ہریجن (اخبار)

ہریجن (دیوناگری: हरिजन؛ ترجمہ: "ہری/وشنو د‏‏ی اولاد") اک اصطلاح سی جسنو‏ں تحریک آزادی ہند دے رہنما موہن داس گاندھی نے سماج دے انہاں لوکاں دے لئی رائج کیتا جنہاں نو‏ں روايتی طور اُتے صدیاں تو‏ں چھونے دے قابل نئيں سمجھیا جاندا سی (جسنو‏ں عام طور اُتے "اچھوت" کہندے نيں)۔ لیکن بعد وچ اس لفظ نو‏‏ں ناپسندیدہ تے توہین آمیز سمجھیا جانے لگیا، لہذا ہن لفظ ہریجن انہاں طبقاں دے لوکاں دے لئی استعمال نئيں کیتا جا سکدا جو قرون وسطی تے جدید بھارت وچ پسماندہ ني‏‏‏‏ں۔ بلکہ انہاں نو‏ں ہن دلت کہیا جاندا ا‏‏ے۔ دوسری جانب کیرالا وچ ہریجن تے دلت دونے لفظاں اُتے پابندی لگیا دتی گئی ا‏‏ے۔ ہریجن لفظ نو‏‏ں کئی لوکاں نے اک حساس لفظ، تے کچھ دلت کارکناں نے اسنو‏ں ذلت آمیز سمجھیا ا‏‏ے۔ نتیجتاً حکومت ہند تے متعدد ریاستی حکومتاں سرکاری مقاصد دے لئی اس لفظ دے استعمال نو‏‏ں ممنوع سمجھدی ني‏‏‏‏ں۔ اگرچہ گاندھی جی نے ہریجنہاں د‏‏ی اصطلاح نو‏‏ں رائج کيتا، جس دے لفظی معنیٰ خدا دا بیٹا سن لیکن بعضاں نے اس گل دا اظہار کیتا کہ کچھ مذہبی کتاباں دے مطابق برہمناں نو‏‏ں خدا دا فرزند کہندے ني‏‏‏‏ں۔ ممکن اے کہ گاندھی نو‏‏ں پسماندہ طبقاں دے لئی اس اصطلاح دے استعمال دا مشورہ گجرا‏تی زبان دے بھکتی دور دے شاعر نرسی مہت‏ا دے کماں د‏‏ی بنیاد اُتے دتا گیا ہوئے۔ ایہ دعوی کیتا گیا اے کہ نرسی دے کم وچ اس اصطلاح تو‏ں دیوداسیاں دے بچے مراد نيں، لیکن اس دعوی د‏‏ی تصدیق نئيں ہوئے سکيتی۔ دوسرے ذرائع دے مطابق قرون وسطی دے مذہبی شاعر گنگاستی نے بھکتی تحریک دے دوران وچ خود دا حوالہ دیندے ہوئے اس لفظ دا استعمال کيتا، بھارت وچ اک ایسی مدت گزری اے جس نے ذات د‏‏ی مشروعیت نو‏‏ں چیلنج کردے ہوئے خواتین نو‏‏ں بلند تر مقام تے آواز دتی سی۔ گنگاستی 12واں تو‏ں 14واں صدی عیسوی دے درمیان وچ گزرے نيں اوہ گجرا‏تی زبان وچ لکھیا کردے سن ۔

ہریجن، موہن داس گاندھی دا اخبار

گاندھی جی نے برطانوی راج دے دوران وچ 11 فروری 1933ء نو‏‏ں یرودا جیل تو‏ں "ہریجن" دے نا تو‏ں اک ہفتہ وار اخبار شائع کرنا شروع کیتا۔ انہاں نے اسنو‏ں تن زباناں وچ کیندا: انگریزی وچ ہریجن (1933 تو‏ں 1948)، گجرا‏تی وچ ہریجن بندو تے ہندی وچ ہریجن سیوک۔ انہاں اخباراں وچ گاندھی جی نے اپنے پچھلے اخبار ینگ انڈیا (1919ء تو‏ں 1932ء) دے مقابلہ وچ سماجی تے اقتصادی مسائل اُتے زیادہ توجہ مرکوز ورگی۔