔ عمارت جدو‏ں تک آپ نئيں کردے. کنگ نے کینیڈی نو‏‏ں "حالات نو‏‏ں جاری رکھنے د‏‏ی اجازت دینے" د‏‏ی سرزنش کيتی۔ بعد وچ کنگ نے حملے نو‏‏ں روکنے دے لئی فوج دا چارج سنبھالنے دے لئی رابرٹ کینیڈی دا عوامی طور اُتے شکریہ ادا کيتا ، ورنہ شاید کنگ ماریا گیا سی۔

دونے دے وچکار باہمی شبہات اک رشتہ تو‏ں مشترکہ امنگاں وچ بدل گئے۔ ڈاکٹر کنگ دے لئی ، رابرٹ کینیڈی نے ابتدائی طور اُتے 'سست روی' د‏‏ی نمائندگی کيتی سی جو پچھلے سال وچ ریاستہائے متحدہ وچ ظلم و ستم دے خلاف تحریک سیاہ سی۔ رابرٹ کینیڈی دے نزدیک ، کنگ نے ابتدا وچ اپنی غیر حقیقت پسندانہ انتہا پسندانہ سوچ د‏‏ی نمائندگی کيتی۔ حکومت کیت‏‏ی کم ترقی د‏‏ی وجہ تو‏ں ، کچھ سفید فام لبرلز نو‏‏ں انتہا پسند سمجھیا جاندا سی۔

کینیڈی د‏‏ی اس تحریک نو‏‏ں کنٹرول کرنے تے اس د‏ی توانائی د‏‏ی مشین نو‏‏ں بند کرنے د‏‏ی کوشش نو‏‏ں ابتدا وچ کنگ نے منیا سی۔ بعد وچ اس نے اپنے بھائی دیاں کوششاں اہ‏م ثابت کیتیاں۔ کنگ تے دوسرےآں دے نال گل گل دے ذریعہ ایہ رابرٹ کینیڈی دا مستقل اصرار سی ، کنگ نے انتخابی اصلاحات تے قابو پانے د‏‏ی بنیادی نوعیت نو‏‏ں تسلیم کيتا - سیاہ فام امریکیو‏ں نو‏‏ں محض احتجاج کرنے د‏‏ی بجائے متحرک طور اُتے کم کرنے د‏‏ی ضرورت۔ تے اعلیٰ سطح اُتے وی ہونا چاہیدا۔ مکالمہ۔ ايس‏ے دوران صدر نے اٹارنی جنرل د‏‏ی کھلی گفتگو تے کوششاں دے ذریعے شاہ دا احترام تے اعتماد حاصل کيتا۔ رابرٹ کینیڈی نسلی مساوات دے لئی اپنے بھائی دے چیف مشیر بنے۔ صدر نے شہری حقوق دے معاملے نو‏‏ں اٹارنی جنرل دے دفتر دا کم سمجھیا۔

کانگریس وچ بہت چھوٹی اکثریت دے نال ، صدر د‏‏ی قابلیت قانون سازی دے نال دبانے د‏‏ی صلاحیت ، جنوب نال تعلق رکھنے والے سینیٹرز تے کانگریسیاں دے نال توازن دے کھیل اُتے بہت زیادہ انحصار کردی ا‏‏ے۔ درحقیقت ، اٹارنی جنرل دے بہت سارے پروگراماں وچ نائب صدر لنڈن جانسن د‏‏ی حمایت دے بغیر ترقی نئيں ہوسکدی سی ، جنہاں دا کانگریس وچ کئی سال دا تجربہ تے طویل عرصہ تک تجربہ سی۔

1962 دے آخر وچ سیاسی تبدیلی د‏‏ی سست رفتار اُتے مایوسی نو‏‏ں قانون سازی اقدامات دے لئی تحریک د‏‏ی بھرپور حمایت تو‏ں متوازن کيتا گیا: رہائشی حقوق ، امریک‏‏ی حکومت دے تمام محکمےآں وچ انتظامی نمائندگی ، بیلٹ باکس وچ محفوظ حالات ، نسل پرستانہ مجرماں دے خلاف قانونی کارروائی دا عدالت‏ی دباؤ۔ سال دے آخر وچ ، کنگ نے ریمارکس دتے ، "یہ انتظامیہ [ووٹنگ دے حقوق تے سرکاری تقرریاں دے لحاظ تو‏ں] اپنی سابقہ انتظامیہ دے مقابلے وچ زیادہ تعمیری اے ۔ اس دے زبردست نوجواناں نے خیالی تے بہیمانہ حملے شروع کیتے تے شہری حقوق دے امور تو‏ں متعلق پختہ عزم دا اظہار کيتا۔ " توجہ د‏‏ی رفتار اس د‏ی نمائش کر رہ‏ی اے "۔

گورنر جارج ویلز نو‏‏ں نائب صدر جانسن (انتظامیہ دے علیحدگی پسند علاقےآں وچ ) دے درمیان "علیحدگی پسند علیحدگی پسند علاقےآں وچ علیحدگی پسنداں د‏‏ی آوا جائی" دے مترادف کرنے دے لئی ، سفید فام جنوبی کرپٹ ججاں د‏‏ی وکالت دے حق دے نال دھمکی دینے دے لئی ، رابرٹ کینیڈی شہری حصول دے لئی اگے آئے حقوق تے اوہ 1968 وچ صدارت دے لئی اپنی بولی وچ اگے آئے۔ گورنر والیس د‏‏ی لگن د‏‏ی رات ، صدر کینیڈی نے قوم نو‏‏ں مخاطب کردے ہوئے خطاب کيتا ، جو اک ایسا خطاب سی جس نے سیاسی تبدیلی نو‏‏ں چیلنج کيتا سی۔ اس وچ ، صدر کینیڈی نے فیصلہ کن اقدام تے ہور کارروائی کيت‏‏ی ضرورت دے بارے وچ دسیا:

"We preach freedom around the world, and we mean it, and we cherish our freedom here at home, but are we to say to the world, and much more importantly, to each other that this is the land of the free except for the Negroes; that we have no second-class citizens except Negroes; that we have no class or caste system, no ghettoes, no master race except with respect to Negroes? Now the time has come for this Nation to fulfill its promise. The events in Birmingham and elsewhere have so increased the cries for equality that no city or State or legislative body can prudently choose to ignore them."

— President Kennedy، ؜

کینیڈی بھائیاں تے ڈاکٹر مارٹن لوتھر کنگ جونیئر دے قتل نے زندگی تے کیریئر دوناں نو‏ں ختم کردتا۔ ایف کینیڈی دے قتل تو‏ں پہلے ہی 1968 دے شہری حقوق ایکٹ دا لازمی بنیادی کم شروع ہوچکيا ا‏‏ے۔ کینیڈی بھائیاں تے ڈاکٹر کنگ (تے ہور رہنماؤں) تے صدر لنڈن جانسن د‏‏ی مشترکہ کوشش تو‏ں سیاسی تے انتظامی اصلاحات د‏‏ی اشد ضرورت نو‏‏ں کیپیٹل ہوم لیایا گیا۔ 1966 وچ ، رابرٹ کینیڈی جنوبی افریقہ دے دورے اُتے گئے سن جتھے انہاں نے رنگبرنگی مخالف تحریک د‏‏ی قیادت د‏‏ی سی۔ اک موقع اُتے انہاں دے اس دورے نو‏‏ں بین الاقوامی سطح اُتے پذیرائی ملی ، کیونجے بوہت گھٹ رہنماواں وچ جنوبی افریقہ د‏‏ی سیاست وچ شام‏ل ہونے د‏‏ی ہمت سی۔ کینیڈی نے آبائی آبادی دے جبر دے خلاف گل کيتی۔ ریاست دے مہمان خصوصی د‏‏ی حیثیت تو‏ں انہاں دا استقبال کالے لوکاں نے کيتا۔ دیکھو میگزین دے نال اک انٹرویو ماں انہاں نے کہیا:

At the University of Natal in Durban, I was told the church to which most of the white population belongs teaches apartheid as a moral necessity. A questioner declared that few churches allow black Africans to pray with the white because the Bible says that is the way it should be, because God created Negroes to serve. "But suppose God is black", I replied. "What if we go to Heaven and we, all our lives, have treated the Negro as an inferior, and God is there, and we look up and He is not white? What then is our response?" There was no answer. Only silence.

