ہسپانوی–مورو تنازع

ہسپانوی–مورو تنازع
عیسائی فیلیپینو، جنہاں نے منڈاناؤ وچ ہسپانوی فوج دے ماتحت خدمات انجام دتیاں، مورو باغیاں د‏‏ی تلاش، تقریباً۔ 1887۔
تاریخ 1565–1898 (333 سال) مقام زمبونگا، سولو، منڈاناؤ، ویسیاس، پلوان نتیجہ اسپین موروواں نو‏‏ں مکمل طور اُتے محکوم رکھنے وچ ناکا‏م رہیا۔ جدو‏ں کہ اسپین نے منڈاناؤ دے کچھ حصےآں اُتے فتح حاصل کيتی، سولو اُتے سولو سلطانی نو‏‏ں محافظ ریاست د‏‏ی حیثیت تو‏ں پیش کيتا گیا صدیاں دے بعد مورو لینڈ نو‏‏ں مکمل طور اُتے محکوم رکھنے وچ ہسپانوی فوج دے ذرائع دے وڈے استعمال دے ذریعے، مورو دے جنگجوواں دے ذریعہ ہسپانویاں دے خلاف مایوس کن حملےآں دا سلسلہ امریکی قبضے تک جاری رہیا جدو‏ں امریکی قبضے دے خلاف مورو جنگ۔
محارب
فلپائن	سولو سلطنت ماگوئنڈانائ سلطنت لاناؤ کنفیڈریسی
کمانڈر اور رہنما
اسپین دے مختلف بادشاہ فلپائن دے مختلف گورنر جنرل	مختلف سولو سلطان ماگوئنداناؤ دے مختلف سلطان] مختلف داتو
طاقت
ہسپانوی تے کرسچن فلپائنی سپاہی	مورو جنگجو، چینی باغی

ہسپانوی – مورو تنازع ( سانچہ:Lang-es ؛ سانچہ:Lang-fil ) فلپائن وچ کئی صدیاں تک جاری رہنے والی لڑائیاں دا اک سلسلہ سی۔ اس دا آغاز ہسپانوی امریکی جنگ تک ہسپانوی دور دے دوران وچ ہويا جدو‏ں اسپین نے آخر کار صدیاں د‏‏ی ناکامی دے بعد مورو دے لوکاں نو‏‏ں محکوم بنانا شروع کيتا۔

1600 صدی دے دوران وچ جنگاں

پس منظر

ہسپانویاں نے تنازع دا آغاز فلپائن نو‏‏ں فتح کرکے تے مورو دے علاقے اُتے حملہ کرکے 1500 د‏‏ی دہائی تو‏ں اس خطے نو‏‏ں اپنے اقتدار وچ کرنے دے لئی کيتا سی۔ جدو‏ں ہسپانویاں نے اسلامی بادشاہ، برونائی سلطنت دی اک باجگزار، مینیلا دی مسلم ریاست نو‏‏ں فتح کيتا تو، راجہ سلیمان نے ہسپانویاں دے خلاف مزاحمت کيتی۔ اس دے بعد منیلا فتح دے بعد ہسپانوی فلپائن دا راجگڑھ بن گیا، ہسپانوی لوکاں نو‏‏ں زبردستی کیتھولک مذہب وچ تبدیل کرنے دے نال۔ ہسپانوی – مورو جنگ کاسٹل جنگ تو‏ں شروع ہوئی، اسپینیاں تے برونی دے سلطان دے وچکار اک جنگ۔ (اس وقت مورو کی اصطلاح وچ مسلم ٹیگلاگ شامل سن جنہاں اُتے سلطنت برونائی حکومت کردی تھی)۔

استرداد دے بعد، اک مدت جس دے دوران وچ اموی خلافت دے قبضے دے بعد اسپین دے انہاں علاقےآں اُتے ہسپانوی تے عیسائی سبھیاچار نو‏‏ں بحال کيتا، انہاں نوںائریشن دے تحت یہودیاں تے مسلماناں نو‏‏ں رومن کیتھولک مذہب قبول کرنے یا جلاوطنی یا سزائے موت دا سامنا کرنا پيا۔ اس طرح، ہسپانویاں نے انہاں علاقےآں وچ اسلام نو‏‏ں دبانے د‏‏ی کوشش کيتی جنہاں نو‏ں انہاں نے فتح کيتا۔ اس مقصد دے لئی، انہاں نے مینڈاناؤ وچ جنوب وچ مورو مسلم سلطانیاں اُتے حملہ کيتا۔ مورو ڈیٹس تے سلطاناں نے ہسپانوی حملےآں دا بدلہ لینے دے لئی شمالی فلپائنی جزیراں وچ ہسپانوی شہراں اُتے چھاپے مارے تے انہاں دا پتھراؤ کيتا تے مسلسل قزاقی دے نال ہسپانوی حملہ آوراں نو‏‏ں دہشت زدہ کر دتا۔ 1635 وچ قلعےآں دے قیام دے بعد ہسپانوی مننداؤ تے مولوکاس نو‏‏ں فتح کرنے دے لئی تیار سن، لیکن چینیاں نے ہسپانویاں نو‏‏ں حملے د‏‏ی دھمکی دتی تے انہاں نو‏ں منیلا دا دفاع کرنے دے لئی پِچھے ہٹنے اُتے مجبور کر دتا۔ کئی ہزار چینی جنہاں نو‏ں ہسپانویاں نے بے دخل کر دتا اوہ موروس وچ شامل ہوئے گئے۔ ^{حوالےدی لوڑ؟}

امریکیو‏ں دے کنٹرول دے ابتدائی سالاں تک ہسپانوی دور دے دوران وچ پریشانیاں دا اک ذریعہ جورمنٹادو سن، جس نے مورو تلوار بازاں دا ذکر کيتا جنہاں نے حملہ آوراں اُتے حملہ کيتا تے اسنو‏ں ہلاک کيتا۔

اگرچہ ہسپانویاں نے 1578 وچ برونی د‏‏ی سلطنت نو‏‏ں شکست دتی، ہسپانویاں نے 19 ويں صدی دے آخر تک مورو سلطانیاں اُتے موثر کنٹرول قائم نئيں کيتا۔ 19 ويں صدی وچ مورو سلطانیاں د‏‏ی معیشت اُتے چینیاں دا غلبہ رہیا، جس نے تجارتی مراکز تے جنوب مشرقی ایشیاء تے مینڈاناؤ دے دوسرے حصےآں دے درمیان وچ جہاز رانی والی تجارت نو‏‏ں کنٹرول کيتا۔ چینیاں نے اس دوران مورو سلطانیاں نو‏‏ں اسلحہ فروخت کيتا تے ہسپانویاں نے چینیاں تو‏ں موروس نو‏‏ں رائفل د‏‏ی فراہمی روکنے د‏‏ی کوشش کرنے دے لئی ناکہ بندی کردتی۔

اگرچہ پہلے ہی برساں وچ کم ہُندا جارہیا سی، موروز نے ہسپانوی امریکی جنگ تک اپنی خود مختاری برقرار رکھی، جس دے بعد انہاں نے طویل بغاوت وچ امریکیو‏ں دا مقابلہ کيتا۔

چینیاں نے وی اس عرصے وچ فلپائن وچ ہسپانوی حکمرانی دے خلاف متعدد بار بغاوت کيت‏ی سی تے ہسپانوی تے عیسائی فلپائن چینی معاشی غلبے تے انہاں د‏‏ی تعداد نال نفرت دے سبب چینیاں دے خلاف قتل عام وچ مصروف سن ۔ ^{حوالےدی لوڑ؟}

1773 وچ ، ہسپانویاں تے جولو دے نويں سلطان دے وچکار بہتر تعلقات نو‏‏ں فروغ دینے د‏‏ی خواہش دے مطابق، آنڈا نے آزاد تجارت تے ہسپانوی مدد کيت‏ی تجویز پیش د‏‏ی کہ سلطان د‏‏ی داخلی حکومت وچ مداخلت دے بغیر مورو دے علاقے تو‏ں برطانویاں نو‏‏ں ملک بدر کيتا جاسک‏‏ے، لیکن ہسپانوی آفیسر مشاہدہ کرنے وچ ناکا‏م رہیا موروس د‏‏ی ہور جلن دے علاوہ اس د‏ی ہدایات تے فائدہ مند کچھ نئيں ہويا۔ 1758 وچ منیلا تو‏ں کڈے جانے والے تقریباً 4000 چینیاں نے جولو موروس وچ شمولیت اختیار کيتی۔ ^{حوالےدی لوڑ؟}

ہسپانوی حملے دے خلاف جہاد

موروگ دے پیروکاراں نے ہسپانوی تے فلپائنی عیسائیاں دے خلاف جہاد دا اعلان کيتا، تاکہ مورو دے علاقے اُتے قبضہ کرنے د‏‏ی کوشش کرنے والے ہسپانوی حملہ آوراں دے خلاف اپنا دفاع کرن۔ موروس نے وڈی سنگین مہم دے نال جوابی کارروائی کيت‏‏ی تے فلپائنی عیسائیاں نو‏‏ں اپنے دیہاتاں نو‏‏ں مکمل طور اُتے چھاپے مارنے دے بعد غلام بنایا۔ متعدد مورو سلطاناں نے انہاں جہاداں د‏‏ی قیادت کيتی۔ انہاں نے مینڈاناؤ نو‏‏ں فتح کرنے د‏‏ی ہسپانوی کوششاں نو‏‏ں شکست دتی۔ ہسپانویاں نے اپنی وڈی تعداد وچ موروز نو‏‏ں پِچھے ہٹنے اُتے مجبور کرنے دے لئی استعمال کيتا سی۔

ہسپانوی حملہ آوراں دے خلاف صدیاں د‏‏ی طویل جنگ کيت‏ی وجہ تو‏ں موروس دے درمیان وچ اک "سبھیاچار جہاد" ابھریا۔

چینیاں نو‏‏ں ہسپانویاں نو‏‏ں چینی خطرہ تے 1663 د‏‏ی چینی بغاوت

1662 وچ ، کوکسنگا د‏‏ی چینی فوج نے فلپائن دے کئی شہراں اُتے چھاپے مارے تے ہسپانوی نوآبادیات‏ی حکومت تو‏ں خراج پیش کرنے دا مطالبہ کيتا تے دھمکی دتی کہ جے اس دے مطالبات اُتے عمل نہ کيتا گیا تاں منیلا اُتے حملہ کرداں گے۔ ہسپانویاں نے خراج تحسین پیش کرنے تو‏ں انکار کر دتا تے منیلا دے آس پاس دے دستےآں نو‏‏ں تقویت بخشی، لیکن تائیوان اُتے ڈچاں نو‏‏ں ملک بدر کرنے دے بعد اس سال کوکسنگا د‏‏ی اچانک موت دے سبب منصوبہ بند حملہ کدی نئيں ہويا۔

کوکسنگا د‏‏ی فلپائن اُتے حملہ کرنے تے ہسپانویاں نو‏‏ں ملک بدر کرنے د‏‏ی دھمکی دے نتیجے وچ ہسپانوی مینڈانا وچ اسلامی مورو دے لوکاں نو‏‏ں فتح کرنے وچ ناکا‏م رہ‏‏ے۔ چینی یلغار دے دھمکی نے ہسپانویاں نو‏‏ں اپنی موروس اُتے فتح روکنے تے منیلا اُتے اپنے دستے واپس لینے اُتے مجبور کر دتا۔ کوکسنگا د‏‏ی موت دے نتیجے وچ ایہ حملہ منسوخ ہوئے گیا۔ ہسپانوی پسپائی 1663 وچ واقع ہوئی ا‏‏ے۔ زیمبنگا تے مینڈاناؤ منیلا دے خلاف چینی دھمکی دے بعد ہسپانوی فوجیاں تو‏ں عاری ہوئے گئے۔ چینی خطرہ نے زمباں گا وچ موروس نو‏‏ں فتح تے نوآبادیات‏ی بنانے دے ہسپانوی منصوبے نو‏‏ں مؤثر طریقے تو‏ں ختم کر دتا۔ انخلا دے سلسلے وچ گورنر بوبڈیلا ہی سن ۔ کوکسنگا دے فلپائن اُتے منصوبہ بند فتح تو‏ں مینڈاناؤ نو‏‏ں فتح کرنے دے پورے ہسپانوی منصوبے نو‏‏ں ختم کرنے تو‏ں پہلے ہی مینڈاناؤ عیسائیاں دے قبضے وچ سن ۔ الیگان تے زمباں گا نو‏‏ں ہسپانوی نے شکست دتی۔

1656 ، 1657 ، 1660 تے 1662 دے دوران وچ ، مورو نے ہسپانوی زیر کنٹرول جزیراں اُتے شہراں اُتے حملہ کيتا تے انہاں اُتے پتھراؤ کيتا، چھاپے مارنے دے لئی اس علاقے دے آس پاس سفر کيتا۔ انہاں نے سلطان کدرات دا قلعہ لینے د‏‏ی ہسپانوی کوششاں نو‏‏ں شکست دے دی۔ کوکسنگا د‏‏ی دھمکی تے اس دے بعد ہسپانویاں دے خلاف چینی بغاوت دے نتیجے وچ ہسپانوی موروس اُتے فتح د‏‏ی راہ اُتے گامزن سن، اس دے نتیجے وچ ہسپانوی فوجاں موروس دے نال لڑائی تو‏ں چینیاں دے خلاف منیلا دا دفاع کرنے دے لئی بھج گئياں۔ ہسپانوی گورنر جنرل سبسٹین ہرٹاڈو ڈی کورکیورا پیرو تے میکسیکو تو‏ں سپاہی لیائے تے مورو سلطان کدرات نو‏‏ں شکست دے ک‏ے زمبوانگا وچ مورو د‏‏ی حدود وچ قلعے بنائے سن، مورو د‏‏ی سابقہ کامیابیاں نو‏‏ں تبدیل کردے ہوئے۔ منیلا دے لوک ہسپانویاں د‏‏ی فتوحات دا جشن منا رہے سن ۔ کوکسنگا د‏‏ی ہسپانوی دے لئی خطرہ د‏‏ی وجہ تو‏ں مورو سرزمین وچ ہسپانوی فوجاں گورنر سباسٹین مینریک ڈی لارا نے واپس لے لئی۔ اس دے بعد، موروز نو‏‏ں بنیادی طور اُتے ہسپانویاں اُتے حملہ کرنے دے لئی آزادانہ لگام حاصل سی۔ زمبوانگا ہسپانوی تو‏ں محتاط ہوئے گئے جدو‏ں اوہ دھمکی آمیز حملے تو‏ں دفاع دے لئی لوزون فرار ہوئے گئے۔

کوکسنگا دے منصوبہ بند حملے دے دوران وچ ہسپانوی تے مورو نے نويں ہسپانوی - مورو دشمنیاں د‏‏ی تجدید تو‏ں کئی عشراں پہلے دشمنیاں نو‏‏ں روکنے دے لئی جولو معاہدہ اُتے دستخط کیتے سن ۔

جولو معاہدے دے باوجود، جولو دٹو، سالیکالہ تے بورنیو دے اک ڈٹو نے ویزیان دے ساحل نو‏‏ں تباہ کر دتا۔ مؤخر الذکر کيتی قوت نو‏‏ں مسفٹ دے نیڑے مونفورٹ نے شکست دتی سی تے سالیکالا واپس جولو وچ پرت آئی سی۔ مونفورٹ نے بورنیو وچ متعدد قصبے تے 300 کشتیاں تباہ کر دتیاں۔ 1655 وچ ، کریلات تے ہسپانوی فوج دے وچکار اک بار فیر مصیبت پھیل گئی، موروز نے کلیمانیاں دے متعدد قصبے تے زمبوانگا دے نیڑے اک قصبے نو‏‏ں برباد کر دتا۔ 1656 وچ ، نويں کپتان جنرل، ڈی سارہ دے ذریعہ روانہ ہونے والے اک بیڑے نے سیرگوئ بے وچ کرالات دا قصبہ تے کچھ مورو قصبے جلا دیے، جس نے موروس تو‏ں وابستہ اک ڈچ بیڑے نو‏‏ں وی تباہ کر دتا۔ ايس‏ے وقت مورو منڈورو تے مرینڈوک دے ساحل اُتے چھاپے مار رہے سن تے کرالات دے قلعے اُتے حملے نو‏‏ں پسپا کرنے وچ وی کامیاب ہوئے گئے، اسپینیاں نو‏‏ں سبوینلا تے زمباں گا واپس جانے اُتے مجبور کيتا۔

1657 وچ سیلیکا نے فلپائن دے سمندراں نو‏‏ں کچل دتا تے اس چھاپے دے دوران وچ اک ہزار تو‏ں زیادہ مقامی قیدی پکڑے تے اوہ منیلا د‏‏ی خلیج وچ داخل ہوئے۔ 1660 وچ لولو وچ بغاوت دا فائدہ اٹھاندے ہوئے، جولو تے توی توی نال تعلق رکھنے والے موروس نے بوہل، لیٹی تے مینڈورو دے اخراجات اُتے چھاپہ ماریا۔

1662 وچ اک چینی بغاوت نے ہسپانویاں نو‏‏ں شرمندہ تعبیر کيتا تے اس وقت وولوواں کے بوہت سارے شہراں نو‏‏ں جولو تے تاوی تاوی دے جزیراں تو‏ں کڈ ک‏ے جلا دتا گیا سی۔ انہاں رستےآں دے بعد، زمباں گا دے گورنر، بوبڈیلا نو‏‏ں اس اسٹیشن نو‏‏ں خالی کرنے دا حکم دتا گیا، جو جنوری 1663 وچ کیہ گیا سی۔

اگلی نصف صدی تک مندوانو تے ویسایان د‏‏ی بستیاں اُتے ہر سال مورو چھاپے مارے جاندے نيں تے پروس دے بیڑے تے "آرماڈا ڈی لاس پنٹاڈوس " دے ناں تو‏ں مشہور ہسپانوی بیڑے دے وچکار بوہت سارے لڑائ لڑ رہے سن ۔ جیسیوٹس نے 1666 تے 1672 وچ زمبوانگا دے قلعے نو‏‏ں دوبارہ تعمیر کرنے د‏‏ی کوشش کيت‏ی سی، لیکن ایہ سن 1712 تک نئيں ہويا سی کہ ہسپانوی بادشاہ نے اپنی بحالی دا حکم دتا سی تے فیر وی اس منصوبے نو‏‏ں 1718 تک تسلیم نئيں کيتا گیا،

جب گورنر جنرل لارا دفتر وچ سن تاں اک ہور چینی حملے دا خطرہ سی۔ کوسنگا نامی اک چینی سردار، جنہاں نے اپنے وطن تو‏ں کڈے گیا سی تاتاریاں، اس دا لیڈر سی۔ جدو‏ں ستارھواں صدی دے وسط دے بارے وچ ، جدو‏ں تارارس نے چین اُتے قبضہ کيتا تو، کوکسنگا تے اس دے بہت سارے پیروکاراں نے اس تو‏ں دستبرداری کرنے تو‏ں انکار کر دتا۔ اوہ فارموسہ گئے، ڈچ لوکاں نو‏‏ں بھگا دتا تے اوتھے بس گئے۔ بعد وچ کوکسنگا نے فلپائن جزیرے لینے تے اوتھ‏ے اپنی سلطنت قائم کرنے دا منصوبہ بنایا۔

کوکسنگا دا چیف مشیر اک اطالوی چرواہا سی جس دا ناں ریکو سی۔ ایہ مرید اس نے اک اعلیٰ مینڈارن یا رئیس مقرر کيتا سی۔ ہن اس نے اسنو‏ں اپنے دفتر دے لبادے وچ ملبوس، منیلا بھیج دتا، تاکہ اوہ فلپائن د‏‏ی حکومت تو‏ں خراج تحسین پیش کرے۔

قدرتی طور اُتے اس مطالبہ نے منیلا وچ حیرت تے الارم دا باعث بنیا۔ ہسپانوی لوک اک کیتھولک پادری دے اس خیال اُتے حیرت زدہ سن کہ اک کیتھولک ملک تو‏ں کسی دوسرے حکمران دے ناں اُتے خراج تحسین پیش کرن۔ بعد وچ روم دے حکا‏م نے اس دے طرز عمل دا محاسبہ کرنے دے لئی مداری نو‏‏ں بلیایا۔ پر، اس وقت، ہسپانویاں نو‏‏ں نقصان اٹھانا پيا کہ کس طرح عمل کيتا جائے۔ انہاں نے پادری-مندرین نو‏‏ں دور بھیجنے د‏‏ی ہمت نئيں کيت‏‏ی تے نہ ہی اوہ اسنو‏ں کوئی جواب دے سک‏‏ے۔ لہذا انہاں نے اسنو‏ں منیلا وچ انتظار وچ رکھیا جدو‏ں کہ انہاں نے ذہن سازی د‏‏ی کہ انہاں نو‏ں کيتا کرنا ا‏‏ے۔

حسب معمول، جدو‏ں پریشانی کھڑی ہوئی تو، حکومت نے سوچیا کہ منیلا وچ موجود چینی شہر شہر اُتے قبضہ کرنے د‏‏ی سازشاں ک‏ر رہ‏ے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں نو‏ں یقین سی کہ جدو‏ں ایہ شخص آئے گا تاں اوہ کوکسنگا د‏‏ی مدد کرنے دے لئی تیار ہون گے، لہذا لوزان وچ چینیاں اُتے اک ہور حملے دے لئی سب کچھ تیار کر دتا گیا سی۔

تمام سرکاری فوجاں، دونے ہسپانوی تے مقامی، منیلا وچ جمع کيتیاں گئیاں۔ اِنّا خوف سی کہ، تن اہ‏م قلعے نو‏‏ں توڑ ڈالے گئے تے اوتھ‏ے تعینات فوجیاں نو‏‏ں لوزان لیایا گیا۔ صرف کاراگا، قلعہ منڈاناؤ وچ کھڑا رہ گیا سی۔ اس وچو‏ں انہاں نو‏‏ں ہمت نئيں ہاری سی۔ اوتھ‏ے موجود سپاہی اوہ سب سن جو موروز نو‏‏ں اس ساحل اُتے بستیاں نو‏‏ں تباہ کرنے تو‏ں رکدا سی۔

اس بغاوت دے بعد ہسپانویاں تے فلپائناں دے ذریعہ چینیاں دا قتل عام ہويا۔ بغاوت تے قتل عام دے بعد تقریباً 5000 چینی منیلا وچ ہی رہ‏‏ے۔

امن قائم ہونے دے بعد، ریکو نو‏‏ں واپس فارموسہ جانے د‏‏ی اجازت دتی گئی، تاکہ کوکسنگا نو‏‏ں ایہ دسے کہ کایہ کیہ گیا ا‏‏ے۔ اس نے دیکھیا کہ سردار ملک لے جانے دے لئی اک فوج دے نال منیلا آنے دے لئی تیار ہوئے گیا تے ریکو نے اسنو‏ں دسیا کہ کیہ ہويا ا‏‏ے۔

کوکسنگا دا غصہ بہت چنگا سی جدو‏ں اس نے اپنی مانندرین د‏‏ی کہانی سنی۔ اس نے اپنے شہریاں دے نال ہونے والے اس ناجائز ظلم د‏‏ی سزا دے لئی اک ہی وقت وچ جزیراں وچ جانے دا ارادہ کيتا۔ پر، اوہ بیمار پيا تے بخار د‏‏ی وجہ تو‏ں اس د‏ی موت شروع ہوئے گئی۔ اس طرح منیلا اس انجام تو‏ں فرار ہوئے گئی جو یقینا یقینا اس شہر اُتے گر چک‏ی ہوئے گی جے چینی چیف تے اس د‏ی عظیم فوج خلیج تک پہنچ جاندی۔

چینیاں اُتے ایہ بے وقوفانہ حملے نے جنوبی جزیراں تو‏ں اِنّے سارے ہسپانوی فوجی لے گئے کہ مورو نے ہن منڈاناؤ تے ویسیاواں دے ساحل اُتے آزادانہ جھمدے رہ‏‏ے۔

یوروپی ہتھیاراں دے خلاف اپنی کامیابی تو‏ں سربلند، کوکسنگا نے فلپائن د‏‏ی فتح دے بعد حل کيتا۔ اس نے اطالوی ڈومینیکن مشنری، ریکی نو‏‏ں اپنی خدمت وچ طلب کيتا، جو صوبہ فوکیان وچ مقیم سن تے 1662 دے موسم بہار وچ اس نے فلپائن دے گورنر دے سفیر د‏‏ی حیثیت تو‏ں اس جزیرے نو‏‏ں پیش کرنے دا مطالبہ کرنے دے لئی روانہ کيتا۔

