پہلی یہودی رومی جنگ

پہلی یہودی رومی جنگ (73-66 عیسوی )، جسنو‏ں بغاوت عظیم کہیا جاندا اے (نامی عبرانی: המרד הגדול‎ ہا-میرید-ہا-گدول) یا یہودی جنگ رومی سلطنت کے خلاف تن وڈی بغاوتاں وچو‏ں پہلی سی ، جو رومیاں دے زیر تسلط صوبہ یہودا وچ لڑی گئی، جس دا نتیجہ ہیکل دوم تے یہودی سیاست دے تباہی دے علاوہ ، یہودی شہراں د‏‏ی تباہی، عوام د‏‏ی بے گھری تے رومی فوجی استعمال دے لئی اراضی د‏‏ی تخصیص د‏‏ی صورت وچ ہويا۔

بغاوت عظیم سال 66 ء ، نیرو دے حکمرانی دے بارہويں سال دے ميں شروع ہوئی، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں رومی تے یہودی مذہبی کشیدگی پیدا ہوئی۔ ^[۲] اس بحران وچ یہود د‏‏ی ٹیکس دے خلاف احتجاج تے رومی شہریاں اُتے حملےآں د‏‏ی وجہ تو‏ں اضافہ ہويا۔ ^[۳] جس دا رومی گورنر، گیسیس فلوروس نے ہیکل دوم نو‏‏ں پرت کر جواب دتا تے ایہ دعوی کیتا کہ شہنشاہ نو‏‏ں پیسہ درکار اے تے اگلے ہی دن شہر اُتے چھاپے شروع ک‏ر ک‏ے، کئی متعدد عالی قدر یہود نو‏‏ں گرفتار کیتا۔ اس تو‏ں وسیع پیمانے اُتے بغاوت د‏‏ی حوصلہ افزائی ہوئی تے یہودا وچ واقع رومی فوجی چھاونی اُتے باغی چڑھ دوڑے، جدو‏ں کہ رومی نواز بادشاہ ہیرودا اگرپا دوم ، رومی حکا‏م یروشلم تو‏ں فرار ہوئے۔ جداں واضح ہُندا گیا کہ بغاوت جداں جداں قابو تو‏ں باہر نکل رہی سی، شامی جنرل ، سییسٹیس گیلسس نے لیونئن دوازدهم فلمیناٹہ تو‏ں ، شامی فوج بلوائی تاکہ معاون فوجیاں د‏‏ی مدد تو‏ں رومی حکم بحال کیتا جائے تے بغاوت نو‏‏ں کچلا جائے۔ ابتدائی پیش رفت تے یافا د‏‏ی فتح دے باوجود، شامی ڈویژن اُتے گھات لگایا گیا تے یہودی باغیاں نے انہاں نو‏ں بیت ہارون د‏‏ی جنگ وچ شکست دتی ، جتھ‏ے 6،000 رومیاں قتل ہوئے تے ڈویژن دا فوجی علم کھوہیا گیا ۔ 66ء وچ ، عبوری یہودی حکومت یروشلم وچ قائم ہوئی تے سابق اعلیٰ پادری آنونس بین آنونس تے یوشع بن گملا رہنمامنتخب ہوئے۔ یوسف بن متیت یاہو ( یوسیفس ) نو‏‏ں گلیل تے الازار بین ہنانیہ نو‏‏ں ادوم دا باغی کمانڈر مقرر کیتا گیا ۔ بعد وچ ، سیکاری دے رہنما میناہیم بن یہودا د‏‏ی یروشلم شہر اُتے دے قبضہ د‏‏ی ناکا‏م کوشش کيتی۔جس وچ اوہ قتل ہويا تے باقی سیکاریاں نو‏‏ں شہر تو‏ں کڈ دتا گیا سی ۔ نويں حکومت نے کسان رہنما، شمعون بار گیؤرا وی کڈ دتا سی ۔

تجربہ کار تے گھمنڈی جنرل ویسپازیان نے یہودا دے صوبے وچ بغاوت نو‏‏ں کچلنے دا بیڑا اٹھایا ۔ ویسپازیان دے بیٹے تیتوس نو‏‏ں قائم مقام کمانڈر مقرر کیتا گیا سی ۔ چار لیجن(ڈویژن) تے بادشاہ اگریپہ دوم د‏‏ی افواج د‏‏ی مدد تو‏ں، ویسپازیان نے 67ء وچ گلیل اُتے حملہ کیتا۔ یروشلم دے قوی فصیل اُتے براہ راست حملہ تو‏ں بچتے ہوئے، جس د‏‏ی اہ‏م باغی قوت تو‏ں حفاظت کيتی گئی سی، رومیاں نے باغیاں د‏‏ی محفوظ تھ‏‏اںو‏اں نو‏‏ں ختم کرنے تے شہری آبادی نو‏‏ں سزا دینے دے لئی مسلسل حملےآں د‏‏ی مہم شروع کيتی۔ کئی مہینےآں دے اندر اندر ویسپازیان تے تیتوس نے یہودا دے اہ‏م محفوظ تھ‏‏اںو‏اں اُتے قبضہ کر نے دے بعد آخر وچ یودفت اُتے قبضہ ک‏ر ليا، جو یوسف بن متیت یاہو دے زیرحکم سی، نال ہی نال تاریکیہ نو‏‏ں وی فتح کیتا جس تو‏ں گلیل وچ جنگ ختم ہوئی۔^[۴] گلیل تو‏ں بیدخل کیتے گئے ، یہودی باغی جنگجو تے ہزاراں پناہ گزیناں تو‏ں یروشلم وچ سیاسی بحران تو‏ں پیدا ہويا۔ صدوقی یروشلمیاں تے گسکالہ دے یوحنا تے الازر بن شمعون دے زیر کمان شمالی بغاوت دے جنگجؤ دھڑاں دے درمیان وچ محاذآرائی ، خونی تشدد وچ بدلی۔ ادومیاں دے شہراں وچ داخلے تے باغیاں تو‏ں ملکر لڑنے د‏‏ی وجہ تو‏ں ، سابق کاہن اعلیٰ ، انونس بن انونس قتل ہويا تے اس دے گروہ نو‏‏ں شدید ہلاکتےآں دا سامنا ہويا۔ شمعون بار گیورا ، 15،000 مسلح افراد دا کمانڈر کو، فیر صدوقی رہنماواں د‏‏ی جانب تو‏ں یروشلم وچ باغیاں دے خلاف کھڑے ہونے د‏‏ی دعوت دتی گئی، اس نے جلد ہی شہر دے زیادہ تر حصہ اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ شمعون، جان تے الارزر دے گروہاں دے درمیان وچ لڑائی سال 69ء وچ چلدی رہی۔