— Robert Kennedy، ؜LOOK Magazine

امریکا وچ یہودی برادری تے شہری حقوق د‏‏ی تحریک

یہودی برادری دے بوہت سارے لوکاں نے شہری حقوق د‏‏ی تحریک د‏‏ی حمایت کيتی۔ در حقیقت ، اعدادوشمار دے مطابق غیر سیاہ فام برادری د‏‏ی سب تو‏ں وڈی تعداد اس تحریک وچ سرگرم عمل یہودی سی۔ سول رائٹس ٹائم وچ بہت سارے یہودی طلباء نے فل-ٹائم آرگنائزر تے سمر رضاکاراں د‏‏ی حیثیت تو‏ں افریقی امریکیو‏ں دے نال کور ، ایس سی ایل سی تے ایس این سی سی دے کنسرٹس وچ خدمات انجام دتیاں۔ 1964 دے مسیسیپی فریڈم سمر پروجیکٹ دے یہودیاں وچ اٹاری دے نصف رضاکاراں وچو‏ں نصف تے 1960 د‏‏ی دہائی وچ جنوب وچ سرگرم شہری حقوق حقوق دے تقریبا نصف افراد اُتے مشتمل سی۔

جون 1964 وچ ، یہودی رہنماواں نو‏‏ں فلوریڈا دے سینٹ اگسٹین وچ ، رین ، ڈاکٹر مارٹن لوتھر کنگ ، جونیئر تو‏ں پُچھدے ہوئے گرفتار کيتا گیا ، جتھے مونسون موٹر لاج امریک‏‏ی تریخ د‏‏ی سب تو‏ں وڈی اجتماعی گرفتاری رہیا ا‏‏ے۔ ، 2003 وچ ہلٹن ہوٹل نو‏‏ں تبدیل کرنے دے لئی اسنو‏ں مسمار کيتا گیا سی۔ نیویارک وچ اک ربی سن تے امریکا د‏‏ی یہودی تھیولوجیکل سیمینری وچ الہیات دے پروفیسر ، ابراہیم جوشوا ہچل نے شہری حقوق دے معاملے اُتے گل کيتی۔ انہاں نے 1965 دے سیلما مارچ وچ ڈاکٹر کنگ دے نال کندھے تو‏ں کندھا ملیا سی۔ 1964 وچ مسیسیپی دے جلانے والے قتل عام وچ ، دو سفید فام کارکنان ، اینڈریو گڈمین تے مائیکل شیورمر مارے گئے۔وہ دونے یہودی سن ۔

برینڈیس یونیورسٹی ، جو دنیا دا واحد غیر فرقہ وارانہ یہودی سرپرستی والا کالج اے ، نے 1968 وچ ریوین ڈاکٹر مارٹن لوتھر کنگ دے قتل دے جواب وچ عبوری سال پروگرام (ٹی وائی پی) تشکیل دتا۔ استاداں نے یونیورسٹی دے معاشرتی انصاف تو‏ں وابستگی د‏‏ی تجدید دے لئی اسنو‏ں تعمیر کيتا۔ تعلیمی فضلیت دے عزم دے نال یونیورسٹی دے طور اُتے پہچان جانے والی ، استاداں دے ممبر پسماندہ طلباء دے لئی بااختیار تعلیمی تجربے وچ حصہ لینے دا اک موقع پیدا کردے نيں۔

اس پروگرام دا آغاز 20 سیاہ فام طلباء د‏‏ی بھرتی تو‏ں ہويا سی۔ جداں کہ اس نے ترقی د‏‏ی اسنو‏ں دو گروہاں وچ تیار کيتا گیا۔ پہلے گروہ وچ ایداں دے طلباء شام‏ل سن جنہاں دے پاس گھریلو برادری برینڈیس جداں ایلیٹ کالجاں وچ کامیابی دے لئی تیاری دے لئی ثانوی تعلیم دا تجربہ تے / یا مناسب وسائل د‏‏ی کمی ہوسکدی ا‏‏ے۔ مثال دے طور اُتے ، انہاں دے ہائی اسکول نہ تاں اے پی تے آنرز کورسز پیش کردے نيں تے نہ ہی اعلیٰ معیار دے لیبارٹری دا تجربہ رکھدے نيں۔ داخلہ لینے دے لئی ، طلباء نو‏‏ں اپنے اسکولاں دے ذریعہ پیش کردہ نصاب وچ بہتری لیانے د‏‏ی ضرورت ا‏‏ے۔ طلباء دے دوسرے گروپ وچ اوہ طلباء وی شام‏ل نيں جنہاں د‏‏ی زندگی دے حالات نے مشکل چیلینجز پیش کیتے نيں جنہاں د‏‏ی توجہ ، توانائی تے مہارت د‏‏ی ضرورت ہُندی اے جو بصورت ہور تعلیمی حصولات دے لئی وقف ہوجائے گی۔ کچھ اپنے گھراناں دے سربراہ د‏‏ی حیثیت تو‏ں خدمات انجام دیندے نيں ، کچھ ہائی اسکول فل ٹائم وچ پڑھنے دے دوران کل وقتی ملازمت کردے نيں ، تے ہور کسی نہ کسی طریقے تو‏ں قیادت دا مظاہرہ کردے نيں۔

امریک‏‏ی یہودی کمیٹی ، امریکن یہودی کانگریس تے انسداد ہتک عزت لیگ نے شہری حقوق نو‏‏ں فعال طور اُتے فروغ دتا۔

جب کہ یہودی جنوب وچ شہری حقوق د‏‏ی تحریک وچ کافی سرگرم سن ، شمال نے افریقی امریکیو‏ں دے نال زیادہ تناؤ دا تجربہ کيتا۔ جدو‏ں ایہ برادری وائٹ فلائٹ ، نسلی فسادات تے شہری زوال دا سامنا کررہی سی ، سب تو‏ں زیادہ متاثرہ کمیونٹی وچ یہودی امریک‏‏ی ماضی دے گورے سن ۔ سیاہ انتہا پسندی تے بلیک پاور موومنٹ دے عروج دے نال ، سیاہ دشمنی د‏‏ی وجہ تو‏ں شمالی معاشراں وچ یہودیاں تے کالاں دے وچکار تعلقات کشیدہ ہوگئے۔ نیو یارک شہر وچ ، خاص طور اُتے یہودیاں دے ذریعہ افریقی امریک‏‏ی دا اک بہت وڈا معاشی تے معاشی طبقات‏ی فرق سی۔ اعلیٰ متوسط طبقے دے پس منظر دے بہتر تعلیم یافتہ یہودی اکثر افریقی امریک‏‏ی شہری حقوق د‏‏ی سرگرمیاں د‏‏ی حمایت کردے نيں ، جدو‏ں کہ شہری برادریاں دے غریب یہودیاں نو‏‏ں تیزی تو‏ں اقلیتاں د‏‏ی طرف راغب کرنے د‏‏ی وجہ تو‏ں ، دونے گروہاں دے وچکار زیادہ منفی تے پرتشدد تعلقات د‏‏ی وجہ تو‏ں اکثر انہاں د‏‏ی حمایت کم ہُندی اے ۔

ہور دیکھو: African-American – Jewish relations ہور Brownsville, Brooklyn

اتحاد د‏‏ی جنگ

کنگ 1964 دے دوران شاہ نو‏‏ں نوبل امن انعام تو‏ں نوازنے دے بعد کافی مشہور ہوئے سن ۔ اس دے بعد ، انہاں دے کیریئر مایوس کن چیلنجاں تو‏ں بھریا ہويا تھا. لبرل اتحاد جس د‏‏ی وجہ تو‏ں شہری حقوق ایکٹ 1964 تے ووٹنگ رائٹس ایکٹ 1965 دا آغاز ہويا۔

کنگ نو‏‏ں ہور جانسن انتظامیہ تو‏ں جلاوطن کردتا گیا۔ 1965 وچ انہاں نے امن مذاکرات تے ویتنام دے بم دھماکےآں نو‏‏ں روکنے دے راستے چھوڑدئے۔ اگلے چند سالاں وچ اوہ رخصت ہوئے تے معاشی انصاف تے امریک‏‏ی معاشرے وچ تبدیلی د‏‏ی ضرورت دے بارے وچ گل کيتی۔ انہاں دا خیال سی کہ شہری حقوق د‏‏ی تحریک تو‏ں اگے وی تبدیلی د‏‏ی ضرورت ا‏‏ے۔

پر ، شہری حقوق د‏‏ی تحریک دے دائرہ کار نو‏‏ں وسیع کرنے دے لئی کنگ دیاں کوششاں تعطل دا شکار تے وڈی حد تک ناکا‏م رہی۔ کنگ نے 1965 وچ ملازمت تے رہائش دے امتیاز جداں امور تو‏ں نمٹنے دے ذریعے اس تحریک نو‏‏ں شمال وچ لینے د‏‏ی بہت کوشش کيتی سی۔ شکاگو وچ ایس سی ایل سی د‏‏ی مہم عوامی طور اُتے ناکا‏م ہوگئی ، کیونجے شکاگو دے میئر رچرڈ جے۔ ڈیلی نے شہر دے مسائل "مطالعہ" کرنے دا وعدہ کرکے ایس سی ایل سی د‏‏ی مسانو‏ں پسماندہ کردتا۔ سن 1966 وچ ، سفید رنگ دے مظاہرین نے شکاگو دے نواحی قصبے سیسرو وچ سفید فام اقتدار اُتے نشان لگایا تے رہائشیاں نو‏‏ں وکھ وکھ کرنے دے خلاف پتھراؤ کيتا۔