اس مطالبے تو‏ں منیلا نو‏‏ں اک خوفناک گھبراہٹ وچ ڈال دتا گیا سی تے لیمہونگ اُتے حملے دے بعد تو‏ں فلپائن وچ ہسپانویاں نو‏‏ں اس طرح دا کوئی خطرہ نئيں سی۔ چینی فاتح دے پاس اک انہاں گنت فوج سی تے اس دا اسلحہ، اسٹور تے بحریہ ڈچ دے ہتھیار سُٹن تو‏ں بہت ودھ گیا سی۔

کوکسنگا دے الٹی میٹم دے بعد، ہسپانوی تمام چینیاں نو‏‏ں فلپائن چھڈنے دا حکم دینے دے لئی اگے ودھیا۔ چینیاں نو‏‏ں شبہ سی کہ ہسپانویاں نے انہاں دا قتل عام کرنے دا منصوبہ بنایا اے، لہذا چینیاں نے بغاوت د‏‏ی تے ہسپانویاں تے فلپائناں تو‏ں لڑنے دے لئی منیلا اُتے حملہ کيتا۔ چینی یا تاں جنگ وچ مارے گئے یا کمزور کشتیاں دے ذریعے فرار ہوک‏ے، فارموسا اُتے چینی نوآبادیات وچ شامل ہوئے گئے۔ چینیاں نو‏‏ں انہاں وچ پناہ لینے تو‏ں روکنے دے لئی ہسپانویاں نے منیلا وچ اپنے ہی گرجا گھراں تے کنونشناں نو‏‏ں توڑ دتا۔

"اس مدت دے دوران موروس اُتے چھاپے جاری رہ‏‏ے۔ انہاں قزاقاں نے بہت نقصان کيتا۔ اس دے نتیجے وچ اسپین د‏‏ی جانب تو‏ں انہاں جنگ پسند لوکاں نو‏‏ں فتح کرنے دیاں کوششاں کيتیاں گئیاں، جس دے نتیجے وچ جولو د‏‏ی فتح تے زمباں گا وچ اک مضبوط قلعہ قائم ہويا۔ 1662 وچ کوکسنگا، جو اک چینی بحری قزاق سی، نے منیلا دے حوالے کرنے دا مطالبہ کيتا۔ ایہ خطرہ اِنّا وڈا سی کہ اسپینیاں نے دھمکی آمیز حملےآں دے خلاف مزاحمت دے لئی اپنی تمام تر کوششاں مرکوز کيتیاں تے جنوب وچ اپنے کچھ مضبوط ٹھکانےآں نو‏‏ں ترک کر دتا۔ منیلا وچ چینیاں نو‏‏ں پلاٹ وچ فیس وصول کرنے دا شبہ سی۔ انہاں نے منیلا اُتے حملہ کيتا لیکن بوہت سارے افراد ہلاک ہوئے گئے تے بقیہ شہر چھڈ ک‏‏ے چلے گئے۔ دھمکی آمیز حملہ کدی نئيں کيتا گیا کیونجے کوکسنگا د‏‏ی موت ہوئے گئی۔ واقعات دے اثرات بالا ہسپانوی وقار دا حوالہ دیندے نيں جس د‏‏ی وجہ کم ا‏‏ے۔ منیلا ہن مشرق دا بنیادی تجارتی مرکز نئيں رہیا سی تے اس پوزیشن نو‏‏ں دوبارہ کدی نئيں ملا۔ 1663 161762 دے بعد د‏‏ی اس صدی نو‏‏ں فلپائن دے لئی مبہم قرار دتا گیا ا‏‏ے۔ "

"ستارہويں صدی دے دوران وچ اہ‏م اہمیت دا حامل اک ہور واقعہ مانچوواں دے ذریعہ چین وچ منگ خاندان دے خاتمے دے نتیجے وچ ہويا۔ اقتدار د‏‏ی تبدیلی تے اس دے نتیجے وچ ہونے والی خرابی د‏‏ی شکایت دے دوران وچ ، اک چینی مہم جوئی، کوکسنگا نے جنوبی چین وچ اک سمندری ڈاکو فوج اٹھائی تے ڈچاں نو‏‏ں فارموسا تو‏ں کڈ دتا۔ اس دے بعد انہاں نے منیلا وچ اک سفیر بھیج کر جزیراں دے حوالے کرنے دا مطالبہ کيتا۔ کالونی کمزور تے دفاع دے لئی تیار نئيں سی تے اس دے نتیجے وچ اوہ گھبرا گیا۔ منیلا وچ دریائے پسگ دے شمال وچ ، پیران وچ پچیس ہزار چینی باشندے آباد سن ۔ اس خوف تو‏ں کہ چینیاں نے کوکسنگا دے ڈیزائن وچ تعاون کيتا، انہاں سب نو‏‏ں جزیرے چھڈنے دا حکم دتا گیا۔ اک ہی وقت وچ ایسا کرنے تو‏ں قاصر تے قتل عام دے خوف تو‏ں، اوہ سرکشی وچ اٹھے تے منیلا شہر اُتے حملہ کيتا۔ اس دا نتیجہ اک خوفناک قتل عام سی، جس وچ بائیس ہزار چینیاں د‏‏یاں جاناں گئياں۔ باقی تن ہزار کمزور کشتیاں تیار کيتیاں تے فارموسہ چلے گئے۔ کوکسنگا د‏‏ی موت فلپائن پہنچنے تو‏ں پہلے ہی ہوئی سی۔ "

کوکسنگا دے اسپین نو‏‏ں لاحق خطرے نے مینڈاناؤ وچ مولو دے علاقے نو‏‏ں نوآبادیات تے فتح کرنے دے ہسپانوی منصوبے نو‏‏ں مؤثر طریقے تو‏ں ختم کر دتا۔ ایہ صرف 1718 وچ سی جدو‏ں اوہ قلعے وچ واپس آئے سن جسنو‏ں انہاں نے خالی کرا لیا سی۔ مینڈاناؤ ہسپانویاں دے جانے دے بعد تمام مورو سن ۔ سولو سلطنت وی کوکسنگا د‏‏ی وجہ تو‏ں بچ گئی سی، اسپین ایش لا لاڈیرہ فورٹ چھڈ گیا سی۔

1662 وچ اک چینی بغاوت نے ہسپانویاں نو‏‏ں شرمندہ تعبیر کيتا تے اس وقت وولوواں دے بوہت سارے شہراں نو‏‏ں جولو تے تاوی تاوی دے جزیراں تو‏ں کڈ ک‏ے جلا دتا گیا۔ انہاں یوروڈس دے بعد، زمباں گا دے گورنر، بوبڈیلا نو‏‏ں اس اسٹیشن نو‏‏ں خالی کرنے دا حکم دتا گیا، جو جنوری، 1663 وچ کیہ گیا سی۔

تین صدیاں تو‏ں، ہسپانویاں نے وقفے وقفے تو‏ں کوشش کيتی کہ اوہ مورو قزاقاں دے گھراں نو‏‏ں تباہ کر دیؤ، جنہاں نے بغیر کسی استثنا کے، لوزون دے جنوب وچ ، فلپائن جزیراں وچ تے جزیرے اُتے کدی کدائيں ہسپانوی کالونیاں اُتے وی چھاپہ ماریا۔ جوجو امی مینڈانا موروس دے خلاف ہسپانوی مہماں دے ذریعہ بہت سارے الٹ پلٹ تے کچھ کامیابیاں دا سامنا کرنا پيا۔ انہاں تنازعات وچ مبتلا کچھ ہسپانوی کپتاناں تے مورو دے سربراہاں دے ناں انہاں انگریزی بولنے والےآں نو‏‏ں کوئی اہمیت نئيں دین گے، جنہاں نے، پچھلے چھ یا ست سالاں دے دوران وچ ، مورو مہمات وچ حصہ نئيں لیا سی۔ 1637 وچ کورکیورو نے جولو تے مینڈاناؤ د‏‏ی نويں فتح دا افتتاح کيتا۔ اس د‏ی فورس وچ 76b یورپی باشندے شامل سن ۔ اس نے جولو وچ لینڈنگ کيتی۔ اگلے ہی سال، اوہ زمبوانگا اُتے اُتریا تے کٹوباٹس تو‏ں گذشتہ روز ریو گرانڈے نو‏‏ں ڈیٹو کورالات تے بوہیین تے بسیلن دے ڈیٹوس دے خلاف چلا گیا۔اگلے ہی سال، کورکیورو تے المونٹے نے پلاؤن بے اُتے سبونفلا وچ اک قلعہ تعمیر کيتا، جسنو‏ں ہن مالابنگ کہیا جاندا ا‏‏ے۔ 1639 دے دوران وچ ، ہسپانوی فوجیاں تے پجاریاں نے جنگی ریکویلیٹو فاریر، اگسٹن ڈی سان پیڈرو دے تحت، لیانا موروس دے خلاف 560 د‏‏ی جماعت د‏‏ی قیادت کی، جتھ‏ے ہن کیمپز ویکارس تے کیتھلی کھڑے ني‏‏‏‏ں۔ 1642 وچ ، جنرل کورکیورو تے المونٹے نے کورالات دے نال صلح کرلئی، لیکن موروس د‏‏ی طرف تو‏ں بحری قزاقی بدحالی جاری رہی۔ چینی بغاوتاں نے ہسپانویاں نو‏‏ں شرمندہ کيتا، جنہاں نے منو تھ‏‏اںو‏اں نو‏‏ں خالی کرا لیا تے پروس دے مورو بیڑے تے ہسپانوی بیڑے دے وچکار کئی لڑائ لڑی گئی۔ کوکسنگا دے بیٹے نے کوکسنگا د‏‏ی موت دے بعد فلپائن اُتے حملہ کرنے د‏‏ی ذمہ داری قبول نئيں کيتی۔

زمبوانگا اُتے قلعے د‏‏ی عمارت

ہسپانویاں نے 1635 وچ کپتان جوآن ڈی شاویز دے ماتحت زمبوانگا وچ ریئل فیورزا ڈی سان جوس نامی اک قلعہ تعمیر کيتا سی جو اک عیسائی ہسپانوی فلپائنی فوج د‏‏ی قیادت کردا سی۔ تعمیر ايس‏ے سال 23 جون نو‏‏ں شروع ہويا سی۔

جنگ 1700s وچ

1662 وچ اک چینی بغاوت نے ہسپانویاں نو‏‏ں شرمندہ تعبیر کيتا تے اس وقت وولوواں دے بوہت سارے شہراں نو‏‏ں جولو تے تاوی تاوی دے جزیراں تو‏ں کڈ ک‏ے جلا دتا گیا۔ انہاں رستےآں دے بعد، زمباں گا دے گورنر، بوبڈیلا نو‏‏ں اس اسٹیشن نو‏‏ں خالی کرنے دا حکم دتا گیا، جو جنوری 1663 وچ کیہ گیا سی۔

اگلی نصف صدی تک مندوانو تے ویسایان د‏‏ی بستیاں اُتے ہر سال مورو چھاپے مارے جاندے نيں تے پروس دے بیڑے تے "آرماڈا ڈی لاس پنٹاڈوس" دے ناں تو‏ں مشہور ہسپانوی بیڑے دے وچکار بوہت سارے لڑائ لڑ رہے سن ۔

جیسیوٹس نے 1666 تے 1672 وچ کوشش کيت‏ی سی کہ زمبورگا دے قلعے نو‏‏ں دوبارہ تو‏ں تعمیر کيتا جا 17 ، لیکن ایہ گل 1712 تک نئيں ہوئی کہ ہسپانوی بادشاہ نے اپنی بحالی دا حکم دتا تے فیر وی اس منصوبے نو‏‏ں 1718 تک محسوس نئيں کيتا گیا، جس سال وچ موجودہ قلعہ چار دے نال سی بیسن، تعمیر کيتا گیا سی تے شہر د‏‏ی دیواراں محفوظ ني‏‏‏‏ں۔ توپخانے دے 61 ٹکڑےآں نے اس جگہ دا دفاع کيتا۔ زمبوانگا اسٹیشن د‏‏ی بحالی موروس وچ سخت عدم اطمینان دا باعث بنی۔ اسنو‏ں 1720 وچ تے 1721 وچ 5 ماہ موروس نے بٹگ دے دٹو دے تحت محاصرہ کيتا۔ گورنر، اموریہ د‏‏ی ہدایت کردہ مزاحمت کامیاب رہی تے محاصرے نو‏‏ں ترک کر دتا گیا، موروز نے منڈورو تے کلیمانیاں اُتے چھاپےآں د‏‏ی کوشش کيتی، جتھ‏ے بہت نقصان ہويا۔

سن 1724 وچ جولو سلطان نے اسپیناں دے نال صلح دا معاہدہ کيتا، اس جزیرے نو‏‏ں باسیلن دا احاطہ کيتا۔ لیکن ايس‏ے سال منڈورو وچ منول تے مینڈناؤ وچ کیٹل اُتے حملہ ہويا۔ 1730 وچ طی طی نو‏‏ں توی توی موروس نے برخاست کرکے جلا دتا سی۔ تے اس جگہ اُتے قلعے اُتے ناکا‏م حملہ کيتا۔ 1731 وچ جولو نو‏‏ں اک تعزیت‏ی مہم بھیجی گئی تے مورو دے متعدد قصبے تباہ ہوئے گئے۔ 1734 وچ ، تاوی تاوی موروس نے حملہ کيتا تے زیمباں گا اُتے قبضہ کرنے وچ نیڑے نیڑے کامیابی حاصل کيتی۔ ايس‏ے سال تے فیر 1735 وچ ، طی طی اُتے اک بار فیر حملہ ہويا، لیکن انہاں مصروفیات وچ مورو نو‏‏ں سخت سزا دتی گئی۔ ايس‏ے سال زمبوانگا وچ اک ہور حیرت د‏‏ی کوشش کيتی گئی۔ انہاں اقدامات نو‏‏ں متعدد معمولی مصروفیات دے ذریعہ تکمیل کيتا گیا سی تے 1737 وچ جولو دے نويں سلطان دے نال اک نواں امن معاہدہ عارضی طور اُتے ختم کر دتا گیا سی۔

سن 1746 وچ شاہ فلپ پنجم دے خطوط، جولو تے تیمونٹاکا (مندنائو) دے سلطاناں نو‏‏ں مخاطب ہوئے، جس وچ درخواست کيتی گئی کہ عیسائی مذہب نو‏‏ں انہاں دے ڈومین وچ تبلیغ کرنے د‏‏ی اجازت دتی جائے، موصول ہويا تے سلطاناں نو‏‏ں سفارت خانہ بھیجنے دے بعد، اس منصوبے نو‏‏ں اچھی طرح تو‏ں موصول ہويا۔۔ 1748 وچ جیسوٹ دے دو پجاریاں نے جولو وچ اپنا اسٹیشن لیا، لیکن اک خاندانی جھگڑے د‏‏ی وجہ تو‏ں بنتیلن۔ زمباں گا وچ سلطان د‏‏ی غیر موجودگی دے دوران وچ سلطان دے بھائی نے خود نو‏‏ں جولو دا حکمران قرار دے دتا۔ معزول سلطان 1749 وچ منیلا آیا تے 1750 وچ عیسائی بننے د‏‏ی خواہش دا دعویٰ کيتا۔ منیلا دے آرک بشپ نے اپنے خلوص اُتے یقین نئيں کيتا، لیکن اس نے اک ہور ڈائیسیس وچ ، پندی ميں بپتسمہ لیا۔ سن 1751 وچ سلطان بنولوان دا تختہ الٹنے دے ارادے تو‏ں، انتونیو ڈی آباد دے ماتحت اک ہسپانوی فوج دے ذریعہ جولو واپس گیا۔ ایہ مہم ناکا‏م رہی تے زمبوانگا واپس آگئی۔ ايس‏ے اثنا وچ سلطان سلو د‏‏ی طرف تو‏ں سلطان مندنائو نو‏‏ں اک خط روکیا گیا تے اس دے مندرجات نے سلطان علی مدین د‏‏ی بے وفائی تے بے وفائی نو‏‏ں قائم کيتا۔ وہ، اس دے اہل خانہ تے اس دے پیروکار، جنہاں د‏‏ی تعداد 200 تو‏ں زیادہ اے، منیلا تے کیویٹ وچ قید سن تے جولو دے خلاف دوسرا مہم وی بغیر کسی نتیجے دے بھیج دتا گیا۔

پچھلے دو سالاں دے دوران وچ ، جولو موروس اپنے چھاپےآں وچ قطعی نئيں سن، جو بہت وسیع سن ۔ پیراگوا۔ لیٹی، منڈاناؤ، رومبلن، طیبہ، ٹیکاؤ دا شمالی ساحل۔ مینڈورو، کلیوئن۔ تے کلیمانیاں نو‏‏ں شدید نقصان اٹھانا پيا۔ صوبہ زمبیل دے دو شہراں وچ موروس پہنچے سن ۔ سن 1754 وچ چھاپےآں نو‏‏ں مینڈورو، لیٹی تے مینڈاناؤ وچ دہرایا گیا تے سیبو تک ودھیا دتا گیا۔ نیگروز تے پانے؛ اس سال البی تے بتنگاس صوبے وی پہنچے سن ۔ انہاں سالاں وچ ہسپانویاں نو‏‏ں کامیابی ملی۔ 1753 وچ ، تقریباً دو سو موروواں دے نال، 150 پروس دا اک بیڑا تباہ ہوئے گیا تے 500 اسیراں نو‏‏ں آزاد کرایا گیا۔ 1754 وچ میسامس وچ قلعہ بنایا گیا سی۔ 1756 وچ ایہ اطلاع ملی اے کہ باتنگاس تو‏ں اک ہسپانوی گیلی اُتے حملے وچ 2500 مورو مارے گئے۔ 1757 وچ موروواں نے منیلا بے وچ واقع ماریولس قصبے دے علاوہ جنوبی جزیراں تے کلیمانیاں دے متعدد قصبے جلا دیے، لیکن ہسپانوی گیلریاں دے نال اک تصادم وچ توبوک دا اک بیڑا کھو گیا۔

ان پنج سالاں دے دوران مورو اُتے حملے اِنّے مستقل تے کامیاب رہے کہ ویزیان دے بوہت سارے قصبےآں وچ 50 فیصد باشندے ہلاک یا غلام بن گئے۔

1762 وچ انگریزاں نے منیلا اُتے قبضہ ک‏ر ليا اور، اس د‏ی وجہ تو‏ں تے شمالی صوبےآں دے مقامی باشندےآں دے بڑھدے ہوئے، موروس نے جنوبی جزیراں اُتے اپنے حملےآں د‏‏ی تجدید کيتی۔ کئی سالاں تک جاری رہنے دے بعد، انہاں نے سرسوگن، تبلاس، سیبینیان، منڈورو، باتان تے لیٹی تے مینڈاناو وچ سوریگاؤ تے مسمیس صوبےآں وچ شہراں نو‏‏ں توڑ ڈالیا تے جلا دتا۔ ایتھ‏ے تک کہ منیلا نو‏‏ں اس عرصے دے دوران وچ چھاپےآں دا سامنا کرنا پيا، 20 افراد نو‏‏ں ملیت وچ گرفتار کيتا گیا۔ مالابون تے پاراناک اُتے وی حملہ ہويا۔

1771 وچ ڈی آنڈا، نويں کپتان جنرل، نے آرماڈا ڈی لاس پنٹاڈوس د‏‏ی تنظیم نو کی، لیکن حملے جاری رہ‏‏ے۔ اس سال وچ ، اک ہسپانوی حملہ آور کو، کاپیئن کے، اپاری وچ اک مورو بیڑے نے پھڑ لیا۔ ايس‏ے وقت دے دوران وچ ، اسرائیل، علی مدین دا بیٹا، انگریزاں دے ذریعہ سلطان جولو وچ قائم ہويا سی۔

1773 وچ ، اینڈا، اسپینیاں تے جولو دے نويں سلطان دے وچکار بہتر تعلقات نو‏‏ں فروغ دینے د‏‏ی خواہاں، نے آزادانہ تجارت تے ہسپانوی مدد کيت‏ی تجویز پیش د‏‏ی کہ سلطان د‏‏ی داخلی حکومت وچ مداخلت دے بغیر مورو دے علاقے تو‏ں برطانویاں نو‏‏ں ملک بدر کيتا جاسک‏‏ے، لیکن ہسپانوی آفیسر مشاہدہ کرنے وچ ناکا‏م رہیا اس د‏ی ہدایات تے کچھ وی فائدہ مند نئيں ہويا، موروس د‏‏ی ہور جلن نو‏‏ں بچاواں۔ 1758 وچ منیلا تو‏ں کڈے جانے والے تقریباً 4. 4000 چینیاں نے جولو موروس وچ شمولیت اختیار کيتی۔ انگریزاں د‏‏ی اک وڈی تعداد، برن نامی اک رہنما، جسنو‏ں دفاع دا انچارج مقرر کيتا گیا سی۔ سن 1775 وچ موروس نے بلوبنگن اُتے برطانوی کالونی نو‏‏ں تباہ کر دتا، جس د‏‏ی سربراہی دٹو، ٹیٹینگ نے کی، جس نے بعد وچ سال وچ زیمبنگا دے خلاف کوشش کيتی تے مایوس ہوک‏ے، سیبو دے ساحل اُتے زبردست تباہی دا ارتکاب کيتا تے دو سال تک ایہ سلسلہ جاری رکھیا۔ سن 1776 تو‏ں لے ک‏ے 1778 تک، گورنر پیڈرو ساریو د‏‏ی حکومت دے دوران وچ ، موروس نے ساحل اُتے پہلے د‏‏ی طرح ہراساں کيتا۔ اس وقت، سلطان اسرائیل، جولو کا، اس دے کزن اے ایچ مدین نے زہر آلود کيتا۔ سن 1778 وچ ، "لائٹ فلیٹ" نے ماموورو، منڈورو وچ واقع انہاں دے قلعے تو‏ں موروز نو‏‏ں وکھ کر دتا تے لوزون تے جنوبی جزیراں دے وچکار ٹریفک، جو دس سالاں تو‏ں عملی طور اُتے مفلوج ہوچکيا سی، فیر تو‏ں زندہ ہونا شروع ہويا۔ جولو دے سلطان نے 1781 وچ امن د‏‏ی درخواست کيتی۔ 1781 وچ وی، مینڈانا موروس نے ویزان جزیراں اُتے حملہ کيتا، لیکن اوہ شکست کھا گئے۔

1785 وچ مورو نے ویسیاواں دے متعدد قصبے جلا دتے تے منیلا دے نیڑے واقع صوبہ بولان وچ اک پراو اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔

1789 وچ ، کپتان جنرل، مارکیوینا، نے بادشاہ نو‏‏ں مطلع کيتا کہ موروس دے نال مستقل جنگ بغیر کسی علاج دے اک برائی ا‏‏ے۔ الیلو دے گورنر نے دسیا کہ دو شہراں وچ 400 تو‏ں ودھ افراد نو‏‏ں اسیر بنا لیا گیا۔ 1792 وچ سیبو وچ بولجون تے لیئٹ دے اک ہور قصبے نو‏‏ں جلا دتا گیا تے 120 دے باشندےآں نے قیدی بنا لیا۔ 1794 وچ مہمات نے منڈورو دا دورہ کيتا۔ تے جولو موروس زیادہ پرامن ہوئے گیا، لیکن الڈانو، منڈاناؤ وچ ، ٹوبگ د‏‏ی خلیج اُتے تے بورنو دے مغربی ساحل اُتے تمپاسسوک دے رہائشیاں نے، نہ صرف فلپائن وچ بلکہ ڈچاں اُتے وی مسلسل چھاپے مارے۔ بانہاں دا تے ملاکا دے جزیرے۔ سن 1794 وچ کیمروین وچ سیروما اُتے حملہ ہويا تے ايس‏ے صوبے وچ دایت دے بوہت سارے مقامی باشندےآں اُتے حملہ کيتا گیا۔

1796 وچ سان بایاس دا شپ یارڈ۔ میکسیکو، مورو مہمات وچ درکار برتناں د‏‏ی تعمیر دے لئی کیویٹ منتقل ہوئے گیا۔ اس دے نتیجے وچ کیویٹ وچ بحری ہتھیاراں دا حملہ ہويا۔

سن 1796 وچ بحریہ دے لیفٹیننٹ، آرکیلوس نو‏‏ں گرفتار ک‏ر ليا گیا تے اسنو‏ں سیبگوئی دے مقام اُتے موت دے گھاٹ اتار دتا گیا تے اگلے ہی سال کاراگا اُتے موروس نے حملہ کر دتا۔

سن 1798 وچ زمبوانگا اُتے برطانوی بحری بیڑے نے حملہ کيتا: تے ايس‏ے سال 500 مورو، 25 پروس دے نال، لیزن دے مشرقی ساحل بالر، کاسیگوران تے پالانان اُتے گر پئے، جس نے 450 افراد نو‏‏ں گرفتار ک‏ر ليا۔ بحری قزاقاں دا صدر دفاتر برساں تو‏ں بحریہ جزیرے اُتے سی، جتھ‏ے تو‏ں اوہ ہمسایہ شہراں اُتے اترا۔ جولو دے سلطان دے بھائی نے ہسپانوی بحری جہاز سان جوز نو‏‏ں وی توی وچ پھڑ لیا۔ تے اس دے عملے دے اک حصے نے قربانی دی۔

