کاروبار وچ سوانیاں
اوداں تاں دنیا دے کئی حصےآں وچ روايتی سلائی کڑھائی، دستکاری، آرائشِ حسن یا بیوٹی پارلر، بوتیک، جیولری میکنگ، اسکول، ہوم کچن، پولٹری فارمنگ، ووکیشنل ٹریننگ سینٹرز، جوندا سازی، گھریلو آرائشی اشیاء دی تیاری تے ايسے نوعیت دے ہور چھوٹے کاروبار دے زریعے اپنا روزگار حاصل کررہیاں نيں۔ مکر ایہ سب کاروبار مختصر دائراں اُتے محیط نيں تے زیادہ مالی اعتبار توں ثمر آور نئيں نيں۔ جدید دور وچ کاروبار وچ سوانیاں (انگریزی: Women in business) اس وقت نمایاں اہمیت حاصل کر گیا جدوں سوانیاں نہ صرف مالی ضروریات دی تکمیل تک ہی خود نوں محدود رکھی نيں بلکہ اوہ کاروبار سازی تے کاروباری تنظیم وچ کلیدی ذمے داریاں نوں سنبھالنا شروع کيتا اے۔
مختلف ملکاں دے کاروبار وچ سوانیاں
سودھوبھارت
سودھوپاکستان
سودھواسلام آباد وویمن چیمبر آف کامرس دی صدر ثمینہ فاضل نے 2011ء وچ کہیا اے کہ کاروبار وچ سوانیاں دی اُتے جوش سراکت مثبت سوچ اے۔ وائس آف امریکا توں گفتگو وچ اُنھاں نے کہیا کہ دو سال پہلے اُنہاں دا چیمبر رجسٹر ہويا تے ہن دو سو توں ودھ سوانیاں اس دی رکن نيں جو اپنا کاروبار چلا رہیاں نيں۔ثمینہ فاضل نے دسیا کہ سوانیاں نوں اپنا کاروبار ودھانے تے انہاں دی تیار کردہ مصنوعات نوں بین الاقوامی منڈیاں وچ متعارف کروانے دے لئی انہاں دا چیمبر عالمی ادارےآں دے نال مل کے کم کر رہیا اے۔ ’’ ہن دن بدن (کاروبار کرنے والی) سوانیاں دی تعداد وچ وادھا ہُندا جا رہیا اے، پاکستان دی کل آبادی دا نصف توں ودھ سوانیاں اُتے مشتمل اے تے جے اوہ گھراں وچ بیھٹی رہن گے تاں اسيں اقتصادی طور اُتے کِداں اگے ودھ پاواں گے، ضرورت اس گل کيتی اے زیادہ توں زیادہ سوانیاں اگے آئیاں۔‘‘ اُنھاں نے دسیا کہ امریکا دے بین الاقوامی ترقی دے ادارے ’یوایس ایڈ‘ تے اقوام متحدہ دی ذیلی تنظیماں پاکستانی سوانیاں دی کاروباری صلاحتیاں نوں اجاگر کرکے اُنھاں تربیت وی فراہم کیتی۔[۱]
سعودی عرب
سودھوسعودی عرب دی وزارت تجارت و سرمایہ کاری نے عکاظ اخبار وچ شائع ہونے والی رپورٹ وچ کہیا اے کہ اس وقت سعودی عرب وچ کم کرنے والی 50 فیصد آن لائن شاپس سوانیاں چلا رہیاں نيں۔ سعودی عرب دے مخصوص حالات دے پیش نظر ایہ طریقہ کاروبار سوانیاں دے لئی زیادہ محفوظ تے مناسب معلوم ہُندا اے۔[۲]
متحدہ عرب امارات
سودھومتحدہ عرب امارات دے سرکاری اعداد و شمار دے مطابق 2018ء وچ اماراندی کاروباری سوانیاں دی تعداد 23,000 تک پہنچ گئی جو 50 ارب درہم توں زیادہ دے منصوبےآں دا انتظام سنبھال رہیاں نيں۔ ملک وچ چیمبر آف کامرس اینڈ انڈسٹری دے بورڈ آف ڈائریکٹرز دے ممبران وچ 15 فیصد سوانیاں شامل نيں۔ انسانی وسائل دی وزارت دے نال رجسٹرڈ نجی کمپنیاں وچ کم کرنے والےآں وچ سوانیاں دی تعداد 57.3 فیصد اے . فوربز میگزین دے مطابق اماراندی کاروباری سوانیاں ہر سال عرب دنیا دی پہلی 100 سوانیاں وچ شامل ہُندیاں نيں۔ متحدہ عرب امارات دی کامیابیاں نے سوانیاں نوں ترقیاتی عمل وچ حصہ لینے دے قابل بنا دتا تے اماراندی سوانیاں نے 1971ء وچ متحدہ عرب امارات دے فیڈریشن دے اعلان دے فورا بعد ہی لیبر مارکیٹ وچ داخل ہونا شروع کيتا۔ 1975ء وچ کم کرنے والی سوانیاں دی شرح ودھ کے 3.4 فیصد جدوں کہ 1995 تک ایہ شرح 11.7 فیصد ہوگئی.[۳]