کراچی پورٹ
کراچی بندرگاہ (Port of Karachi) پاکستان دی سبھ توں وڈی تے مصروف ترین بندرگاہ اے ۔ ایتھے توں سالانا 2.5 کروڑ ٹن دے سامان دی تجارت ہُندی اے، جو پاکستان دی کل تجارت دا تقریباً % 60 اے ۔
بندرگاہ قدیم کراچی شہر دے مرکز دے نیڑے کیماڑی تے صدر دے علاقےآں دے درمیان واقع آ ۔ اپنے جغرافیائی محل وقوع دے باعث ایہ بندرگاہ اہم آبی گزرگاہاں مثلن آبنائے ہرمز دے بالکل نیڑے واقع اے ۔ بندرگاہ دا انتظام اک وفاقی ادارے کراچی پورٹ ٹرسٹ دے سپرد اے ۔ ایہ ادارہ انیہويں صدی عیسوی وچ برطانوی دور حکومت وچ قائم کيتا گیا سی ۔
کراچی اپنی قدیم بندرگاہ دے حوالے نال خلیج تے جنوبی ایشیا سمیت کئی اہم ملکاں تے خطےآں لئی معاشی دروازہ اے جیہدے راستے پاکستان دی درآمدات و برآمدات دا 60 فیصد مال تے ساز و سامان ترسیل ہُندا اے ۔ اوداں تاں ایہ بندرگاہ محدود پیمانے اُتے تالپوراں دے عہد توں وی پہلاں فعال سی لیکن جدوں 1843ء وچ انگریزاں نے ہند دے بعد سندھ پربھی اپنا تسلط جما لیا تاں اس شہر تے اس دی قدیم بندرگاہ دی وی قسمت جاگ اٹھی ۔ اس تریخی بندرگاہ نوں ترقی دیݨ دے پِچھے انگریزاں دے مفادات کھلے راز دی طرحاں سی ۔ اوہناں نے اِتھوں کݨک ، کپاہ ، تیل دے بی ، اُن تے ہڈیاں تے دوسری اہم اشیاء اپنے ملک برآمد کرن لئی اس فطری بندرگاہ نوں اس خطے دی قیمتی پیداوار دی نقل وحرکت تے ترسیل لئی اہم ذریعے دے طور تے استعمال کيتا ۔ انگریزاں نے ایسٹ انڈیا کمپنی دے زیرکمان ایتھے مسلح افواج دے توسط توں اپنے پائاں سِدھے کر لئی تاں انگریزاں نے اسنوں 1857ء وچ اک جدید بندرگاہ دی شکل دے دی۔ کراچی بندرگاہ دے بارے وچ جانݨ لئی تریخ دے جھروکےآں وچ جھاکیا جاوے تاں قدیم تذکرےآں وچ سَبھ توں پہلاں عرب سیاح سلیمان ال مہری نے 1511ء وچ اپنی سفرگزشت وچ ’’راس الکراشی ‘‘کے عنوان توں اس تاریخی بندرگاہ کاتفصیل دے نال ذکر کيتا اے ۔ اوہ پسنی توں سمندر دے راستے کراچی آیا سی تے ایتھے اوہنے خاصا وقت گزاریا ۔ چند سال بعد ترک عثمانی کیپٹن سیدی علی رئیس نے اپنے سفر نامے ’’ملکاں دا آئینہ‘‘ وچ تفصیل توں اس قدیم بندرگاہ دا ذکر کيتا اے تے دسیا اے کہ کراچی دی ایہ بندرگاہ کاروباری اعتبار توں اس زمانے وچ وی خاصی اہمیت دی حامل سی۔1728ء وچ ایہ بندرگاہ طوفانی بارشاں دی بھینٹ چڑھ گئی تاں اسنوں 1729ء وچ نویں سِرے توں تعمیر کيتا گیا تے ایہنوں کراچی بندرگاہ دا ناں دتا گیا ۔ ایويں تاں تالپوراں دے دور 1820ء وچ وی ایہ بندرگاہ تاجراں تے صنعت کاراں دے لئی وڈی کشش رکھدی سی اورانیہويں صدی دے آخری سالاں وچ کراچی دی بندر گاہ اک اہم بین الاقوامی بندرگاہ دی حیثیئت حاصل کرچکی سی تے ایہدا چرچا چار سو پھیل چکيا سی ۔ انگریزاں دے آوݨ توں بعد فیر ایہ اک ایسی بندرگاہ بݨ گئی کہ دنیا بھر توں وڈے وڈے جہازراناں تے جہازاں نے کراچی دا رخ کر ليا تے عالمی نقشے اُتے ایہدی اہمیت دوچند ہو گئی ۔ ایہ بدقسمتی دی گل اے کہ قیام پاکستان توں بعد اس بندرگاہ دی اوہ ساکھ برقرار نہ رہ سکی جیہڑی انگریزاں دے قبضے دے دور وچ سی ۔