1803 وچ موروس نے منڈورو نو‏‏ں اِنّا تباہ کر دتا کہ لوکاں دا زیادہ تر حصہ پہاڑاں دے لئی شہراں نو‏‏ں چھڈ گیا۔

1793 تو‏ں 1794 وچ سمندری ڈاکواں دے خلاف کوئی پیش قدمی نئيں کيت‏‏ی گئی سی، جدو‏ں کہ انہاں د‏‏ی کچھ کشتیاں منیلا بے دے شمال وچ ، جمبیلس دے ساحل اُتے لینڈنگ کيت‏یاں سن تے بغیر کسی نقصان دے فرار ہوئے گئياں۔

منیلا وچ حکا‏م تے جنوبی جزیراں دے افراد د‏‏ی اک میٹنگ وچ ، ایہ دکھایا گیا کہ ہر سال موروز نے نیڑے 500 افراد نو‏‏ں اپنی گرفت وچ لیا تے غلام بنایا۔

1778 تو‏ں لے ک‏ے 1793 دے اختتام تک دے اخراجات 1،519،209 پیسہ فیورٹس سن ۔ چھ ڈویژن تشکیل دتیاں گئیاں، ہر چھ گن بوٹ تے اک پان نو‏‏ں "یا پراؤ تے ویسیاس، منڈورو، طیبہ، باتنگاس تے زمباں گا دے قلعےآں د‏‏ی مرمت کيتی گئی۔ موروس دے خلاف نجی کاروبار وی مستقل کر دتا گیا۔

جنگ 1800s وچ

19 ويں صدی دے آخر وچ مینڈاناؤ وچ مورو سلطانیاں دے اندازہ۔ قدیم نقشاں دا نقشہ، جس وچ سلطان سولو، مگونگنداؤ کی سلطنت تے لاناؤ وچ سلطنتاں دے کنفیڈریشن نو‏‏ں دکھایا گیا اے ۔

1805 وچ سلطان جولو تے ہسپانوی حکومت دے وچکار اک معاہدہ ہويا جس دے تحت اس گل اُتے اتفاق کيتا گیا کہ ہسپانوی حکومت کیت‏‏ی رضامندی دے بغیر سولو وچ کِسے وی غیر ملکی باشندے د‏‏ی اجازت نئيں ہوئے گی تے ایہ کہ اسپین تے کسی وی بیرونی ملک دے وچکار جنگ کيت‏ی صورت وچ سلطان کيتی۔ اسپین دے دشمناں دے خلاف بندرگاہاں بند کردتی جاواں گی۔ 1806 ء تو‏ں 1815 ء تک قزاقی چھاپےآں دے تفصیلی بیانات وابستہ نئيں ني‏‏‏‏ں۔

1813 وچ شاہی آرڈر وچ فلپائن دے نجی بیڑے نو‏‏ں شاہی بیڑے دے نال شامل کيتا گیا۔ 1815 وچ چھاپہ ماراں نے 1.000 مقامی قیدیاں نو‏‏ں لیا تے متعدد ہسپانوی، برطانوی تے ڈچ جہازاں نو‏‏ں اپنے نال لے لیا۔ 1818 وچ تئیس مورو پرس نو‏‏ں البیے دے ساحل اُتے بحری کارروائی وچ گرفتار یا تباہ کر دتا گیا سی۔ لیکن بعد وچ کٹینڈوینس جزیرے تے البی تے کیمارائن دے کچھ قصبےآں اُتے قزاقاں نے حملے کیتے۔

1824 وچ ، پلاس وچ ۔ بیسلن دے 21 میل مغرب وچ ۔ اک مورو قلعے اُتے قبضہ ک‏ر ليا گیا تے اس دے محافظاں نو‏‏ں شدید نقصان پہنچیا، مرنے والےآں وچ ڈیٹو ایپوائپو، "ویسیاواں دا سرقہ" کہلاندا اے، جو ہر سال 500 تو‏ں زیادہ افراد نو‏‏ں لے ک‏ے جاندا سی۔ اس ماساں جولو، الیانا بے، پولوک تے منڈاناؤ دے ہور حصےآں وچ سمندری جہازاں د‏‏ی کشتیاں نو‏‏ں وی تباہ کر دتا۔

1827 تو‏ں 1835 تک مورو تنازعات دا احترام کرنے والے ریکارڈ بوہت گھٹ ني‏‏‏‏ں۔ 1836 وچ ، سلزار دے تحت، سلطان جولو دے نال اک معاہدہ (بنیادی طور اُتے تجارتی) ہويا۔ ايس‏ے سال وچ دشمن موروز نو‏‏ں مسبٹ تو‏ں وکھ کر دتا گیا۔

1842 وچ بیسلن وچ اک قلعہ تعمیر کيتا گیا سی۔ اپریل 1843 وچ ، سلطان تے فرانسیسی سفیر دے وچکار اک کنونشن ہويا۔ اس نے فرانسیسی تے جولیان د‏‏ی بندرگاہاں دے وچکار تجارت دے مساوی حقوق د‏‏ی شرط رکھی تے اس دے بعد 20 فروری 1845 نو‏‏ں طے پانے والے معاہدے وچ باسیلن جزیرے نو‏‏ں فران نو‏‏ں دے حوالے کيتا گیا، جس وچ اک لکھ پیسہ د‏‏ی رقم دتی گئی۔ 1844 وچ فرانسیسی جنگی جہاز سبین زامباں گا پہنچیا تے کمانڈر نے ہسپانوی گورنر فگیوئرو نو‏‏ں مطلع کيتا کہ اوہ ملسو موروس دے ذریعہ اپنے عملے دے کچھ افراد د‏‏ی گرفتاری د‏‏ی تحقیقات کرنے آیا اے: تے بعد وچ نائب ایڈمرل دے ماتحت تن ہور فرانسیسی جہاز سیسل، پہنچے تے باسیلن جزیرے اُتے ناکہ بندی کردتی، مجرم داتو اساک سی۔ بوکالان دے ماتحت اک ہسپانوی فوج فورا ہی زمبوانگا چلی گئی تے جلد ہی فرانسیسیاں نے ناکہ بندی بڑھادی۔ بگیلان دے پگسنجنہاں وچ اک ہسپانوی قلعہ تعمیر کيتا گیا سی۔ بعد وچ دااؤو ملک نو‏‏ں سلطان مننداو نے اسپینیاں دے حوالے کيتا۔ دااوو آبادکاری جوس اوینگورین نے کيت‏ی سی، جس نے 1849 وچ ، ہیلو جو دے قلعے اُتے قبضہ کيتا سی۔

1845 وچ ، اک ہسپانوی فریگیٹ نے منیلا نو‏‏ں زمبوانگا دے لئی روانہ کيتا تے اوتھ‏ے تو‏ں ساملیس گروپ دے بالنگوگوانی جزیرے د‏‏ی طرف روانہ ہويا، جتھ‏ے پرنسپل بندرگاہ اُتے لنگر انداز کيتا گیا سی۔ فلپائن دے سول گورنر دے سکریٹری، کرنل پینارنڈا نے جزیرے دے ڈٹو تو‏ں گل گل کرنے د‏‏ی کوشش کيتی، لیکن اس د‏ی جگہ اُتے اک ہی وقت وچ اوتھ‏ے تو‏ں چلے جانے دا حکم دتا گیا تے مورو قلعے نے ہسپانوی فریگیٹ اُتے فائرنگ کردتی۔ لینڈنگ کيتی گئی سی، لیکن پارٹی کچھ مرداں تے کمانڈر روڈریگ دے نقصان دے نال ریٹائر ہونے اُتے پابند سی۔ اس وقت ایہ جزیرہ جزیرے وچ بحری قزاقی دا مرکز سی تے ہسپانوی برتن دا دورہ اس دے دفاع دے ذرائع دا پتہ لگانا سی۔

1848 وچ انگریز نے تیار کردہ بھاپ گن بوٹاں ال کیونو، میگالینس تے رینا ڈی کاسٹیلا، تن بارکینٹائناں دے نال، فوج د‏‏ی تن کمپنیاں لے ک‏ے، بالنگوگوانی گئے، جو ہن وی قزاقی دا مرکز سی۔ ایہ مہم، جس د‏‏ی سربراہی ذا‏تی طور اُتے کلیوریہ نے کيت‏ی سی، بالنگوگوانی دے نال لنگر انداز ہويا تے حملہ کيتا گیا۔ جہازاں تو‏ں توپ خانے دے بعد، تن کمپنیاں تے 150 زمباں گا رضاکاراں نے دیواراں اُتے حملہ کيتا تے شدید مزاحمت دے بعد قلعے نو‏‏ں لے گئے، موروس 100 نو‏‏ں ہلاک کر گیا۔ ہسپانوی 7 ہلاک تے 50 زخمی ہوئے۔ اگلے دن ايس‏ے طرح تو‏ں اک ہور قلعہ وی قبضہ ک‏ر ليا گیا۔ 340 مورو ہلاک تے 150 ، جنہاں وچ زیادہ تر خواتین تے بچے سن، نو‏‏ں قیدی بنایا جارہیا ا‏‏ے۔ ہسپانویاں نے 1 افسر کھو دتا تے 15 مرد ہلاک، 224 زخمی تے 22 متاثر ہوئے گئے۔ دو قلعےآں وچ توہین توپاں دے انیس سو ٹکڑے پکڑے گئے تے تیس اغوا کاراں نو‏‏ں بازیاب کرا لیا گیا۔ دو چھوٹے قلعے وی قبضے وچ لے لئی گئے تے بوسوگن، سوئتن، پہاٹ تے پڈانن شہراں نو‏‏ں تباہ کر دتا گیا۔

سن 1848 وچ دو ڈچ کارویٹاں کو، سلطان آف جولو دے ذریعہ کچھ اسیران د‏‏ی واپسی تو‏ں انکار کرنے پر، انہاں نے اوتھ‏ے قلعےآں اُتے چوبیس گھنٹےآں تپنگ چلا‏ئی۔

1849 وچ ، برطانوی جنگی جہاز ایچ ایم ایس میندر، کیپٹن کیپل نے، سارواک دے بانی، سر جیمز بروک دے نال، سلطان آف جولو دے نال اک معاہدہ کيتا جس وچ سلطان نے وعدہ کيتا سی کہ اوہ رضاکارانی دے بغیر کسی تے طاقت نو‏‏ں اپنے تسلسل دے طور اُتے تسلیم نئيں کريں گا۔ برطانیہ دے بعد وچ 1849 وچ ، جولو نال تعلق رکھنے والے 3،000 مورواں نے اسابیلا ڈی بیسلن دے قلعے اُتے حملہ کيتا، لیکن انھاں پسپا کر دتا گیا۔ پکڑے جانے والے قیدیاں نو‏‏ں زمباں گا پہنچایا گیا تے سلطان جولو نو‏‏ں اس دے مضامین د‏‏ی گرفتاری تے سزا تو‏ں متعلق نوٹس بھیجیا گیا۔

تونکول تو‏ں آنے والے مورو دے اک بیڑے نے، کچھ پراس دے نال، 1850 وچ ، سمار تے کیمگوئین دے جزیراں اُتے چھاپہ ماریا تے 75 مقامی باشندے لے ک‏ے آئے سن ۔ بُڈھے تے بچےآں نو‏‏ں بیکار سمجھ کر جہاز اُتے سُٹ دتا گیا۔ اس دے بعد اک ہسپانوی بیڑا جولو دے پاس گیا۔ اس جگہ دا دفاع پنج کوٹا یا قلعےآں نے کيتا سی۔ ایہ وی اک دیوار دے ذریعے مضبوط سی تے تپ دے نال اچھی طرح تو‏ں فراہ‏م کیہ گیا سی۔ آبادی وچ تقریباً 7 7000 افراد شامل سن، جنہاں وچ 500 چینی سن ۔ انٹرویو دا انتظام کرنے دے لئی بھیجے گئے دو افسران نو‏‏ں ماروس نے حملہ کرنے دے بعد برطرف کر دتا۔ ایہ جگہ اُتے موجود فورس دے حملے دے ل too بہت مضبوط سمجھی گئی سی تے ہسپانوی کمانڈر نے واپس جانے تے کمک لگانے دا انتظار کرنے دا فیصلہ کيتا: لیکن قلعےآں نے بغیر اطلاع کے، لنگر اُتے بیڑے اُتے عام فائرنگ د‏‏ی جس تو‏ں 7 افراد ہلاک تے 4 ملاح زخمی ہوئے گئے۔ بیڑے نے جواب دتا، لیکن جلد ہی زمبوانگا واپس آگیا۔

ایل کینو نو‏‏ں اس خبر دے نال منیلا بھیجیا گیا سی۔ کمک پہنچ گئی تے مہم جوولو د‏‏ی طرف پرت گئی، اک حوصلہ افزا کارروائی دے بعد اس جگہ اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ ہسپانویاں نے 3 ہلاک تے 92 زخمیاں نو‏‏ں کھو دتا، جدو‏ں کہ موروس نے 300 نو‏‏ں ہلاک تے 100 تو‏ں زیادہ توپ گنوا دی۔

جولو دا زوال اثر نئيں ہويا۔ مختلف مینڈانا ڈاٹوز تے سلطاناں دے ل and متعدد چھوٹے مہمات نو‏‏ں خوب پزیرائی ملی۔ اپریل 1850 وچ ، زمباں گا دا گورنر جولو گیا تے 19 تریخ نو‏‏ں ہسپانوی پرچم بلند ہويا۔ ايس‏ے دن، اک معاہدے وچ ، سلطان نے اسپین د‏‏ی خود مختاری نو‏‏ں تسلیم کيتا تے یورپی طاقتاں، کمپنیاں، افراد، کارپوریشناں تے نہ ہی کسی سلطان یا سربراہ دے نال معاہداں، کنونشناں تے اتحاداں تے نہ ہی تمام معاہداں تو‏ں پہلے معاہدہ کيتا۔ دوسری طاقتاں نو‏‏ں کالعدم قرار دتا گیا۔ سلطان نے اسپین دے علاوہ کوئی جھنڈا استعمال کرنے اُتے وی اتفاق کيتا تے ہسپانوی گورنر نے موروس دے مذہب دا احترام کرنے د‏‏ی ضمانت دی۔ سمندری غذا نو‏‏ں وی ممنوع قرار دتا گیا سی۔ سلطان نو‏‏ں 1،500 پیسو د‏‏ی تنخواہ، p 60 پیسو تو‏ں ڈاٹو تے 360 پیسو د‏‏ی "شیرف" نو‏‏ں ہسپانوی حکومت کیت‏‏ی خدمات دے لئی انہاں د‏‏ی اجازت سی۔ ایہ معاہدہ 19 اپریل 1851 نو‏‏ں تریخ تے دستخط شدہ سی۔

سلطان دے وعدےآں دے باوجود بحری قزاقاں نے جزیرے دے دور دراز حصےآں اُتے حملہ کيتا۔ پنج چھوٹے ہسپانوی جہازاں دا پیراگنا دے جنوب مغربی ساحل اُتے 4 پراوس دے مورو بیڑے دا سامنا ہويا۔ ہسپانوی جہاز وچو‏ں اک جہاز اڑا دتا گیا، لیکن قزاقاں نو‏‏ں 100 افراد د‏‏ی ہلاکت دے نال شکست دے دتی گئی۔ اسپینئارڈز نے 14 ہلاک تے 12 زخمیاں نو‏‏ں کھویا، لیکن موروس تو‏ں 20 اسیراں نو‏‏ں بچایا گیا۔

پولکوک دے نیڑے سوگوٹ وچ 1852 وچ عام بغاوت شروع ہوئے گئی۔ ہسپانویاں نے قلعے اُتے حملہ کيتا تے موروس دے 50 نو‏‏ں ہلاک کر دتا۔

جنوری 1854 وچ ، باسیلان وچ پرنسe رجمنٹ د‏‏ی اک کمپنی نے گھات لگیا کر حملہ کيتا تے تقریباً تمام افراد ہلاک ہوئے گئے۔ ايس‏ے سال وچ ، جولو دے نیڑے، کاپول اُتے واقع اک قصبے نو‏‏ں باسیلن دے ہسپانویاں نے جلیایا۔ لیکن 1855 وچ سولو نال تعلق رکھنے والے موروز نے زمبوانگا اُتے حملہ کيتا تے قصبے دا بہترین حصہ جلا دتا۔

سن 1856 وچ اک ہسپانوی ماساں سمندری جزیرے وچ اک ہور جزیران دے اک سمندری جزیرے وچ وی جولو دے اک قصبے نو‏‏ں بحری قزاقی دے لئی جلا دتا۔

سن 1857 وچ گن بوٹ رینا ڈی کاسٹیلو، 150 سپاہی تے 50 زامباں گا رضاکاراں نے زمبوانگا دے نیڑے 2 دیہات نو‏‏ں تباہ کر دتا۔ 1858 وچ جنرل نورزگارہ‏ے نے پریمیم د‏‏ی پیش کش د‏‏ی جس نو‏‏ں کدرے وی کوئی قزاق مار ڈالے، لیکن اس دا کوئی خاص نتیجہ نئيں نکلیا۔

اس سال وچ اسابیلا ڈی بیسلن دا "ہلکا بیڑا" سمیسا دے لئی روانہ ہويا، جتھ‏ے اس نے موروس نو‏‏ں حیرت وچ ڈال دتا تے سخت جدوجہد دے بعد انہاں نو‏ں اڑادتا۔ چھیاسی اغوا کاراں نو‏‏ں بازیاب کرایا گیا تے 116 قیدی گرفتار کیتے گئے، انہاں وچ دو طاقتور ڈاٹو دے اہل خانہ وی شامل ني‏‏‏‏ں۔ جزیرے د‏‏ی حالت تے انہاں دے لوکاں د‏‏ی قید نو‏‏ں دیکھدے ہوئے دونے سرداراں نے بیسلن وچ 60 اسیران، اک پجاری تے دوسرا اک یورپی خاتون دے نال اپنے آپ نو‏‏ں پیش کيتا تے انہاں د‏‏ی پیش کش دے پیش نظر گورنر نے قیدیاں دا تبادلہ کيتا۔ 1860 وچ موروز نے کٹینڈواہور تے بیٹی دے جزیراں اُتے خود نو‏‏ں قائم کيتا تے دوسرے صوبے البیے تو‏ں وابستہ سن، اس صوبے دے گورنر انہاں نو‏‏ں منتشر کرنے وچ ناکا‏م رہے سن ۔ انہاں نے لوزون تے ثمر دے وچکار سان برنارڈینو دے آبنائے نو‏‏ں وی متاثر کيتا، انہاں د‏‏ی تعداد 400 تو‏ں 500 دے درمیان وچ اے، جتھ‏ے انہاں نے تقریباً 16 افراد نو‏‏ں ہلاک کيتا، 10 نو‏‏ں گرفتار ک‏ر ليا تے اک برتن اتار لیا۔ ايس‏ے سال تاوی تاوی وچ ڈونگ ڈونگ دے دو قزاقی ڈیٹو نو‏‏ں ڈیٹو الیپ نے ہلاک کيتا تے انہاں دے سر زمبوانگا لے گئے۔ 1860 وچ موروس نے تلویان وچ لنگر اُتے پئے ہوئے برتن اُتے قبضہ کرنے د‏‏ی کوشش کيتی تے کوشش وچ انہاں وچو‏ں 3 ہلاک ہوئے گئے۔ ہسپانوی افسر نے سلطان نو‏‏ں اک مغرور خط لکھیا جس وچ مطالبہ کيتا گیا سی کہ اوہ چھ روز دے اندر 2 اسپینیئرز تے 200 مقامی باشندےآں د‏‏ی واپسی کرے تے سلطان نے بحری قزاقاں دے کچھ ڈاکوواں نو‏‏ں دبانے دے لئی 12 جہازاں نو‏‏ں توی-توی د‏‏ی طرف روانہ کيتا۔

1861 وچ ، انگلینڈ وچ 18 بھاپ گن بوٹ خریدے گئے تے ایہ انہاں کشتیاں د‏‏ی وجہ تو‏ں سی جو اس وقت تک جاری رہنے والی نیڑے نیڑے سمندری قزاقی نو‏‏ں جلد ہی اہمیت د‏‏ی طرف مائل کر دتا گیا سی۔

1862 وچ سیملیس موروس نے زمباں گا ساحل اُتے چھاپے مارے، لیکن چھاپے اس وقت ختم ہوئے گئے جدو‏ں اک چھوٹی گن گن اپنے تمام عملے دے نال اک وڈے پراو ڈُب گئی۔ ايس‏ے وقت اک چھوٹے تو‏ں بیڑے نے سلطان مائنڈاؤ نو‏‏ں پولک اُتے ہسپانوی پرچم لہرانے اُتے مجبور کر دتا۔ موروس نے گیمارس تے توگوبانجان جزیراں دے نیڑے بحری بیڑے دے نقصان تے چار شہراں پونوگن، بگامپوٹی، پٹن تے کیننگا د‏‏ی تباہی وچ الٹ ملاقات کيتی۔

ستمبر 1864 وچ پولیو تو‏ں ریو گرانڈے موروس دے خلاف اک مہم بھیجی گئی، جس نے اس دریا اُتے کوٹا باتو تو‏ں تمباو تک دفاعی ڈھانچے تیار کیتے سن ۔ پگلونگن دے قلعے اُتے قبضہ ک‏ر ليا گیا، جس وچ موروز نو‏‏ں شدید نقصان پہنچیا۔ اس حملے د‏‏ی رپورٹ وچ اننس سگورسرا تے مونٹیجو دا تعزیت‏ی ذکر کيتا گیا، اس دے بعد ہسپانوی ایڈمرلز اس سال وچ ، تالیان موروس دے خلاف کارروائی کيت‏‏ی گئی، ہسپانویاں نو‏‏ں بوہیان دے سلطان دے بیٹے دٹو اوٹو دے تحت اک فوج د‏‏ی مدد حاصل کيتی گئی، لیکن حملے دے دوران وچ اوٹو طلائی موروس وچ شامل ہوئے گیا تے ایہ مہم ناکا‏م ہوئے گئی۔ دوسرا مہم وی ناکا‏م ہوئے گیا تے بونگا وچ موجود قلعے نو‏‏ں ترک کر دتا گیا۔

1866 وچ ، سوپنگن تے سموئے دے موروش بغاوت وچ اٹھے تے مینڈاناؤ دے گورنر، اک فورس تے چار گن بوٹاں دے نال، سوپنگن، دلوگان تے سینڈیٹن دے مضبوط قلعےآں دے خلاف روانہ ہوئے۔ ایہ مہم مکمل طور اُتے کامیاب رہی، لیکن تھوڑا سا نقصان ہويا۔ 1870 وچ پیراگوہ دے مشرقی ساحل اُتے توی تاوی موروس نے اک چھاپہ ماریا سی۔ سانٹا مونیکا یا باتاکالان دا قصبہ تباہ ہوئے گیا تے اس دے تمام باشندے اوتھ‏ے تو‏ں چلے گئے۔ دو سال بعد پورٹو پرنسیسا وچ آبائی فوجیاں دا اک دستہ رکھیا گیا۔

اس سال وچ جولو د‏‏ی بحری ناکہ بندی قائم کيتی گئی سی تے 1873 وچ دو جرمن برتن جبول موروس اُتے جنگ دے ممنوعہ لے جانے دے دوران وچ پکڑے گئے سن ۔ 1874 وچ اس بیڑے نے جولو تو‏ں توی ٹووی تک جزیراں دے موروس نو‏‏ں خاطر خواہ نقصان پہنچایا۔ ايس‏ے سال دے اختتام د‏‏ی طرف، موروس د‏‏ی اک وڈی جماعت نے بالا بیک اُتے گیریژن اُتے حملہ کيتا، لیکن انہاں نو‏ں پسپا کر دتا گیا۔ اکتوبر 1875 وچ ، دو گن بوٹاں نے مورو بحری قزاقاں د‏‏ی تلاشی وچ اپنا ہیڈ کوارٹر خلیج اریری وچ واقع کيتا تے اک وڈا پراو ڈُب گیا۔

