ابن ابی خصال
محدث ، مؤرخ ، شاعر ، ادیب ، وزیر | |
---|---|
ابن ابی خصال | |
معلومات شخصیت | |
پیدائشی نام | (عربی وچ: Abd Allah Muhammad Ibn-Abil Jisal) |
جم | سنہ 1073
|
وفات | سنہ 1146 (72–73 سال)
|
وجہ وفات | شہادت |
شہریت | اندلس |
کنیت | ابو عبد اللہ |
لقب | " الوزارتین " |
مذہب | اسلام |
فرقہ | اہل سنت |
عملی زندگی | |
نسب | القرطبی |
پیشہ | فقیہ ، محدث ، مورخ ، ادیب ، شاعر ، وزیر ، استاد ، لکھاری |
مادری زبان | عربی |
پیشہ ورانہ زبان | عربی |
ترمیم |
ابن ابی خصال ( 465ھ – 540ھ = 1073ء - 1146 ء ) آپ قرطبہ دے اک فقیہ ، محدث ، مصنف، مؤرخ، شاعر ، تے اندلس دے وزیر سن ، اس لئی آپ دا لقب " الوزارتین " مشہور سی۔
ناں و نسب
سودھوابو عبد اللہ محمد بن مسعود بن طیب بن فرج بن خلصہ الغافقی (قبیلہ غانق نال تعلق رکھدے نيں)۔ ابن ابی الخصال تے الوزارتین انہاں دا لقب اے تے ابو الخصال انہاں دے والد دا لقب اے۔
حالات زندگی
سودھوالزرکلی نے (الاعلام) وچ انہاں دے بارے وچ کہیا اے: "وہ (شقورہ) دے اک پنڈ (فرغلیط) وچ پیدا ہوئے، تے قرطبہ تے غرناطہ وچ مقیم سن ۔ اوہ کچھ دعرصہ تک فاس وچ وی رہے۔ اس نے بیت علم حاصل کيتا ، خوب محنت کیتی تے آپ اچھے اخلاق والے سن ۔ ایتھے تک کہ ایہ کہیا گیا: اندلس وچ کِسے مصنف دا ناں ابن ابی الخصال ورگا نئيں سی۔ اوہ ابن الحاج (قرطبہ دے امیر) دے نال سی جدوں اس نے ابن تاشفین دے خلاف بغاوت کیتی تے اس دے نال سرقسطہ چلا گیا، تے آخر کار قرطبہ وچ مزاحمتی لڑائی وچ شہید ہوگیا۔۔ [۱]
علمی زندگی
سودھوآپ دی علمی زندگی نوں تن مراحل وچ تقسیم کيتا جا سکدا اے۔
1- پہلا مرحلہ: انہاں وچوں پہلا مرحلہ عام طور اُتے مذہبی سبھیاچار اُتے انہاں دی توجہ دی خصوصیت سی۔ غالباً انہاں دا تمام تر جھکاؤ ادب دی طرف سی تے انہاں دی تمام چیزاں ادب توں وابستہ سی، تے انہاں دے اولین استاد ابن مالک الیماری نے انہاں رجحانات نوں ابھارنے تے اس دی رہنمائی وچ اپنا کردار ادا کيتا۔
2- دوسرا مرحلہ: دوسرا مرحلہ قرآن دے گہرائی دے مطالعے وچ انہاں دی دلچسپی دی خصوصیت اے۔
3- تیسرا مرحلہ: ایہ دوسرے مرحلے دی توسیع اے، کیونجے قرآنی علوم نے اسنوں حدیث، اس دی تفسیر تے اس دی روایت دے گہرائی وچ مطالعہ کرنے اُتے آمادہ کيتا۔ انہاں نوں سیاست تے تریخ وچ دلچسپی سی
شیوخ
سودھوابن ابی الخصال دی بہت ساریاں نصوص موجود نيں جو اس گل دی وضاحت کردیاں نيں کہ انہاں نے اپنے زمانے دے مشہور علماء توں علم حاصل کيتا۔ انہاں علماء وچوں ایہ نيں:
- پہلا شیخ ابن مالک یعمری سی۔
- شیخ ابو حسین بن السراج۔
- شیخ ابو محمد عبدالرحمٰن بن عتاب۔
- شیخ ابو علی غسانی۔
- شیخ ابی علی صدفی۔
- شیخ محمد بن سابق صقلی۔
لکھتاں
سودھوخیر الدین زرکلی نے (الاعلام) وچ ذکر کيتا اے:
- (مجموعة ترسّله وشعره) پنج جلداں اُتے مشتمل اے۔
- (ظل الغمامة - خ)
- (منهاج المناقب - خ) بعض صحابہ دے مناقب اُتے اے۔
- (مناقب العشرة وعمي رسول الله - خ) ۔ [۲]
وفات
سودھوآپ دی وفات دے بارے وچ دو روایات نيں۔
1- پہلی روایت ابن بشکوال دے حوالے توں نقل کيتی گئی اے، جس وچ کہیا گیا اے: "اور محدثین ابو قاسم ابن بشکوال دی تحریر توں اللہ تعالیٰ رحم فرمائے: ایہ گویا انہاں لوکاں وچوں سی جو انہاں دناں وچ مصیبت زدہ سن ۔ قرطبہ وچ اک ہنگامہ آرائی، تے مصیبت دی سب توں وڈی حد شیخ الاجمل سن ۔ اس دے گھر نوں پرتن دے بعد جو کچھ اس دے پاس سی، اس دی حالت اکھڑ گئی، تے اس دا پیسہ ختم ہوگیا ، پنج سو چالیس وچ بارہ ذی الحجہ بروز ہفتہ... اوہ جھگڑا کر رہے سن، بوہت سارے لوکاں نے اس دے نقصان اُتے ماتم کيتا تے ايسے طرح دی مصیبت اُتے افسوس دا اظہار کیتا، تے انہاں نے متفقہ طور اُتے اس گل اُتے اتفاق کيتا کہ ایہ اندلس دے لوک علم تے خواب دے نال نيں....اسی لڑائی وچ شہید ہوئے ۔
2- دوسری روایت نے اسنوں کسی خاص ذریعہ توں منسوب نئيں کیتا، اس لئی اس نے اپنے آپ نوں اس فقرے توں مطمئن کیا: کسی تے نے کہیا: اسنوں قرطبہ شہر دے اندر اس دن قتل کر دتا گیا سی جس دن عیسائی اپنے بادشاہ ٹولیڈو دے نال اس وچ داخل ہوئے سن، جس دن ابن ابن۔ حمدین اٹھے تے یحییٰ ابن علی ابن غانیہ توں لڑے التوفی 545ھ ذی الحجہ دی تیرہ تریخ بروز اتوار نوں ہويا تے صمدہ دے بربراں نے اسنوں اس دے اچھے لباس دی وجہ توں قتل کر دتا تے اوہ اسنوں نئيں جاݨدے سن تے انہاں نے اس دی بہن دے بیٹے نوں قتل کر دتا۔۔
ذرائع
سودھو- الأعلام للزركلي
- موسوعة أعلام الأندلس والمغرب
- مجلة دعوة الحق: حول ابن أبي الخصال.
- مجلة دعوة الحق: رسالے جديدة لأبي عبد الله بن أبي الخصال.
حوالے
سودھو- ↑ رسالے ابن أبي الخصال - موقع أبجد. Archived 16 ديسمبر 2019 at the وے بیک مشین
- ↑ مركز أبي الحسن الأشعري للدراسات والبحوث العقدية. Archived 26 يناير 2020 at the وے بیک مشین سانچہ:وصلة مكسورة