سرمایہ داری نظام
کیپیٹلزم کم کاج دا اک پربندھک اے جیدے وچ چیزاں بنن دیاں راہواں تے ونڈن دے ول عام لوکاں کول ہوندے نیں تے اوہی اوس توں فیدا چکدے نیں۔
سرمایہ دارانہ نظام (انگریزی: Capitalism) اک معاشی و معاشرتی نظام اے جس وچ سرمایہ بطور عاملِ پیدائش نجی شعبہ دے اختیار وچ ہُندا اے۔ یعنی دوسرے لفظاں وچ کرنسی چھاپنے دا اختیار حکومت کیتی بجائے کسی پرائیوٹ بینک دے اختیار وچ ہُندا اے۔ اشتراکی نظام دے برعکس سرمایہ دارانہ نظام وچ نجی شعبہ دی ترقی معکوس نئيں ہُندی بلکہ سرمایہ داراں دی ملکیت وچ سرمایہ دا ارتکاز ہُندا اے تے امیر امیر تر ہُندا چلا جاندا اے۔ اس وچ منڈی آزاد ہُندی اے اس لئی اسنوں آزاد منڈی دا نظام وی کہیا جاندا اے۔ اگرچہ اج کل کدرے وی منڈی مکمل طور اُتے آزاد نئيں ہُندی مگر نظریاتی طور اُتے اک سرمایہ دارانہ نظام وچ منڈی مکمل طور اُتے آزاد ہوئے گی۔ جملہ حقوق، منافع خوری تے نجی ملکیت اس نظام دی اوہ خصوصیات نيں جس توں سرمایہ دارانہ نظام دے مخالفین دے مطابق غریباں دا خون چوسا جاندا اے۔ جدید دانشوراں دے مطابق اج سرمایہ دارانہ نظام اپنے اختتام دی طرف ودھ رہیا اے تے اک متبادل نظام دی آوازاں شدت توں اٹھنا شروع ہوئے گئياں نيں۔
مختصراًسرمایہ دارانہ نظام ایہ کہندا اے کہ ذاتی منافع دے لئی تے ذاتی دولت و جائیداداور پیداواری وسائل رکھنے وچ ہر شخص مکمل طور اُتے آزاد اے، حکومت کیتی طرف توں اس اُتے کوئی پابندی نئيں ہونی چاہیے۔
پر دنیا وچ سو فیصد (%100)سرمایہ دارانہ نظام کسی وی جگہ ممکن نئيں، کیونجے حکومت نوں کسی نہ کسی طرح لوکاں دے کاروبار وچ مداخلت کرنی پڑدی اے۔ امریکا، برطانیہ، فرانس، اٹلی وغیرہ وچ سرمایہ دارانہ نظام نيں۔
سرمایہ دارانہ نظام دی بنیاد ایڈم سِمتھ(1723ء - 1790ء) (Adam Smith) نے رکھی جو اک برطانوی فلسفی تے ماہر اقتصادیات سی۔[۱][۲]
بنیادی ستون
سودھومغرب دا پورا نظام چاہے اوہ سرمایہ دارانہ نظام (Capitalism) دی شکل وچ ہوئے ،اشتراکیت (Socialism) دی شکل وچ ہوئے یا مخلوط معیشت (Mixed Economy) دی شکل وچ ہو، مندرجہ ذیل ستوناں اُتے قائم نيں۔
سود (ربوٰ)
سودھوسرمایہ دارانہ نظام دا سارا نظام سود اُتے مبنی نيں۔ سود ہی دے ذریعے مغربی طاقتاں پورے پورے ملکاں نوں تباہ کر دیندی نيں۔ سودی نظام جدوں اک معاشرے وچ کئی دہائیاں تک چلے تاں اس دے بُرے اثرات نمایاں ہوئے جاندے نيں۔ غریب تے امیر دے درمیان فاصلہ ودھ جاندا اے۔ غریب، غریب تر ہوئے جاندا اے جدوں کہ امیر، امیر تر ہوئے جاندا اے۔ معاشرے دی ساری دولت چند ہتھوں وچ سمٹ کر رہ جاندی اے تے ملک دی معیشت اُتے چند افراد دا قبضہ ہوئے جاندا اے۔[۳][۴]
کاغذی کرنسی