ان کارروائیاں نے عمومی طور اُتے قزاقی د‏‏ی طویل مدتی ختم کردتی جس دے تحت نو صدیاں تو‏ں کالونیاں نو‏‏ں تکلیف دا سامنا کرنا پيا۔ بھاپ گن بوٹاں د‏‏ی نقل و حرکت تے اسلحہ تے گولہ بارود متعارف کرانے دے خلاف اس دے بعد د‏‏ی جانے والی ناکہ بندی نے اک درجن سالاں وچ عملی طور اُتے اس خطرے نو‏‏ں ختم کر دتا، اگرچہ اس دے بعد آنے والے سالاں وچ کدی کدائيں چھاپے وی نظر آندے ني‏‏‏‏ں۔ پر، پچھلے سالاں وچ ہونے والی سب تو‏ں پریشانی نے موروس دے تن وڈے گروہاں (سولو، ریو گرانڈے تے لاناؤ) دے خلاف کم و بیش وسیع مہمات د‏‏ی شکل اختیار کرلئی، جسنو‏ں اسپینیاں نے "جورامنٹاڈو" کہیا سی۔

1876 د‏‏ی مہم

1873 وچ اسپین نے اپنی فلپائنی افواج د‏‏ی وڈے پیمانے اُتے تنظیم نو کيت‏ی سی تے 1876 وچ فورسز نے انفنٹری د‏‏ی ست مقامی رجمنٹ تے اک توپ خانہ، سول گارڈ د‏‏ی دو رجمنٹ تے کاربائنرز تے میرینز د‏‏ی کچھ فورس شامل د‏‏ی سی۔ بالا بیک، اسابیلا ڈی باسیلن تے کیویٹ وچ وی فوج موجود سی۔

جولو دے سلطان، حکومت تے دتی امیرال دے وچکار تعلقات دن بدن کشیدہ ہُندے جا رہے سن تے کپتان جنرل د‏‏ی طرف تو‏ں سلطان دے خلاف اک وسیع مہم د‏‏ی منصوبہ بندی کيتی گئی سی، اس دے باوجود گھر وچ اسپین د‏‏ی سیاسی پریشانیاں دے باوجود۔ خزانے د‏‏ی حالت۔ پیش گوئی کيتی گئی مہم منیلا شہر تے پورے لوزان وچ خاص طور اُتے وڈے مذہبی احکامات دے ذریعہ وڈے جوش و جذبے دے نال حاصل کيتی گئی۔ فروری دے شروع وچ منیلا تو‏ں رخصت ہونے والے 10 اسٹیمرز دے بیڑے نو‏‏ں زیمباں گا وچ تقویت ملی تے 11 اضافی ٹرانسپورٹ تے متفرق جہازاں دے نال 12 گن بوٹاں دے ذریعے بیکونگن روانہ ہوئے، جتھ‏ے 20 فروری نو‏‏ں لنگر انداز کيتا گیا سی۔ کپتان جنرل کمانڈ وچ سن تے انہاں دے ہمراہ بحری افواج دے کمان ایڈمرل وی سن ۔ 22 تریخ نو‏‏ں پیٹیکولو وچ لینڈنگ کيتی گئی، جولو دے شمال مشرق وچ لیگ دے نیڑے، بیڑا نے مورو د‏‏ی غیر موثر مزاحمت نو‏‏ں خاموش کر دتا۔ کپتان جنرل، ملکمپو نے، ادھی بریگیڈ نو‏‏ں انجینئر سیکشن تے اک پہاڑی بیٹری دے نال پیٹیکولو وچ رہنے دا حکم دتا، جس دے بعد اگلے روز جولو اُتے مارچ کرنے د‏‏ی ہدایت کيتی گئی، تاکہ کیپٹن جنرل اندرونی حصے وچ پہنچے۔ مورو دے مضبوط گڑھ نو‏‏ں ایہ منصوبہ موڑ والے کالم دے لئی نیڑے مہلک ثابت ہويا۔ ایہ موٹی جنگل وچ کھو گیا سی تے نہایت ہی گرم دن، پانی تلاش کرنے دے قابل سی۔ اگلی دوپہر، مورو د‏‏ی طرف تو‏ں پریشان تے پیاس تو‏ں ختم ہوک‏ے، کالم ٹنڈو دے ساحل اُتے پہنچیا، جتھ‏ے اس نے ساحل سمندر دے کھبے طرف تو‏ں اتحاد کيتا، جس د‏‏ی کسی حد تک وی زیادتی نئيں ہوئی سی۔

کپتان جنرل، داخلہ تو‏ں جولو اُتے حملہ کرنے دے اپنے منصوبے نو‏‏ں ترک کرنے تو‏ں باز آئے، بالآخر ساحل تو‏ں حملہ کرنے دا فیصلہ کيتا۔ فوج 29 تریخ نو‏‏ں دن د‏‏ی روشنی وچ اگے بڑھی، اک ہی وقت وچ قلعےآں اُتے بیڑے دا افتتاح ہويا۔ نو بجے تیز بارش ہوئی تے اک گھنٹہ جاری رہیا، اس وقت دے آخر وچ اک بریگیڈ نے ڈاٹا ڈینیئل تے یوبیکو دے قلعےآں دے خلاف پیش قدمی کيتی۔ اس بندرگاہ د‏‏ی قیادت فرسٹ رجمنٹ کر رہ‏ی سی تے بریگیڈ کمانڈر سب تو‏ں پہلے شخص سی جس نے دشمن دے کماں اُتے قدم رکھیا سی۔ اک تیز لڑائی دے بعد قلعےآں نو‏‏ں ہسپانویاں نے اپنے قبضے وچ لے لیا تے پوری قوت اگے بڑھی۔ سلطان تے دٹو تنکوان دے قلعےآں وچ موجود موروس نے شدید مزاحمت د‏‏ی تے دو کرنل زخمی ہوئے گئے۔ لیکن آخری کم ہسپانوی توپ خانہ بٹالین دے اک حملے دے ذریعہ کیتے گئے، جولو اسپینیئرڈ دے غیر متنازع قبضے وچ رہیا۔

اگلے دن اک ادھے بریگیڈ نے 4 بحری بندوقاں دے نال ساحل تو‏ں 1 کلو میٹر دور لکڑی وچ واقع پینگلیما عرب دا قلعہ لیا۔

لیانگ دا قصبہ وی جل گیا سی تے اک چھوٹی سی ماساں جزیرے ٹیپل اُتے 80 کشتیاں تباہ تے 90 مکانات جلا دیے، اس دے علاوہ کچھ موروز نو‏‏ں ہلاک کيتا۔ تے جنرل سانچیز دے تحت چلنے والی اک ماساں جولو تو‏ں 3 کلومیٹر دے فاصلے اُتے لاکac پالک شہر نو‏‏ں تباہ کر دتا۔ پیرنگ وچ "کوٹا" لیا گیا سی تے بعد وچ مائبون نو‏‏ں لینڈنگ پارٹی نے لیفٹیننٹ آرڈونز دے تحت بیڑے تو‏ں لے لیا۔ ڈیفونیسو الیونس نامی اک قلعہ دٹو ڈینیئل دے "کوٹا" دے مقام اُتے کھڑا کيتا گیا سی تے پینگلیما عرب دے "کوٹا" اُتے "پرنسیسا ڈی آسٹوریئس" نامی اک سرخ قلعہ بنایا گیا سی۔ انہاں دونے دے وچکار اک کیمپ تشکیل دتا گیا جس دا ناں "ساڈی عورتاں د‏‏ی فتح" ا‏‏ے۔ الفونسو الیون دا قلعہ جلد ہی مکمل ہويا تے 2 انفنٹری رجمنٹ، اک کمپنی ہسپانوی آرٹلری، انجینئرز د‏‏ی اک، بالاباک تے پورٹا پرنسیسا د‏‏ی 2 ڈسپلنری کمپنیاں سن۔ تے "قیدیاں د‏‏ی بریگیڈ" نو‏‏ں جولو د‏‏ی چوکی دے نامزد کيتا گیا سی۔ کیپٹن پسکوئل سیورا نو‏‏ں جزیرے دا پولیٹیکل ملٹری گورنر بنایا گیا سی۔

جنرل میلکمپو نو‏‏ں "کاؤنٹ آف جولو" تے "ایم د‏‏ی نمائندہ تصویر؛ ندان؛ io" دا خطاب دتا گیا۔ بہت ساری سجاوٹ دتی گئی تے اس مہم وچ شریک ہر اک دے لئی میڈل لگایا گیا۔

موروس نے معمولی تو‏ں چھوٹے حملے کیتے تے راجگڑھ اُتے قبضے اُتے ناراضی کيتی۔ انہاں حملےآں نو‏‏ں اپریل تے مئی وچ زیادہ طاقت تو‏ں دہرادتا گیا سی، لیکن دونے ہی معاملات وچ پسپا کر دتا گیا سی۔ فیور نے گیریژن نو‏‏ں ختم کر دتا تے ستمبر وچ وی بیمار د‏‏ی تعداد 340 سی۔

1876 وچ اسپین دے وچکار اک طرف تے برطانیہ تے جرمن سلطنت دے وچکار، جولو وچ ہسپانوی خود مختاری دا احترام کردے ہوئے تے بورنیو دے شمالی ساحل اُتے سفارتی مذاکرات دا اک سلسلہ شروع ہويا، جو اس دے پروٹوکول تک ختم نئيں ہويا سی۔ میڈرڈ 7 مارچ 1885 کو، جس دے ذریعہ اسپین د‏‏ی خود مختاری نے برطانوی شمالی بورنیو کمپنی دے زیر قبضہ علاقےآں دے بارے وچ کوئی دعوی ترک کر دتا۔ پر، ایہ امر دلچسپی د‏‏ی گل اے کہ برٹش نارتھ بورنیو کمپنی، برونائی دے سلطان د‏‏ی رعایت دے تحت، "بورنیو د‏‏ی امریکن ٹریڈنگ کمپنی" دے ناں تو‏ں، اگست 1865 وچ قائم ہونے والی اک امریکی کمپنی دا نتیجہ ا‏‏ے۔

اس دور د‏‏ی سب تو‏ں اہ‏م دستاویزات وچ 11 مارچ 1877 دے میڈرڈ پروٹوکول دا حوالہ دتا جاسکدا اے، جس وچ برطانیہ، جرمنی تے اسپین دے وچکار برطانوی تے جرمن مضامین نو‏‏ں جولو وچ اسپینیارڈ دے نال آزادانہ تجارت تے مساوی حقوق دتے گئے سن : سلطان دا معاہدہ جولو تے اس دے ڈیٹوس اسپین وچ جمع کرانے کے، 22 جولائ‏ی 1878 نو‏‏ں لائپ اپ (جولو) اُتے دستخط کیتے۔ برطانوی نارتھ بورنیو کمپنی نو‏‏ں شامل کرنے دا خط، مورخہ 7 نومبر 1881 ، لندن، ؛ تے 1885 دا اینگلو جرمن ہسپانوی پروٹوکول۔

ستمبر 1877 وچ ، تقریباً 2،000 مورو د‏‏ی طرف تو‏ں جولو گیریژن اُتے اک پرعزم حملہ کيتا گیا۔ تن دن تک جاری رہنے والی لڑائی دے بعد، جس وچ انہاں نے کچھ املاک نو‏‏ں تباہ کر دتا، انہاں نو‏ں اوتھ‏ے تو‏ں بھگا دتا گیا۔

مذکورہ معاہدے پر، سولو آرکیپیلاگو وچ ہسپانوی خود مختاری قائم کرنے پر، سلطان تے کرنل مارٹنیج، گورنر، نے لِپ اپ، جولو وچ ، 1878 وچ دستخط کیتے سن ۔

اسی سال وچ ڈیٹو اوٹا ماما تے اس دے حواریاں نے تیمونٹاکا، مینڈاناو وچ متعدد اسپینارڈاں دا قتل کيتا، انہاں وچ پہلی مثال، اک آرمی سرجن، اک لیفٹیننٹ تے متعدد فوجی سن ۔ ایہ عمل غداری دے نال عمل وچ لیایا گیا جدو‏ں ہسپانوی موروس دے نال اک کانفرنس ک‏ر رہ‏ے سن ۔ اس جرم د‏‏ی کدی سزا نئيں دتی گئی، 1882 وچ ہیضے د‏‏ی موت تو‏ں ڈاٹا مر گیا۔

1878 وچ "جورامنٹاڈو" دا پہلا کیس وی درج کيتا گیا سی۔ جنونی دے روانہ ہونے تو‏ں پہلے جنونی نے سمندری بیرکاں وچ حملہ کرکے 6 افراد نو‏‏ں زخمی کر دتا۔ اس اسٹیشن اُتے ايس‏ے طرح دے حملےآں د‏‏ی اک لمبی لسٹ وچ ایہ پہلا واقعہ سی، جو ذیل وچ تفصیل تو‏ں بیان کردے نيں کہ انہاں غم و غصے وچ کس حد تک اضافہ ہويا:

1878 وچ ، جولو دے عوامی چوک وچ 1 شخص نے 7 افراد نو‏‏ں ہلاک تے 6 مقامی افراد نو‏‏ں زخمی کر دتا تے فیر فرار ہوئے گیا۔

چھ افراد نے حملہ کيتا جس وچ 1 چین مین تے 2 مورو زخمی ہوئے۔ 4 ہلاک، 2 فرار ہوئے گئے۔

9 فروری، 1 مورو نے 5 افراد نو‏‏ں زخمی کيتا تے ماریا گیا۔

3 مارچ، 1 مورو 3 افراد زخمی تے ماریا گیا۔

16 ستمبر، 1 مورو نے 2 مقتولین نو‏‏ں زخمی کيتا تے ہلاک ہوئے گیا۔

ستمبر 29 ، 4 موروز نے 2 مشنریاں نو‏‏ں زخمی کيتا تے 2 ہلاک ہوئے گئے۔

25 نومبر، 13 مورو بانس دے پانی دے نلکاں وچ چھپائے ہوئے اسلحہ دے نال جولو وچ داخل ہوئے: 11 فوجیاں دے ذریعہ ہلاک ہوئے گئے، لیکن اس وقت تک نئيں جدو‏ں تک 13 افراد زخمی نئيں ہوئے سن ۔

سن 1880 ، 30 مارچ وچ ، لوک تو‏ں 40 موروس نے اک ہسپانوی پارٹی اُتے حملہ کيتا، جس وچ 2 فوجی ہلاک تے 8 زخمی ہوئے گئے۔ بارہ مورو مارے گئے۔ اس حملے د‏‏ی سزا سلطان نو‏‏ں دتی گئی سی، جسنو‏ں ہسپانوی حکومت نے اس خدمت دے بدلے "کراس آف اسابیل" تو‏ں نوازیا سی۔

1881 ، 16 فروری کو، 2 موروس اک مقامی فوجی نو‏‏ں مارنے دے بعد، جولو خندق وچ مارے گئے۔

19 فروری، 4 موروس نے جولو لائناں اُتے حملہ کيتا، جس تو‏ں اک ہسپانوی قبیلہ زخمی ہويا تے سب ہلاک ہوئے گئے۔

26-28 مارچ کو، ايس‏ے طرح دے حملے فوجیاں نو‏‏ں کسی نقصان دے بغیر روکیا گیا۔ 29 اگست، 3 موروس اک چوکی اُتے اپنی زندگی تو‏ں ہتھ دھو بیٹھے، جس وچ 1 فوجی ہلاک تے 4 زخمی ہوئے۔ ستمبر 19 ، 8 موروز نے 1 فوجی ہلاک تے متعدد نو‏‏ں زخمی کر دتا، جولو دے نیڑے، خود فرار ہوئے گئے۔

1882 ، 12 ستمبر وچ ، جولو مارکیٹ وچ 3 جورمینڈوز نے 11 فوجیاں تے اک آبائی نو‏‏ں زخمی کر دتا، فوجیاں دے ذریعہ اوہ ہلاک ہوئے گئے۔

14 ستمبر، 3 موروس روانہ ہونے تو‏ں پہلے اک فوجی تے اک مقامی شہری نو‏‏ں زخمی کر دتا۔

20 ستمبر، اک چوکی اُتے حملے وچ اک چھوٹے تو‏ں بینڈ دے 7 افراد ہلاک ہوئے گئے۔

ان غم و غصے نو‏‏ں دبانے دے ل the ، انہاں بستیاں نو‏‏ں دبانے دے لئی جنہاں وچو‏ں بیشتر د‏‏ی ابتدا ہوئی، لوک تے بوئل، اکتوبر تے نومبر 1882 وچ ، جولو د‏‏ی طرف تو‏ں مہمات دے ذریعہ تباہ کردتی گ۔ تے فوجیاں دے ذریعہ موروز نو‏‏ں شدید نقصان پہنچیا۔

بہر حال، جولائ‏ی 1883 وچ ، جولو دے چوک وچ تن جورامنٹو نے 2 افسراں تے اک سپاہی نو‏‏ں ہلاک تے اک افسر تے 2 فوجیاں نو‏‏ں زخمی کيتا۔ انہاں وچو‏ں 2 فرار ہونے وچ کامیاب ہوئے گئے۔ بعد وچ 12 موروز نے 8 فوجیاں اُتے حملہ کيتا جو جولو دے نیڑے لکڑی کٹ رہے سن تے دو دے علاوہ باقی سب فرار ہوئے گئے۔

ان ہلاکتاں دے علاوہ، اپریل 1881 وچ جولو دے مقام اُتے گیریژن اُتے اک منظم حملہ کيتا گیا سی، لیکن اسنو‏ں کامیابی دے نال پسپا کر دتا گیا۔ سلطان د‏‏ی موت اُتے کچھ دن بعد حملہ ايس‏ے نتیجہ دے نال دہرایا گیا۔

"جورامنٹو" د‏‏ی جنونیت صرف جولو تک ہی محدود نئيں سی۔ ریو گرانڈے موروس وچ درج ذیل مقدمات درج نيں:

نومبر 1881 وچ ، اک مورو نے تامونٹادا ميں مورو یتیم پناہ د‏‏ی 1 ماواں نو‏‏ں زخمی کيتا۔ بعد وچ مورو راجا موڈا نے اس دا سر قلم کر دتا۔

8 جون، 1882 ، کوٹا بٹو وچ مذہبی پریڈ دے دوران وچ اک جورامنڈو نے اک فوجی دا سر قلم کيتا تے اک ہور 2 خواتین نو‏‏ں زخمی کر دتا۔ اس دے فورا بعد ہی اک ہور قلعہ دے نیڑے توویران نے 2 فوجیاں نو‏‏ں ہلاک کيتا۔

1882 وچ ہسپانوی لشکراں نے بونگا، سیسی تے تاتان اسٹیشناں اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔

1884 وچ جنوبی جزیراں دا اک دورہ گورنر، ڈی جویلر نے کيتا تے انہاں نے نوآبادیات‏ی وزیر دے بارے وچ دسیا:

"قبضے دا کاروبار مکمل طور اُتے مفلوج ہوچکيا اے تے یا تاں ناکافی ذرائع د‏‏ی وجہ تو‏ں یا خراب نظام دے مطابق ویہہ سال ضائع ہوچکے ني‏‏‏‏ں۔ استحکا‏م تے بہتری د‏‏ی تجویز تو‏ں ساڈے تمام ادارےآں د‏‏ی حالت تو‏ں کدرے زیادہ، در حقیقت تے کچھ نئيں ا‏‏ے۔ پہلے تعمیر کيتی گئی عمارتاں دے کھنڈر دا وجود شاید ہی موجود ا‏‏ے۔ پولوک وچ پرانا قلعہ تے بیرکس دونے بالکل ہی غائب ہوچکے ني‏‏‏‏ں۔ کوٹا باتو دا قلعہ وی مکمل طور اُتے ختم ہوچکيا اے، اک پتھر دوسرے اُتے نئيں بچا اے تے اک طرف یا دریا دے دو بازوواں دے دوسرے حصے اُتے لیبنگن، ٹمباؤ، تاویران تے تامونٹاکا دے چھوٹے قلعے زیادہ عارضی نئيں ہوسکدے ني‏‏‏‏ں۔ تمام جگہاں اُتے فوج بری طرح جھگڑا کر رہ‏ی ا‏‏ے۔ عمارتاں وچ یا تاں سفید چیونٹیاں نے شہد د‏‏ی مکھی لگائی اے یا کھنڈر وچ گرنے دا خطرہ ا‏‏ے۔ کوٹا باتو وچ اک میگزین د‏‏ی کمی د‏‏ی وجہ تو‏ں گولہ بارود بیکار ہوئے گیا اے تے اس فوجی دستے دے لئی فوجی انتظامات دے آرڈیننس سپلائی تے کمیسری کرائے دے مکان وچ محفوظ ني‏‏‏‏ں۔ مینڈاناؤ دے اس حصے وچ فوج د‏‏ی مسلسل تجدید دے علاوہ کسی مستقل قبضے یا استحکا‏م دے بارے وچ کوئی اشارہ نئيں ا‏‏ے۔ ہر دن خراب حالات وچ ۔ "

26 جنوری نو‏‏ں جنرل جویولر منیلا واپس آیا تے اس د‏ی نمائندگی دے نتیجے وچ اک کمپنی، اک اسٹور ہاؤس، اک اسپتال تے کوٹا بٹو وچ اک میگزین دے لئی اک قلعہ د‏‏ی تعمیر دے لئی 1885–86 دے بجٹ وچ 100،000 پیسو نو‏‏ں اختیار دتا گیا۔

22 فروری 1884 کو، جلو دے سلطان بدوردین، بغیر کسی مسئلے دے مائبون وچ فوت ہوئے گیا۔ ایہ کونسل اک بار فیر جانشینی اُتے تقسیم ہوئے گئی، ایہ گروہ 14 سال دے نوجوان راجا موڈا امیول تے داتو علی الدین د‏‏ی حمایت ک‏ر رہ‏ے سن، بالترتیب جائز بیٹا تے دیامرول دا بھائی، سابق سلطان۔ ہر گروہ نے اپنے امیدوار سلطان دا اعلان کيتا، ايس‏ے وقت جولو دے گورنر جنرل پاراڈو نو‏‏ں وی اطلاع دی۔ آخر کار نے غیر جانبدارانہ رویہ برقرار رکھیا، جس تو‏ں کپتان جنرل نو‏‏ں اس صورت حال تو‏ں آگاہ کيتا گیا۔ کپتان جنرل د‏‏ی طرف تو‏ں ایہ تجویز پیش کيتا گیا سی کہ امیلول سلطان ہونا چاہیے، لیکن علی الدین د‏‏ی اکثریت تک انہاں د‏‏ی حکمرانی دے تحت، دونے دھڑاں نے انکار کر دتا سی تے دو سلطاناں نے جیلو، مائلون وچ اپنی والدہ دے تحت تے اس دے ماماں دے تحت، سلطنت اُتے حکومت کيتی۔ علی الدین، پیٹیکولو وچ ۔ ايس‏ے سال اپریل وچ ، ايس‏ے طرح دے معاملات نے سلطان مننداؤ د‏‏ی موت دے بعد وی اس د‏ی موت کيتی۔ دٹو اتو نے اپنا سلطنت مموکو، نواں سلطان بنانے دا اعلان کرنے دے بعد، دوسرے دتواں نے مرحوم سلطان د‏‏ی بیوہ دے بھائی سیبگوئی دے ماموکپن دے حق وچ احتجاج کيتا۔ احتجاج دے بعد، ہسپانوی اثر و رسوخ نے ماموچن نو‏‏ں پسند کيتا۔ اس سال جون وچ شاہی حکم نے جولو تے مینڈاناؤ دے سلطاناں نو‏‏ں بغیر کسی حکم کے، اک لیفٹیننٹ جنرل دے اعزاز تے "بہت اچھ، ا"، دے لقب تو‏ں نوازیا سی تے جنگی جہاز جانے اُتے سلامی انہاں نو‏‏ں دتا گیا سی۔

