1947 توں پہلاں دے پنجابی ناول

1947 توں پہلاں دے پنجابی ناول

سندری (1897)

سندری پنجابی بولی دا مولک ناول اے۔ اس ناول جو کہ بھائی ویر سنگھ دا لکھیا اے، وچ اوہناں نے سندری نوں اک آدرشی سکھ عورت دے روپ وچ پیش کیتا اے۔ جو مغلاں دے قبضے وچ رہن دے باوجود وی اپنا صدق نہیں ہاردی۔ اوہناں نے سندری دی بے بسی دے نال نال سکھ جتھے دی طاقت نوں پیش کیتا جو سندری نوں مغلاں دی قید توں آزاد کرواؤندا اے۔
بھائی ویر سنگھ صاحب مطابق اس ویلے دی مغل حکومت ظالم تے وبھچاری سی جو لوکاں دیاں دھیاں بھیناں نوں اپنی ہوش دا شکار بناؤن لئی ہر قسم دا وسیلہ ورتدی سی۔ اس توں بنھاں اوہ اکرتگھن سی اتے پرجا دی دولت وی لٹدی سی۔ پر ایہناں دے الٹ سکھ دھرم سرب گن بھرپور سی۔ سکھ دھرم دے منن والے اڈول دیاوان تے بہادر سن۔ اوہ ظلم نال ٹکر لیندے سن دھرم دے مقابلے وچ زندگی دیاں گلاں نال اوہناں نوں کوئی موہ نہیں سی۔

بجے سنگھ (1898)

اس ناول وچ ہیرو رام لال لاہور دے واسی چوہڑ مل دا پتر اے۔ چوہڑھ ملّ لاہور دا وڈا شاہوکار اے۔ اسدا پتر رام لال امرتسر دے علاقے ماجھے وچ کسے آسامی تے سرکاری نوکری کردا سی۔ اپنی نوکری دوران سکھاں دی سنگت وچ آ کے اوہ سکھ سج جاندا اے۔ جس نال دیوان چوہڑھ مل کرودھ نال تے ہور سارا پروار سوگ نال گرسیا جاندا اے۔ رام لالا دے سکھ بنن دی خبر مصر لیاؤدا اے۔ اوہی چوہڈھ مل دے ڈر تے کوردھ نوں ودھاؤندا اے۔ ایہہ اس ویلے دے ہندو براہمناں دی ذلت ول اشارہ اے۔

رام لال دی ماں نوں لال دی بیوی اک سہجدھاری سکھ دی لڑکی کولوں سکھ قوم دے کارنامے سن کے دھرم ول عقیدت اے۔ اوہ رام لال نوں گھر چھڈن توں روکدی اے۔ پر رام لال گھر چھڈّ کے چلا جاندا اے۔ اسنوں اتھے بہت ساریاں رکاوٹاں دا مقابلہ کردا پیندا اے۔ پر بجے سنگھ نام دو آسرے اوہ سبھ کردا اے۔ بیوی شیل کور پتر وریام سنگھ نال گھروں چلا جاندا اے۔ دوویں ماں پتر میر منوں دی قید بٹدے کویں نہ کویں بچ جاندے تے اس جتھے دے کول پہنچ جاندے ہن۔ جس دا سپاہی بجے سنگھ ہندا اے۔ تھوڑے چر پچھوں اوہ جالندھر دے حاکم، ناصرالدین دے نال سنگھاں دی اک جنگ وچ زخمی ہو جاندا اے۔ تے سنگھاں دی ٹھاہر وچ سرگواس ہو جاندا اے۔ شیل کور وی اسنے نال ہی جان دے دندی اے۔ پر اوہناں دے پتر وریام سنگھ دی پالنا سردار کروڑا سنگھ اپنے ہتھ لے لیندا اے۔

بھائی ویر سنگھ نے اس ناول وچ وی براہمن لالچی ، جھوٹھے دھوکھے باز تے اکرتگھن سمچے ہندو بزدل تے ڈرپوک، مسلمان حاکم شیرنی پرکھ توں عورتاں دوویں وبھچاری زبردستی لوکاں دی پت اتے دھرم لٹنا چاہن والے تے سکھاں نوں اپنے دھرم دے پکے توں درڑھ کردار دے سچے تے سچے سدا دل اتے بہادر دکھا کے سکھ دھرم نوں وڈیائیا اے۔