سودھوسرمایہ دارانہ نظام دا دوسرا وڈا ستون کاغذی کرنسی اے۔ انہاں نے دنیا توں سونا اکٹھا کرکے انہاں دے ہتھوں وچ کاغذی کرنسی پھڑیا دتی تے اس نويں دَور وچ ہن کاغذی کرنسی دی جگہ پلاسٹک توں بنی کرنسی نے لی اے۔ جداں کریڈٹ کارڈ، ماسٹر کارڈ وغیرہ یعنی ہن زیادہ نوٹ چھاپنے دی وی ضرورت نئيں رہی، صرف کمپیوٹر وچ انٹری کروانے توں پیسے وجود وچ آجاندے نيں۔ جے امریکا دا مرکزی بینک (FED) چاہے تاں اوہ اک سیکنڈ وچ اک ہزار ارب ڈالر دی دولت پیدا کر سکدا اے۔ تے قانون انہاں نے ایہ بنایا اے کہ ہر ملک جدوں دوسر ے توں تجارت کريں گا تاں ڈالر وچ کريں گا تاں اوہ دنیا دے ہر ملک توں ہر چیز خرید سکدے نيں بعوضِ کمپیوٹر وچ دتے گئے برقی رو(Digital Pulse) دے ذریعے تاں۔ مغربی نظامِ معیشت وچ کرنسی ہر چیز دی ہوئے سکدی اے مثلاً کاغذ، پلاسٹک، برقی رو(Digital Pulse)۔ تاں مغربی نظامِ معیشت نے اسيں توں سونا تے چاندی کھو کر سانوں کاغذی رسید اں وغیرہ پھڑیا دی۔[۵][۶][۷][۸][۹][۱۰][۱۱]
کرنسی چھاپنے والا شخص یا ادارہ اک عجیب و غریب صلاحیت دا مالک بن جاندا اے۔ اوہ مارکیٹ توں کوئی وی چیز خرید کر اسنوں ادھی قیمت وچ فروخت کر سکدا اے کیونجے اوہ اپنے نقصان نوں نوٹ چھاپ کر پورا کر سکدا اے۔ دنیا وچ کوئی تے ایہ کم نئيں کر سکدا۔ اس طرح اوہ مارکیٹ وچ کِسے وی چیز دی قیمت گرا سکدا اے۔ ایہی وجہ اے کہ تیسری دنیا دی پیداوار دی قیمت ڈگدی جا رہی اے جدوں کہ کیپیٹلسٹ ملکاں دی پیداوار (مثلاً جہاز، اسلحہ، گاڑیاں) مہنگی توں مہنگی تر ہُندی جا رہیاں نيں۔ جدوں تک کرنسی سونے چاندی دے سکےآں اُتے مشتمل ہويا کردی سی تب تک ایہ ممکن نہ سی۔
اثاثہ جات دے تحفظ دا جزوی نظام
سودھواثاثہ جات دے تحفظ دا جزوی نظام (Fractional Reserve System) مغربی معاشی نظام دا تیسرا ستون نيں۔ یعنی جے اک بینک دے پاس سو روپے ہوئے تاں اوہ ہزار روپے دے قرضے جاری کر سکدا اے۔ یعنی بینک اپنی اصلی اثاثےآں توں دس گنیازیادہ قرض چیک وغیرہ دی شکل وچ دے سکدا اے۔ مثلاًاک بینک دے پاس اک لکھ روپے ہاں تاں اوہ بینک دس لکھ روپے دا قرضے جاری کر سکدا اے۔ اس لئی جے اس بینک نے اٹھ فیصد دے سود توں اک لکھ روپے لوکاں نوں قرض دتے نيں تاں بینک دی سالانہ آمدنی اٹھ فیصد یعنی اٹھ ہزار روپے نئيں ہوئے گی بلکہ (%80) ايسے فیصد یعنی ايسے ہزار روپے ہوئے گی۔ یعنی بینک ظاہری سود دی آمدنی توں دس گنّا ذیاده کماندا اے۔ مغربی بینکی نظام وچ ایہ اک جائز کم اے لیکن اسلامی معاشی نظام وچ اس دی کوئی گنجائش نئيں۔ ايسے لئی اس اُتے اسلامی معاشی نظام وچ مکمل پابندی ہوئے گی۔ "[۱۲][۱۳]
بینک