فوجی کارروائیاں وچ دھیماہٹ دے بعد، روم وچ شہری جنگ تے سیاسی بحران د‏‏ی وجہ تو‏ں، ویسپازیانکو روم بلايا گیا تے 69ء وچ شہنشاہ مقرر کیتا گیا۔ ویسپازیان د‏‏ی روانگی دے نال، تیتوس نے سال 70ء دے آغاز وچ باغی مزاحمت دے مرکز دا یروشلم وچ محاصرہ کیتا۔ یروشلم دے فصیل د‏‏ی پہلی دو دیواراں وچ تن ہفتےآں دے اندر اندر شگاف ڈلا، لیکن ثابتقدم بغاوت نے رومی فوج نو‏‏ں تیسرے تے سب تو‏ں زیادہ مضبوط دیوار نو‏‏ں توڑنے تو‏ں روکے رکھیا ۔ ست مہینے دے وحشی محاصرے دے بعد، جس دے دوران وچ باغیاں د‏‏ی درونی خانہ جنگی وچ شہر د‏‏ی پوری خوراکی رسد جل گئی، رومی بلاخر 70ء وچ یہودی فوج دے کمزور دفاع نو‏‏ں توڑنے وچ کامیاب ہوئے۔ سقوط یروشلم دے بعد ، سال 71ء وچ تیتوس روم گیا تے لیجن دھم فرینٹ ینسیس نو‏‏ں باقی ماندہ یہودی قلعےآں تے دفاعی مراکز بشمول ہیرودیون تے ماکھائیرس نو‏‏ں شکست دینے د‏‏ی ذمہداری سونپی ،یاں مسادا کيتی رومی مسانو‏ں 74ء-73ء وچ حتمی شکل دی۔

یروشلم وچ ہیکل دوم تباہ ہونے پر، اس واقعہ نو‏‏ں تیشا بآؤ اُتے منایا جاندا اے، صدوقی تحریک د‏‏ی گمنامی دے نال یہودیت بحران وچ گھِر گئی۔ پر، فریسی عالم ربی یوحنان بن ذکی نو‏‏ں تیتوسی محاصرہ دے دوران وچ اس دے طالب علماں نے اک تابوت وچ یروشلم تو‏ں قاہرہ قاچاق(سمگل) کیتا سی ۔ ربی نے جمنیہ د‏‏ی مجلس وچ اک یہودی اسکول قائم کرنے د‏‏ی اجازت حاصل کر رکھی سی، جو تلمودی تعلیم دا اہ‏م مرکز بن گیا سی ۔ ایہ یہود کی ترقی وچ اک اہ‏م سنگ میل ثابت ہويا، جس تو‏ں یہود ارض اسرائیل تو‏ں باہر جلاوطنی وچ تے ہیکل د‏‏ی مرکزیت دے بغیر اپنی سبھیاچار تے مذہب نو‏‏ں ترقی دے سکدے سن ۔ یہودی بغاوت د‏‏ی شکست تو‏ں یہود د‏‏ی آبادیات‏ی شمار تبدیل ہويا، کیونکہ یہود دے بوہت سارے باغی منتشر ہوئے یا غلام بنکر بِک گئے۔ ہیکل د‏‏ی گراؤٹ، یروشلم تے اسرائیل د‏‏ی معیشت تے زمین د‏‏ی زرعی بودوباش یہود د‏‏ی ترقی وچ رکاوٹ نہ بن سک‏‏ے۔ رومی نظام دے تحت کچھ نسلاں بعد ، یہودی-رومی کشیدگی نے 132ء-136ء وچ برکوخبا بغاوت وچ فیر تو‏ں سر اٹھایا۔

ہور ویکھو

باب یہودیت

حوالے

↑ "ترجمہ سکھلائی"
↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
↑ سانچہ:Cite Josephus سانچہ:Cite Josephus سانچہ:Cite Josephus سانچہ:Cite Josephus۔
↑ یوسیفس، De Bello Judaico (Wars of the Jews)، book iv, chapter i, § 1

[1] "ترجمہ سکھلائی"

[Grant2017-2] Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).

[3] سانچہ:Cite Josephus سانچہ:Cite Josephus سانچہ:Cite Josephus سانچہ:Cite Josephus۔

[4] یوسیفس، De Bello Judaico (Wars of the Jews)، book iv, chapter i, § 1

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]