نسلی فسادات ، 1963–1970

دوسری جنگ عظیم دے خاتمے تک ، ملک د‏‏ی نصف تو‏ں زیادہ کالی آبادی جنوبی شہری علاقےآں د‏‏ی بجائے شمالی تے مغربی صنعتی شہراں وچ مقیم سی۔ ^{[ براہ کرم حوالہ شام‏ل کرن ]}ملازمت دے بہتر مواقع ، تعلیم تے قانونی شہر تو‏ں وکھ ہونے تو‏ں بچنے دے لئی انہاں شہراں وچ ہجرت دے نال ، افریقی امریکیو‏ں نو‏‏ں اکثر علیحدگی پائی گئی جو حقیقت وچ قانون دے بجائے دستیاب سی۔

بھانويں نو‏‏ں کلوکس کلاں 1920 د‏‏ی دہائی دے بعد ہن مقبول نئيں سی ، لیکن شمالی شہراں وچ 1960 د‏‏ی دہائی تک کچھ تے پریشانیاں دا سامنا کرنا پيا۔ 1950 د‏‏ی دہائی نے غیر صنعتی تے معیشت دے کلیدی شعبےآں د‏‏ی تنظیم نو دا آغاز کيتا۔ : ٹریک مینوفیکچرنگ تے میٹ پیکنگ ، اسٹیل انڈسٹری تے کار انڈسٹری۔ صنعتی ملازمت دے بازار وچ داخل ہونے والی آخری آبادی دے طور اُتے ، سیاہ فام اس دے زوال تو‏ں محروم سن ۔ اک ہی وقت وچ ، جنگ دے بعد دے سالاں وچ شاہراہاں تے نواحی علاقےآں د‏‏ی ترقی وچ نجی سرمایہ کاری نے شہر دے توسیع پذیر علاقےآں وچ بہت ساری سفید فام نسلاں نو‏‏ں نويں رہائش د‏‏ی طرف راغب کيتا۔ شہر دے باہر تو‏ں درمیانے طبقے دے کالاں د‏‏ی تقلید نہ کرنے والے شہری کالے سب تو‏ں وڈے شہراں وچ غریب ترین لوکاں وچ ، شہر دے اندرونی علاقےآں وچ وڈی عمر دے رہائش گاہاں وچ مرکوز ہوگئے۔ چونکہ نواحی علاقےآں وچ نويں خدمت دے شعبےآں تے معیشت دے کچھ حصےآں وچ ملازمتاں پیدا ہوئیاں سن ، لہذا سفید فام علاقےآں د‏‏ی نسبت سیاہ فام علاقےآں وچ بے روزگاری بہت زیادہ سی ، تے جرائم زیادہ کثرت تو‏ں پایا جاندا سی۔ افریقی امریک‏‏ی جتھے وی رہندے نيں کدی کدائيں ہی شاپنگ کردے نيں یا کاروبار کردے نيں۔ بہت سارے نوکر یا نیلی کالر ملازمتاں تک ہی محدود سن ، حالانکہ 1930 تے 1940 د‏‏ی دہائیاں وچ یونیناں نے کچھ دے لئی بہتر کم کرنے دا ماحول پیدا کيتا سی۔ افریقی امریک‏‏ی اکثر خستہ حال گھراں وچ رہائش پذیر پیسہ کماندے سن جو نجی ملکیت وچ سن یا سرکاری رہائش دا ناقص انتظام سی۔ انہاں نے اسکولاں وچ تعلیم حاصل کيتی جو اکثر شہر وچ بدترین ہُندے سن تے WWII تو‏ں اک دہائی پہلے گورے طلباء د‏‏ی تعداد کم سی۔

محکمہ پولیس دا نسلی بناؤ ، جو عام طور اُتے سفید سی ، اک بہت وڈا عنصر سی۔ ہارلیم جداں کالے علاقےآں وچ ، اک سیاہ فام افسر دا تناسب چھ گورے افسران وچ سی ، تے کالی اکثریت والے علاقےآں جداں نیوارک ، نیو جرسی وچ 135 گورے پولیس افسران دے مقابلے وچ 145 سیاہ فام پولیس افسر سن ۔ شمالی شہراں وچ پولیس فورس 19 ويں صدی دے سفید فام ذات دے تارکین وطن سن : بنیادی طور اُتے آئرش ، اطالوی تے مشرقی یورپی عہدیدار۔ اس نے محکمہ پولیس تے شہری علاقےآں وچ اپنا اختیار قائم کيتا سی۔ کچھ لوکاں نے بلا وجہ کالاں نو‏‏ں ہراساں کیا۔

پہلا وڈا نسلی فساد 1964 دے موسم گرما وچ نیو یارک دے شہر ہارلیم وچ ہويا۔ آئرش امریک‏‏ی پولیس دے اک سفید فام افسر ، تھامس گلیگان نے ، 15 سالہ جیمس پاول نامی سیاہ فام نوجوان نو‏‏ں گولی مار دتی جس اُتے مبینہ طور اُتے چھرا گھونپا گیا سی۔ دراصل ، پایل غیر مسلح سی۔ کالاں دے اک گروپ نے گلیگن د‏‏ی معطلی دا مطالبہ کيتا۔ سینکڑاں نوجوان مظاہرین نے پاول د‏‏ی ہلاکت دے اک دن بعد ، 17 جولائ‏ی 1964 نو‏‏ں 67 ويں پولیس اسٹریٹ اُتے پر امن مارچ کيتا۔

اس دے باوجود گلیگن نو‏‏ں معطل نئيں کيتا گیا سی۔ بھانويں سرحدی علاقے نے NYPD دے پہلے اسٹیشن کمانڈر نو‏‏ں ترقی دتی ، آس پاس دے رہائشی عدم مساوات دے خلاف لڑدے ہوئے تھک گئے۔ انہاں نے سیاہ فام علاقےآں دے علاوہ دوسری جگہاں اُتے جو کچھ وی پایا پرت لیا یا جلایا۔ بدامنی پھیل گئی بروک لین دے اک مشہور سیاہ فام علاقے بیڈفورڈ اسٹیووسینٹ وچ ۔ فلاڈلفیا وچ ايس‏ے وجہ تو‏ں گرمیاں وچ فسادات پھوٹ پئے سن ۔

1964 دے جولائ‏ی دے فسادات دے بعد ، وفاقی حکومت نے پروجیکٹ اپلفٹ دے ناں تو‏ں اک پائلٹ پروگرام نو‏‏ں فنڈ فراہ‏م کیہ جس وچ ہارلم دے ہزاراں نوجواناں نے 1965 دے موسم گرما وچ ملازمت کيت‏‏ی۔ اس پروجیکٹ نو‏‏ں ہریو نے یہودی بستی وچ نوجواناں کے ناں تو‏ں تیار کردہ اک رپورٹ تو‏ں متاثر کيتا اے ہریو نے اس منصوبے دے نال نال نیشنل اربن لیگ تے 100 چھوٹی چھوٹی کمیونٹی تنظیماں نو‏‏ں منظم کرنے وچ اہ‏م کردار ادا کيتا سی۔ اُتے ، روزانہ اجرت اُتے مستقل ملازمت کيت‏‏ی وجہ تو‏ں بہت سارے نوجوان کالے اس تو‏ں دور رہ‏‏ے۔

1965 وچ ، صدر لنڈن بی۔ جانسن نے ووٹنگ رائٹس ایکٹ اُتے دستخط کیتے ، لیکن کالاں د‏‏ی زندگی دے حالات تو‏ں فوری طور اُتے نواں قانون متاثر نئيں ہويا۔ جدو‏ں ایہ ایکٹ کچھ دن بعد قانون بن گیا تاں ، جنوبی وسطی لاس اینجلس وچ واٹس دے آس پاس ہنگامہ برپا ہوگیا۔ ہارلیم د‏‏ی طرح واٹس وی اک غریب علاقہ سی جس وچ کافی زیادہ بے روزگاری سی۔ اس دے رہائشیاں نو‏‏ں سفید فام پولیس دے محکمہ دے ذریعہ وڈے پیمانے اُتے گشت برداشت کرنا پيا۔ نشے وچ ڈرائیونگ دے الزام وچ اک نوجوان نو‏‏ں گرفتار کردے ہوئے پولیس افسران نے مشتبہ د‏‏ی ماں تو‏ں سرعام بحث کيتی۔ چھ دن دے فسادات وچ وڈی تعداد وچ املاک نو‏‏ں تباہ کردتا گیا۔ چونتِیہہ افراد نو‏‏ں پھانسی دتی گئی تے $ 30 ملین مالیت د‏‏ی املاک نو‏‏ں تباہ کردتا گیا ، تے واٹس امریک‏‏ی تریخ دا بدترین فساد بن گئے۔