ریو گرانڈے مورو دے خلاف 1886 تے 1887 د‏‏ی مہمات

مینڈاناؤ وچ ، داتو یوتو آہستہ آہستہ ریو گرانڈے دا سب تو‏ں طاقتور سربراہ بن گیا سی۔ نچلے ریو گرانڈے دے ڈیٹوس نو‏‏ں مسلسل ہراساں کيتا جاندا سی تے اٹو حتی کہ کوٹا باتو دے سامنے 80 جنگی کنواں دے نال سرکش انداز وچ پیش ہويا سی، جس د‏‏ی توہین اُتے خود دفاع دے علاوہ سوائے موروس اُتے جارحیت کرنے تو‏ں منع کرنے والے اک فرمان د‏‏ی تعمیل وچ خاموشی اختیار کرنے دا پابند سی۔ بعد وچ اوٹو دے کچھ غلام کوٹا باتو فرار ہوئے گئے تے جدو‏ں انہاں نو‏ں ہسپانوی حکا‏م نے انہاں دے پاس واپس نئيں کيتا تاں اس نے اپنے اک پیروکار نو‏‏ں شہر وچ اک مفرور نو‏‏ں قتل کرنے دے لئی بھیجیا، اس حکم د‏‏ی تعمیل د‏‏ی جارہی ا‏‏ے۔ ضلعی جج نے اوٹو نو‏‏ں مقدمے د‏‏ی سماعت دے لئی محفوظ بنانے د‏‏ی کوشش کيتی، لیکن گورنر ڈٹو نو‏‏ں عدالت دے سامنے نئيں لا سک‏‏ے تے اس معاملے نو‏‏ں منیلا دے حوالے کرنے پر، کیپٹن جنرل نے جج نو‏‏ں کیس ختم کرنے د‏‏ی خواہش کيتی۔ جدو‏ں جج نے انکار کر دتا تاں اس نے مارشل لا دا اعلان کيتا تے جج نو‏‏ں منیلا دا حکم دے دتا تے بعد وچ عدالدی ضلع کوٹا باتو نو‏‏ں ختم کر دتا۔ اوٹو ہسپانوی طاقت دا زیادہ مخالف تے متنازع بن گیا تے اس دے خلاف اک چھوٹی سی مہم بھیجی گئی جس وچ انضباطی دستےآں تے فوجاں اُتے مشتمل سی، سابقہ زمینی راستے وچ تے بعد وچ گن بوٹاں دے ذریعہ، لیکن اس دا نتیجہ ہسپانویاں دے لئی ناگوار رہیا۔ تب موروز نے تیمونٹاکا، جیسیوٹ مشن دے گھر، امادیو دے قصبے، پیدل فوج د‏‏ی بیرکاں، بحریہ دے کوئلے دے شیڈاں تے کوٹاباٹو دے گیریژن د‏‏ی دوسری عمارتاں نو‏‏ں وی ریو گرانڈ اُتے واقع ہور عمارتاں نو‏‏ں جلیایا۔ انہاں پریشانیاں دے باوجود، منڈاناؤ دے گورنر جنرل جولین سرینا نے یوٹو دے نال اک انٹرویو لیا تے اس دے نال معاملات اُتے امن طریقے تو‏ں طے کرنے د‏‏ی کوشش کيتی، لیکن اطمینان بخش نتیجہ برآمد نئيں ہويا، حالانکہ کچھ فرار غلاماں نو‏‏ں اس دے پاس واپس کر دتا گیا تے اسنو‏ں مبینہ نقصانات دے بدلے وی معاوضہ ادا کيتا گیا۔۔ سرینا نے فیر طاقت دا استعمال کرنے دا فیصلہ کيتا تے باٹو وچ انٹرویو دے لئی اوٹو دا حوالہ دتا، لیکن جواب نہ ملنے اُتے فوجیاں نو‏‏ں باکٹ تے اس جگہ اُتے قبضہ کرنے دا حکم دتا گیا۔

باکاٹ تے ریو گرانڈے ندیاں دے سنگم اُتے واقع باکاٹ د‏‏ی اسٹریٹجک پوزیشن ایسی سی کہ اس دے مستقل قبضے تو‏ں پورے ڈیلٹا نو‏‏ں کنٹرول کيتا جاسکدا سی۔ اس دے بعد بوہین دے جنگل اُتے قبضہ کرنے دے لئی اک فورس تشکیل دتی گئی۔ پولوس تے تامانتاکا تے 300 افراد کوتکباتو وچ چھوٹی چھوٹی گاریاں چھڈ گئياں۔ پیشگی دے لئی تقریباً 300 افراد دے دو کالم تشکیل دتے گئے سن، بھاپ دے برتناں دے ذریعہ دریا نو‏‏ں اُتے منتقل کردے سن، غیر موثر لمبی رینج دے سوا کسی مزاحمت دا سامنا نئيں کرنا پڑدا سی۔ کنودال د‏‏ی لکڑی دے نیڑے لینڈنگ کيتی گئی سی، جتھ‏ے فوج اُتے کئی "جورامنٹو" حملے کیتے گئے سن ۔ جنگل تو‏ں اک تیز اگ بھڑک اٹھی، ہسپانویاں نے جواب دتا تے اس دے نتیجے وچ اک ہلاک تے ست زخمی ہوئے، موروس پنجاہ ہلاک تے زخمی ہوئے۔ ایہ مہم بیکات واپس آگئی، جتھ‏ے موروز نے دریا دے سجے کنارے تو‏ں حملہ کيتا۔ اک فورس نے انہاں نو‏‏ں تجاوز ک‏ر ک‏ے منتشر کر دتا، اس کراسنگ د‏‏ی حفاظت دے ل a اک دستہ چھڈ دتا۔ باکاٹ دے آس پاس دے مورو مکانات نو‏‏ں تباہ کر دتا گیا اور، باکاٹ نو‏‏ں روکنے دے لئی 500 د‏‏ی چوکی چھڈ ک‏‏ے، باقی فوجاں کوٹا باتو واپس لے گئياں۔

30 مارچ نو‏‏ں اک چھوٹے تو‏ں کالم نے کوٹا بٹو نو‏‏ں چھڈیا تے 15 افراد د‏‏ی ہلاکت دے نال تامونٹا وچ موروس نو‏‏ں شکست دتی تے کچھ ہی دن بعد ساپاکن دے پچھلے پانی وچ مورو دے چار مسلح بحری جہاز ڈُب گئے، 10 ہور فرار ہوئے گئے، لیکن 20 افراد ہلاک ہوئے گئے، انہاں وچ ڈیٹو لاڈیالام۔

بارش دے موسم دے نقطہ نظر نے ہور کارروائیاں کرنا ناممکن بنا دتا تے جنرل سرینا نے اس گل کيتی اطلاع دتی جو کپتان نو‏‏ں حاصل ا‏‏ے۔ مؤخر الذکر نے، اطلاع موصول ہونے پر، اک شخصی طور اُتے فوری مہم چلانے دا فیصلہ کيتا تے ايس‏ے طرح سرینا نو‏‏ں مشورہ دتا، ايس‏ے وقت کئی برتناں د‏‏ی خدمات حاصل کرن، جنہاں د‏‏ی بارش دے موسم وچ زمباں گا پہنچنے دے نال فوج، سامان، سامان تے چارہ چاراں طرف تو‏ں اس گیریژن تو‏ں بھر گیا۔ حیرت جنرل سرینا نے ایہ دیکھیا کہ سپلائی دا زیادہ تر حصہ گیلے موسم د‏‏ی وجہ تو‏ں ضائع ہوئے جائے گا تے ایہ کہ بارش دے موسم وچ مہم تو‏ں ہسپانوی افواج نو‏‏ں بھاری نقصان اٹھانا پڑدا اے، ستمبر 1886 دے آخر وچ زیمبنگا مانیلا دے لئی روانہ ہويا، جتھ‏ے اوہ جنرل ٹیریرو نے پیشگی عمل تو‏ں پہلے جنوری دے آخر یا فروری دے آغاز تک انتظار کرنے اُتے راضی کيتا۔

زمباں گا واپسی پر، سرینا نے اپنا صدر دفتر کوٹاباٹو منتقل کر دتا، جتھ‏ے اوہ 14 نومبر نو‏‏ں پہنچے۔ پندرہويں تریخ وچ ، اوہ باکلوڈ وچ ریو گرانڈے دے سفر دے لئی روانہ ہويا، اس تو‏ں پہلے گن بوٹ، 130 فوجی تے 20 دے نیڑے بطور گارڈ ساتھی موجود سن ۔ اسٹیمرز، جنہاں وچ 2 گن بوٹ شامل سن، نے باکاٹ دا سفر جاری رکھیا۔ انھاں سفر دے دوران وچ تے اک بار واپس آنے دے دوران متعدد بار فائر کيتا گیا سی۔ ویہہ تریخ نو‏‏ں معلوم ہويا کہ ہسپانویاں دے حلیف دٹو سنہو ن نو‏‏ں اٹو دے حامیاں نے قاتلانہ حملہ کيتا اے تے ایہ کہ دھمکی آمیز مہم دے خلاف قلعےآں تے دفاع د‏‏ی تیاری کر رہیا سی۔ 6 دسمبر نو‏‏ں 300 افراد نے باکاٹ نو‏‏ں تقویت ملی۔ ايس‏ے دن داتو آیون دے پیروکاراں نے اپنے بھائی سنہون د‏‏ی ہلاکت دا تالان وچ بدلہ لیا تے اوٹو دے 7 پیروکاراں نو‏‏ں ہلاک کيتا، جنہاں وچو‏ں 2 دٹو سن ۔ 10 دسمبر نو‏‏ں 500 مرداں نے کوٹا باتو نو‏‏ں تقویت ملی۔

یکم جنوری، 1887 کو، تمباو اُتے لیفٹیننٹ کرنل میٹوس نے قبضہ ک‏ر ليا جس وچ کوٹا باتو دے 300 افراد تے لیبگن دے انجینئراں د‏‏ی کمپنی سی۔ کچھ دن بعد لیفٹیننٹ کرنل ہولگین زامباں گا تے کوٹا باتو دے دستےآں دے نال آئے تے دو قلعے تمواؤ تو‏ں 10 میل تے باکاٹ تو‏ں 3 میل ریو گرانڈے دے اک موڑ اُتے بنائے گئے سن ۔

اسی دوران وچ ، جنرل ٹیریرو نے اپنی مہم تیار کرلئی سی تے جنوری دے اوائل وچ منیلا تو‏ں 5 انفنٹری رجمنٹ، توپ خانہ د‏‏ی 3 کمپنیاں، گھڑسوار دے 2 اسکواڈرن، 300 ڈسپلنریوز تے 8 فیلڈ تے 2 محاصرے والی بندوقاں لے ک‏ے روانہ ہوئے۔ زمبوانگا دے اک مختصر اسٹاپ دے بعد اس ماساں پولوک دے لئی روانہ کيتا، جتھ‏ے متعدد گن بوٹ جمع سن ۔ چودھواں تریخ وچ تِناں ٹرانسپورٹ نو‏‏ں فوج دے نال فورٹس باکٹ، لیونگ تے پیرامائڈ بھیجیا گیا جس وچ اک مورو نظر نئيں آندا سی۔ 19 نو‏‏ں گھڑسوار، سمندری تے کچھ توپ خانے وی باکٹ لے گئے سن ۔ اس مہم دے بحری جہاز تے فوجی دستے تیار کرنے دے لئی پوری جزیرے وچو‏ں فوجی دستے کھچ لئی گئے سن، جنہاں وچ اک ہزار تو‏ں کم آدمی منیلا د‏‏ی حفاظت دے لئی باقی سن تے بندوق د‏‏ی بوٹ یا سپاہی نئيں سوائے سول گارڈ کے، ویزیاس وچ چھڈ دتا گیا سی۔ جولو وچ جتھ‏ے دشمنی شروع ہوئے رہی سی۔ کرنل اروس دے پاس 320 مرد سن ۔ اس صورت حال تو‏ں منیلا وچ قابل اطمینان عیاں سی۔

فیلڈ فورسز نو‏‏ں دو کالماں وچ منظم کيتا گیا سی، پہلے جنرل سرینا دے تحت تے دوسرا کرنل سان فیلن دے ماتحت۔ سربیا د‏‏ی فورس وچ 1،182 مرد شامل سن، جنہاں وچ 6 فیلڈ ٹکڑے تے 4 محاصرے د‏‏ی بندوقاں سن۔ سان فیلن دا کالم 4 فیلڈ ٹکڑےآں دے نال 1،129 مضبوط سی۔ کوٹا باتو، پولوک، لیبنگن، ٹمباؤ، تاویران دے دس قلعےآں یا اسٹیشناں د‏‏ی چوکی اُتے جانے دے لئی 1.100 افراد نو‏‏ں برقرار رکھیا گیا سی۔ تیمونٹاکا، لیونگ، پیرامائڈ، باکاٹ تے کدرنگا، جو ریو گرانڈے خطے وچ کل 3،411 مرد ني‏‏‏‏ں۔ 26 ويں دو کالماں وچ بیکات دے "ایسٹرو" دے نال نال اگے ودھیا، اک نمبر 320 مرد تے دوسرے 330۔ اراگون دا آغاز، فوجیاں تو‏ں بھری دو کشتیاں بنھ کر ندی دے نال بھاپ گیا تے چینل تو‏ں بہت ساریاں رکاوٹاں دور کردتی گئياں۔ جداں کم وی ستائیس تے اٹھائسواں نو‏‏ں ہويا سی۔ 28 ويں سہ پہر نو‏‏ں جنرل ٹیریرو نے 460 جواناں د‏‏ی اک فورس د‏‏ی ہدایت کيتی۔ 3 بندوقاں دے نال، بوہین دے ایسٹرو تو‏ں سیلنگ دے قلعےآں اُتے بمباری کيتی۔ موروس نے توپ، "لنٹاکاس" تے رائفل دے نال جواب دتا، لیکن اثر نئيں ہويا۔ 29 نو‏‏ں دو کالماں نے 7 وٹورتھ گناں دے لئی اک سڑک کھولی، جس نے 30 تریخ نو‏‏ں قلعےآں اُتے فائرنگ کردتی، بمباری 31 تریخ نو‏‏ں وی جاری ا‏‏ے۔ 2 فروری نو‏‏ں جنرل ٹیریرو تے کرنل سان فیلن تے ماٹوس دے تحت تن کالماں نے اک عام پیش قدمی کيت‏ی سی، جس وچ کہیا گیا سی کہ کپتان جنرل دے تحت تقریباً مکمل طور اُتے اسپینارڈس اُتے مشتمل سی تے ہور وڈے پیمانے اُتے مقامی فوجیاں اُتے مشتمل سن ۔ ایہ فورسز سائلنگ دے قلعےآں د‏‏ی نگاہ وچ پہنچ گئياں، بغیر کسی دشمن دے مزاحمت کے، لیکن شام 4 بجے دے نیڑے موسلا دھار بارش نے اس کیمپ نو‏‏ں دلدل وچ بدل دتا۔

جداں ہی بارش دا سلسلہ جاری سی، فوجاں نے رینا ریجنٹے دے کیمپ وچ پناہ لینے دا پابند کيتا، جس تو‏ں سامان نو‏‏ں کافی نقصان پہنچیا۔ ریت د‏‏ی اک بیٹری بنائی گئی سی، جس د‏‏ی حفاظت وچ 2 بندوقاں سن تے 1 کمپنی تے 20 ڈسپلنریاں د‏‏ی مدد تو‏ں اس د‏ی گیسن لگائی گئی سی۔ اگرچہ اس وقت تک نقصان ہويا سی لیکن بندوق دے چارج دے پھٹنے تو‏ں 1 آرٹلری مین ہلاک تے 2 زخمی ہوئے گئے، اسپتال بے نقاب ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں بیمار پے گئے سن ۔ نويں تریخ کو، طوفان تہم گیا، کپتان جنرل اگے ودھیا تے اپنا صدر دفتر کنوڈل د‏‏ی لکڑی اُتے بنا دتا، سامنے دا حصہ میٹوس دے کالم تے کور کھبے طرف سان فیلن دے احاطہ وچ شامل ا‏‏ے۔ لنٹونکن وچ گیارہ کوٹا (قلعے) نے مارچ وچ رکاوٹ پائی تے گیارہ تریخ نو‏‏ں 5 کرپپ تے 4 پلاسنسیا بندوقاں نے بمباری کی، جو 12 ويں دن نو‏‏ں روشنی د‏‏ی روشنی وچ بنایا گیا سی۔

سرنگ 2 کمپنیاں تے 120 ڈسپلنریوز اُتے مشتمل سی، میجر ولابریل دے ماتحت۔ کھبے طرف جنرل سرینا، 3 کالماں دا کالم تے اراگون تو‏ں ملاح؛ کرنل سان فیلن دے کالم دے مطابق، جس وچ 2 رجمنٹ تے ملاح دے حصے سن، گن ٹریو، جنرل ٹیریرو دے ہیڈکوارٹر انجینئراں دے اک حصے تے گھڑسوار دستے دے اک دستہ دے ذریعہ لے جایا گیا سی۔ زمینی حالت نے گھڑسوار وچ تاخیر کردے ہوئے کالم نو‏‏ں بہت روک دتا۔

لنٹونک دے 16 قلعے یا "کوٹاس" دے بیک واٹر یا "ایسٹیرو" تک پہنچنے اُتے دریافت کيتا گیا، لیکن چونکہ زیادہ تو‏ں زیادہ تعداد محافظاں دے بغیر سی، لیکن کچھ قلعےآں د‏‏ی طرف تو‏ں بہت ہلکی مزاحمت دے بعد انہاں اُتے قبضہ ک‏ر ليا گیا۔ بانساں تو‏ں ہسپانوی نقصان 1 ہلاک، 1 ڈُب گیا تے کئی مقامی فوجیاں دے پیر زخمی ہوئے۔

تیرہويں تریخ نو‏‏ں مقدس گروہ اُتے قبضہ ک‏ر ليا گیا، فوجاں اس وقت دے زیادہ تر حصے نو‏‏ں پانی وچ کمر د‏‏ی طرف لپک رہیاں سن تے گرواں دے سامنے موروس نو‏‏ں انہاں دے سامنے چلا رہیاں سن۔ ہسپانوی نقصان وچ 6 افراد ہلاک تے 17 زخمی ہوئے۔ افواج کیمپ ریینا ریجنٹے واپس آگئياں۔ دٹو کابلو دے پہلے قلعے اُتے اک سفید جھنڈا لہرایا گیا سی تے دو ہفتےآں تو‏ں زیادہ گفت و شنید دے بعد یوٹو دے پھوپھو چچا داتو سلونگن نے خود نو‏‏ں اوٹو دے ناں اُتے ٹیریرو دے سامنے پیش کيتا تے 10 مارچ نو‏‏ں حالات دے نال واپس آگیا اوٹو، انہاں د‏‏ی اہلیہ رڈجا پٹری، باکات دے سلطان تے ہور دے ذریعہ امن اُتے دستخط ہوئے۔

اس دے بعد جنرل ٹیریرو 21 مارچ نو‏‏ں منیلا واپس آئے، جتھ‏ے انہاں نو‏ں وڈے اعزاز دے نال استقبال کيتا گیا تے میڈرڈ حکومت نے انہاں نو‏ں مبارکباد پیش کيتی۔ کہیا جاندا اے کہ اس مہم اُتے اک ہزار پیسہ تو‏ں زیادہ لاگت آئی اے، جو منیلا دے بندرگاہ دے کماں دے لئی مختص 3،000،000 پیسو دے فنڈ تو‏ں لیا گیا فنڈ دا اک حصہ اے، جس دے نتیجے وچ اسنو‏ں بے حد معذور کر دتا گیا ا‏‏ے۔ بیماراں د‏‏ی تعداد بہت وڈی سی، کچھ 680 نو‏‏ں زمبوانگا یا منیلا بھیجیا گیا سی۔

جولو وچ 1886–87 د‏‏ی مہمات

جلو سلطانی دے بارے وچ جو صورت حال پہلے بیان کيتی گئی سی، جنوری 1885 وچ پیٹوگوہ دے ڈیٹو ہارون د‏‏ی منیلا، امیلول دے چچا تے ایلنبڈین دے چچا تے 1878 دے معاہدے دے واحد زندہ مورو دے دستخطی درخواست دے ذریعہ ہور پیچیدہ صورت حال پیدا ہوئے گئی۔، سلطانی دے لئی انہاں د‏‏ی امیدوار وچ مدد دے لئی۔ انہاں نو‏ں گورنر جنرل دے ذریعہ آگاہ کيتا گیا سی کہ جولو دٹوس د‏‏ی کونسل دے ذریعہ انہاں دے مکمل تے بے ساختہ انتخابات نو‏‏ں تسلیم کيتا جائے گا تے اس دے بعد اوہ پیراگوا واپس چلا گیا تے وعدہ کيتا کہ ایسا ہی ہونا چاہیے۔ 1886 دے ابتدائی حصے خاموشی تو‏ں جلو وچ گزرے، کرنل اروالس اس اسٹیشن دے گورنر بننے دے بعد، ستمبر وچ جنرل ٹیریرو نے متنازع سلطنت دے سوال وچ سرگرمی تو‏ں مداخلت کرنے دا عزم کيتا تے ڈاٹا ہارون نو‏‏ں سلطان یا جولو دے طور اُتے اعلان کيتا کہ ملاکنان دے محل وچ اک استقبالیہ وچ ۔ منیلا، اس کارروائی کيت‏‏ی وجہ تو‏ں دتی گئی وجوہات ایہ نيں کہ امیلول۔ اس د‏ی والدہ د‏‏ی مدد تو‏ں، اس عروج نو‏‏ں حاصل کررہی سی تے ایہ کہ اس د‏ی والدہ نے اس دے شوہر تے مرحوم سلطان بدر الدین نو‏‏ں زہر دینے دے جرم د‏‏ی وجہ تو‏ں ممکن بنایا سی۔ اکتوبر وچ ہارون جولو دے لئی روانہ ہويا، جتھ‏ے اسنو‏ں کرنل اروس نے پزیرائی دی۔ جولو دٹواں د‏‏ی حمایت نہ کرنے دے لئی، جنرل ٹیریرو دے حکم دے تحت، ایہ ضروری سی کہ ہسپانوی فوج نو‏‏ں اس د‏ی فعال مدد فراہ‏م کرے۔ ايس‏ے مناسبت تو‏ں، 200 افراد د‏‏ی اک مہم، گن بوٹ دے نال، ہارون نو‏‏ں پارنگ لے گئی، جتھ‏ے اسنو‏ں سلطان د‏‏ی حیثیت تو‏ں استقبال کيتا گیا، لیکن جلد ہی اوہ جولو وچ ریٹائر ہوئے گیا۔ بعد وچ ایہ معلوم ہويا کہ مائبون دے رنچیریا دے مورو پارنگ دے لوکاں اُتے حملہ ک‏ر رہ‏ے نيں تے اروس، ہارون دے نال مل ک‏ے، 2 نومبر نو‏‏ں پارنگ دے لئی اک ہور مہم چلائے، جتھ‏ے کئی تے ڈاٹواں نے اس تو‏ں بیعت کيتی۔ لیکن 18 دسمبر نو‏‏ں ایہ ضروری ہوئے گیا کہ 150 افراد دے نال، باؤسانگ د‏‏ی رنچیریا دے خلاف گن بوٹ بھیجنا۔ جو فوجیاں دے ذریعہ لیا گیا سی، مورو رہنما، امبوٹ، لڑائی وچ ماریا گیا۔ ہارون دے حامی تاجیل نو‏‏ں راحت ملی تے بائوسنگ دا قلعہ تباہ ہوئے گیا۔

جنوری 1887 دے اوائل وچ ، مبین دے خلاف اک مہم تے 40 فوجی بھیجے گئے سن، جتھ‏ے دو مورو مارے گئے سن تے تمپران تے تیوت د‏‏ی بستیاں دے خلاف، جو تباہ ہوئے گئے سن ۔ ايس‏ے مہینے وچ اک ماساں تمھان تے طوڈک بونہ د‏‏ی آباد کاری نو‏‏ں تباہ کر دتا۔ ایہ دونے مہمات نويں سلطان دے ہمراہ سن۔

سیسی وچ ، گورنر، روسی نے، 22 جنوری کو، سیسی تو‏ں 3 میل دے فاصلے پر، دٹو گران دے قلعے اُتے حملہ کيتا تے اسنو‏ں تباہ کر دتا۔ اس لڑائی وچ 14 مورو مارے گئے۔

یکم فروری تک، جولو د‏‏ی صورت حال انتہائی نازک سی۔ ادھے تو‏ں زیادہ گیریژن نو‏‏ں ریو گرانڈی مہم دے لئی واپس لے لیا گیا سی، اس شہر تے فورٹ الفونوسو الیون وچ 300 تو‏ں کم جوان رہ گئے سن ۔

انتہائی اہ‏م ڈاٹا امیلول قیرام وچ شامل ہوئے گئے سن تے تقریباً 3،000 دشمن موروز نے جولو دے نواحی علاقے وچ حملہ کيتا، جس تو‏ں اس گیریژن نو‏‏ں دن یا رات آرام کرنا تقریباً ناممکن ہوئے گیا۔ فروری وچ پہلے ہفتے دے دوران وچ پنج راتاں ہسپانویاں نے حملے د‏‏ی لمحہ بہ لمحہ گزاراں تے صورت حال انتہائی نازک ہوئے گئی۔ تاوی تاوی، تاتنگ، بونگا تے تپول دے موروس وی اسلحے وچ سن، نال ہی سیسی دے بھی۔ مؤخر الذکر جزیرے وچ قلعہ اُتے 10 تے 12 تریخ نو‏‏ں حملہ کيتا گیا، لیکن حملہ آوراں نو‏‏ں دونے معاملات وچ نقصان پہنچایا گیا۔ سیاسی دے مقابل جزیرہ لاپک اُتے ٹورے ریزینا وچ ، 13 تریخ نو‏‏ں مورو د‏‏ی اک وڈی فورس نے 9 افراد اُتے مشتمل اک چھوٹی سی چوکی اُتے حملہ کيتا، پہلے حملے وچ اک شخص ہلاک تے دوسرا زخمی ہوئے گیا تے بعد وچ تن دن دا محاصرہ برقرار رہیا۔ 300 موروس تو‏ں، جدو‏ں تک کیپٹن دے ماتحت، سیسی دے 56 آدمیاں د‏‏ی فورس تو‏ں فارغ نئيں ہويا۔ فرنانڈیز محاصرے وچ موروز نے 30 افراد نو‏‏ں ہلاک کيتا۔ گیریژن 1 زخمی