سودھوسرمایہ دارانہ نظام دی اصل طاقت بینک اے۔ بینک ہی دے ذریعے اوہ سود، کاغذی کرنسی تے فریکشنل ریزور سسٹم دا اطلاق کردے نيں۔ تے بینک دی بنیاد سود پرقائم اے۔ یعنی بینک لوکاں توں کم شرح سودپرقرضے لیندا نيں تے دوسرےآں نوں زیادہ شرح سود اُتے قرضے دیندا نيں۔ درمیان وچ جوشرح سود دا فرق اے اوہ بینک دا منافع ہوتااے۔ لہٰذا سود دے بغیر بینک دا وجود محال اے۔ تے ملک وچ کرنسی اُتے اجارہ داری مرکزی بینک دی ہُندی اے۔ یعنی کرنسی (پیسے) صرف مرکزی بینک چھاپتا اے۔ تے ملکی خزانہ مرکزی بینک دے پاس ہُندا اے۔ لہٰذا سرمایہ دارانہ نظام وچ حکومت دا سب توں طاقت ور وزیر اوہ ہُندا اے جس دے کنٹرول وچ پیسے چھاپنے دی مشین ہُندی اے یعنی وزیر خزانہ۔ لہٰذا مغربی نظام دا سب توں مرکزی تے مضبوط ادارہ بینک اے۔ لہٰذا بینک نوں ختم کیتے بغیر سرمایہ دارانہ نوں ختم کرنا محض سراب اے۔ اسلامی نظام دے صرف دو ادارےآں دی بحالی توں بینک دی وجود دی کوئی ضرورت نئيں رہے گی، اوہ اے وادیعہ تے بیت المال۔ جس دی وضاحت اگے آئی گی۔[۱۴][۱۵][۱۶][۱۷][۱۸]
محصول لگانا (Tax)
سودھوسرمایہ دارانہ نظام دا اک اہم پہلو محصول لگانا (Tax) اے۔ اس نظام وچ ہر شخص دی آمدنی توں محصول وصول کيتا جاندا اے چاہے اوہ غریب ہوئے یا مالدار۔ بازار وچ بکنے والی ہر شے اُتے محصول لگایا جاندا اے۔ جسنوں (Sale Tax) کہندے اے۔ یعنی ہر اوہ چیز جو اسيں کھاندے نيں، ہر اوہ چیز جو اسيں پیندے نيں تے ہر اوہ چیز جسنوں اسيں پہندے نيں، اُتے حکومت غریب عوام توں محصول وصول کردیاں نيں۔ لہٰذا اس نظام وچ تقریباً ضروریات زندگی دی ہر چیز اُتے محصول (Tax) لگایا جاندا اے۔ لہٰذا محصول لگانا(Tax) حکومتاں دا غریب عوام توں دولت بٹورنے دا اک اہم آلہ اے۔
جب حکومتاں ملکی خزانہ پرت لیندی اے، تاں فیر اوہ قرضے لینا شروع کردی اے تے انہاں قرضےآں دی ادائیگی دے لئی اوہ عوام توں طرح طرح دے محصول وصول کردے اے۔ لہٰذا اج کل تقریباً ہر ملک دے باشندے جدوں پیدا ہُندے اے تاں اوہ پیدائشی قرض دار پیدا ہُندے نيں تے اوہ ساری زندگی اپنی حکومتاں دے قرضےآں کومحصولاں دی شکل وچ ادا کردے رہندے نيں۔
بین الاقوامی تجارت
سودھوبین الاقوامی تجارت اُتے وی انہاں مغربی قوتاں دا قبضہ اے۔ اس وقت ہر دن دنیا وچ کھرباں ڈالراں دی تجارت ہُندیاں نيں تے تجارت دے بین الاقوامی قوانین دے تحت صرف چار کرنسیاں استعمال ہوئے سکدیاں نيں جو نيں ڈالر، یورو، پاونڈ اسٹرلنگ تے جاپانی ین۔ تے دنیا دی تقریباً 89 فیصد تجارت ڈالراں وچ ہُندی اے تے باقی گیارہ 11 فیصد انہاں تن دوسری کرنسیاں وچ ہوئے تی اے۔ تے ڈالراں نوں چھاپنے دا اختیار امریکی نجی بینک دے سوا کسی نوں حاصل نئيں۔ تاں ڈالرکے ذریعے انہاں نے بین الاقوامی تجارت نوں قابو وچ کیہ ہوئے ا اے۔
لہٰذا کسی وی ملک دی کرنسی کسی دوسرے ملک دی مارکیٹاں وچ قبول نئيں کيتی جاندی تے نہ ہی اس ملک دے صرافہ بازاراں وچ صراف انہاں نوں قبول کردے نيں۔ مثلاً جے آپ پاکستان توں امریکا جاواں تاں امریکا وچ جا کے اوتھے جے آپ مارکیٹ وچ دکان دار نوں پاکستانی کرنسی دین گے تاں اوہ آپ توں ایہ قبول نئيں کرن گے۔ تے جے آپ اوتھے دے صرافہ مارکیٹ وچ وی چلے جائے تاں وی آپ توں پاکستانی روپے قبول نئيں کیتے جائنگے۔ لہٰذا امریکا جاندے وقت سب توں پہلے اپنے ملک دے صرافہ مارکیٹ وچ جا کے آپ نوں پاکستانی کرنسی نوں ڈالراں وچ تبدیل کر نہ ہوئے گا، ورنہ آپ کسی دوسری ملک دی مارکیٹ وچ کوئی وی چیز نئيں خرید سکدے۔