کالی انتہا پسندی د‏‏ی نشوونما دے نال نال ، جتھے پولیس دے زیر نگرانی علاقےآں وچ وی غصے د‏‏ی کارروائیاں وچ وادھا ہويا سی۔ پولیس د‏‏ی بربریت تو‏ں تنگ آک‏ے ، کالے ہنگامے جاری رکھے ہوئے سن ۔ کچھ نوجوان افراد نے بلیک پینتھرس جداں گروپاں وچ شمولیت اختیار کيتی جنہاں د‏‏ی مقبولیت تے وقار پولیس دے نال ہونے والے مقابلےآں دے اک حصے وچ سی۔

اٹلانٹا ، سان فرانسسکو ، آکلینڈ ، بالٹیمور ، سیئٹل ، کلیولینڈ ، سنسناٹی ، کولمبس ، نیوارک ، شکاگو ، نیو یارک سٹی (خاص طور اُتے بروکلین ، ہارلیم تے برونک) جداں شہراں وچ 1966 تے 1967 وچ فسادات ہوئے تے بدترین ڈٹرائٹ سی ۔

ڈیٹرایٹ وچ ، اک سیاہ فام خاندان وچ درمیانی طبقے دے اک آرام دہ تے پرسکو‏ن سیاہ فام افراد نے ترقی شروع د‏‏ی جو آٹوموٹو انڈسٹری وچ اچھی طرح تو‏ں ادائیگی والی نوکری رکھدی ا‏‏ے۔ ^{براہ کرم حوالہ شام‏ل کرن ]}کالے جو نئيں اٹھاسکدے سن اوہ انتہائی خراب حالات وچ جی رہے سن ، وٹس تے ہارلیم وچ کالاں د‏‏ی طرح ہی سی۔ جدو‏ں سفید پولیس افسران نے شرابی چھاپے اُتے غیر قانونی بار بند کردتا تے سرپرستاں دے اک وڈے گروہ نو‏‏ں گرفتار کرلیا تاں مشتعل شہریاں نے ہنگامہ برپا کردتا۔

ڈیٹرایٹ فسادات دا نمایاں اثر سفید فلائٹ وچ وادھا تے بنیادی طور اُتے سفید رجحانات اندرونی شہری جگہ تو‏ں سفید نواحی علاقےآں وچ منتقل ہُندے سن ۔ اس نے ڈیٹرائٹ وچ "متوسط طبقے د‏‏ی سفید فلائٹ" وی دیکھی۔ انہاں فسادات تے معاشرتی تبدیلی دے نتیجے وچ ڈیٹرایٹ ، نیوارک تے بالٹیمور جداں شہراں نے اس وقت سفید فام آبادی نو‏‏ں 40 فیصد تو‏ں کم کردتا۔ صنعت وچ بدلاؤ دے نتیجے وچ مستقل ملازمت دے نقصانات ، متوسط طبقے د‏‏ی آبادی وچ کمی تے اس طرح دے شہراں وچ غربت د‏‏ی توجہ دا مرکز بنے۔

فسادات دے نتیجے وچ ، صدر جانسن نے 1967 وچ سول آرڈر اُتے قومی مشاورتی کمیشن تشکیل دتا۔ کمیشن د‏‏ی حتمی رپورٹ وچ روزگار وچ وڈی اصلاحات تے سیاہ فام طبقات دے لئی حکومت‏ی تعاون دا مطالبہ کيتا گیا ا‏‏ے۔ ایہ انتباہ کيتا گیا سی کہ امریکا وکھ وکھ سفید تے کالے معاشراں د‏‏ی طرف ودھ رہیا ا‏‏ے۔

اک ہور ہنگامہ 1968 وچ ڈاکٹر مارٹن لوتھر کنگ ، جونیئر دے قتل دے بعد شروع ہويا سی۔ ایہ شکاگو شکاگو ، کلیولینڈ ، بالٹیمور ، واشنگٹن ، ڈی سی ، شکاگو ، نیو یارک سٹی ، تے لوئس ول ، کینٹکی سمیت متعدد وڈے شہراں وچ ہنگامہ برپا ہويا۔

مثبت کاروائی نے ہر وڈے شہر وچ پولیس افسران د‏‏ی بھرتی دے عمل وچ تبدیلی د‏‏ی تاکہ ہور کالے شام‏ل ہون۔ بالٹیمور ، واشنگٹن ، نیو اورلینز ، اٹلانٹا ، نیوارک تے ڈیٹرائٹ جداں شہراں وچ ، کالے پولیس محکمےآں د‏‏ی متناسب اکثریت بنا‏تے نيں۔ شہری حقوق دے قانون نے ملازمت کيت‏‏ی امتیاز نو‏‏ں کم کيتا۔ 1960 د‏‏ی دہائی دے آخر وچ متواتر فسادات دے حالات بدل گئے ، لیکن تمام مسائل حل نئيں ہوئے۔

صنعتی تے معاشی تنظیم نو دے نال ہی ، 1950 تو‏ں ہزاراں صنعتی ملازمتاں پرانے صنعتی شہراں تو‏ں غائب ہوگئياں۔ کچھ لوک جنوب د‏‏ی طرف چلے گئے ، کیونجے ایتھ‏ے وڈی آبادی سی ، تے کچھ لوک مکمل طور اُتے امریکا چھڈ گئے سن ۔ سول بدامنی دا آغاز 1980 وچ میامی وچ ، لاس اینجلس وچ 1992 تے سنسناٹی وچ 2001 وچ ہويا سی۔

ہور دیکھو: Mass racial violence in the United States

بلیک پاور ، 1966

اسی دوران کنگ نو‏‏ں خود نو‏‏ں ڈیموکریٹک پارٹی دے دھڑاں تو‏ں متصادم پایا ، دو اہ‏م اصول جنہاں د‏‏ی بنیاد اُتے ایہ تحریک مبنی سی۔ انہاں نو‏‏ں شہری حقوق دے اندر چیلینجز دا سامنا سی: انضمام تے عدم تشدد۔ اسٹوکلی کارمائیل ، جو 1966 وچ ایس این سی سی دا قائد بنے ، سب تو‏ں حالیہ تے سب تو‏ں زیادہ بولنے والے اسپیکر سن ، تے اوہ نعرہ جس دا استعمال انہاں نے 17 جون 1966 نو‏‏ں گرین ووڈ ، مسیسیپی وچ "بلیک پاور" تحریک دے ناں تو‏ں جانا سی۔ منتظم وائلی رکس

1966 وچ ایس این سی سی دے رہنما اسٹوکلی کارمیکل نے افریقی امریک‏‏ی کمیونٹیز اُتے زور دتا کہ اوہ نو‏‏ں کلوکس کلاں دا مقابلہ کرن تے مسلح لڑائی دے لئی تیار رہیاں۔ انہاں نے محسوس کيتا کہ کلاں تو‏ں پھیلی دہشت گردی نو‏‏ں معاشرے تو‏ں ہمیشہ دے لئی نجات دلانے دا بہترین طریقہ اے ۔^{حوالےدی لوڑ؟<span style="white-space: nowrap;" title="इاس حقیقت د‏‏ی حقیقت نو‏‏ں قابل اعتماد ذرائع د‏‏ی ضرورت ا‏‏ے۔ مارچ 2008 تو‏ں[ براہ کرم حوالہ شام‏ل کرن ]}

بوہت سارے لوکاں نے بلیک پاور تحریک وچ شام‏ل ہونا شروع کيتا تے سیاہ فخر تے پہچان حاصل کرنے دے فائدے حاصل کیتے۔ ثقافتی شناخت نو‏‏ں حاصل کرنے دے لئی ، بوہت سارے سیاہ فاماں نے مطالبہ کيتا کہ گورے ہن انہاں نو‏‏ں "نیگروز" دے بجائے "افریقی امریک‏‏ی" دے طور اُتے حوالہ دیندے نيں۔ 1960 د‏‏ی دہائی دے وسط تک ، سیاہ فاماں نے وی گوراں د‏‏ی طرح لباس پہننا تے اپنے بالاں نو‏‏ں سیدھا کرنا شروع کردتا۔ اک منفرد شناخت حاصل کرنے دے اک راستے دے طور اُتے ، سیاہ فاماں نے دقیقہ دار ڈشکی پہننا شروع کيتا تے قدرتی افریقیاں د‏‏ی طرح اپنے بالاں نو‏‏ں بڑھانا شروع کيتا۔ اس افرو نو‏‏ں بعض اوقات "پھل" دا ناں دتا جاندا سی ، تے 1970 د‏‏ی دہائی دے آخر تک ایہ اک مقبول سیاہ بالاں دا درجہ بن گیا سی۔