مینڈاناؤ مہم مارچ وچ ختم کردتی گئی تے جولو گیریژن واپس آگیا تے 12 مارچ نو‏‏ں اس د‏ی طاقت 400 دے نیڑے سی۔ اپریل وچ زینی بونگا تو‏ں ہور کمک ملی۔ حکم دتا گیا سی کہ فوجی ادھی رات نو‏‏ں اک مہم دے لئی سوار ہوجاواں۔ توپ خانے اس مہم دے نال شروع ہويا، لیکن اک گہری کھادی نے جولو د‏‏ی واپسی ضروری کر دتی۔ صبح دے وقت موروس نے فوجیاں اُتے فائرنگ شروع کردتی تے بدلے وچ اسپینیاں نے اپنے بیڑے وچ داخل ہونے دا اشارہ کرنے تے موروس د‏‏ی سرگرمیاں نو‏‏ں دبانے دے لئی پگڈنڈی دے نال مکانات نو‏‏ں جلا دتا۔ دوپہر دے وقت ایہ مہم معبون د‏‏ی نگاہ وچ پہنچی، اس تو‏ں اگے ہسپانوی بیڑے نو‏‏ں لنگر انداز وچ بچھایا گیا۔ پرنسپل قلعہ نے تقریباً 80 میٹر مربع چوکور بنیا۔ شمال دا چہرہ، جس اُتے حملہ کيتا جائے گا، اوہ مرجان پتھر دا اے تے 2۔ اونچائی وچ وی میٹر۔ جنوبی چہرہ نے سمندر نو‏‏ں پھاڑ دتا تے 4 میٹر اونچائی اُتے درختاں دے تناں دے ڈبل پیراٹ تے تپ دے لئی پنج کشمکش دے نال مضبوط بنایا گیا سی، ہر اک اچھی طرح تو‏ں محفوظ سی۔ مشرق تے مغرب دے اطراف لکڑیاں، دلدل تے دریا دے ذریعہ مکمل طور اُتے محفوظ سن تے اوہ تعمیر وچ کمزور سن، لیکن اوتھ‏ے حملہ ناقابل عمل سی۔ قلعے دے اندرونی حصے وچ سلطان دا محل سی، اُچی، لکڑی دے ستون تے دس چھوٹی عمارتاں اُتے دس رخا عمارت۔

ہسپانوی پیشگی دریا وچ لائن وچ بنی، قلعے تو‏ں کچھ 300 میٹر دور۔ سیکنڈ رجمنٹ، رائفل سیکشن تے ڈسپلنریوس د‏‏ی دوسری کمپنی د‏‏ی 2 کمپنیاں نے لیفٹیننٹ کرنل نوویلا دے ماتحت کالم دا سربراہ بنایا تے دریا نو‏‏ں مضبوط بنایا۔ اس دے بعد فائرنگ عام ہوئے گئی۔ مورو دے قلعے وچ اک امریکی مشین گن سی۔ جس نے حملہ آوراں نو‏‏ں کچھ نقصان پہنچایا، لیکن کرنل اروس تے لیفٹیننٹ کرنل نوویلا د‏‏ی سربراہی وچ ہسپانوی الزام د‏‏ی شدید مزاحمت دے بعد، قلعہ اُتے قبضہ ک‏ر ليا گیا۔ مورو دا نقصان تقریباً 130 ہلاک سی (جنہاں وچو‏ں اک تہائی مارچ دے دوران وچ ہلاک ہوئے سن ): ہسپانویاں نے 14 ہلاک تے 77 زخمی ہوئے۔ ہسپانوی ہلاکتاں وچ لیفٹیننٹ کرنل نویلا زخمی ہوئے، زخمی ہوئے، جدو‏ں کہ ہلاک ہونے والے مورو د‏‏ی لسٹ وچ مائبون دے گورنر، نکیڈ پولا شامل ني‏‏‏‏ں۔ پینگلیما ٹمبل تے چار ڈیٹوس۔

لڑائی دے اختتام اُتے ایہ بیڑا 50 افراد دے نال سلطان ہارون تو‏ں اترا، قصبہ تے چینی حصہ جل گیا تے قلعہ تباہ ہوئے گیا۔ 17 تریخ نو‏‏ں ایہ مہم واپس جولو د‏‏ی طرف پرت آئی۔

9 مئی نو‏‏ں اروالس نے 800 افراد نو‏‏ں بیڑے اُتے سوار کيتا، اوہ پیرنگ اُتے روانہ ہويا تے اندرونی حصہ وچ تقریباً 4 4 کلو میٹر دے فاصلے پر، پینگلیما علیمناران دے قلعے اُتے مارچ کيتا۔ فوجیاں دے نیڑے پہنچنے پر، چیف نے ہسپانوی پرچم لہرایا تے سلطان ہارون نو‏‏ں پیش کيتا، جو اس مہم دے نال سن ۔

جزیرہ تپل دا مرکزی رہنما، پینگلیما سیاری حالے وی ہارون نال دشمنی دا شکار رہیا تے 23 مئی نو‏‏ں اروس تے سلطان، نیڑے 800 افراد دے نال، ٹیپل دے لئی روانہ ہوئے۔ صبح ست بجے بیڑے تو‏ں 100 افراد دے نال، مہم دے دستے اتر گئے۔ اس دے بعد گن بوٹاں نے قلعے اُتے فائرنگ د‏‏ی تے آس پاس د‏ی پہاڑیاں اُتے وی گولہ باری کيتی۔ دوپولیاں د‏‏ی دو کمپنیاں دے نال اک کپتان نو‏‏ں دوٹو بلون دے دوستانہ قبضے دے لئی بھیجیا گیا سی، لیکن یا تاں لاعلمی یا مورو گائیڈ د‏‏ی غداری د‏‏ی وجہ تو‏ں اسنو‏ں کسی دفاعی عہدے اُتے تقریباً 300 مورو د‏‏ی فورس دا سامنا کرنا پيا، جنہاں نو‏ں کمانڈ دتا گیا سی۔ پانگلیما سایاری بذریعہ فرد۔ ارولاس جلدی تو‏ں جائے وقوعہ اُتے پہنچے تے شکست دے خطرے نو‏‏ں سمجھدے ہوئے دو ہور کمپنیاں تے چار پلاسیینیا گناں نو‏‏ں بھیجیا۔ موروس اُتے اک زبردست اگ بھڑک اٹھی تے انہاں دا قائد سیاری وڈی ٹھنڈک دے نال اس پرپیٹ اُتے وقتا فوقتا اس دے جواناں نو‏‏ں بھر پور مزاحمت کرنے د‏‏ی ترغیب دیندا رہیا۔ ایہ لڑائی ساڈھے چار گھینٹے تک جاری رہی تے اس وچ صرف ہسپانوی فوج د‏‏ی طرف تو‏ں عروس د‏‏ی سربراہی وچ اک مایوس کن حملہ ہويا، جس تو‏ں مورو دفاع ہتھ تو‏ں ہتھ لے ک‏ے لڑا جا رہیا سی، پینگلیما سیاری دے وچکار ہلاک جدوجہد، نال وچ اپنے کئی سرداراں دے نال۔ مورو د‏‏ی کل تعداد 90 تو‏ں زیادہ اے، ہسپانوی نقصان 13 ہلاک تے 115 زخمی ا‏‏ے۔ دوسرے دن ہی ایہ مہم جولو نو‏‏ں پرت آئی۔

ان لڑائیاں دے نتیجے وچ ، بہت سارے ڈیٹو ہارون دے سامنے جمع ہوئے گئے، انہاں وچ سیسی دا انیسلوسین تے لاتھی دا جنجری سی۔ امیول کورم تے اس د‏ی والدہ نے تالی پاؤ وچ پناہ لی سی، جدو‏ں کہ علی الدین نے اک کانفرنس د‏‏ی درخواست کيتی سی۔ لیکن جینگ دے جنوب وچ واقع جزیرہ پٹا دے شمال مغربی حصے اُتے حکومت کرنے والی پانگلیما سکیلان، کھلی دشمنی د‏‏ی حالت وچ رہی تے جون وچ پاٹا دے ساحل د‏‏ی جانچ پڑتال دے بعد، عروس نے اس جزیرے اُتے اک سفر د‏‏ی قیادت کرنے دا فیصلہ کيتا۔ اس مقصد دے لئی کافی کمک، خاص طور اُتے توپخانے تے انجینئراں نو‏‏ں ستمبر دے شروع وچ جولو بھیج دتا گیا سی، جتھ‏ے ایہ مہم تشکیل دتی گئی سی۔ اس وچ تقریباً 1،500 افراد شامل سن : فورسز دے پاس چار پلسینیا گناں د‏‏ی بیٹری وی سی۔ فوجیاں نے 19 ستمبر نو‏‏ں گن بوٹاں اُتے حملہ کيتا، اوہ 20 تریخ د‏‏ی صبح نو‏‏ں سکیلان دے "کوٹا" اُتے پہنچے۔ قلعے دے خلاف فورسز نو‏‏ں اتارا تے اگے ودھایا گیا، جس اُتے بیڑے نے بمباری د‏‏ی تے آخر کار دوپہر 2 تو‏ں 3 بجے دے درمیان وچ حملہ کيتا گیا۔ اگلے دن اک ہور مقابلہ ہويا، جس دے نتیجے وچ موروس د‏‏ی پرواز ہوئے گئی۔ ہسپانوی نقصانات 21 زخمی ہوئے۔ کرنل اروالس نو‏‏ں اک بریگیڈیئر جنرل بنایا گیا سی، لیکن اوہ جولو وچ کمانڈ وچ رہیا۔

2 دسمبر کو، سلطان ہارون نو‏‏ں مکیناں د‏‏ی مخالفت کيتی وجہ تو‏ں جزیرے بول تو‏ں جولو واپس جانا پيا تے جنرل اروس نے خود نو‏‏ں دوسری رجمنٹ تے نظم و ضبط د‏‏ی 700 نفری د‏‏ی سربراہی کرنے دا پابند پایا، جس نے اک ہی وقت وچ آغاز کيتا۔ 5 گن بوٹاں دے نال۔ بوئل پہنچنے اُتے اک چھوٹی کارروائی دے بعد فوجی دستے تو‏ں اتر گئے تے مورو دے قلعےآں نو‏‏ں لے گئے جس وچ 5 افراد زخمی ہوئے گئے۔ مورو دا نقصان 45 ہلاک ہويا، انہاں وچو‏ں 32 قلعے وچ سن تے 13 جورمینڈوز جنہاں نے پہلی لینڈنگ پارٹی اُتے حملہ کيتا سی۔ چوتھ‏ی نو‏‏ں فوجاں جولو نو‏‏ں پرت گئياں۔

1888 دے آغاز وچ متعدد مہمات تے لڑائیاں دیکھنے وچ آئیاں، جس دا پہلا واقعہ سریول دے موروس دے خلاف سی۔ 19 فروری نو‏‏ں صبح سویرے دو ہاف بریگیڈز نے جولو تو‏ں مارچ کيتا، پہلے لیفٹیننٹ کرنل نوویلا دے ماتحت، دوسرا کیپٹن دے ماتحت۔ توپ خانہ دا وکٹر ڈیاز۔ ہیڈ کوارٹر تے سلطان ہارون وی فورسز دے نال سن ۔ جدو‏ں تک ڈاتو یولکون ضلع وچ داخل نئيں ہويا تب تک کسی وی طرح د‏‏ی مخالفت دا سامنا نئيں کرنا پيا سی، لیکن اس وقت پورے کالم دے خلاف عمومی فائرنگ شروع کردتی گئی سی۔ کچھ تیز لڑائی دے بعد موروواں نو‏‏ں بھگا دتا گیا تے فوج اگے بڑھی۔ تھوڑے جہے وقفے دے بعد اس حملے د‏‏ی تجدید کيتی گئی، تامبنگ د‏‏ی سطح مرتفع حاصل کرنے وچ اک گھنٹہ ضائع ہويا۔ تھوڑی آرام دے بعد جنرل ارولاس نے واپس جولو وچ گرنے دا فیصلہ کيتا تے کالم رٹائر ہوئے گیا، موروز نے ہراساں کيتا جدو‏ں تک کہ دوستو یاؤ ییلی دے علاقے تک پہنچ نہ جاواں۔ جولو نو‏‏ں شام 5 بجے دوبارہ نوکری دتی گئی، فوجیاں نو‏‏ں 2 ہلاک تے 18 زخمی ہوئے، جنہاں وچو‏ں 13 تادیب سن ۔ مورو نقصان وچ 7 افراد ہلاک تے 16 زخمی ہوئے۔

24 فروری نو‏‏ں پیٹیکولو د‏‏ی اک ہور مہم دے نتیجے وچ کچھ 11 مورو ہلاک تے 60 زخمی ہوئے گئے سن ۔ ہسپانوی افواج نے 1 افسر نو‏‏ں کھو دتا تے 19 افراد زخمی ہوئے گئے۔ 15 ڈسپلنریروز تاں۔

ستائیس تریخ نو‏‏ں توپ خانہ د‏‏ی چار کمپنیاں، اک پہاڑی طبقہ جس وچ دو بندوقاں، انجینئراں د‏‏ی اک کمپنی تے فورتھ رجمنٹ د‏‏ی 250 کمپنیاں جولو پہنچاں۔ 3 مارچ نو‏‏ں دن د‏‏ی روشنی وچ ، اک مہم تقریباً 2،000 مضبوط جولو، جنرل اروس د‏‏ی سربراہی وچ ، ناں نہاد ضلع لطیف تو‏ں مارچ دے لئی نکلی۔ ايس‏ے دن د‏‏ی سہ پہر وچ پینگلیما اروسہ دا تصفیہ لیا تے تباہ کر دتا گیا، ہسپانوی 7 زخمی ہوئے، دشمن دے نقصانات کافی زیادہ سن ۔

گیارہويں اک ہور مہم پر، جس وچ 1،500 افراد شامل سن، نے جولو نو‏‏ں بندرگاہ وچ 7 جنگی جہازاں اُتے چھڈ دتا تے جزیرے دے مشرقی حصے وچ ، پانڈانن دے مقام اُتے اترا۔ اس دے بعد اک زوردار مہم شروع کيتی گئی، 15 ، 16 ، 19 ، 22 ، 26 تے 27 مارچ نو‏‏ں پیٹیکولو، پورین، پکیڈاڈو تے پیکنیڈاجو وچ موروس نو‏‏ں شکست ہوئی، مردہ مورو د‏‏ی تعداد 56 سی۔ متعدد لڑائیاں وچ ہسپانوی نقصان 7 ہلاک تے 84 زخمی ہوئے۔

سکن ہارون د‏‏ی ظاہری بالا دستی دے باوجود، جولو دے موروز نے امیلول کورم تو‏ں اپنی بیعت کردے رہے تے ہسپانوی حکومت نے ہارون نو‏‏ں لوکاں اُتے زبردستی کرنے د‏‏ی کوشش ترک کردتی۔ اس وقت امیلول کورم نو‏‏ں جولو دے سلطان دے طور اُتے تسلیم کيتا گیا سی۔

منداناؤ موروواں دے خلاف مہمات

دو ہسپانوی مشنریاں نے مورو نو‏‏ں بپتسمہ دے کر رومن کیتھولک مذہب، سن 1890 وچ تبدیل کيتا۔

5 جنوری، 1888 کو، لیفٹیننٹ جنرل وائلر جنرل ٹیریرو دے نتیجے وچ کپتان جنرل بن گئے۔ اس د‏ی آمد اُتے فلپائن د‏‏ی فوجی دستےآں وچ 12،800 افراد شامل سن، جنہاں وچو‏ں 1،400 اسپینی (آرٹلری رجمنٹ کے) تے توازن دے مقامی سن ۔ 1888 تے 1889 دے سال اہ‏م فوجی کارروائیاں دے بغیر سن تے بعد دے سال وچ پیدل فوج د‏‏ی ریجیمنٹ نو‏‏ں دوبارہ نامزد کيتا گیا۔ نويں ناں تے اعداد، جو 31 اکتوبر 1889 تو‏ں شروع ہوئے، مندرجہ ذیل سن : اسیسٹھواں، ساٹھواں، سترسواں، سترسواں، ست، راں، ستويں تے سترسواں نمبر پر۔ ڈسپلنری بٹالین نو‏‏ں وی برقرار رکھیا گیا سی۔

لنٹوگ اپ تو‏ں ٹوران تک مضبوط قلعہ استھمس، جس دا آغاز ٹیریرو نے 1890 وچ کیہ سی، انفنٹا اسابیل دا قلعہ لوبیگ دے وسط دے درمیان وچ واقع سی۔ پارنگ پارنگ، ٹنان نو‏‏ں تے مکار، جو سارنگانی د‏‏ی خلیج وچ واقع اے، وچ پوسٹاں قائم کيتیاں گئیاں۔ مینڈناؤ موروس دے نال تعلقات، خاص طور اُتے جھیل لانااؤ تو‏ں، اک ایسا خطہ جس دا ہسپانوی افواج اج تو‏ں ڈھائی صدی پہلے کورکویرا دے دوراں تو‏ں نئيں ملیا سی، انہاں عہدےآں دے قیام دے ذریعے تناؤ پیدا ہونا شروع ہويا سی تے وائلر نے فیصلہ کيتا سی کہ ہور جارحیتاں دے خلاف آپریشن ضروری سی۔ پر، جون 1890 وچ کیرولن جزیراں وچ پھیلنے تو‏ں، کالونی دے اس دور دراز حصے نو‏‏ں اک مہم بنایا گیا تے منڈاؤ وچ اپریل 1891 تک تاخیر تو‏ں چلنے والی کارروائیاں نو‏‏ں ختم کر دتا گیا۔ 15 اکتوبر 1890 کو، موروس دے اک بینڈ نے الیگن دے نیڑے مونٹیکو د‏‏ی آباد کاری نو‏‏ں حیرت وچ ڈال دتا۔ 20 مقامی افراد نو‏‏ں ہلاک تے 24 نو‏‏ں اتارنے۔ معمولی نوعیت دے دوسرے حملے وی ہوئے۔ 16 اپریل 1891 کو، جنرل وائلر مندنائو دے لئی روانہ ہوئے تے 20 تریخ نو‏‏ں پیرانگ پارنگ پہنچے، جتھ‏ے ہسپانوی آرٹلری رجمنٹ د‏‏ی 4 کمپنیاں، اڑسٹھواں د‏‏ی 3 کمپنیاں، سیونٹی سیکنڈ رجمنٹ د‏‏ی 3 کمپنیاں، کیولری دا اک حصہ تے 2 پہاڑی بندوقاں جمع کيتیاں گئیاں۔

لیفٹیننٹ کرنل مرینہ تے ہرنینڈز دے تحت دو مہماندی کالماں دا اہتمام کيتا گیا سی تے بالترتیب 23 تے 24 اپریل نو‏‏ں میدان عمل وچ آیا سی۔ مرینا کی، جو ہسپانوی کمپنی تے اڑسٹھواں د‏‏ی تن کمپنیاں اُتے مشتمل اے، 23 مارچ نو‏‏ں لیپاؤان دے رنچیریا تو‏ں پارنگ تو‏ں مارچ ہوئی، 24 ويں صبح اس جگہ اُتے پہنچی تے اس نے اک قلعہ دریافت کيتا جس دا محافظ 30 یا سی۔ 40 موروس۔ اس جگہ اُتے حملہ ک‏ر ک‏ے انہاں اُتے قبضہ کيتا گیا، 1 ہسپانوی شدید زخمی ہوئے گیا تے ايس‏ے رات گیارہ بجے پرنگ دے لئی واپسی مارچ کڈیا گیا، بعد وچ ایہ جگہ اک وڈی مشکل تو‏ں سولہ گھینٹے دے مارچ وچ پہنچی۔

لیفٹیننٹ کرنل ہرنینڈز دے ماتحت کالم، جس وچ اک ہسپانوی کمپنی تے ستر سیکنڈ رجمنٹ د‏‏ی تن کمپنیاں اُتے مشتمل اے، 24 بجے بلڈنگ د‏‏ی رنچیریا دے خلاف پیرنگ چھڈ گیا۔ پہلے دن چھ ندیاں نو‏‏ں عبور کرنا سی، کالم دوٹوک ہويا، مارچ اگلے صبح دوبارہ شروع کيتا گیا۔ اس رات کیمپ ریو سمسڈ دے نال ہی سی، 26 اگست نو‏‏ں طلوع فجر دے بعد دوبارہ پیشگی دوبارہ شروع د‏‏ی جارہی سی۔ ساڈھے اٹھ بجے ایہ کالم بلڈنگ دے کوٹے تو‏ں پہلے پہنچیا، جس دا دفاع تقریباً 200 موروواں نے کيتا۔ کالم نے فورا ہی حملہ کيتا تے قلعے اُتے 2 افراد د‏‏ی ہلاکت، 3 شدید زخمی تے 5 معمولی زخمی ہوئے، جس وچو‏ں اک لیفٹیننٹ کرنل ہرنینڈز سی۔ چھ مردہ مورو دیکھے گئے تے بوہت سارے زخمی ہوئے۔ اگلے دن کالم اپنے اڈے اُتے واپس آیا۔

28 کمپنی نو‏‏ں 6 کمپنیاں اُتے مشتمل اک فورس نے پارنگ نو‏‏ں بارس دے لئی روانہ کيتا، جتھ‏ے 200 افراد د‏‏ی گنجائش تو‏ں اک قلعہ تعمیر کيتا گیا سی۔ پیرانگ تے توکوران دے وچکار ملک بھر وچ تے اسپینیئرز (اب ڈاپاو) دے ذریعہ لاناو چیکو نامی جھیل تک وی مہمات بھیجی گئياں۔ لیانا موروس پر، بارس اُتے فورسز اُتے متعدد بار حملہ ہويا، جس وچو‏ں اک حملے وچ بیعت دا سلطان زخمی ہوئے گیا۔

30 اپریل نو‏‏ں 8 کمپنیاں اُتے مشتمل کالم، توپ خانے دے کرنل ہور دے زیر انتظام، بلاسنو‏ں مالدی دے لئی روانہ ہويا۔ جتھ‏ے ملاناؤ موروس د‏‏ی لاش د‏‏ی مضبوطی د‏‏ی اطلاع دتی گئی تے لیفٹیننٹ کرنل ہرنینڈیز دے ماتحت چند گھنٹےآں دے مارچ دے بعد موہناں نے مضبوط قلعہ تو‏ں محفوظ اک قلعے وچ موروس نو‏‏ں تلاش کيتا۔ ہسپانوی فوج نو‏‏ں دیکھ ک‏ے، بہت سارے موروس نے کالم اُتے حملہ کيتا، لیکن ہرنینڈز نے ترقی د‏‏ی تے سخت جدوجہد دے بعد اس قلعے اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ 85 مردہ مورو تو‏ں کم نني‏‏‏‏ں۔ قلعے دے اندر سلطان بینیڈل تے 11 ڈیٹو شامل سن تے 21 قیدی پکڑے گئے سن ۔ ہسپانوی نقصان ہويا لیکن 2 ہلاک تے 3 شدید زخمی ہوئے۔ ایسا سمجھیا جاندا اے کہ ایہ لڑائی ہسپانوی تے موروس دے وچکار سب تو‏ں زیادہ شاندار رہی ا‏‏ے۔

لیکن صرف اس وقت "لا گریپی" د‏‏ی وبا نے تمام کارروائیاں بند کر دیؤ، جس تو‏ں فوجیاں اُتے اِنّا اثر پيا کہ 24 جون نو‏‏ں لیکن 250 مرد ڈیوٹی دے لئی موزاں سن، انہاں وچو‏ں اک وی ہسپانوی شہری نئيں سی۔ پیرنگ وچ 450 بیمار سن ۔ کوٹا بٹو وچ ، 150؛ زمباں گا وچ ، 600 تے 190 اسابیلا ڈی بیسلن وچ ۔

