کوہ نور (اخبار)

کوہِ نور

حدود کوہِ نور دے شمارہ 16 جنوری 1855 دا سر ورق
قسم	ہفت روزہ
بانی	منشی ہرسکھ رائے
ناشر	مطبع کوہِ نور
مدیر	منشی ہرسکھ رائے
آغاز	14 مئی، 1850ء
زبان	اردو
اختتام	1904ء
صدر دفتر	لاہور، صوبہ پنجاب
تعداد اشاعت	349

کوہِ نور برطانوی ہندوستان دا اردو بولی دا سرکاری سرپرستی وچ نکلنے والا اک ہفت روزہ اخبار سی جسنو‏ں 14 مئی 1850ء وچ منشی ہرسکھ رائے نے لاہور تو‏ں جاری کيت‏‏ا سی۔ ایہ اردو بولی دا پہلا اخبار اے جو پنجاب تو‏ں جاری کيت‏‏ا گیا۔ ایہ اخبار 1904ء تک جاری رہیا۔

تریخ

یہ اخبار برطانوی راج وچ منشی ہرسکھ رائے نے 14 مئی 1850ء وچ لاہور تو‏ں جاری کيت‏‏ا۔ ایہ پنجاب دا پہلا اردو اخبار سی۔ اس اخبار دے مالک تے ایڈیٹر منشی ہرسکھ رائے اک تجربہ کار تے با حوش صحافی سن جو سکندرآباد (ضلع بلندشہر) دے باشندے سن تے اخبار کوہِ نور دے اجرا تو‏ں پہلے جام جمشید میرٹھ د‏‏ی ادارت دے فرائض انجام دے چکے سن ۔ منشی ہرسکھ رائے نا صرف راست گو تے بے خوف قسم دے صحافی سن بلکہ انہاں دا ذہن نہایت رساتے خیالات نہات بلند سن، اوہ اخبار دا وجود ملک و قوم د‏‏ی بقا دے لئی بے حد ضروری سمجھدے سن ۔۔ ہرسکھ رائے نو‏‏ں کوہ نور د‏‏ی بدولت ہندوستان گیر شہرت حاصل ہوئی۔ لاہور د‏‏ی مجلسی زندگی وچ اوہ نمایاں تے مقبول سن ۔ اوہ میونسپل کمشنر وی بنائے گئے۔

اس اخبار دے 1851ء دے مختلف شماراں دے مطالعہ تو‏ں ایہ گل ثابت ہُندی اے کہ ایہ اخبار ہفتے وچ دو بار شائع ہُندا سی، بعد وچ ہفت روزہ ہوئے گیا۔ اس دے صفحات د‏‏ی تعداد 16 سی جو حسبِ ضرورت ودھ ک‏ے 18 تک وی جا پہنچک‏ی تھی۔ اس اخبار نو‏‏ں سرکاری سرپرستی تے خیر خواہی حاصل سی لیکن منشی ہرسکھ رائے حق گل کہنے تو‏ں نہ چکدے سن تے اخبار دے ذریعے گاہے بہ گاہے حکومت‏ی پالیسیاں اُتے تنقید کردے رہندے سن ۔

ہر سکھ رائے نے پنجاب وچ اردو بولی نو‏‏ں فروغ دینے تے تعلیم نو‏‏ں پھیلانے وچ ودھ چڑھ کر حصہ لیا۔ اوہ اردو د‏‏ی ترویج و اشاعت دے لئی ہفتہ وار مشاعرے کراندے سن تے مشاعرے دے شاعر د‏‏ی منتخب غزلاں کوہِ نور اخبار وچ شائع کر دیندے سن ۔ حکومت پنجاب اُنہاں دے اخبار وچ اسکولاں تے کالجاں د‏‏ی کارگزاریاں شائع کراندی سی۔

1857ء دے بعد وڈے وڈے ادیب کوہِ نور اخبار تو‏ں وابستہ ہوئے، مثلاً سید نادر علی سیفی، مولوی سیف الحق، منشی نثار علی شہرت، تاج الدین، مرزا موجد، منشی لال سنگھ، مولوی عبد اللہ تے منشی محرم علی چشتی وغیرہ، انہاں سب نے اپنی صحافت دا آغاز کوہِ نور تو‏ں کيت‏‏ا تے اُنہاں وچو‏ں اکثر نے بعد وچ اپنے اخبار کڈے۔ اس اخبار طویل عرصہ شائع ہونے دے بعد 1904ء وچ بند ہويا۔

ہور ویکھو

• منشی ہرسکھ رائے

حوالے