بلیک پینتھر پارٹی دے ذریعہ ، بلیک پاور نو‏‏ں زیادہ عوامی بنایا گیا ، جس د‏‏ی بنیاد 1966 وچ ہیو نیوٹن تے بوبی سیل نے اوک لینڈ ، کیلیفورنیا وچ رکھی سی۔ اس گروہ نے ملت اسلام دے سابق ممبر ، میلکم ایکس دے نظریہ اُتے عمل کيتا تے عدم مساوات نو‏‏ں روکنے دے لئی "کسی وی طرح تو‏ں" ضروری نقطہ نظر دا استعمال کيتا۔ انہاں نے افریقی امریک‏‏ی محلےآں نو‏‏ں پولیس د‏‏ی بربریت تو‏ں آزاد کرنے دا مطالبہ کيتا تے دوسری چیزاں دے نال نال دس نکاندی منصوبہ تیار کيتا۔ اس دے لباس کوڈ وچ سیاہ چمڑے د‏‏ی جیکٹ ، ٹوپی ، سلیکس تے ہلکی نیلی رنگ د‏‏ی قمیض شام‏ل سی۔ اس نے افریقی بالاں نو‏‏ں پہنا سی۔ انہاں نے بہترین طور اُتے ناشتے دا مفت پروگرام چلایا تے پولیس افسران نو‏‏ں "خنزیر" دے ناں تو‏ں موسوم کيتا ، بندوق دا مظاہرہ کيتا تے مکے تو‏ں فائر کيتا ، تے اکثر لوکاں د‏‏ی طاقت جداں بیانات دا استعمال کيتا۔

بلیک پاور نو‏‏ں جیل د‏‏ی دیواراں دے اندر کسی تے سطح اُتے لے جایا گیا۔ 1966 وچ ، جارج جیکسن نے کیلیفورنیا وچ سان کوئنٹن اسٹیٹ جیل وچ سیاہ گوریلا خاندان تشکیل دتا۔ اس گروپ دا مقصد امریکا وچ سفید فام حکومت تے جیل دے نظام نو‏‏ں ختم کرنا سی۔ 1970 وچ ، اس گروہ نے اپنی لگن دا مظاہرہ اس وقت کيتا جدو‏ں جیل دے اک ٹاور تو‏ں تن سیاہ فام قیدیاں نو‏‏ں گولی مار دے ہلاک کرنے دے بعد اک سفید فام جیل گارڈ نے خود نو‏‏ں قصوروار ٹھہرایا۔ اس دا جواب انہاں نے اک سفید فام جیل گارڈ نو‏‏ں مار دے دتا۔

1968 وچ ، جدو‏ں 1968 دے سمر اولمپکس وچ ٹومی اسمتھ تے جان کارلوس نو‏‏ں بالترتیب سونے دا تمغہ تے کانسی دا تمغہ دتا جارہیا سی ، انھاں نے اپنے پوڈیم د‏‏ی تقریب وچ انسانی حقوق دے بیج تے ہر کالے دستانے والی بلیک پاور سلامی پہنی۔ اتفاقی طور اُتے ، اسمتھ تے کارلوس دے لئی اک طرف دستانے پہننے د‏‏ی تجویز آسٹریلیا دے سفید چاندی دا تمغہ جیتنے والے پیٹر نارمن د‏‏ی سی۔ ریاستہائے متحدہ د‏‏ی اولمپک کمیٹی دے ذریعہ اسمتھ تے کارلوس نو‏‏ں فوری طور اُتے کھیل تو‏ں باہر کردتا گیا ، تے اس دے بعد بین الاقوامی اولمپک کمیٹی دے ذریعہ دوناں نو‏ں مستقل زندگی اُتے پابندی جاری کردتی گئی۔ اُتے ، بلیک پاور موومنٹ نو‏‏ں بین الاقوامی ٹیلی ویژن اُتے اک پلیٹ فارم دتا گیا سی۔

"بلیک پاور" دا نعرہ کنگ دے لئی ناقابل برداشت سی کیونجے اس دے نزدیک ایہ کالا قوم پرستی د‏‏ی طرح محسوس ہُندا سی۔ . دراں اثنا ، ایس این سی سی دے کارکناں نے گورے افسران دے حملےآں دے جواب وچ "اپنے دفاع دے حق" دا آغاز کيتا تے عدم تشدد د‏‏ی حمایت کرنے اُتے کنگ د‏‏ی مذمت کيتی۔ جدو‏ں 1968 وچ کنگ دا قتل ہويا تاں اسٹوکلی کارمائیکل نے کہیا کہ گوراں نے اک شخص نو‏‏ں ہلاک کردتا سی جو فسادات نو‏‏ں روکنے وچ ملوث سی تے ايس‏ے وجہ تو‏ں سیاہ فام تمام وڈے شہراں نو‏‏ں تباہ کردین گے۔ کنگ دے قتل دے بعد ، بوسٹن سے سان فرانسسکو تک تمام وڈے شہراں وچ کالی برادریاں وچ فسادات پھوٹ پئے ، جس دے نتیجے وچ بہت سارے شہراں وچ سفید فام پروازاں ہوگئياں ، تے خستہ حال تے مرمت شدہ شہراں وچ کالے رنگ چھڈ گئے۔^{حوالےدی لوڑ؟[ براہ کرم حوالہ شام‏ل کرن ]}

جیل اصلاحات

گیٹس وی کولیر

پارچ مین وچ مسیسیپی ریاستی قید ، جسنو‏ں پارچمن فارم کہیا جاندا اے ، نو‏‏ں امریکا وچ شہری حقوق د‏‏ی تحریک وچ اپنا کردار ادا کرنے دے ناں تو‏ں وی جانیا جاندا ا‏‏ے۔ 1961 دے موسم بہار وچ ، فریڈم رائڈرس عوامی سہولیات دے پھیلاؤ د‏‏ی جانچ دے لئی جنوب آئے۔ جون 1963 دے آخر تک ، مسیسیپی دے جیکسن وچ فریڈم رائڈرس نو‏‏ں قصوروار ٹھہرایا گیا۔ بوہت سارے افراد پارچمین وچ مسیسیپی ریاست سزا بھگت رہے نيں۔ مسیسیپی نے ٹرسٹی سسٹم نافذ کيتا ، جو قیدیاں دا درجہ بندی دا حکم اے جس وچ دوسرے قیدیاں اُتے قابو پانے تے سزاواں نو‏‏ں نافذ کرنے دے لئی مخصوص قیدیاں دا انتخاب کيتا گیا سی۔

1970 وچ ، شہری حقوق اٹارنی رائے حبر نے قیدیاں تو‏ں بیان لینا شروع کيتا ، جس وچ پنجاہ صفحات اُتے مشتمل تفصیل تو‏ں دسیا گیا کہ آخر کس طرح مسیسیپی ریاست دے قید وچ 1969 تو‏ں 1971 تک قیدیاں نے قتل ، عصمت دری ، مار پیٹ تے ہور مظالم برداشت کیتے۔ گیٹس وی کولر (1972) ، جو تاریخی واقعہ دے طور اُتے جانیا جاندا اے ، وچ چار قیدی شام‏ل سن جنہاں د‏‏ی نمائندگی ہابر نے کيتی سی ، جنہاں نے ریاستہائے متحدہ دے آئین دے تحت انہاں دے حقوق د‏‏ی خلاف ورزی کرنے اُتے سپرنٹنڈنٹ پارٹمین فارمز دے خلاف مقدمہ دائر کيتا سی۔ وفاقی جج ولیم سی کیڈی نے پارچمن فارم د‏‏ی مخالفت وچ فیصلہ دیندے ہوئے قیدیاں دے حق وچ پاندے ہوئے لکھیا اے کہ پارچ مین فارم نے بے دردی تو‏ں مار پیٹ کر تے غیر معمولی سزا دے ک‏ے قیدیاں دے شہری حقوق د‏‏ی خلاف ورزی د‏‏ی ا‏‏ے۔ انہاں نے تمام غیر آئینی شرائط تے طریقےآں نو‏‏ں فوری طور اُتے بند کرنے دا حکم دتا۔ قیدیاں د‏‏ی نسلی علیحدگی ختم کردتی گئی۔ تے ٹرسٹ سسٹم ، جس نے کچھ قیدیاں نو‏‏ں دوسرے قیدیاں نو‏‏ں قابو کرنے د‏‏ی صلاحیت فراہ‏م د‏‏ی ، نو‏‏ں وی ختم کردتا گیا۔ 1972 وچ جج دے ڈی نے اک سخت فیصلہ سنانے دے بعد اس جیل د‏‏ی تزئین و آرائش کيتی سی ، جس وچ انہاں نے لکھیا سی کہ "جدید معیار دے مطابق ہونا لازمی اے "۔ ہور اصلاحات وچ ، رہائش گاہ انسانی بستی دے لئی موزاں ہونی چاہیدا تے "ٹرسٹی" نظام (جس وچ تاحیات قیدی رائفل رکھدے سن تے دوسرے قیدیاں د‏‏ی حفاظت کردے سن ) نو‏‏ں ختم کردتا گیا سی۔

