کہاݨی
کہاݨی (انگریزی: Story) ادب دے اصناف وچ اک بنیادّی عنصر اے۔ لفظ کہاݨی "کہݨا" توں بݨیا اے۔ کہاݨی نوں قِصَّہ یا کتّھا وی کہیا جان٘دا اے۔ کہاݨیاں پڑھن یا قِصَّہ گوئی دا رواج زمانہ قدِیم توں چلیا آرہیا اے، ایہ اونّا ای پراݨا اے جِنّا اِنسان۔ تحرِیری نظام رائج ہوݨ ناݪ کہاݨیاں تحرِیری شکل وچ محفُوظ کیتیاں جاݨ لَگّ گئیاں۔ ٹَیکنالوجی دے جدِید ذرائع آؤݨ ناݪ کہاݨی نوں آڈیو، ویڈیو مواد دی شکل وچ بدل کے ریڈیو تے ٹیلی ویژن دے میڈِیئم دے ذِرِیعے سُݨݨہاراں تے دیکّھݨہاراں تَک پہن٘چاؤݨ دا سِلسلَہ شُرُوع ہوگیا۔
کہاݨی اصلی وی ہوسکدی اے تے خیالّی یا بناوٹی وی۔ کہاݨی نوں زیادَہ دلچسپ بݨاؤݨ لئی اوہدے وچ زیادَہ توں زیادَہ ٹوِسٹ دِتّا جان٘دا اے۔ کہاݨی جِنّی سادہ ہوئے گی اونّا ای اوہدے وچ کہاݨیئت دا عنصر گَھٹّ ہوئے گا۔ کہاݨی فِکشن دی بنیاد اے۔ کہاݨی نثریہ انداز وچ وی ہوسکدی اے تے نظمیہ انداز وچ وی، پَر عام طور اُتے کہاݨی نثر وچ ای ہُندی اے۔ دُنیا دے وَکھ وَکھ زبان و ادب دیاں قدِیم کہاݨیاں دے ذِرِیعے متعلقَّہ لوکّاں، خِطّیاں، تریخ، رسم و رواج تے رہݨ سہݨ بارے معلُومات مِݪدی اے۔
ہڈورتی، جیوݨ ناواں تے سفرنامے وغیرَہ نوں یا کوئی واقعَہ بیان کرن نوں وی عام طور اُتے کہاݨی کہہ دِتا جان٘دا اے لیکن ادب دی رُو ناݪ کہاݨی اوہی ہُن٘دی اے جیہدے وچ زِندگی دے مُختلف کردار، پلاٹ، واقعات، تجسّس تے منطقی انجام ہُن٘دا اے۔ مَِحض کِسے شخصیت، چِیز، جگہ، جمادات، حیوانات یا نباتات دیاں خاصیتاں یا حالات نوں بیان کرنا کہاݨی نئیں۔ کہاݨی ادب تے فن دا کوئی وی تخلِیقّی کَّم اے، جیہدے وچّ افراد، واقعات یا تھان٘واں دی تصوِیر کشی کیتی جان٘دی اے جیہڑی خیالّی یا حقیقت دی بنیاد اُتے تشکیل کردَہ ہُن٘دی اے۔
کہاݨی دِیاں وَکھ وَکھ شکلاں
سودھونثری ادبی اصناف داستان، ناول، افسانہ، ڈراما، حکایت وغیرَہ بنیادّی طور اُتے کہاݨی دی بنیاد اُتے استوار نیں تے ایہ کہاݨی دے ای وَکھ وَکھ رُوپ نیں۔ کہاݨی وڈی وی ہوسَکدی اے تے نِکّی کہاݨی وی۔
موضُوع دے لحاظ ناݪ کہاݨیاں دیاں کئی قِسماں ہُندیاں نیں، جِداں بال کہاݨیاں، دیومالائی کہاݨیاں، لوک کہاݨیاں، پری کہاݨیاں، جاسُوسی کہاݨیاں، رومانوی کہاݨیاں وغیرَہ۔
کہاݨی تحریری، تصویری، زبانی، آڈیو، ویڈیو، ریڈیو، ٹیلی ویژن، فِلم یا تھئیٹری ناٹک دی شکل وچ ناظرین و سامعین دے سامݨے پیش کیتی جاسَکدی اے۔