ترقی يافتہ ملکاں غريب ملکاں دے تاجراں نوں اپنی مارکيٹاں ميں مال بيچنے اُتے پابندی لگائے ہوئے ہيں جدوں کہ اوہ ترقی پذير ملکاں دے مارکيٹاں ميں براہ راست مداخلت کرکے اوتھے اپنا سامان بيچدے ہيں۔ اس خلاء کوکم کرنے دے لئی انہاں نے پہلے گیٹ دے ناں توں اک ادارہ قائم کيا جو ناکام ہويا فیر بعد ميں انھاں نے " بين الاقوامی تجارت دا ادارہ" (W.T.O)قائم کيا جو صرف تے صرف ترقی يافتہ ملکاں دے حقوق دی پاسبانی کردا اے ۔
کارپوریشن
سودھوسرمایہ دارانہ نظام وچ چونکہ دولت چند ہتھوں وچ سمٹ کر رہ جاندی اے۔ لہٰذا وڈے سرمایہ دار وڈے وڈے شرکت کيتی کمپنیاں کھول دیندے نيں جسنوں کارپوریشن کہیا جاندا اے۔ اس کارپوریشن وچ ہر شخص شراکت کر سکدا اے لیکن فیصلہ تے حکم اس دا چلے گا جو اس کمپنی دے اکاون فیصد(%51) حصے دا مالک ہوئے۔ لہٰذا وڈے سرمایہ دار اپنے نقصان دی شرکت دے لئی کارپوریشن دا استعمال کردی اے۔ لہٰذا جدوں کسی وڈی کمپنی نوں فائدہ ہوئے تاں اوہ سال دے آخر وچ اپنی شریکاں نوں منافع دینے دی بجائے وڈا سرمایہ کار(%51کا مالک) ایہ فیصلہ کردا اے کہ اس سال منافع تقسیم کرنے دی بجائے، اسنوں کمپنی دی بڑھوتری دے لئی استعمال کريں گا تاں اس دا فیصلہ منیا جائے گا تے باقی اُنچاس فیصد(%49)اثاثےآں دی مالکان دی تعداد جے اک ہزار وی ہوئے تاں انہاں دا فیصلہ رد ّکر دتا جائے گا۔
بیمہ دی کمپنیاں
سودھوسرمایہ دارانہ نظام وچ بیمہ کمپنیاں وی اہم کردار ادا کردیاں نيں۔ بیمہ کمپنیاں لوکاں دی صحت، مال، تجارت وغیرہ دی ضمانت کردیاں نيں تے اس دے بدلے ہر شخص، کمپنی وغیرہ توں آمدنی دا خاص فیصد حصّہ لیندی اے۔ لہٰذا جدوں پورے ملک دے سارے عوام دی صحت دا بیمہ لے کے کمپنی نوں دتا جائے تاں ملک دی ہر شخص دی آمدنی دا اک خاص حصّہ اس کمپنی نوں دتا جاندا اے۔ لہٰذا اوہ کمپنی راتوں رات انتہائی مالدار کمپنی بن جاندیاں نيں۔ تے ایہ کمپنیاں اپنی آمدن دی دس فیصد (%10) حصے نوں وی استعمال نئيں کردی۔ لہٰذا کارپوریشن تے بیمہ کمپنیاں مغربی نظام معیشت دا اہم حصّہ نيں ۔
بازارِ حصص (Stock Market)
سودھوسرمایہ دارانہ نظام دے اس نظام دا اک ہور ستون بازارِ حصص (Stock Market) نيں۔ جتھے مختلف کمپنیاں (Corporations) اپنی کمپنی دے اک خاص فیصد حصے نوں فروخت کردیاں نيں۔ اس بازار دے ذریعے مغربی بین الاقوامی کمپنیاں کسی وی ملک وچ نجکاری دے عمل نوں تیز کرکے اوتھے دے وسائل اُتے براہِ راست قابض ہوئے جاندیاں نيں۔ انہاں بازاراں وچ سٹے بازی تے قیمار بازی ہُندیاں نيں۔
اسٹاک مارکیٹ صرف کاغذی کرنسی دے بل اُتے زندہ رہ سکدی اے۔ جے کرنسی ہارڈ ہوئے (یعنی دھاتی سکےآں توں بنی ہو) تاں کیپیٹلزم تے اسٹاک مارکیٹ اپنی موت آپ مر جاواں گے۔