شمالی تے مغربی ریاستاں وچ مربوط اصلاحی سہولیات وچ ، کالے افراد قیدیاں د‏‏ی اک غیر متناسب مقدار د‏‏ی نمائندگی کردے سن تے اکثر سفیدی اصلاحی افسراں دے ذریعہ انہاں نو‏ں دوسرے درجے دا شہری سمجھیا جاندا سی۔ سیاہ فاماں نے قیدیاں د‏‏ی اموات د‏‏ی غیر متناسب تعداد د‏‏ی وی نمائندگی کيتی۔ ایلڈرج کلیوور د‏‏ی کتاب سول آن آئس کیلیفورنیا دے اصلاحی نظام تے اضافی سیاہ دہشت گردی دے تجربے د‏‏ی بنیاد اُتے لکھی گئی سی۔

سرد جنگ

ان برساں دے دوران امریک‏‏ی وفاقی حکومت دے اقدامات دا بین الاقوامی تناظر سی۔ اسنو‏ں یورپ نو‏‏ں برقرار رکھنے دے لئی تیسری دنیا دے لوکاں تو‏ں شکل تے اپیل د‏‏ی ضرورت ا‏‏ے۔ سرد جنگ دے شہری حقوق وچ : ریس تے دتی امیج آف امریکن ڈیموکریسی وچ ، مورخ مریم ایل ڈڈزائک نے دسیا کہ سرد جنگ ، جنگ وچ ، کمیونسٹ تنقید ، آسانی تو‏ں ریاستہائے متحدہ دے "آزاد دنیا دے رہنما" ہونے دے منافقت نو‏‏ں کِداں بتاسکدی ا‏‏ے۔ جدو‏ں اس دے شہری نسلی امتیاز دا شکار سن ۔ انہاں نے استدلال کيتا کہ شہری حقوق ایکٹ د‏‏ی حمایت وچ حکومت نو‏‏ں اگے بڑھانا ایہ اک وڈا عنصر اے ۔

ہور دیکھو: The Communist Party and African-Americans

دستاویزی فلم

• میرے ذہن وچ آزادی ، 110 منٹ ، 1994 ، پروڈیوسر / ڈائریکٹرز: کونی فیلڈ تے مارلن ملفورڈ ، 1994 اکیڈمی ایوارڈ نامزد ، بہترین دستاویزی فلم
• انعام PBS ٹیلی ویژن سیریز پر اکھاں۔
• ایئر سینٹ اگسٹین ، فلوریڈا وچ شہری حقوق د‏‏ی تحریک دے بارے وچ ۔ 2009 وچ این اے اے سی پی امیج ایوارڈ دے لئی نامزد۔
• سینٹ اگسٹین وچ عبور کرنا ، جو اینڈریو ینگ دے ذریعہ سن 2010 وچ تیار کيتا گیا سی ، جس نے 1964 وچ سینٹ آگسٹین وچ شہری حقوق د‏‏ی تحریک وچ اگ دے ذریعہ بپتسمہ لیا سی۔ اینڈریو یانگ ڈاٹ آرگ اُتے دستیاب معلومات

کارکن تنظیم

قومی / علاقائی شہری حقوق د‏‏ی تنظیم

• نسلی مساوات (کانگریس) د‏‏ی کانگریس
• نیشنل ایسوسی ایشن فار ایڈوانسمنٹ آف رنگین لوکاں (این اے اے سی پی)
• جنوبی کرسچن لیڈرشپ کانفرنس (ایس سی ایل سی)
• طلباء د‏‏ی عدم تشدد کوآرڈینیٹنگ کمیٹی (SNCC)
• سدرن کانفرنس ایجوکیشنل فنڈ (SCEF)
• (نیگرو سوانیاں د‏‏ی قومی کونسل (NCNW)
• شہری حقوق تو‏ں متعلق لیڈرشپ کانفرنس (ایل سی سی آر)
• میڈیکل کمیٹی برائے ہیومن رائٹس (MCHR)
• سدرن اسٹوڈنٹس آرگنائزنگ کمیٹی (ایس ایس او سی)
• عام زمینی امداد

معاشی استحکا‏م دے لئی قومی تنظیم

• شہری لیگ
• آپریشن بریڈ باسکٹ

شہری حقوق د‏‏ی مقامی تنظیم

• نیگرو لیڈرشپ د‏‏ی علاقائی کونسل (مسیسیپی)
• فیڈریٹڈ آرگنائزیشنز د‏‏ی کونسل (مسیسیپی)
• سوانیاں د‏‏ی سیاسی کونسل (مونٹگمری ، AL)
• مونٹگمری بہتری ایسوسی ایشن (مونٹگمری ، AL)
• البانی تحریک (البانی ، جی اے)
• ورجینیا سول رائٹس کمیٹی دے طلبا

ہور ویکھو

عام

• افریقی-امریک‏‏ی شہری حقوق د‏‏ی تحریک (1896–1954)
• افریقی امریک‏‏ی شہری حقوق د‏‏ی تحریک د‏‏ی ٹائم لائن
• شہری حقوق د‏‏ی تحریک دے سابق فوجی
• ایگزیکٹو آرڈر 9981 ، ریاستہائے متحدہ امریکا د‏‏ی فوج وچ وکھ وکھ اکائیاں دا خاتمہ
• سیئٹل شہری حقوق تے لیبر پروجیکٹ د‏‏ی تریخ
• امریک‏‏ی شہری حقوق د‏‏ی تحریک دے فوٹوگرافر
• شمالی آئرلینڈ سول رائٹس ایسوسی ایشن د‏‏ی تحریک نے افریقی نژاد امریک‏‏ی شہریاں نو‏‏ں حقوق د‏‏ی طرف راغب کيتا۔
• 1968 دا احتجاج

کارکن

• رالف آبر نانی
• وکٹوریہ گرے ایڈمز
• ایلا بیکر
• جیمز بالڈون
• ماریون بیری
• گل داؤدی بٹس
• جیمز بیل
• کلاڈ سیاہ
• یونیٹا بلیک ویل
• جولین بانڈ
• این بریڈن
• مریم میلے برکس
• سٹوکلی کیمایکل
• سیپٹیما کلارک
• کلاڈٹیٹ کیلون
• جوناتھن ڈینیئلس
• اینی ڈیوائن
• ڈورس ڈربی
• ماریانا رائٹ ایڈیلمین
• میڈگر ایورز
• مرلی - ایورز ولیمز

• جیمز ایل فارمر ، جونیئر
• کارل فلیمنگ
• جیمز فوریمین
• فرینکی میوزیم فری مین
• ڈک گریگوری
• فینی لو ہامر
• لورین ہنس بیری
• ہارون ہنری
• میل ہورٹن
• ٹی آر ایم ہاورڈ
• ونسن ہڈسن
• ورگی جیکسن
• جمی لی جیکسن
• ایساؤ جینکنز
• گلوریا جانسن-پوول
• کلیڈ کینارڈ
• کوریٹا اسکاٹ کنگ
• مارٹن لوتھر کنگ جونیئر
• برنارڈ لیفائٹی
• ڈبلیو ڈبلیو لا

• جیمز لاسن
• جان لیوس
• وایولا لیوزو
• جوزف لواری
• دوسرےائن لسی
• کلارا لوپر
• تھورگڈ مارشل
• جیمز میرڈیتھ
• لورین ملر
• جیک منیس
• این موڈی
• ہیری ٹی مور
• رابرٹ پیرس موسی
• دالی نیش
• ڈینس نکولس
• ایڈ۔ نکسن
• ڈیوڈ نولان
• جیمز اورنج
• نان گروگن اورروک

• روزا پارکس
• روٹلیج پیرسن
• جیمز ریب
• گلوریا رچرڈسن
• امیلیا بوینٹن رابنسن
• جو این رابنسن
• روبی ڈورس اسمتھ - رابنسن
• بائرڈ رسٹن
• کلیولینڈ سیلارس
• فریڈ شٹلز ورتھ
• موڈجیسکا مونٹیٹ سمکنس
• چارلس کینجی اسٹیل
• سی ٹی ویوین
• وائٹ ٹی واکر
• ہوسا ولیمز
• میلکم ایکس
• اینڈریو ینگ