سکھونت کور (1899)

اس ناول وچ وی بھائی ویر سنگھ نے سکھ آشیاں دی گل کیتی سکھ فلسفے دی وضاحت کرن دا یتن کیتا۔ ناول بجے سنگھ وچ وی اک آدرشی سکھ دے گناں نوں پیش کیتا گیا اے۔ بھائی ویر دو ناول پنجابی ناول ساہت وچ ناول دا شروع کردے ہن۔ پنجابی ساہت وچ پہلی وار ناول رچنا ہندا جو آؤن والے پنجابی ناولاں لئی راہ پدھرا کردی اے۔ بھاویں ایہہ ناول نظر پکھوں خاص مقصد تحت لکھیا مذہبی سدھارواد دا ناول اے۔ پر ایہہ ناول پنجاب دے خاص تریخی دور دیاں کئی مذہبی، سیاسی تے تہذیبی تناؤ دیاں گنجھلاں نوں پیش کرن دے اہل اے۔ ایہناں ناولاں راہی بھائی ویر سنگھ پہلی وار ناول ساہت وچ مغربی غلامی دا لکواں اختلاف پیش کردے ہن۔

گھر دا نرباہ (1907)

ایہہ ناول دے لکھاری بھائی امر سنگھ چھاپیوالا ہن، اس ویلے دے سماج سدھار دے ناولاں سبھ توں پہلا چھاپیا ناول اے۔ گھر دا نرباہ اصل وچ ستّ حصےآں وچ شائع ہویا۔ پر اس دا کہانی روپ صرف پہلے دو حصےآں وچ ہی محدود اے۔ تیجے تے چوتھے حصہ وچ کہانی مدھرُو پے دے اصول وضاحت ہی ہو جاندی اے تے پچھلے تن حصہ تاں گرہست جیون دے وکھ-وکھ پکھاں بارے علم دین والی گدّ ہی اے۔ اس ناول وچ امر سنگھ نے اک گھر دی فٹ دے مول کارن درانی جٹھانی دے خلاف بھراواں دے ورتاؤ تے ماں پیؤ دی اجازت بھنگ کر کے عنہ نوں کلپان دے پھلّ دکھ تے رواداری نال ماں-پیؤ دی آگیا پالن دی سیوا کرن دے سکھ اک پرتبدھتاں عورت دی رواداری تے دھرم جیون دے انت نوں اس دا پھل، جٹھانیاں دا متسر تے سنتاپ تے اس دا نتیجہ گھر بالاں نوں ناخواندہ رکھن دے اوگن کھولھ کے دسے ہن

دلیر کور (1911)

چرن سنگھ شہید دا جم 1881ء وچ ہویا سی۔ چرن سنگھ شہید سنگھ سبھا دے اثر توں بچیا ہویا نہی سی۔ س س امول دا کتھن اے کہ چرن سنگھ شہید دے ناول مذہبی نہیں سگوں تریخی جاں سدھارک ہن۔ اس پرکرن وچ اوہ بہت حقیقت پسند نہیں چرن سنگھ شہید دے ناول دلیر کور دی بینتی وچ شہید دا مذہبی آشا بھلی پرکار ظاہر اے۔

شریشٹ قلاں دی چال (1911)

شریشٹ قلاں دی چال ناول موہن سنگھ وید دا پورا پورا لکھائک اے۔ ایہہ اک اجیہے درمیانہ طبقہ پروار دی کہانی اے۔ جو سرمایہ داری تعلقاں مطابق کار وہار دے کھرے سچجے تے سیوگ ہن۔ اوہناں دا گھروگی جیون سچا تے سنجم والا اے۔ اس وچ پرکھ پردھان اے پر عورت نوں پورا آدر تے ستکار ہی ملدا اے۔ ایہہ اک آدرشک گرہستھ دی کہانی اے۔ پر کہانی وستو دے پکھ توں اس وچ اک وڈی تھڑ ایہہ اے کہ اس دے پاتر سبھ پرکھ ہی ہن۔ استریاں صرف نام ماتر ہی اس وچ آؤننیاں ہن۔ بھائی گردھاری سنگھ، بدھ سنگھ تے بہادر سنگھ دی بیوی کہانی وچ داخلہ گھروگی کارجاں دے تعلقات وچ ویاہ توں بچے دے جم دے تعلقات وچ ہی ہندا اے۔