صرافہ بازار (Foreign Exchange Market)
سودھوسرمایہ دارانہ نظام وچ صرافہ بازارکوخاص اہمیت حاصل اے۔ کاغذی کرنسی دی وجہ توں دنیا دی سب توں وڈی مارکیٹ بین الاقوامی صرافہ بازار (Foreign Exchange Market) ہُندی اے۔ جتھے صرف مختلف ملکاں دی کرنسیاں دے باہمی تبادلے دی وجہ توں ارباں ڈالر دی تجارت ہُندیاں نيں۔ تے ایہ بازار معیشت وچ کوئی حقیقی دولت دا وادھا نئيں کردی بلکہ صرف کرنسیاں دے باہمی تبادلے توں تخمینی معیشت وچ اضافے دا باعث بندیاں نيں۔ ایتھے وی سٹے بازی تے قیمار بازی وغیرہ توں کم لیا جاندا اے تے اس اضافے توں عام آدمی نوں فائدے دی بجائے نقصان پہنچکيا اے۔
نجکاری (Privatization)
سودھوسرمایہ دارانہ نظام دے معاشی نظام وچ نجکاری نوں خاص اہمیت حاصل نيں۔ جدوں مغربی طاقتاں کسی ملک دے وسائل اُتے قبضہ کرنا چاہندی نيں تاں اس ملک دے حکومت نوں مجبور کيتا جاندا اے کہ اوہ ملک دے خزانےآں نوں نجکاری دے لئی مارکیٹ وچ لائے۔ تاں ایہ مغربی بینکرز انہاں نوں اپنی شرائط اُتے کوڑی دے داماں خرید لیندے نيں۔ تاں راتوں رات ملک دے سارے خزانےآں اُتے انکا قبضہ ہوجاندا نيں۔ اسلامی معاشی نظام وچ ملکی خزانےآں اُتے ساری عوام دا حق ہُندا اے لہٰذا اسنوں فروخت نئيں کيتا جاسکدا۔ لہٰذا اسلامی معاشی نظام وچ نجکاری دے عمل نوں محدود کر دتا جائے گا۔ تے ایسا کوئی معاہدہ کسی وی کمپنی توں نئيں کيتا جائے گا جس دی وجہ توں ملکی خزانےآں اُتے چند نجکار افراد دا قبضہ ہوئے جائے۔[۱۹][۲۰]
قومی قرضہ (National Debt)
سودھوقومی قرضے دی وجہ توں مغربی طاقتاں ملکاں دی تمام پالیسیاں اُتے براہِ راست اثر انداز ہُندی اے۔ جدوں حکومت ملکی خزانہ پرت لیندی اے تاں ملکی ضروریات پوری کرنے دے لئی انہاں دے پاس پیسے نئيں ہُندے تاں اوہ عالمی بینک (World Bank) تے عالمی مالیاتی فنڈ(IMF) وغیرہ دی طرف رجوع کردیاں نيں۔ تے ایہ ادارے اس حکومت نوں خاص فیصد سود اُتے قرض دیندے نيں تے ایہ قرض دیندے وقت اوہ کچھ شرائط وی نال دیندے نيں جنہاں دے بغیر قرضہ نئيں دتا جاندا۔ مثلاً جے اوہ کسی ملک نوں اک ارب ڈالر قرض دیندے اے دس فیصد سود پر۔ تونال نال ایہ دسدے اے کہ آپ ہر سال دس فیصد سود دے پیسے سانوں کِداں واپس کرن گے۔ مثلاً اوہ دسدے اے کہ عوام دی آمدنی پر10 فیصد اضافی محصول لگیا دو۔ جو سالانہ دس کروڑ ڈالر بندی اے تاں اوہ سانوں سالانہ سود دے طور اُتے دے دو۔ دس سالاں وچ آپ اک ارب ڈالر عالمی بینک نوں واپس کر دیؤ گے جدوں کہ آپ فیر وی اک ارب ڈالر قرض دار رہن گے۔
