ابو بکر خلال

ابو بکر خلال
تاریخ پیدائش	سنہ 848
وفات	سنہ 923 (74–75 سال)  بغداد
شہریت	خلافت عباسیہ
مذہب	اسلام
فرقہ	اہل سنت
فقہی مسلک	حنبلی
عملی زندگی
استاذ	ابو بکر مروذی ،  ابو داؤد
تلمیذ خاص	غلام خلال
پیشہ	فقیہ ،  محدث
پیشہ ورانہ زبان	عربی
شعبۂ عمل	فقہ ،  علم حدیث
باب اسلام

ابو بکر احمد بن محمد خلال (م 311ھ) ائمہ کبارِ حنابلہ وچو‏ں سن ۔ امام احمد بن حنبل دے اقوال و فتاویٰ دے اصل جامع مرتب علامہ ابو بکر خلال نيں۔ انہاں نے 20 تو‏ں زیادہ مجلدات وچ امام احمد دے فتاویٰ جمع کیتے۔ انہاں نو‏ں امام احمد تو‏ں براہِ راست استفادہ دا موقع نئيں ملیا، لیکن حنبلی مذہب وچ انہاں دا مرتبہ و مقام بہت بلند اے۔ علامہ خلال صرف فقہ حنبلی دے جامع و ناقل ہی نہ سن، بلکہ اس دے ناشر وی سن ۔

امام ذہبی انہاں دے بارے وچ کہندے نيں: «امام، علامہ، حافظ، فقیہ، حنابلہ دے شیخ و پیشوا سن ۔ امام احمد بن حنبل دی فقہ و فتاوی تے انہاں دے مسائل و جوابات نو‏ں حاصل کرنے دے لئی تے کبار حنابلہ تے صغار حنابلہ بلکہ انہاں دے تلامذہ تک دی کتاباں تو‏ں استفادہ دے لئی فارس، شام تے جزیرۃ العرب دا سفر کیتا، انہاں سب نو‏ں محفوظ تے جمع کیتا، اس تو‏ں پہلے امام احمد دا مستقل مسلک نئيں سی، انھاں نے اس نو‏ں جمع کیتا تے مدون و مرتب تے مدلل کیتا۔ رحمہ اللہ»۔

اساتذہ

1. عبد اللہ بن احمد بن حنبل
2. صالح بن احمد بن حنبل
3. ابو بکر المروذی
4. حسن بن عرفہ
5. سعدان بن نصر
6. حرب بن اسماعیل الکرمانی
7. محمد بن عوف الحمصی
8. ابو زرعہ الدمشفی
9. اسحاق بن سیار النصیبی
10. ابراہیم الحربی
11. عبد الملک المیمونی
12. اسماعیل بن اسحاق الثقفی
13. محمد بن یحیىٰ الکحال

تلامذہ

• ابو بکر عبد العزیز بن جعفر الفقیہ المعروف غلام الخلال
• ابو الحسین محمد بن المظفر
• حسن بن یوسف الصیرفی

اسفار

انھاں نے امام احمد بن حنبل دے مسائل نو‏ں جمع کرنے دا ارادہ کیتا، چانچہ اس دے خاطر کتاباں تو‏ں استفادہ و ملاقات دے لئی خوب اسفار کیتے۔ شام دا دو مرتبہ سفر کیتا تے حلب وچ صالح بن علی نوفلی تو‏ں ملاقات کیتی، طرطوس وچ فضل بن عبد الصمد اصفہانی، عمر بن صالح تے اسماعیل بن فضل تو‏ں ملاقات کيتی۔ جزیرۃ العرب تے فارس گئے تے فارس وچ یعقوب بن سفیان فسوی تو‏ں ملاقات کيتی۔ کرمان گئے تے اوتھ‏ے حسین بن اسحاق تستری تے حرب بن اسماعیل کرمانی تو‏ں ملاقات کیتی تے انہاں تو‏ں سماعت کيتی۔ مصیصہ تے انطاکیہ دا دو مرتبہ سفر کیتا، دوسری مرتبہ وچ احمد بن مکین انطاکی تو‏ں ملاقات کیتی تے اوتھ‏ے تو‏ں مصر نکل گئے۔

تالیفات

ساری کتاباں عربی وچ نيں۔

1. الجامع لعلوم الامام احمد : بہت مطول تے وڈی کتاب اے۔ ابن قیم لکھدے نيں : تقریباً ویہہ جلداں وچ اے۔ ابن کثیر کہندے نيں: امام احمد دے مسلک وچ اس جیسی کتاب نئيں لکھی گئی اے۔ فؤاد سزکین کہندے نيں : امام احمد دے مسائل وچ اک مسند تے مستند مرجع تے کتاب اے۔
2. طبقات اصحاب ابن حنبل
3. عنصر العلل
4. السنّہ : تن جلداں
5. الامر بالمعروف والنہی عن المنکر۔
6. العلم وتفسیر الغریب والادب۔
7. أخلاق احمد۔
8. الحث على التجارہ والصناعہ۔

حوالے

ماخذ

• سير أعلام النبلاء للامام الذهبي