سبھاک کور (1912)

سبھاگ کور کہانی پکھ توں بہت اووی جیہی کہانی اے۔ اس دا اہمیت ایہی اے کہ ایہہ شریشٹ کلاں دی چال واکر بھائی موہن سنگھ وید دے معاشی متّ دی لکھائک ہون توں اپرنت بال تعلیم تے عورت تعلیم بارے بھی اوہناں دا پرچار کردی اے۔

ششیل نونہہ (1912)

ششیل نونہہ دا لکھاری بھائی امر سنگھ چھاپیوالا اے جو اک لمی وارتمک رچنا اے۔ جہڑی شیرشٹ کلاں توں بعد 1912 وچ شائع ہوئی۔ اس ناول وچ پڑی ہوئی نونہہ، ششیل اتھوا لچھمی نوں سیانی تے نیک درسایا گیا اے۔ امر سنگھ نے اس ناول راہی اک پڑی ہوئی سیانی نونہہ نوں پیش کیتا اے۔

رنجیت کور(1913)

اس ناول دا لکھاری چرن سنگھ شہید اے وچ ناول کار اٹھارویں صدی دے سکھ مسلاں دے آخری ویلے دی کہانی نوں اک طرحاں سکھ راج وچ دی لنگھا کے اج دے ویلے تک لے آؤندا اے۔ اس ناول دی ہیروئن رنجیت کور وی بائی سالاں دی چھوٹی عمر وچ کئی وار مگلا ہاکماں دے پنجے وچ پھسدی اے۔ جدوں اس دی زندگی دی سہانی گھڑی آؤندی اے۔ تاں اس نوں پٹھان قابل نوں چکّ کے لے جاندے ہن تے کابل دے شہنشاہ نوں سگتا وجوں بھیٹ کر دندے ہن۔ اس دا شوہر دلجیت سنگھ بڑے ہی اچے آچرن والا دکھایا گیا اے۔ اوہ بڑی واری رنجتی کور نوں مصیبتاں وچوں چھڈاؤندا اے۔ پر رنجیت کور پٹھاناں دے حملے وچ مر جاندی اے۔ پر پنجاب تے انگریزاں دا راج ہو جاندا اے۔ دلجیت سنگھ ہردوار وچ رہِ کے سادھوآں والا جیون بتیت کردا اے۔ٹھ تے اک سو پنچی سال دی عمر بھوگ کہ مر جاندا اے۔

چنچل مورتی (1915)

چنچل مورتی دا لکھاری چرن سنگھ شہید، دا مڈھ اک نہیں تن ہندو عورتاں ، جسودھاں، اس دی ماں، وشنو تے بھوآ کرمو دے چکے جان نال ہندا اے۔ چنچل سنگھ ایہناں استریاں نوں کرمدین دو ظلماں توں بچان لئی اپنی جان دی بازی لا دندا اے۔

بابا نودھ سنگھ (1917)

بابا نودھ سنگھ دا لکھاری بھائی ویر سنگھ ہن، وچ اک عورت جہڑی جوان عمر وچ ودھوا ہو جاندی اے۔ جس نہ نام جمنا اے۔ جم دی جین ہندو تے مڈل کلاس دی دھی اے۔ اوہ اپنے شوہر نوں ملنا لوچدی اے۔ پر اس پاس سویدھاواں نہیں اس لئی اوہ اوکڑ وچ پھس جاندی اے۔ بابا نودھ سنگھ دا موضوع بھائی ویر سنگھ دے ہور کئیاں ٹریکٹاں دے موضوع وانگ سنگھ ستائی آدرشا دی مدد کرنا ہی اے۔ اوہ اک مرکزی پاتر نوں کٹھپتلی بنا کے اسنوں ہر بھانت دی ستھتی تے واقعے وچوں وی لنگھا کے مرضی دے سٹّ کڈھے ہن۔ اوہناں سارے سدھار دا ادھار سکھ مت نوں بنا کے تے دوجے متاں نوں تیڑی روشنی وچ دکھا کے ناول کار اس نوں سکھ گھیرے تک ہی محدود کر دیندا اے۔

