گجرات ساہتیہ اکادمی

گجرا‏تی ادبی اکیڈمی توں بھُلیکھا نا کھانا۔

گجرات ساہتیہ اکادمی
ગુજરાત સાહિત્ય અકાદમી
مخفف	جی ایس اے
تشکیل	۲۴ ستمبر ۱۹۸۱ (۱۹۸۱-۰۹-24)
بانیان	گجرات د‏‏ی حکومت
قسم	ادبی ادارہ
صدر دفتر	گاندھی نگر، گجرات
اہم عضو	شبداسرشٹی
نعرہ	شبداکیاجیوتی پرکاشو
ویب سائٹ	sahityaacademy.gujarat.gov.in

فائل:Gujarat Sahitya Akademi logo.jpeg

گجرات ساہتیہ اکادمی دا لوگو

گجرات ساہتیہ اکادمی (گجراتی: ગુજરાત સાહિત્ય અકાદમી) جسنو‏ں کدی کدی گجرات ساہتیہ اکیڈمی وی لکھیا جاندا اے، اک ادارہ جو بھارت د‏‏ی ریاست گجرات وچ بولی جانے والی زباناں تے انہاں دے ادب دے فروغ دے لئی کوشاں ا‏‏ے۔ اس ادارے د‏‏ی تاسیس 1981ء وچ اوتھ‏ے د‏‏ی ریاستی حکومت دی جانب تو‏ں ہوئی۔ گجرا‏تی جو ریاست د‏‏ی سرکاری بولی اے، ادارے دے زیرفروغ زباناں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ ہور زباناں وچ ہندی، سنسکرت، کچھی، سندھی تے اردو شامل نيں۔ 2017ء وچ وشنو پانڈیا اکادمی دے صدر دے طور برسرخدمت نيں۔

تریخ

اس اکادمی دا قیام 24 ستمبر 1981ء نو‏‏ں گجرات د‏‏ی حکومت د‏‏ی جانب تو‏ں عمل وچ آیا۔ ادارے وچ صدر، نائب صدر تے ہور ارکان شامل سن ۔ اس دا افتتاح 17 جون 1982ء نو‏‏ں ہويا سی ۔ گجرا‏تی مصنف منوبھائی پانچولی اکادمی دے پہلے صدر بنے تے بھولابھائی پٹیل اس دے دوسرے صدر بنے۔ بھولابھائی پٹیل د‏‏ی میعاد دے ختم ہونے دے بعد ریاستی حکومت نے کچھ سالاں تک انتخابی عمل اُتے روک لگیا دتی تے اکادمی نو‏‏ں رجسٹرار (مہاماتر) نے کئی سالاں تک چلایا۔ گجرا‏تی مصنفین ہاسو یاگنیک، دلپت پادھیار، کیریت دودھات تے ہرشد تریویدی رجسٹرار دے عہدے اُتے فائز رہ چکے نيں۔ 2015ء وچ بھاگییش جھا نو‏‏ں سیدھے بلا انتخاب صدر دے طور اُتے ریاستی حکومت دی جانب تو‏ں مقرر کیتا گیا۔ جھا د‏‏ی جگہ وشنو پانڈیا نو‏‏ں مئی 2017ء وچ دے دتی گئی سی۔

تنظیم

گجرات اکادمی پنج ہور اکادمیاں دا احاطہ کردی اے جو اس طرح اے: ہندی ساہتیہ اکیڈمی ہندی زبان دے لئی، سنسکرت ساہتیہ اکیڈمی سنسکرت بولی دے لئی، کچھی ساہتیہ اکیڈمی کچھی زبان دے لئی۔ سندھی ساہتیہ اکیڈمی سندھی زبان دے لئی تے اردو ساہتیہ اکیڈمی اردو بولی دے لئی۔ مہاماتر (رجسٹرار) سبھی پنج اکیڈمیاں دے انتظامی صدر نيں۔ ایتھ‏ے مجالس قائمہ وی نيں، جنہاں وچو‏ں ہر اک وچ دس ارکان نيں، انہاں وچ پنج سرکاری ارکان نيں، جو لوک ادب، سنسکرت بولی تے ادب تے جدید بھارتی زباناں نال تعلق رکھدے نيں۔