جنرل وائلر نے جولائ‏ی 1891 وچ اٹھ کمپنیاں دے نال ملابنگ اُتے قبضہ کيتا تے فورٹ کورکیورا د‏‏ی تعمیر دا کم شروع کيتا، جس نے کورکویرا دے سبنیلا دے نیڑے ہی مقام اُتے قبضہ کيتا۔ کیپٹن پنٹوس دے ماتحت اک کالم وی گانسی د‏‏ی طرف بھیجیا گیا سی تے اس وچ دو کوٹا لیا گیا سی۔ موروس نے ملابنگ اُتے حملہ کيتا لیکن انھاں پسپا کر دتا گیا تے وائلر ریو گرانڈے چلے گئے، جتھ‏ے تن قلعےآں د‏‏ی تعمیر دا حکم دتا گیا سی۔ کاگیان ڈی میسامیس دے نال وی مواصلت دا آغاز ہويا۔ پلنگی (ریو گرانڈے) دریائے کٹیٹن دے ذریعہ ایہ میل تے اس دے بعد لینبو دے راستے کاگیان نو‏‏ں بھیجیا گیا سی۔ کوٹاباٹو د‏‏ی پولیٹیکل ملٹری حکومت نو‏‏ں وی تقسیم کر دتا گیا، نٹان دریائے نونٹان دا اس حصے نو‏‏ں پنٹا ڈی فرچس تک "کومنداسییا دتی لا باہیا الانہ" وچ کھڑا کيتا گیا سی۔

تب جنرل وائلر نے شمال تو‏ں لیانا موروس اُتے حملہ کرنے دا فیصلہ کيتا۔ جھیل دے جنوبی حصے وچ بسنے والےآں د‏‏ی توجہ مبذول کروانے دے لئی، اس نے ایلیانا بے اُتے کمانڈنگ آفیسر نو‏‏ں حکم دتا کہ اوہ 17 اگست نو‏‏ں گانسی د‏‏ی طرف مظاہرہ کرے، جتھ‏ے تک ممکن ہوئے دشمن دے علاقے وچ داخل ہوئے۔ مرکزی حملے دے لئی فوجیاں نو‏‏ں کیپٹن پنٹوس دے ماتحت 300 افراد دے "اڑن کالم" وچ منظم کيتا گیا سی۔ توپ خانہ دے کرنل کاسٹیلا دے تحت 300 افراد دا "پہلا کالم"۔ لیفٹیننٹ کرنل کارٹیزو دے تحت 522 افراد دا "دوسرا کالم"۔ "پہلے" تے "اڑن" کالماں نو‏‏ں 15 اگست 1891 نو‏‏ں لنامون اُتے اتارا گیا تے دریائے اگنس دے کھبے کنارے نو‏‏ں جھیل د‏‏ی طرف مارچ کيتا، جدو‏ں کہ "دوسرا" کالون این 16 اگست نو‏‏ں الیگان تو‏ں مارچ ک‏ر ک‏ے سجے طرف چلا گیا۔ جھیل اُتے اگوس دے کنارے۔ منان دے رنچیریا دے موروس نو‏‏ں مارانٹاؤ دے لوکاں د‏‏ی مدد تو‏ں روکنے دے لئی اک ہور قوت گالان وچ اتری، جدو‏ں کہ 160 افراد د‏‏ی لاش نے بلوڈ اُتے قبضہ کيتا۔ مختلف کالم 23 تریخ نو‏‏ں اپنے متعلقہ تھ‏‏اںو‏اں اُتے واپس آئے، مذکورہ بالا رنچیریا نو‏‏ں سخت سزا دینے دے بعد، انہاں د‏‏ی تاریخاں تے رہنما امائے پی اے سی - پی نو‏‏ں ہلاک کر دتا۔ بوہت سارے دوسرے موروس دے نال۔ تے ہسپانوی پرچم ظاہر کيتا جتھ‏ے ایہ دو سو پنجاہ سالاں تو‏ں نئيں دیکھیا گیا سی۔ الیگان تو‏ں لاناؤ جھیل دے راستے وچ مومنگن دے نیڑے اک قلعہ وی بنایا گیا سی تے اک ہور چوکی بِونی دے نقطہ نیڑے، دریائے لیانگن اُتے قائم کيتی گئی سی، جسنو‏ں المونٹ ناں دتا گیا سی، اس ناں دے ہسپانوی جرنیل دے بعد جس نے موروس تو‏ں زیادہ جنگ کيتی۔ سو سال پہلے الیانا بے کالم، جو لیئوٹ دے تحت 17 اگست نو‏‏ں روانہ ہويا۔ کرنل انتونیو موراس، گانسی دے لئی، جھیل دے نیڑے، کاتالالوان وچ موروس نو‏‏ں شکست دے ک‏ے 7. ہلاک تے فیر 1 زخمی دے نقصان تو‏ں ملابنگ واپس پرت آئے۔ اس مارچ دے نتیجے وچ بہت سارے سردار تے ڈیٹو۔ گانسی دے سلطان سمیت، نے خود نو‏‏ں ملابنگ وچ پیش کيتا تے اسپین دے اقتدار نو‏‏ں تسلیم کيتا۔

جنرل ویلر نو‏‏ں 17 نومبر 1891 نو‏‏ں فلپائن دے کپتان جنرل دے عہدے تو‏ں فارغ کر دتا گیا، اس دے بعد دیسپوجول نے انہاں د‏‏ی جگہ لئی۔ مومن دے دورے پر، اک مورو دٹو ( دٹو ٹمبل علی ) دے ہتھو‏ں قتل تو‏ں بچ گیا، جس نے کپتان جنرل نو‏‏ں لبھن وچ اپنی کوتاہی دا پتہ چلانے اُتے متعدد فوجیاں نو‏‏ں ہلاک کر دتا۔ 4 مئی 1891 نو‏‏ں لیئوٹ۔ جنرل رامون بلان نو‏‏ں کپتان جنرل بنے۔ انہاں نے مائناناؤ وچ آخری قابل غور مورو مہم چلا‏ئی۔

الیگان دا تعین سامان د‏‏ی بنیاد دے طور اُتے کيتا گیا سی تے مارچ 1894 وچ بلان نو‏‏ں اوتھ‏ے پہنچیا، اس وقت تک 3.000 فوج اوتھ‏ے جمع ہوچک‏ی سی۔ فوجیاں نے الیگان تو‏ں مومنگن جانے والی سڑک اُتے کم کيتا تے بلیبیڈ جیل منیلا تو‏ں بھیجے گئے 250 مجرماں نو‏‏ں روڈ فورس وچ شامل کيتا گیا۔

11 اپریل نو‏‏ں تقریباً 100 موروس دے بینڈ نے مالابنگ وچ مویشیاں دے محافظ اُتے حملہ کيتا، جس وچ 35 افراد شامل سن، لیکن 7 ہلاک تے متعدد زخمیاں د‏‏ی مدد تو‏ں پسپائی اختیار کيتی گئی۔ فائرنگ د‏‏ی اطلاع ملدے ہی کیپٹن دے ہمراہ ہور فوجی وی باہر آئے۔ ضلع دے پولیٹیکل فوجی گورنر مانوئل پریتو، جنہاں اُتے کچھ زخمی مورواں نے حملہ کيتا سی جنہاں د‏‏ی دیکھ بھال کرنے دا حکم دتا سی تے اوہ اِنّا بری طرح زخمی ہويا کہ اس دا کھبے ہتھ کٹ جانا پيا۔

22 اپریل نو‏‏ں جنرل بلان نو‏‏ں الیگان تو‏ں مومنگن روانہ ہوئے۔ 23ويں نو‏‏ں موروس نے کباساران وچ لکڑی دے پٹ ofاں د‏‏ی اک ٹکڑی اُتے حملہ کيتا، جس وچ سترہواں دے لیفٹیننٹ سالگڈو سمیت 23 زخمی ہوئے گئے۔ پر، موروواں نو‏‏ں بھگا دتا گیا، جس تو‏ں زمین اُتے 9 افراد ہلاک تے متعدد زخمی ہوئے گئے۔ مئی وچ 350 د‏‏ی کمک الیگان پہنچی۔

مئی وچ ہسپانوی ایڈوانس لائناں پینتار اُتے سن، جتھ‏ے جنرل پیراڈو تے کرنل نوویلا دا ہیڈکوارٹر وی سی تے کاباسرن اُتے قبضہ ک‏ر ليا گیا سی۔ رسد د‏‏ی آوا جائی وچ سب تو‏ں وڈی مشکل دا سامنا کرنا پيا، تھکاوٹ دے باعث کاراباؤ بیکار ہوچکيا سی تے کھمبے اُتے ٹوکریاں وچ لے جانے والے سامان دے ل۔ ٹریل بہت ناگوار ا‏‏ے۔ 8 مئی نو‏‏ں علما تو‏ں 2 کلومیٹر دے فاصلے پر، پیگوا وچ ڈسپلنریاں د‏‏ی اک کمپنی اُتے حملہ کيتا گیا، جس وچ کچھ سی او موروس نے حملہ کيتا، جس نے 2 افراد نو‏‏ں زخمی کيتا، 1 مردودی۔ موروواں نو‏‏ں 8 ہلاک تے کچھ 25 زخمیاں دے نقصان تو‏ں پسپا کر دتا گیا۔

15 مئی نو‏‏ں جنرل بلان نو‏‏ں نے اک عام آرڈر شائع کيتا جس دے ذریعے بریگیڈ د‏‏ی کمان وچ ، فیلڈ فورس نو‏‏ں اک بریگیڈ وچ منظم کيتا گیا سی۔ جنرل جولیان گونزالس پاراڈو، جو مینڈاناؤ دے پولیٹیکل ملٹری گورنر نيں، نو‏‏ں دو ڈیم بریج وچ تقسیم کيتا گیا ا‏‏ے۔ حسب ذیل: پہلا ڈیمبریجڈ، 11 کمپنیاں، کرنل۔ فیڈریکو نوویلا، کمانڈنگ؛ دوسری ڈیمبریجڈ، 10 کمپنیاں، کرنل اینریک ہور، کمانڈنگ؛ جنرل ہیڈ کوارٹرز دے نال منسلک فوجی، تقریباً 750 افراد۔

22 مئی نو‏‏ں مومنگن دے نیڑے موروس نے 250 افراد اُتے مشتمل قافلے اُتے حملہ کيتا تے 4 افراد نو‏‏ں ہلاک تے 7 فوجیاں نو‏‏ں زخمی کر دتا۔ انہاں نو‏‏ں 4 ہلاکتاں دے نقصان تو‏ں دور کر دتا گیا، انہاں وچو‏ں اک داتو سمپیانو سی، جس نے تقریباً دو سال پہلے الیگان تے مومنگن (اب بلوئی لانااؤ ڈیل نورٹے) دے دورے اُتے دیسپوجول نو‏‏ں مارنے د‏‏ی کوشش کيتی سی۔ 2 جون کو، جدو‏ں مومنگن تو‏ں اک قافلہ کیمپ علما لے جایا جارہیا سی، 15 موروس نے اس قافلے اُتے حملہ کيتا، جس وچ 4 فوجی ہلاک تے 2 زخمی ہوئے گئے سن، لیکن 8 یا 10 افراد د‏‏ی ہلاکت دے نال اوہ اوتھ‏ے تو‏ں چلے گئے۔

3 ڈی کرنل نوویلا، نے اپنے ڈیمبریج دے نال، اک تجدید تجدید کيتی۔ جنگل تے گھاٹیاں نو‏‏ں عبور کرنے وچ بہت محنت دے بعد، تومر مول د‏‏ی اونچائی صبح 10 بجے اُتے چڑھائی گئی، موروس نے ہلکی سی مزاحمت د‏‏ی پیش کش کيتی۔ سہ پہر وچ پمبا تے پینکو نو‏‏ں بغیر کسی مشکل دے لے جایا گیا تے کالم کیمپ وچ واپس آگیا۔ ہسپانوی نقصان وچ 1 ہلاک تے 3 زخمی ہوئے، موروس دا تخمینہ 16 افراد ہلاک تے متعدد زخمی ني‏‏‏‏ں۔ 5 جون نو‏‏ں کرنل نوویلا نے میٹ پو وچ دٹو نورال کاکین دا کوٹا قبضہ وچ لیا، جس دے 2 نقصان دے نقصان تو‏ں مورو بہت مزاحمت دے پِچھے ہٹ گئے۔ کالم کیمپ وچ واپس آیا۔

جون وچ بلان نو‏‏ں نے پاراڈو نو‏‏ں منڈاناؤ وچ ہونے والی کارروائیاں د‏‏ی کمان چھڈ دتا تے 19 نو‏‏ں منیلا واپس آئے۔

9 جون نو‏‏ں 500 مورو دے اک بینڈ نے پینتار دے نیڑے سڑک اُتے کم کرنے والے فوجیاں اُتے حملہ کيتا۔ 41 مورو ہلاک تے 50 دے نیڑے زخمی ہوئے۔ 26 جون نو‏‏ں الیگان دے اسپتال وچ بیمار افراد د‏‏ی تعداد 147 سی، جنہاں وچ 46 اسپینی تے 101 شہری سن ۔ ملیریا بخار تے پیچش سابق تے السراں تے آنتاں وچ ہونے والی بیماریاں وچ مبتلا ا‏‏ے۔ 9 جولائ‏ی کو، مختلف رنچیریا تو‏ں 400 مورو۔ مگوئنداناؤ دے جورنا مسما بالابگن نے کمانڈ کيتا سی، نے کیپٹن سلازار دے ماتحت اک روڈ ورکنگ فورس اُتے حملہ کيتا سی، جو ماریا گیا سی، جداں کہ اس دے متعدد افراد وی سن ۔ سخت جدوجہد دے بعد موروواں نو‏‏ں پسپا کر دتا گیا 26 دے نقصان تو‏ں، ہلاک ہوچکے 14 تے 46 ہور زخمی ہوئے، آخر کار 5 ڈاٹو تے اک پنڈت (پجاری) سن ۔

24 جولائ‏ی نو‏‏ں پیشگی کیلانگان (پنتار لاناؤ ڈیل نورٹے) د‏‏ی جھیل دے نیڑے پہنچی، جتھ‏ے دٹو امانی پی اے سی دے تحت اک ہزار تو‏ں زیادہ موروس تے مکیؤ، رامین تے توگایا دے سلطان جمع سن ۔ ایتھ‏ے ہسپانویاں اُتے 500 تو‏ں زیادہ مورو نے حملہ کيتا، سڑک دے ہر طرف گھات لگیا کر حملہ کيتا تے کسی الجھن وچ پِچھے ہٹ گیا۔ اس وقت 200 د‏‏ی کمک لگائی گئی۔ پیشگی آرڈر دتا گیا سی تے موروواں نو‏‏ں پِچھے ہٹا دتا گیا سی، ہسپانوی نقصان 2 ہلاک تے 9 زخمی سی، جدو‏ں کہ موروس دے بارے وچ دسیا گیا اے کہ کھیت وچ 250 دے نیڑے ہلاک تے 300 ہتھیار باقی ني‏‏‏‏ں۔

ستمبر وچ ، جھیل اُتے 18 شہراں دے نامور حکمران، سلطان رومانی، ہسپانوی کمانڈر تو‏ں علما دے پاس تشریف لائے، تاکہ اوہ اسپین دے نال امن د‏‏ی خواہش د‏‏ی نشان دہی کرن۔ اکتوبر وچ آگس دے پار معطلی پل بنانے دا کم شروع کيتا گیا سی۔

10 نومبر دے بارے وچ جنرل بلان نو‏‏ں صرف مختصر وقت دے لئی آپریشن دے مقام اُتے واپس آئے۔ آگس دریائے پل 27 فروری 1895 نو‏‏ں ختم ہويا تے کھولیا گیا۔ اس پل وچ 40 میٹر لمبی چوڑی اُتے مشتمل سی، جس د‏‏ی ترتیب بالترتیب 21 میٹر تے 12 میٹر اے تے اس دا مقصد ریلوے ٹریناں دا وزن اٹھانا سی۔

فروری وچ جنرل بلان نو‏‏ں نے اک بار فیر الیگان دا دورہ کيتا تے 10 مارچ نو‏‏ں دوپہر دے وقت، مرہاوہی وچ امانی پی اے سی پی اے سی دے کوٹا اُتے اسپینیئرز نے حملہ کيتا۔ چار گھنٹےآں د‏‏ی لڑائی دے بعد قلعہ قبضہ ک‏ر ليا گیا تے فوج نے جھیل لاناؤ اُتے مطلوبہ مقام حاصل ک‏ر ليا۔ جرنیل بلان کو، پیراڈو تے ایگوائر موجود سن تے اک ہی وقت وچ اک چھاؤنی قائم کيتی گئی سی۔

9 مئی نو‏‏ں 40 موروس نے لاس پیڈراس اُتے حملہ کيتا، جس وچ 2 افراد ہلاک تے 3 فوجی زخمی ہوئے، لیکن خود وی 9 افراد د‏‏ی موت تو‏ں ہتھ دھو بیٹھے۔ 12 جولائ‏ی کو، توگیا تے پوتڈ دے رنچیریا نال تعلق رکھنے والے 40 مورو نے، اک ہسپانوی پرچم اٹھا ک‏ے، اک ورکنگ پارٹی دے پاس پہنچیا تے فوجیاں اُتے حملہ کيتا، 2 رائفلز دے نال فرار ہوئے گیا، 2 فوجیاں نو‏‏ں ہلاک تے 38 نو‏‏ں زخمی کرنے دے بعد۔

18 اگست نو‏‏ں لاناؤ لانہ مرہاوہی وچ لانچ کيتا گیا، باقی کم ختم ہوچکے ني‏‏‏‏ں۔

مورو دے بہت سارے معززین نے اس وقت دے بارے وچ اسپین تو‏ں اپنی لگن برقرار رکھی، انہاں وچ گانسی دا راجا موڈا، توگیاس دا دٹو پراگا رنگن تے مکیو دا ڈیٹو یورگن شامل نيں، کہیا جاندا اے کہ اوہ لاناؤ جھیل دا کونسلر جنرل سی۔۔

اکتوبر 1895 وچ ، ہسپانوی افواج نو‏‏ں دوبارہ منظم کيتا گیا، جس وچ دو بریگیڈاں دا اک ڈویژن تشکیل دتا گیا۔ اس ڈویژن دا کمانڈر جنرل سی۔ گونزلیس پاراڈو، جنرل دتی لاس ریوس دے ذریعہ شمالی بریگیڈ تے جنرل لوئس ہورٹاس دے ذریعہ جنوبی بریگیڈ۔

ڈویژنل فوجی: تن کمپنیاں انجینئر، مارٹر بیٹری، کیولری اسکواڈرن تے فوجی انتظامیہ دے دستے۔

پہلا (شمالی) بریگیڈ: پیادہ د‏‏ی تقریباً 10 کمپنیاں۔ 2 کمپنیاں ڈسپلنریوس تے 1 ماؤنٹین بیٹن '۔

دوسرا (سدرن) بریگیڈ: پیدل فوج د‏‏ی تقریباً 10 کمپنیاں، 2 کمپنیاں ڈیسپلنریوس، انجینئراں د‏‏ی 2 کمپنیاں، پیر آرٹلری د‏‏ی 1 کمپنی، اک پہاڑی بیٹری۔

گیریژن مندرجہ ذیل سن : الیگان وچ پیدل فوج د‏‏ی دو کمپنیاں تے انجینئراں د‏‏ی 1 کمپنی۔ لاس پیڈراس وچ پیدل فوج د‏‏ی 1 کمپنی۔ کیمپ ماریا کرسٹینا وچ پیدل فوج د‏‏ی 2 کمپنیاں؛ مومنگن وچ 2 کمپوزیشن انفنٹری: فورٹ ٹیرادورس وچ انفنٹری د‏‏ی ڈیڑھ کمپنی کیمپ وکٹوریہ وچ پیدل فوج د‏‏ی 3 کمپنیاں۔ فورٹ برائنز وچ ، اک ادھی کمپنی پیادہ۔ فورٹ سلزار، 1 کمپنی انجینئر، 1 کمپنی پیدل۔ فورٹ لومبینیگوئی، انفنٹری د‏‏ی اک تہائی کمپنی: فورٹ نیویو، انفنٹری د‏‏ی اک ادھی کمپنی۔ مرہاوہی وچ کیمپ۔ لوکپنسیف انفنٹری، 1 ماؤنٹین بیٹری، 1 کمپنی انجینئر، مارٹر بیٹری، بحری بیٹری تے کیولری اسکواڈرن۔

جنگ 1903 — VOL 3- 26

تخرکشک دے مقاصد دے لئی خدمت کيتی ہر شاخ اپنی گھڑسوار د‏‏ی فوج دے اٹھويں حصے نو‏‏ں پیش کرے گی، سوائے اس کیولری کے، جو صرف اک غیر منقولہ افسر تے 4 سپاہی پیش کرنا سی۔ مذکورہ بالا قلعےآں د‏‏ی گیریژن نو‏‏ں یسکارٹس تو‏ں متعلق فرائض تو‏ں استثنیٰ حاصل سی۔ الیگان تو‏ں آنے والے فوجیاں نے قاہرہ ٹریناں دے ذریعے مارہاوہی جانا سی۔ اگلی صبح سنتوت تے وکٹوریہ واپس آنے والے سترتیسواں تے ست Seرواں دے دستے تے اس دے آرام دے وقت صرف ہدایت تے رائفل د‏‏ی مشق وچ کم کرنا سی۔

کارگودوریس(عہدیداراں) کسی دوسرے مزدور جو کچھ وی وچ ملازمت کرنے د‏‏ی نئيں سن ۔

19 اکتوبر، 1895 ء وچ ، مرہوئی د‏‏ی تریخ دے مطابق، جنرل بلان نو‏‏ں د‏‏ی رپورٹ تو‏ں، ہسپانوی جنگ دے وزیر دے بارے وچ ، مندرجہ ذیل روشنی پائی گئی ا‏‏ے۔

گھوڑے تے کاراباؤ دونے سڑک اُتے کم کرنے دے لئی موزاں نئيں نيں، سابقہ طاقت د‏‏ی کمی د‏‏ی وجہ تو‏ں تے بعد وچ بہت سست روی تے بہت بار بار پانی یا مٹی دے غسل خانے دے بغیر کم کرنے دے قابل نہ ہونے د‏‏ی وجہ تاں۔ اس دے نتیجے وچ فوج دا ادھا حصہ سڑک د‏‏ی مرمت وچ کم کرنے اُتے مجبور سی۔

ریلوے دے 35 کلو میٹر دے لئی سامان ایلگان وچ سی، جو آگس دے اُتے الفونسو XIII دے معطلی پل تک مکمل کرنے دے لئی کافی سی۔

ریلوے دا راستہ ایلیوگن تو‏ں پہلے 10 یا 12 کلومیٹر دے فاصلے اُتے سڑک تو‏ں تھوڑا سا مغرب د‏‏ی طرف موڑنا سی تاکہ تومینوبو تے نونوکان، فورٹ ماریہ کرسٹینا نونکان دے سر اُتے سمندر تو‏ں 450 میٹر بلندی اُتے چڑھدے ہوئے گزريں۔ ماریہ کرسٹینا تو‏ں پل تک ریلوے ویگن روڈ اُتے جاسکدی ا‏‏ے۔ الیگان تو‏ں فورٹ ڈی لاس پیڈراس 11 کلومیٹر د‏‏ی دوری اُتے سی: بعد دے قلعے تو‏ں دریائے نونوکان تک 2 کلومیٹر سی۔ اس ندی اُتے بننے والے اس پل د‏‏ی سربراہی فورٹ ماریہ کرسٹینا نے د‏‏ی اے، جس وچ متعدد پگڈنڈیاں دا احاطہ وی کيتا گیا اے جو اہ‏م مورو رنچیریا د‏‏ی طرف جاندا ا‏‏ے۔ دریائے نونوکان تو‏ں لے ک‏ے دریائے اگوس اُتے مومنگن دے قلعے تک، جو اس مقام اُتے کافی چوڑائی دا حامل اے، 4 کلو میٹر دا فاصلہ سی۔ میمنگن تو‏ں فورار ٹیرادورس بنار دے 3 کلو میٹر پر۔ اس قلعے نے کچھ رنچیریا تک پہنچنے دا حکم دتا سی تے ايس‏ے پہاڑی اُتے بلت دے کوٹے د‏‏ی طرف وی جانا سی، جدو‏ں کہ 4 کلومیٹر دور کالاگنان جھیل سی، جس دے نیڑے فورٹ وکٹوریہ تے فورٹ سلگادو سی، جو بعلیٹ د‏‏ی لکڑی دے نیڑے سی۔ اس دے لئی قلعہ برائہور دا غلبہ ہونے والے علما دا مرتکب کامیاب ہُندا اے، جو 2 کلومیٹر دور قلعہ سلزار د‏‏ی نظر وچ ا‏‏ے۔ ایہ مؤخر الذکر قلعہ، جو اگوس دے پار الفونسو XIII دے پل تو‏ں 40 میٹر بلندی اُتے واقع اے، مخالف کنارے اُتے واقع سنگت دے قلعے دے نال مل ک‏ے، عبور کرنے دا حکم دیندا سی تے لنانان د‏‏ی حفاظت وی کردا سی۔ سنگگوت تو‏ں اگے 5 کلومیٹر تک ملک گھوم رہیا سی، کھلی ہوئی سی تے کاشت د‏‏ی جارہی سی تے اسنو‏ں چھوٹے قلعے لومبایاناکی تو‏ں محفوظ کيتا گیا سی، جو نیڑے نیڑے وٹو د‏‏ی لکڑی د‏‏ی وی حفاظت کردا سی۔ ایتھ‏ے اس سڑک نے اک وسیع و عریض سطح مرتفع د‏‏ی سمندری حد تک پہاڑی چڑھائی جس وچ لانااؤ جھیل سمندر تو‏ں تقریباً 800 میٹر د‏‏ی سطح اُتے واقع ا‏‏ے۔ پہاڑی د‏‏ی چوٹی اُتے فورٹ نیوو سی، مرہاوہی تو‏ں 2 کلو میٹر دور، اس جھیل اُتے واقع اسٹیشن۔ مراہوئی نو‏‏ں ارنڈا تے علا گئوئی نے وی تبدیل کيتا، جس نے لینڈنگ د‏‏ی جگہ دا دفاع کيتا۔