بعض ملکاں جو دس کروڑ اضافی محصول (Tax) نوں وی ہڑپ کر دیندے نيں تاں فیر عالمی بینک اُسنوں کہندا اے کہ تسيں اِتنے افراد نوں نوکری توں کڈ دو یا اپنے ملک وچ اِنّی فحاشی دے مراکز کھول دو۔ یا خاندانی منصوبہ بندی نوں عام کر دو۔ یا ملک وچ قیمار بازی، سٹے بازی وغیرہ دے اِتنے دفاتر کھول دو تاں اسيں آپ نوں اِتنے کروڑ ڈالر دا قرضہ معاف کر دیؤ گے۔ تاں جس ملک دی حکومت جِنّی بدعنوان (Corrupt) ہُندی اے اُتنی ہی اوہ عالمی بینک تے عالمی مالیاتی فنڈ دے زیر اثر ہُندی اے۔ لہٰذا قومی قرضےآں دی وجہ توں ملک دا ہر باشندہ قرضدار ہُندا اے چاہے اُسنوں معلوم ہوئے یا نہ ہوئے۔[۲۱][۲۲]
قومی بجٹ
سودھومغربی نظام معیشت وچ سارے دوسرے ستوناں اُتے اثر انداز ہونے والی ستون قومی بجٹ اے۔ قومی بجٹ دراصل ملک دی مجموعی آمدنی تے اخراجات نوں ظاہر کردیاں نيں۔ اس نظام وچ دو قسم دا بجٹ ہُندا نيں، پہلا عمو می بجٹ تے دوسرا ترقیاتی بجٹ۔ عمومی بجٹ وچ موجودہ نظام نوں چلانے دے اخراجات دا تعین کيتا جاتااے۔ یعنی موجودہ دورماں جاری منصوبےآں اُتے خرچے دا تعین ہُندا اے۔ جس وچ سرکاری ملازمین دی تنخواہاں وغیرہ شامل ہُندیاں نيں۔ تے ترقیاتی بجٹ وچ نويں منصوبےآں دے لئی اخراجات دا تعین ہُندا نيں مثلاً نويں سڑکاں، کالجاں، کارخانے وغیرہ بنانا۔
اب ہُندا ایہ اے کہ جے ملک دی آمدنی سو روپے ہوئے تے موجودہ نظام نوں چلانے دے لئی سو روپے درکار ہوئے تاں ایہ لوک مجموعی بجٹ سو روپے دا نئيں بناتے بلکہ اک سو پنجاہ (150) روپے دا بناتے نيں۔ جس وچ سو روپے موجودہ اخراجات دے لئی تے پنجاہ روپے ترقیاتی کماں دے لئی مخصوص کیتے جاندے نيں۔ ہن حکومت دے پاس ایہ ہور پنجاہ روپے تاں ہوئے تے نئيں لہٰذا ایہ حکومتی بجٹ ہمیشہ خسارے دا شکار رہندیاں نيں۔ لہٰذا مغربی نظام معیشت وچ تقریباًہر ملک خسارے دا شکار رہندا اے یعنی اس دی آمدنی کم تے اخراجات زیادہ ہُندے نيں۔ ايسے لئی امریکی حکومت جو عالمی معیشت وچ اوّل درجہ رکھدی اے، وی خسارے دا شکار رہندے اے۔ لہٰذا 2013 ءماں امریکی بجٹ تقریباً 13 کھرب ڈالر سی جدوں کہ حکو مت تقریباً 16 کھرب ڈالر دی قرض دار سی۔
سرمایہ دارانہ نظام دی اہم خصوصیات
سودھو- نجی ملکیت بغیر حدود و قیود دے ہُندی اے
- منڈی مکمل طور اُتے آزاد ہُندی اے
- سرمایہ دی ترسیل تے نقل و حرکت آزاد ہُندی اے
- منافع دی مقدار نوں حکومت یا کسی ادارہ دے اختیار وچ نئيں لاندا جاندا
- قیمتاں طلب و رسد دے توازن توں متعین ہُندیاں نيں چاہے طلب مصنوعی ہوئے یا چاہے رسد نوں سرمایہ دار قیمت ودھانے دے لئی مصنوعی طور اُتے کم کرن
- منڈی دی قوتاں خود نوں درست کرنے دی طاقت رکھدی نيں چنانچہ سرمایہ دارانہ نظام وچ حکومت یا کسی ادارہ دی منڈی وچ مداخلت دا تصور حقیقی سرمایہ دارانہ نظام دی روح دے خلاف اے
ہور ویکھو
سودھو- سود خور کیپیٹلزم
- سامراجیت
- اشتراکیت
- اشتمالیت
- اسلامی اقتصادی نظام
- معاشیات
- سرمایہ
- کثیرالفریق گماشتگی برائے ضمانت سرمایہ کاری
وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: سرمایہ داری نظام |
بیرونی ربط