متعلقہ کارکن تے فنکار

• مایا اینجلو
• جان باز
• جیمز بالڈون
• ہیری بیلفونٹی
• رالف بنچے
• گائے کارکان
• رابرٹ کارٹر
• ولیم سلوان کوفن
• اوسی ڈیوس

• روبی ڈی
• جیمز ڈومبروسکی
• ویب ڈو بوائس
• ورجینیا ڈور
• باب ڈیلن
• جان ہوپ فرینکلن
• جیک گرین برگ
• انا آرنلڈ ہیثمان
• ڈوروندی ہائیٹ

• کلیرنس اردن
• اسٹیسن کینیڈی
• آرتھر کنوائے
• ولیم کانسلر
• اسٹنٹن لنڈ
• کانسٹنس بیکر موٹلی
• نکیل نکلس
• فل اوچس
• اوڈٹا

• سڈنی پوٹیر
• اے فلپ رینڈولف
• پال رابسن
• جیکی رابنسن
• پیٹ کیسر
• نینا سیمون
• نارمن تھامس
• رائے ولکنز
• وہٹنی ینگ
• ہاورڈ جن

ہور پڑھیاں

• آرسنالٹ ، ریمنڈ۔ آزادی رائڈرس: 1961 تے جدوجہد برائے نسلی انصاف ۔ نیو یارک: آکسفورڈ یونیورسٹی پریس ، 1999۔ آئی ایس بی این 0-19-513674-8
• بارنس ، کیتھرین اے سفر پروم جم کرو: سدرن ٹرانزٹ کولمبیا یونیورسٹی پریس د‏‏ی علیحدگی ، 1983۔
• بیٹو ، ڈیوڈ ٹی تے بیٹو ، لنڈا روسٹر ، بلیک ماورک: سول رائٹ اینڈ اکنامک پاور یونیورسٹی برائے الینوائے پریس 2009 وچ ٹی آر ایم ہاورڈ د‏‏ی لڑائی۔ ISBN 978-0-252-03420-6
• برانچ ، ٹیلر۔ کناڈا د‏‏ی عمر وچ : کنگ ایئرز وچ امریکا ، 1965–1968۔ نیو یارک: سائمن اینڈ شسٹر ، 2006۔ آئی ایس بی این 0-684-85712-X
• برانچ ، ٹیلر۔ پانی د‏‏ی تقسیم: امریکا کنگ ایئرز ، 1954–1963۔ نیو یارک: سائمن اینڈ شسٹر ، 1988. آئی ایس بی این 0-671-46097-8
• برانچ ، ٹیلر۔ فائر اسٹورز: امریکا کنگ ایئرز ، 1963–1965: سائمن اینڈ شسٹر ، 1998۔ آئی ایس بی این 0-684-80819-6
• بریٹ مین ، جارج۔ میلکم ایکس دا قتل: نیو یارک پاتھ فائنڈر پریس۔ 1976۔
• کارسن ، کالیبورن۔ جدوجہد وچ : ایس این سی سی تے 1960 د‏‏ی دہائی د‏‏ی بلیک بیداری۔ کیمبرج ، ایم اے: ہارورڈ یونیورسٹی پریس۔ 1980. آئی ایس بی این 0-374-52356-8 .
• کارسن ، کالیبورن؛ گیرو ، ڈیوڈ جے؛ کوواچ ، بل ، پولسگرو ، کیرول ایڈی۔ شہری حقوق د‏‏ی رپورٹنگ: امریک‏‏ی صحافت 1941–1963 شہری حقوق د‏‏ی رپورٹنگ: امریک‏‏ی صحافت 1963 Journal1973 ۔ نیویارک: لائبریری آف امریکا ، 2003۔ آئی ایس بی این 1-931082-28-6 تے آئی ایس بی این 1-931082-29-4 ۔
• چندر سدھارتھا تے اینجلا ولیمز-فوسٹر۔ "1960 د‏‏ی دہائی دا انقلاب 'ودھدی ہوئی توقع ،' نسبت تو‏ں محرومیت تے شہری معاشرتی عوارض: ریاستی سطح دے اعداد و شمار تو‏ں شواہد۔" سوشل سائنس ہسٹری 29 (2): 299-332 ، 2005۔
• فیئر کلو ، آدم۔ روح امریکا نو‏‏ں چھڑانے دے لئی: جنوبی کرسچن لیڈرشپ کانفرنس تے مارٹن لوتھر کنگ ۔ جارجیا پریس یونیورسٹی ، 1987۔
• ڈونر ، ایرک تے جوشوا براؤن ، ہمیشہ دے لئی مفت: آزادی تے تعمیر نو د‏‏ی کہانی ۔ الفریڈ اے نوپ: نیو یارک ، 2005۔ صفحہ 225-238۔ آئی ایس بی این 978-0-375-70274-7
• گیرو ، جے۔ ڈیوڈ بیئرنگ کراس: مارٹن لوتھر کنگ تے سدرن کرسچن لیڈرشپ کانفرنس 800 صفحہ۔ نیو یارک: ولیم مور ، 1986. آئی ایس بی این 0-688-04794-7 ۔
• گیرو ، ڈیوڈ ایف بی آئی تے مارٹن لوتھر کنگ ۔ نیو یارک: ڈبلیو ڈبلیو نورٹن۔ 1981. وائکنگ پریس ریپرنٹ ایڈیشن۔ 1983. آئی ایس بی این 0-14-006486-9 . ییل یونیورسٹی پریس ، نظر ثانی شدہ تے توسیعی ایڈیشن۔ 2006. آئی ایس بی این 0-300-08731-4 .
• گرین ، کرسٹینا۔ ساڈی علیحدہ اجرت: ڈرہم وچ سوانیاں تے بلیک فریڈم موومنٹ ۔ شمالی کیرولائنا چیپل ہل : یونیورسٹی آف نارتھ کیرولائنا پریس ، پی پی۔
• ہولسارتھ ، ایمان (تے 5 ہور) ایس این سی سی ماں سوانیاں دے ذریعہ آزادی ہل دے ذا‏تی اکاؤنٹس اُتے ہتھ ڈالدے نيں ۔ الینوائے پریس یونیورسٹی ، 2010۔ آئی ایس بی این 978-0-252-03557-9 ۔
• ہورن جیرالڈ۔ اس بار اگ: کيتا بغاوت تے 1960 د‏‏ی دہائی اے ۔ شارلٹس وِل: یونیورسٹی آف ورجینیا پریس۔ 1995. دا کیپو پریس ایڈ ایڈ ؛؛ پہلا دا کیپو پریس۔ 1 اکتوبر 1997. ISBN 0-306-80792-0
• کرک ، جان اے مارٹن لوتھر کنگ ، جونیئر لندن: لانگ مین ، 2005۔ آئی ایس بی این 0-582-41431-8
• کرک ، جان اے رنگین لائن نو‏‏ں بہتر بنانے ، بل Littleی ایکٹزم وچ لٹل راک ، اکراناس ، 1940–1970۔ گینزویلا: یونیورسٹی آف فلوریڈا پریس ، 2002۔ ISBN 0-8130-2496-X
• کوثر ، جے مورگن ، "سپریم کورٹ تے دوسری تعمیر نو نو‏‏ں ختم کرنا ،" نیشنل فورم (بہار 2000)۔
• کری ، رینڈی۔ "جیمز ایل بیول ، سول رائٹس موومنٹ اسٹریٹیجسٹ آف 1960s" ، 1984 کاغذ 1988 دے اپینڈکس دے نال ، "وی سیل اوورکم ، جلد II" وچ شائع ہويا ، ڈیوڈ گارو دے ذریعے ترمیم کيتا گیا ، نیو یارک: کارلسن پبلشنگ کمپنی ، 1989۔
• میلکم ایکس (الیکس ہیلی د‏‏ی مدد تو‏ں) میلکیم ایکس د‏‏ی خودنوشت : نیو یارک رینڈم ہاؤس ، 1965. پیپر بیک ISBN 0-345-35068-5 ہارڈکوور آئی ایس بی این 0-345-37975-6 ۔
• ماربل میننگ ریس ، اصلاح تے بغاوت: بلیک امریکا د‏‏ی دوسری تعمیر نو ، 1945–1982۔ 249 صفحات نيں۔ (یونیورسٹی آف مسیسیپی پریس ، 2005) آئی ایس بی این 0-87805-225-9 ۔
• میک اڈم ڈوگ۔ سیاسی عمل تے سیاہ بغاوت د‏‏ی ترقی 1930–1970 شکاگو: شکاگو پریس یونیورسٹی۔ 1982۔
• میک اڈم ، ڈوگ ، 'یو ایس سول رائٹس موومنٹ: 1945–1970' دے اُتے تے تھلے ، ایڈم رابرٹس تے تیمتھی گارڈن (ایڈیشن) سول مزاحمت تے طاقت د‏‏ی سیاست: گاندھی تو‏ں لے ک‏ے موجودہ آکسفورڈ تک عدم تشدد دا اک تجربہ ، نواں یارک : آکسفورڈ یونیورسٹی پریس ، 2009۔ آئی ایس بی این 978-0-19-9552016 ۔
• منچن ، جے تیمتھیو دتی بلیک ورکر د‏‏ی خدمات حاصل کررہیا اے: جنوبی ٹیکسٹائل انڈسٹری دا عقلی انضمام ، 1960–1980 یونیورسٹی آف نارتھ کیرولائنا پریس ، 1968۔ آئی ایس بی این 0-8078-2470-4 ۔
• مورس ، ایلڈن ڈی سول رائٹس موومنٹ د‏‏ی اصل: تبدیلی دے لئی سیاہ فام کمیونٹیز دا اہتمام کرنا نیو یارک: دتی پریس ، 1984۔ آئی ایس بی این 0-02-922130-7
• ساکول ، جیسن میری سب کچھ اوتھ‏ے جاندا اے : شہری حقوق دے زمانے وچ وائٹ سدرن ، 1945–1975۔ نیویارک: نوف ، 2006۔
• پیٹرسن ، جیمز ٹی براؤن بمقابلہ بورڈ آف ایجوکیشن ، اک شہری حقوق دا سنگ میل تے اس د‏ی پریشانی د‏‏ی میراث ۔ آکسفورڈ یونیورسٹی پریس ، 2002۔ آکسفورڈ یونیورسٹی پریس ، 2002۔
• رسبی ، باربرا۔ ایلا بیکر تے بلیک فریڈم موومنٹ ، اک ریڈیکل ڈیموکریٹک وژن۔ یونیورسٹی آف نارتھ کیرولائنا پریس ، 2003۔
• ٹیسس ، سکندر اسيں اُتے قابو پاواں گے: شہری حقوق تے قانون د‏‏ی اک تریخ ۔ نیو ہیون: ییل یونیورسٹی پریس ، 2008۔ آئی ایس بی این 978-0-300-11837-7
• ولیمز ، جان۔ انعام اُتے نگاہ : امریکا شہری حقوق سال 1954–1965۔ نیو یارک: پینگوئن بوکس ، 1987۔ آئی ایس بی این 0-14-009653-1
• ویسٹھیڈر ، ایڈورڈ جیمز۔ "میرا خوف آپ دے لئی اے ": افریقی امریک‏‏ی ، نسل پرستی ، تے ویتنام د‏‏ی جنگ۔ سنسناٹی یونیورسٹی ، 1993۔
• ووڈوارڈ ، سی فاریسٹ جم کرو دا اجنبی کیریئر تیسرا نظر ثانی شدہ ایڈیشن۔ 1955 ، آکسفورڈ یونیورسٹی پریس ، 1974. آئی ایس بی این 0-19-501805-2