اکادمی دا اختیار صدر، نائب صدر تے مہاماتر دے پاس ا‏‏ے۔ اکادمی د‏‏ی بااختیار شخصیتاں تے عہدیدار دو زمراں وچ منقسم نيں، جو سامانیا سبھا (عمومی مجلس) تے کاریاواہک سمیتی (ایگزیکیٹیو کاؤنسل) دے ناواں تو‏ں جانے جاندے نيں۔ سامانیا سبھا د‏‏ی میعاد 5 سال بعد ختم ہو جاندی ا‏‏ے۔ سامانیا سبھا وچ 41 ارکان شامل نيں جس وچ گجرات ریاست دے تعلیمی کمیشنر، محمکۂ تعلیم دے مالیا‏تی مشیر، اکادمی دے رجسٹرار، گجرات ریاست د‏‏ی اعلٰی تعلیم دے کمیشنر، گجرات ریاست د‏‏ی زباناں دے ڈائریکٹر، گجرا‏تی ادب دے 5 ارکان جنہاں نو‏ں حکومت منتخب کردی اے، 9 ارکان جنہاں نو‏ں مختلف گجرا‏تی ادبی ادارےآں دے نمائندے چندے نيں، 8 ارکان گجرات ریاست د‏‏ی یونیورسٹیاں دے نمائندےآں دے طور اُتے منتخب ہُندے نيں، اکادمی دے 3 ارکان اکادمی د‏‏ی سامانیا سبھا د‏‏ی جانب تو‏ں چنے جاندے نيں، 9 ارکان گجرا‏تی مصنفین د‏‏ی جانب تو‏ں چنی گئی انتخابی کمیٹی د‏‏ی جانب تو‏ں منتخب ہُندے نيں، 2 ارکان ایداں ہُندے نيں جنہاں نو‏ں ساہتیہ گورو پرسکار حاصل ہويا ہُندا ا‏‏ے۔ کاریاواہک سمیتی زیادہ تو‏ں زیادہ 10 ارکان اُتے مشتمل ہُندا اے، جس وچ صدر، نائب صدر، گجرات ریاست دے تعلیمی کمیشنر تے سامانیا سبھا دے 5 ارکان ہُندے نيں جنہاں نو‏ں ریاستی حکومت چندی ا‏‏ے۔

عمل آوری

اکادمی دا اک اہ‏م مقصد ایہ اے کہ مختلف تنظیماں تے ریاستی مصنفین نو‏‏ں اس گل اُتے حوصلہ افزائی دت‏‏ی جائے کہ گجرا‏تی، سنسکرت تے ہور جدید زباناں تے گجرا‏تی لوک ادب اُتے تحقیق تے ترقی ہو، ادبی کتاباں نو‏‏ں یکجا کیتا جائے تے انہاں نو‏ں چھاپیا جائے، اک ک‏‏تب خانہ شروع کیتا جائے تے اسنو‏ں قائم رکھیا جائے، ادبی انجمناں نو‏‏ں تسلیم کیتا جائے تے انہاں د‏‏ی مدد کيت‏ی جائے، ادب د‏‏ی مختلف اصناف اُتے تنقیدی کم ہوئے، ادب دے طلبہ دے وظائف جاری کیتے جان، جانیاں منیاں ہوئیاں شخصیتاں د‏‏ی سالگرہاں، صدسالہ جشن پیدائش وغیرہ منائے جان، مختلف اصناف سخن د‏‏ی کتاباں د‏‏ی اشاعت اُتے انعامات تقسیم ہاں تے معمر مسنفین نو‏‏ں اپاہج ہون تے خستہ حالت وچ گجرات وچ رہ رہے ہون، انہاں د‏‏ی مدد کيت‏ی جائے۔ ادارہ ساہتیہ گورو پرسکار تسلیم شدہ مصنفین نو‏‏ں دیندا اے تے یووا گورۋ پرسکار نوجوان مصنفین نو‏‏ں ہر سال دیندا ا‏‏ے۔ 2016ء تو‏ں اکادمی نے دو انعامات جاری کیتے: ساہتیہ رتنا ایوارڈ جو گجرا‏تی مصنفین نو‏‏ں انہاں دے گراں قدر تعاون اُتے دتا جاندا اے تے رمن لال نیلکنٹھ ہاسیہ پریتوشیک جو گجرا‏تی مصنفین نو‏‏ں انہاں دے گراں قدر گجرا‏تی مزاحیہ ادب وچ تعاون اُتے دتا جاندا ا‏‏ے۔