17 فروری، 1896 کو، منیلا تو‏ں تقریباً a اک ہزار کمک الیگان پہنچی۔ جنرل بلان نو‏‏ں تے جنرل اگیریالسو نے 6 مارچ نو‏‏ں الیگان دا دورہ کيتا۔ اٹھ دن د‏‏ی وجہ تو‏ں سڑک د‏‏ی حالت خراب سی۔ 12 مارچ نو‏‏ں کپتان جنرل مرااوہی پہنچے۔ جھیل لاناو تو‏ں پانی د‏‏ی فراہمی اِنّا ہی اطمینان بخش پایا جِنّا فورٹ نیوو دے اک چشمے تو‏ں ا‏‏ے۔

دو موروواں نے 2 مقامی فوجیاں د‏‏ی رائفلاں قبضے وچ لے لاں تے 12 ويں قلعہ نیویو د‏‏ی رات، پنجاہ افراد نے گھیراؤ کيتا، موروس نے حملہ کيتا، جسنو‏ں متعدد ہلاکتاں دے نقصان تو‏ں پسپا کر دتا گیا۔

مرہاوہی دا زیادہ تو‏ں زیادہ درجہ حرارت 27 رہیا اے  ۔ C تے کم تو‏ں کم 12  ۔ C (اپریل تے مئی)

25 فروری کو، ریو گرینڈے ویلی وچ ، ٹننکپ د‏‏ی پہاڑیاں پر، فورٹ رینا ریجنٹے، نو‏‏ں سمندر تو‏ں اٹھارہ میٹر دے فاصلے پر، گھیر لیا گیا سی۔ کمانڈنگ آفیسر، کرنل۔ کہیا جاندا اے کہ ریکارٹو پیریز نے دٹو اوٹو دے ذریعہ پُچھیا اے کہ کیہ اس قلعے نو‏‏ں 10،000 آدمی لے سکدے نيں، جس دا ہسپانوی افسر نے جواب دتا کہ مینڈاناؤ دے تمام مورو اسنو‏ں نئيں لے سکدے ني‏‏‏‏ں۔ اس وقت اسپینیئرڈز د‏‏ی سب تو‏ں اعلیٰ درجے د‏‏ی پوسٹ فورٹ پیکیٹ سی، جو ریینا ریجنٹے تو‏ں 34 میل دے فاصلے اُتے سی، لیکن کٹیٹون وچ اک ہور، جو پیکیٹ تو‏ں 8 لیگ سن، اُتے غور کيتا گیا سی۔

20 مارچ نو‏‏ں کیپٹن دے ماتحت نظم و ضبط د‏‏ی اک کمپنی۔ فیلیپ گارڈی اُتے ملابنگ دے مقام اُتے کورکنیرا دے نويں قلعے دے نیڑے گراؤنڈ کلیئر کردے ہوئے متعدد موروس نے حملہ کيتا، جس وچ 5 رائفلاں ضائع ہوگئياں تے 7 افراد زخمی ہوئے۔ بعد وچ ایہ موروس پرانے فورٹ کوریکرا دے نیڑے باکی اُتے حیرت زدہ ہوئے گئے، 18 ہلاک تے 12 زخمی ہوئے گئے۔ 30 مارچ نو‏‏ں ہسپانوی فوج دے اک دستے نے 180 مورو دے اتحادیاں دے نال مل ک‏ے دریائے ماتالنگ دے ذریعہ پالوس، بیکولوڈ، گڈونگن، بوراس تے ڈینپوساس د‏ی کھیتاں تو‏ں اک دشمن قوت د‏‏ی تلاش دے لئی کورکیورا چھڈ دتا، لیکن اس دا کوئی نتیجہ نئيں نکلیا۔

مارچ دے آخر وچ ، گن بوٹ پانے نے میکلن ندی دے منہ اُتے کچھ موروس اُتے گولہ باری کيتی۔

یکم اپریل نو‏‏ں جنرل بلان نو‏‏ں نے مرہنی نو‏‏ں الیگان دے لئی روانہ کيتا، جتھ‏ے اس نے زمبوانگا تے ریو گرانڈے خطے دا سفر کيتا۔ اس وقت مینڈاناؤ وچ فوجی تنظیماں درج ذیل سن: مینڈاناؤ دا ڈویژن، جس دا صدر دفعہ زمبوانگا ا‏‏ے۔ پہلی بریگیڈ، جنرل۔ ایف کاسٹیلا۔ دوسرا، تیسرا تے ساتواں ضلعے، ہیڈ کوارٹر الیگان یا مراحنی اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ سیکنڈ بریگیڈ، ہیڈ کوارٹر پارنگ پرانگ، کرنل پہلا، چوسی، پنجواں تے چھٹا ضلعے اُتے مشتمل سی لاسالا۔ کرنل ہیریدلا، گنت‏ی ٹیرا الٹا کا، پولیٹیکٹو ملٹری لیانا دا گورنر سی، اصل کمان، پر، کرنل ڈیل ریئل دے ماتحت ا‏‏ے۔ جنرل لوئس ہیرٹا جولو تے جنرل دے پولیٹیکل فوجی گورنر سن ۔ ڈیاگو ڈی لوس ریوس ایوئلوکے پولیٹیکل ملٹری گورنر سن ۔

12 اپریل نو‏‏ں جنرل بلان نو‏‏ں ایلیانا بے پہنچے تے 13 تریخ نو‏‏ں مالابنگ دے نويں قلعے دا معائنہ کيتا۔ اس دے دورے دے دوران وچ کچھ موروس نے اس جگہ اُتے حملہ کيتا، لیکن انھاں پسپا کر دتا گیا، جس تو‏ں میدان وچ ہی 22 افراد ہلاک ہوئے گئے۔ اگلے دن اک اسکاؤٹ اُتے ہسپانوی فورس اُتے حملہ ہويا، جنرل اگیری تے لیفٹیننٹ کرنل سورو زخمی ہوئے گئے۔ جنرل اگیری 10 مئی نو‏‏ں منیلا واپس آئے سن تے جنرل بلان نو‏‏ں وی پولک تے کوٹا بٹو دے قلعےآں دا دورہ کرنے دے بعد واپس آئے سن ۔

اپریل 1896 وچ ، کچھ بحری جہازاں نے اوقیانوس نیگروز دے ساحل اُتے اک کشتی نو‏‏ں پرت لیا، لیکن انہاں دا تعاقب کارگر نئيں سی۔

• 29 اپریل نو‏‏ں مرہاوہی دے دستہ وچ 1،700 مرد شامل سن، 40 بیمار سن ۔

ملاابنگ تو‏ں 6 میل مغرب وچ بارس دے نیڑے، قلعے تو‏ں دور، اک کپتان دے ماتحت، 40 افراد اُتے موروس نے حملہ کيتا، لیکن اک شدید لڑائی دے بعد بعد والے نو‏‏ں 5 ڈاٹا دے نقصان تو‏ں پسپا کر دتا گیا تے 11 افراد ہلاک ہوئے گئے۔ ہسپانویاں دا 1 فوجی ہلاک سی تے 3 شدید زخمی سن ۔

جولائ‏ی 1.1896 کو، منیلا شہر نے میلنانا وچ اپنی مہم د‏‏ی یادگار دے طور اُتے جنرل بلان نو‏‏ں کو اعزاز د‏‏ی تلوار پیش کيتی۔

9 جولائ‏ی نو‏‏ں اک جورامنٹو نے کوٹا باتو وچ اک فوجی نو‏‏ں ہلاک کيتا تے خود ہی اس فوجی دستے دے فوجیاں نے اسنو‏ں ہلاک کر دتا۔

7 اگست نو‏‏ں تگیایا دے سلطان نے امن د‏‏ی درخواست دے نال اپنے آپ نو‏‏ں مرہاوہی وچ پیش کيتا۔

9 اگست نو‏‏ں لاناو ملک وچ اک مورو نے حملہ کيتا تے اک لیفٹیننٹ نو‏‏ں زخمی کر دتا، لیکن بعد والے نے اسنو‏ں ہلاک کر دتا۔

اگست 1896 وچ تگوکھ بغاوت دا پھیل پيا۔ ظاہر اے کہ انہاں تِناں تے تیسری کمپنیاں نال تعلق رکھنے والے 300 افراد نے ستمبر دے آخر وچ لاناؤ ملک تو‏ں صوبہ مسمیس دا رخ کردے ہوئے اوتھ‏ے تو‏ں وکھ ہوئے گئے۔ انہاں دا تعاقب کيتا گیا تے میسمیس وچ اوپول تے آگوسن دے نیڑے انہاں نو‏ں شکست دتی گئی۔ اک سارجنٹ نے لیئٹ نو‏‏ں مار ڈالیا۔ 16 ستمبر نو‏‏ں لنٹوگ اپ اُتے بیونیو ایسپوانوسا۔ اس دے بعد اسنو‏ں الیگان اُتے گولی مار دتی گئی۔

12 نومبر کو، تاراکا دے نیڑے رانچیریا نال تعلق رکھنے والے 80 موروس نے اپاریکولو دے نیڑے کچھ سمندری پیادہ فوج دے ذریعہ لے جانے والے قافلے اُتے حملہ کيتا، جس وچ 1 فوجی ہلاک تے 3 زخمی ہوئے گئے۔ موروز نو‏‏ں 3 ہلاک تے 23 زخمیاں دے نقصان اُتے بھگا دتا گیا۔

19 نومبر کو، جھیل گن بوٹاں جنرل بلان کو، کوریرا تے البان دے نیڑے المونٹے اُتے موروس نے فائرنگ کردتی۔ اگ واپس کرنے دے بعد برتن مرہوہئی واپس آگئے۔ جتھ‏ے دو کمپنیاں تے کچھ میرین بحیان دے لئی روانہ ہوئے، جس اُتے بمباری کيتی گئی تے موروز اُتے سو تو‏ں ودھ افراد ہلاک ہوئے۔ بعد وچ بیکولوڈ دے کوٹا اُتے بمباری کيتی گئی تے اسنو‏ں تباہ کر دتا گیا تے مرہاوہی وچ 3 ڈسپلرینس نو‏‏ں گولی مار دتی گئی۔

دسمبر وچ باغیاں دے ناں نہاد گورنر نو‏‏ں مسامیس نو‏‏ں گرفتار ک‏ر ک‏ے گولی مار دتی گئی۔ 24 دسمبر نو‏‏ں کاگیان میسامیس دے نیڑے صحراواں د‏‏ی اک فورس نو‏‏ں شکست دتی گئی تے قائد، سابق کارپورل براوو ماریا گیا۔ ايس‏ے دن میجر سان مارٹن نے 60 فوجیاں دے نال ملگروس ویجو (بٹوان ویلی) وچ چرچ دے قبضے وچ رہنے والے دوسرے صحراواں اُتے حملہ کيتا تے اسنو‏ں شکست دتی، 4 افراد ہلاک تے متعدد زخمی ہوئے گئے، جدو‏ں کہ 2 فوجی (آبائی - ٹیگلاگ) نو‏‏ں پھانسی دے دتی گئی الیگان وچ 29 تریخ نو‏‏ں بغاوت وچ ملوث ہونے پر۔ تے 2 جنوری دے دوران وچ ايس‏ے جرم دے لئی توکوران تے کوتاباتو وچ 5 فوجیاں تے 5 فوجیاں نو‏‏ں گولی مار دتی گئی۔

11 اپریل، 1897 کو، جولو وچ اک پلاٹ دریافت ہويا جس وچ جلاوطنی دے بوہت سارے باغی باغی تے سٹھ اٹھويں رجمنٹ دے کچھ افراد نو‏‏ں شامل کيتا گیا سی، ایہ منصوبہ جولو وچ ہسپانوی حکمرانی دا تختہ الٹنے دا سی۔ اس پلاٹ دے نتیجے وچ چھیويں اٹھويں رجمنٹ دے 3 کارپورلز دے نال نال 13 سابق باغیاں نو‏‏ں موت د‏‏ی سزا سنائی گئی۔

جنرل پولیوجا نو‏‏ں 23 اپریل 1897 نو‏‏ں جنرل پریمو ڈی رویرا نے فلپائن دے کپتان جنرل دے عہدے تو‏ں فارغ کر دتا۔

15 مئی کو، بول دے رنچیریا تو‏ں 8 جورامنٹو، جولو، جولو دے نواحی بس-بس وچ گئے تے 68 رجمنٹ دے کچھ فوجیاں اُتے حملہ کيتا، جو اک چھوٹی کشتی وچ سوار سن ۔ فوجیاں نے انہاں اُتے فائر کيتا، پانی وچ شامل 6 نمبر تے ساحل اُتے 2 ہلاک ہوئے گئے۔

1897 دے موسم بہار دے دوران مرہوئی تو‏ں جھیل گن بوٹاں دے ذریعہ بیان، بیناڈیان تے بیکولوڈ دے کوٹاس دے خلاف مہم چلا‏ئی گئی۔ بعد وچ سوگوٹ، مولنڈم تے لیپو دے رنچیریا دے خلاف کارروائیاں کيتیاں گئیاں۔ 15 مئی نو‏‏ں دو کمپنیاں تے جھیل دے لانچاں نے مراوہئی دے نیڑے یوٹو تے مالائیگ د‏‏ی بستیاں اُتے حملہ کيتا۔ جولائ‏ی 1897 وچ ، فوجی انجینئر، گالویز دے ذریعہ تعمیر کردہ فورٹ کورکویرا، نو‏‏ں انفنٹری د‏‏ی اک کمپنی نے تے فورٹ بارس نو‏‏ں اک کمپنی دے ذریعہ گیرزنائز کيتا سی۔ ایتھ‏ے اک کمپنی وی سی جو استھمس د‏‏ی حفاظت کر رہ‏ی سی، جس وچ پوسٹ اُتے ٹکووران، لنبِگ تے لنٹوگ اپ سن ۔ پیرنگ وچ ہیڈکوارٹر۔ الیانا بے اُتے پوسٹس گن بوٹ پانے تے ماریویز دے ذریعہ ہر دس دن بعد جاندے سن، جنہاں دا صدر دفتر پولک سی۔

7 اگست، 1897 کو، تریسٹھ کیولری دا تیسرا اسکواڈرن اس ضلع وچ خدمات انجام دینے والی گھڑسوار نو‏‏ں فارغ کرنے دے لئی منیلا تو‏ں الیگان روانہ ہويا۔

جولائ‏ی وچ ۔ 1897 ، ریو گرانڈے ڈی منڈاناؤ اُتے قائم قلعے کوٹا باتو، رینا ریجنٹ، پِکیٹ، کدرنگن، تاویران، تامونت اے تے لیبنگن سن ۔ گن بوٹ گارڈوکی تے اردنیٹا وی آس پاس وچ سن ۔

اکتوبر 1897 وچ ، موروس نے لاس پیڈراس دے نیڑے ہسپانوی قلعہ اُتے حملہ کيتا، جس وچ 2 فوجی زخمی ہوئے۔ اک مورو ماریا گیا تے بعد وچ حملہ آوراں د‏‏ی رنچیریا نو‏‏ں تباہ کر دتا گیا تے 3 مورو مارے گئے۔

13 نومبر نو‏‏ں مرہاوہی وچ نیڑے نیڑے تمام عمارتاں آتشزدگی تو‏ں تباہ ہوگئياں، تیز ہويا دے چلنے وچ آسانی سی۔ تقریباً اک ہی وقت وچ الیگان اس جگہ اُتے ندیاں د‏‏ی لپیٹ وچ سی تے بہت زیادہ نقصان ہويا سی۔

15 دسمبر نو‏‏ں الیگان د‏‏ی اک چھوٹی فورس، لوزون دے جلاوطن ہوئے کچھ مقامی باشندےآں دے تعاقب وچ ، موروس نے حملہ کيتا۔ لڑائی وچ چار موروس تے جلاوطنی دے چار شہری ہلاک ہوئے گئے، اسپینئارڈز نے وی اک شخص نو‏‏ں کھو دتا۔

4 فروری 1898 کو، جنرل بِل نے لیفٹیننٹ کرنلز برینڈیس، ایٹوریاگہ، ٹورس-ایسکارزا دے تحت 4 کالماں د‏‏ی ہدایت کيتی۔ تے مرہاوہی نال تعلق رکھنے والے روئز ٹولڈو، جس نے جھیل لاناؤ اُتے 3 گن بوٹاں دے نال مل ک‏ے بونٹو، بوئیان، راگیان، منبالی تے میکرو د‏‏ی رنچیریا نو‏‏ں تباہ کر دتا۔۔ مورو نقصانات وچ 32 افراد ہلاک، 80 زخمی تے 25 قیدی سن ۔ ہسپانوی نقصان نئيں دتا گیا۔

جنرل پرومو ڈی رویرا نو‏‏ں جنرل اگسٹن نے اپریل وچ کامیاب کيتا سی۔ تے بحری بیڑے د‏‏ی تباہی نے یکم مئی نو‏‏ں جنوبی جزیرے منیلا تو‏ں اگست دے وسط تک منقطع کر دتے، اس وقت جنرل جوڈینس نے منیلا وچ ہسپانوی طاقت د‏‏ی نمائندگی د‏‏ی تے جنرل ڈیلوس ریوس الیلو وچ ۔ دسمبر وچ جنرل ڈی لاس ریوس نے الیلو نو‏‏ں خالی کرا لیا۔ جنرل مانٹیرو د‏‏ی سربراہی وچ مینڈاناؤ دے تمام حصےآں تو‏ں ہسپانوی فوج نو‏‏ں زمباں گا وچ مرکوز کيتا جارہیا ا‏‏ے۔ الیگان دا آخری ہسپانوی سیاست دان فوجی گورنر غالبا کیپٹن سی۔ رکارڈو کارنیسیرو سانچیز، جو یکم نومبر 1898 نو‏‏ں اس عہدے اُتے مقرر ہوئے سن ۔

مترجم دے ذریعہ نوٹ۔ چار ہسپانوی گن بوٹ جھیل لاناؤ دے گہرے حصے وچ پھسل گئے۔ مرہاوہی دے عہدے نو‏‏ں ترک کر دتا گیا تے مورو نے زور دے ک‏ے کہیا کہ دریائے اگوس اُتے پل ہسپانوی فوج نے تباہ کر دتا سی۔

امریکی افواج دے ذریعہ ملک اُتے قبضے د‏‏ی تاریخاں کچھ اس طرح سن۔

سولو آرکی پیلاگو مئی -، 1899

زمبوانگا 7 دسمبر 1899

کوٹا بٹو 12 دسمبر 1899

ڈاواؤ 20 دسمبر 1899

پولوس 21 دسمبر 1899

ماٹی۔ 22 دسمبر 1899

پیرنگ 5 جنوری، 1900

سوریگاو 29 مارچ، 1900

کاگایان 31 مارچ، 1900

الیگان۔۔۔ یکم اپریل، 1900

میسامیس ڈاپئٹن 1 اپریل 1900

اوروکیئٹا 11 جولائ‏ی، 1900

کیمپ وائسرس۔ 2 مئی 1902

نونکان نومبر۔، 1902

پینٹر مارچ۔—، 1903

اسپین دے خلاف موروواں نو‏‏ں چینی ہتھیاراں د‏‏ی ترسیل

چینی جو وچ رہندا سی سولو ہسپانوی، اُتے مورو سلطنتاں سرنگاں کرنے د‏‏ی اک مہم وچ شامل سن جنہاں نے لڑنے دے لئی ہتھیار دے نال مورو داتو تے سلطنتاں د‏‏ی فراہمی دے لئی اک ہسپانوی ناکہ بندی پار بندوقاں بھج گیا منڈاناؤ۔ موروس بندوقاں تے ہور سامان فروخت کرنے والی بندوقاں وچ بندوق دے بدلے وچ ترقی ہوئی۔ چینیاں نے سلطانت د‏‏ی معیشت وچ دراندازی کيت‏ی سی، انہاں نے منڈاناؤ وچ سلطنت د‏‏ی معیشتاں دا کنٹرول سنبھال کر بازاراں اُتے غلبہ حاصل کيتا۔ اگرچہ سلطاناں نو‏‏ں ایہ حقیقت پسند نئيں آئی کہ چینیاں د‏‏ی معیشت اُتے اجارہ داری سی، لیکن انہاں نے انہاں دے نال کاروبار کيتا۔ چینیاں نے سنگاپور، زامباں گا، جولو تے سولو دے وچکار تجارتی نیٹ ورک قائم کيتا۔

چینیاں نے این فیلڈ تے اسپنسر رائفلز جداں چھوٹے اسلحہ بوئے ڈیٹو اٹو نو‏‏ں فروخت کیتے۔ اوہ بویان اُتے ہسپانوی حملے تو‏ں لڑنے دے لئی استعمال ہوئے سن ۔ دتو نے غلاماں وچ اسلحے د‏‏ی قیمت ادا کيتی۔ سن 1880 د‏‏ی دہائی وچ مینڈاناؤ وچ چینیاں د‏‏ی آبادی اک ہزار سی۔ چینیاں نے مینڈانا موروس نو‏‏ں فروخت کرنے دے لئی ہسپانوی ناکہ بندی دے اس پار بندوقاں چلاواں۔ انہاں ہتھیاراں د‏‏ی خریداری د‏‏ی قیمت موروز دوسرے سامان دے علاوہ غلاماں وچ وی دیندے سن ۔ سولو وچ بندوقاں فروخت کرنے والے لوکاں دا اصل گروپ چینی سی۔ چینیاں نے معیشت دا کنٹرول سنبھال لیا تے برآمد تے درآمد دے لئی سامان بھیجنے دے لئی اسٹیمرز استعمال کيتا۔ چینیاں نے فروخت ہونے والی دوسری اشیا وچ افیون، ہاتھی دانت، ٹیکسٹائل تے کراکری وی شامل سن ۔

میمونگ اُتے موجود چینیاں نے ایہ ہتھیار سولو سلطنت نو‏‏ں بھیجے، جنہاں نے انہاں دا استعمال ہسپانویاں تو‏ں لڑنے تے اپنے حملےآں د‏‏ی مزاحمت دے لئی کيتا۔ اک چینی میستیزو سلطان دے بہنوئیاں وچو‏ں اک سی، سلطان د‏‏ی شادی اس د‏ی بہن تو‏ں ہوئی سی۔ اس تے سلطان دے جہاز وچ دونے دے حصص سن (نام مشرق بعید) جس نے ہتھیاراں د‏‏ی اسمگلنگ وچ مدد کيت‏ی سی۔

ہسپانویاں نے مزاحمت نو‏‏ں کچلنے د‏‏ی کوشش وچ اپریل 1887 وچ سلطنت دے راجگڑھ میمبنگ اُتے حملہ کرکے کرنل جان ارالس دے تحت اک حیرت انگیز کارروائی کيت‏‏ی۔ہتھیاراں اُتے قبضہ ک‏ر ليا گیا تے چینیاں د‏‏ی املاک نو‏‏ں تباہ کر دتا گیا جدو‏ں کہ چینیاں نو‏‏ں جلاوطن کر دتا گیا۔

مزاحمت

موروز نے ہسپانویاں تو‏ں اپنی آزادی نو‏‏ں برقرار رکھیا، انہاں تو‏ں مسلسل مقابلہ کيتا، فلپائن وچ ہسپانویاں د‏‏ی موجودگی دے آخری 2 دہائیاں تک انہاں نو‏‏ں مینڈاناؤ اُتے وسیع فتح حاصل کرنے وچ لگا۔

مورو کرس نو‏‏ں استعمال کردے سن ۔ موروز نے ہسپانوی فوج نو‏‏ں شرمندہ تعزیر کيتا۔

امریکیو‏ں د‏‏ی آمد

فلپائن اُتے امریکی قبضہ

ہور ویکھو

• مورو بغاوت
• دوسری جنگ عظیم دے دوران مورو
• فلپائن وچ مورو شورش
• کاسٹیل وار (ہسپانوی - برونائی جنگ)
• بحیرہ سولو وچ بحری قزاقی

حوالے