سکھدیو کور (1920)

موہن سنگھ وید جی دے کتھن انصار سکھدیو کور نویں روشنی نال چندھیائ درگناں نوں گن سمجھ کے اپنے عامَ دیش قوم کل دی مریادا توں بے پرواہ ہو گئے اک سجن دی سمت دا ذکر کردی اے۔ اس وچ اک وگڑے ہوئے ناستک اموڑ پتی دا سدھار صرف اسدی سیوگ ستونتی عورت دے ادم تے شہنشیلتا راہیں ہندا درسایا گیا اے۔

چٹا لہو (1932)

ناول دا نام چٹا لہو وکرال روگ ول ہی سنکیت کردا اے۔ اس ناول دے حوالے نال نانک سنگھ دسنا چاہندا اے کہ اس سماج دے لہو وچ صحتَ دی لالی نہیں۔ سبھ چٹے۔ ہو گئے ہن۔ س۔ نانک سنگھ لکھدے ہن کہ چٹا لہو دی کہانی میری جیونی وچ آئی اے۔

فولادی پھل (1934)

اس ناول وچ نانک سنگھ دی سماجی درد دی تیبرتا چوتھی گھٹ گئی جاپدی اے۔ جویں چٹے لہو دے نپٹ دکھانت توں پچھوں اس دیاں بھاوناواں کجھ وشرام کرنا لوڑدیاں ہون۔ اس ناول دا نام صرف اس دی نائکہ سرلا دے گن لچھناں دا سوچک ہی اے۔ اوہ آپ دسدے ہن کہ “کتاب دا نانؤں فولادی پھلّ بے شک پاٹھکاں نوں کجھ انوکھا جیہا جاپیگا تے شاید پرسپر ورتکنیک وی کیونکہ فولادی تے پھلّ دے بالکل متمزاد چیزاں ہندیاں ہن۔ پر اپنے ناول دی نائکہ سرلا نوں میں انا دو پرسپر ورتکنیک گناں دی پرتیک دے طور تے پیش کیتا اے۔ اک اجیہا انسان اے جس دے سبھاؤ وچ پھل دی کوملتا تے پھولاد دی کرڑائی دوویں گن نالوں نال چلدے ہن۔ جکے سہپن، سہدرتا تے کوملتا دے ادگاراں نال سرلا دا ہردا لبریز اے اتھ سوے-سنگم، دڑھتا تے کٹھورتا ورگے پھولادی گن وی اس اندر پائے جاندے ہن۔

ان ویاہی ماں (1943)

گربخش سنگھ پریتلڑی دے انویاہی ماں ناول نوں ساہتی دھارا دا پرتھم روپ کیہا جا سکدا اے جو اگرگامی اتھوا پرگتوادی ناواں نال ذکر کیتی جاندی اے۔ مغربی رہتل دے اثر ماتحت جو نانک سنگھ اتے وی گوڑا اے۔ گربخش سنگھ اک اتی کٹھور ستھتی نوں لیندا اے۔ پر نانک سنگھ واکر اس نوں دکھانتک نہیں بنن دیندا۔ گربخش سنگھ نے اک ہور ناول رکھاں دی جیراند لکھیا اے پر ایہہ 1947 توں بعد دا اے۔

اپروکت 1947 توں پہلاں دے ناولاں توں بنھاں ہور وی زکریوگ تے مشہور ناول ملدے ہن جویں:

• ‘پریم لگن` (1934) ماسٹر تارہ سنگھ ولوں لکھیا ہویا۔
• سنت سنگھ سیکھوں دا لہو مٹی،
• سریندر سنگھ نرولا دا پیو پتر،
• جسونت سنگھ کنول دا سچ نوں پھانسی تے پالی،
• نرندر پال سنگھ دا ملاح (ناول) تے اوتالی ورے ورگے ناول وی 1947 توں پہلاں ہی لکھے گئے ناولاں وچ اہم تھاں رکھدے ہن۔