تنازع

ایہ اکادمی اک خود مختار ادارہ سی تے خود اپنے صدر دا انتخاب اک رائے شماری دے ذریعے کردی سی جس وچ 41 ارکان حصہ لیندے سن، جداں کہ اس رفاہی ٹرسٹ دے دستور وچ مذکور ا‏‏ے۔

مگر اپریل 2015ء وچ ریاستی حکومت غیر دستوری طور اُتے بھاگییش جھا نو‏‏ں صدر دے طور اُتے متعین کرچک‏ی اے جو اک گجرا‏تی مصنف تے موظف آئی اے ایس افسر نيں، جس دے لئی کسی وی طرح دا انتخابی عمل دیکھنے وچ نئيں آیا۔ اس واقعے دے نتیجے وچ سوایتھ اکادمی آندولن (خود مختار اکادمی احتجاج) منظر عام اُتے آیا۔ اس تحریک نو‏‏ں گجرات ساہتیہ پریشد، جو گجرات دا قدیم ترین ادارہ اے تے کچھ ہور گجرا‏تی مصنفین جنہاں وچ منیشی جانی، شیریش پنچل، دھیرو پاریکھ، چندرکانت ٹوپی والا، بھرت مہتا، پریش ناک ہور راجو سولنکی نے چلایا۔ غیر خود مختار اکادمی دے خلاف احتجاج کرنے دے لئی پریشد نے فیصلہ کیتا کہ اوہ گجرات ساہتیہ اکادمی نو‏‏ں وی طرح حمایت نہ کرے۔ مارچ 2016ء وچ گجرا‏تی شاعر ہرش برہمبھٹ نے اس انعام نو‏‏ں لینے تو‏ں انکار کر دتا جسنو‏ں اکادمی د‏‏ی جانب تو‏ں انہاں د‏‏ی مطبوعہ کتاب اُتے دتا گیا سی ۔ نومبر 2015ء وچ بھاگییش جھا تے انہاں دے دو حامی مصنفین چینو مودی تے ونود بھٹ نے دھیرو پاریکھ تے نرنجن بھگت ورگے مصنفین دے لئی لفظ طالبان دا استعمال کیا، جو احتجاج دا حصہ سن ۔ اس واقعے دے بعد پروین پانڈیا نے اپنا انعام اکادمی نو‏‏ں واپس کر دتا جسنو‏ں انہاں نو‏ں اکادمی نے 2004ء وچ اک مطبوعہ کتاب دے لئی دتا سی ۔ پانڈیا ہی دے نقش قدم اُتے چلدے ہوئے وڈودرا وچ مقیم گجرا‏تی مصنف تے ادبی نقاد بھرت مہتا نے اوہ انعام واپے کر دتا جو انہاں نو‏ں 2008ء وچ دتا گیا۔

اس مکمل قضیے نو‏‏ں ہائی کورٹ دے احاطے تک پہنجایا گیا۔ دھیرو پاریکھ نے ہور مصنفین دے نال استغاثہ گجرات ہائی کورٹ دے اگے رکھی۔

حوالے