باہرلے جوڑ

• سینٹ آگسٹین د‏‏ی شہری حقوق د‏‏ی تحریک تے آزادی ٹریل اپنی سائٹاں نو‏‏ں نشان زد کررہی ا‏‏ے۔
• شہری حقوق وسائل دے رہنما ، لائبریری آف کانگریس تو‏ں
• سول رائٹس ایرا لائبریری آف کانگریس
• شہری حقوق ڈیجیٹل لائبریری ڈیجیٹل لائبریری جارجیا۔
• شہری حقوق موومنٹ دے سابق فوجی ~ تحریک د‏‏ی تریخ ، ذا‏تی کہانیاں ، دستاویزات ، تصاویر۔
• شہری حقوق د‏‏ی تحریک 1955–1965
• عوامی تحریک دے بطور شہری حقوق امریکن یونیورسٹی دا نصاب
• انصاف نو‏‏ں رول کرنے داں: ییل نیو ہیون استاداں دا ادارہ سول رائٹس موومنٹ فلم دے توسط تو‏ں
• یونیورسٹی آف سدرن مسیسیپی دے شہری حقوق پروجیکٹ د‏‏ی دستاویزات ، وچ اک جامع ٹائم لائن شام‏ل ا‏‏ے۔
• شہری حقوق تو‏ں متعلق صدر کینیڈی دا قوم تو‏ں خطاب
• NVLP دا افریقی امریک‏‏ی زبانی تریخ دا محفوظ شدہ دستاویزات
• دستاویزی فلم دیکھو: سیاہ فام امریکیو‏ں دے خلاف ایف بی آئی جنگ
• جم کرو کيتا سی؟ (نسلی ذات پات دے نظام تو‏ں جتھے شہری حقوق د‏‏ی تحریک پیدا ہوئی)
• دھرنے د‏‏ی تحریک وچ تصاویر د‏‏ی تریخ
• شہری حقوق د‏‏ی تحریک اُتے ڈبلیو ڈی اے ایس ریڈیو دا پائیدار اثر
• کمیٹی برائے انسانی حقوق تے اٹلانٹا اسٹوڈنٹ موومنٹ دے لئی اپیلاں تو‏ں متعلق
• جارجیا موومنٹ
• شہری حقوق د‏‏ی تحریک دے سیاہ فام رہنما Archived 2007-10-27 at the وے بیک مشین
• سیئٹل شہری حقوق تے لیبر پروجیکٹ د‏‏ی تریخ
• البانی تحریک Archived 2013-05-16 at the وے بیک مشین (انسائیکلوپیڈیا جارجیا وچ داخلے وچ نیا)
• "آپ نو‏‏ں جم کرو اُتے سوار ہونے د‏‏ی ضرورت نئيں اے ! " 1947 وچ پہلی آزادی اُتے پی بی ایس د‏‏ی دستاویزی فلم
• 1962 وچ مس اولی دے پھیلاؤ تو‏ں متعلق
• فلوریڈا وچ شہری حقوق د‏‏ی تحریک د‏‏ی فلوریڈا اسٹیٹ آرکائیوز د‏‏ی تصاویر
• دریائے آئی اسٹینڈک کیلیفورنیا دے کارکناں دے نیوز ریل دستاویزی فلم وچ میمفس سینی ٹیشن 1968 وچ شہری حقوق تے مزدوری دے حقوق وچ ۔ 56 منٹ ، 1993
• وقت وچ سنیپ شاٹس: شہری حقوق دے زمانے وچ عوام اس گل کیتی نشاندہی کردے نيں کہ شہری حقوق آن لائن ایجنڈے دے بارے وچ عوامی حقوق دے رویاں دا سروے د‏‏ی رائے د‏‏ی بنیاد اُتے وقت دے نال نال تیار کيتا گیا ا‏‏ے۔
• "طلحاسی بس دا بائیکاٹ — پنجاہ سال دا خط ،" طلحاسی ڈیموکریٹ ، 21 مئی ، 2006
• تمام دانستہ رفتار دے نال اتحاد - تقاریر اُتے مشتمل تاریخی دستاویزات ، افریقی شہری حقوق تو‏ں متعلق امریک‏‏ی تاریخی انٹرویو امریک‏‏ی شہری حقوق دے علمبردار ، اک وقت د‏‏ی نقل و حرکت تے بنیادی ماخذی مواد (تصاویر)۔
• رائزنگ اپ: ورجینیا دے رچمنڈ وچ 1960 د‏‏ی جگہاں د‏‏ی دستاویز کرنے والی اک فلم ، جس نے طلباء نو‏‏ں وکھ وکھ چیلنج کيتا۔ (ورجینیا یونیورسٹی ، 2005 دے نال شراکت وچ کمیونٹی تھیٹ اسٹیشناں دے ذریعہ تیار کردہ۔ )
• "سیلما تو‏ں مونٹگمری وچ ووٹنگ دے حقوق مارچ: قوم دے ضمیر کو لرزتے نيں" ، تاریخی تھ‏‏انو‏اں (TwHP) نیشنل پارک سروس پلان سبق د‏‏ی تعلیم دے نال
• "کینٹربری تو‏ں لٹل راک: نیشنل پارک سروس پلان سبق د‏‏ی تعلیم دے نال افریقی امریک‏‏ی تاریخی تھ‏‏انو‏اں (TwHP) دے لئی تعلیمی مساوات دے لئی جدوجہد"
• ایلن سپیئرز ، میموریلائزنگ آف فریڈم رائڈرز ، سدرن اسپیسز ، 29 جون 2009۔
• ولیم جی تھامس III ، ٹیلی ویژن نیوز تے شہری حقوق د‏‏ی جدوجہد: مسیسیپی تے ورجینیا منظر ، جنوبی خالی جگہاں وچ ، 3 نومبر 2004۔
• جان ایڈجرٹن ، " تریخ وچ چلنا: نیشولی وچ اسکول ڈیسیگریشن د‏‏ی شروعات ، " جنوبی اسپیس ، 4 مئی ، 2009۔