سودھو- Capitalism is pickpocketing. Communism is forbidding pockets.
- Paul Craig Roberts Exposes "Plunder Capitalism"
حوالے
سودھو- ↑ Degen, Robert. The Triumph of Capitalism. 1st ed. New Brunswick, NJ: Transaction Publishers, 2008.
- ↑ Skousen, Mark (2001). The Making of Modern Economics: The Lives and Ideas of the Great Thinkers. M.E. Sharpe, 98–102, 134.
- ↑ Sullivan, arthur (2003). Economics: Principles in action. Upper Saddle River, New Jersey 07458: Prentice Hall, 261. ISBN 0-13-063085-3. Archived 2018-12-26 at the وے بیک مشین
- ↑ Sullivan, arthur (2003). Economics: Principles in action. Upper Saddle River, New Jersey 07458: Prentice Hall, 506. ISBN 0-13-063085-3. Archived 2018-12-26 at the وے بیک مشین
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ "جعلی دولت"۔ businessinsider۔ ۱۳ مئی ۲۰۱۳ میں اصل سے آرکائیو شدہ
- ↑ "چند بینکار خاندان جو پوری دنیا نوں کنٹرول کردے نيں"۔ wordpress۔ ۲۵ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ
- ↑ "the money masters"۔ themoneymasters۔ ۲۵ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ
- ↑ "paper money is fraud"۔ blogspot۔ ۲۵ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ
- ↑ "paper money is fraud"۔ facebook۔ ۲۵ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ
- ↑ "paper money is fraud"۔ ecclesia۔ ۲۵ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ
- ↑ Fisher, Irving (1997). 100% Money. Pickering & Chatto Ltd. ISBN 978-1-85196-236-5.
- ↑ The Mystery of Banking.
- ↑ Mervyn King۔ "The transmission mechanism of monetary policy"۔ Bank of England
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ Adair Turner۔ "Credit Money and Leverage, what Wicksell, Hayek and Fisher knew and modern macroeconomics forgot" (PDF)
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ David Moberg (6 June 2014). Privatizing Government Services Doesn’t Only Hurt Public Workers. In These Times. Retrieved 28 June 2014.
- ↑ Joshua Holland (17 July 2014). How a Bogus, Industry-Funded Study Helped Spur a Privatization Disaster in Michigan. Moyers & Company. Retrieved 12 December 2014.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ Wearden, Graeme (20 September 2011). "EU debt crisis: Italy hit with rating downgrade". The Guardian (UK). https://web.archive.org/web/20181225154836/https://www.theguardian.com/business/blog/2011/sep/20/eu-debt-crisis-italy-downgrade. Retrieved on ۱۲ دسمبر ۲۰۱۱.