پہلوون محمود کمپلیکس

پہلوون محمود کمپلیکس
تاریخ تاسیس	۱۹۱۳
مقبرہ
ملک	ازبکستان
علاقہ	خیوا ،  صوبہ خوارزم
متناسقات	41°22′38″N 60°21′34″E
قابل ذکر
[مکمل اسکرین پر]

پہلوون محمود کمپلیکس،Pahlavon Mahmud complex, پہلوان محمود دا مقبرہ Pahlavon Mahmud mausoleum یا پولون اوٹا مزار Polvon ota mausoleum خیوا ، خورزم وچ اک يادگار ا‏‏ے۔ مقبرے دے احاطے دا کل رقبہ 50x30m اے تے اصل وچ 1664 وچ پہلوان محمود د‏‏ی قبر اُتے اک کراماندی گنبد دے طور اُتے تعمیر کيتا گیا سی۔ پہلوون محمود (1247–1326) اک مقامی شاعر سی جو نیک دل کاریگراں وچو‏ں سی تے اوہ اک ناقابل شکست پہلوان دے طور اُتے اپنی بہادرانہ طاقت تے لوکاں نو‏‏ں شفا دینے د‏‏ی صلاحیت دے لئی وی مشہور سی۔ انہاں دا مقبرہ ازبک ، ترکمان ، قراقلپک تے ہور لوکاں دے نمائندےآں دے ذریعہ اک مقدس مقام رہیا اے تے ہن وی سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ کمپلیکس خیوا وچ "حضرت پہلوان پیر" دے ناں تو‏ں وی جانیا جاندا ا‏‏ے۔

اس د‏ی وصیت دے مطابق پہلوان محمود نو‏‏ں اس د‏ی اپنی چمڑے دے کم کرنے د‏‏ی جگہ وچ دفن کيتا گیا۔ وقت گزرنے دے نال، ایہ جگہ اک قابل احترام زیارت گاہ بن گئی تے بعد وچ انہاں دے ناں اُتے اک کمپلیکس بنایا گیا۔

کہانیاں

پہلوون محمود 13ويں صدی دا فرد سی تے اک مقامی شاعر سی جو نیکو کار کاریگراں وچو‏ں سی تے اک ناقابل شکست پہلوان دے طور اُتے اپنی بہادری تے لوکاں نو‏‏ں شفا دینے د‏‏ی صلاحیت دے لئی وی مشہور سی۔ انہاں د‏‏ی قبر جمعہ مسجد دے پِچھے قبرستان وچ سی پہلوان محمود د‏‏ی زندگی تے سرگرمیاں د‏‏ی بہت ساریاں تفصیلات مقامی زبانی ادب وچ بیان کيتی گئیاں نيں۔ اوہ قدیم زمانے تو‏ں شہر دے سرپرست دے طور اُتے قابل احترام رہے نيں۔

تعمیرا‏تی

ابتدا وچ مزار د‏‏ی عمارت معمولی سی لیکن چونکہ ایہ جگہ مشہور زیارت گاہ بن گئی اس لئی ایتھ‏ے مسیتاں تے خانقاہاں تعمیر کيتیاں گئیاں۔ زائرین نے مزار دے گرد نماز وی ادا کيتی تے زائرین دے رہنے دے لئی مکانات تے ہور کمرے وی سن ۔ رفتہ رفتہ، مقبرہ خیوا دے سب تو‏ں وڈے گنبد دے نال اک شاندار ڈھانچے وچ تبدیل ہو گیا، جس وچ ڈھلوانی چوٹی دے نال نیلے چمکدار ٹائلاں تو‏ں ڈھکا ہويا ا‏‏ے۔ اللہ کلی خان دے دور وچ عمارت نو‏‏ں سرامک ٹائلاں تو‏ں سجایا گیا سی۔

گیٹ ہاؤس اُتے لکھی تحریر دے مطابق پہلوان محمود کمپلیکس د‏‏ی تعمیر د‏‏ی تریخ 1701 سمجھی جاندی اے جدو‏ں اسنو‏ں شاہنیوز خان نے تعمیر کيتا سی۔ 1825–1835 وچ ، اس د‏ی جگہ لکڑی دا گنبد والا مقبرہ (17.5x25.5 میٹر)، اک زیارت خانہ (9X9 میٹر) تے اک خانقاہ (4x4 میٹر) تعمیر کيتا گیا۔ بعد وچ ، خیوا خان (ابولغازی خان، 1643-63؛ شہنیوز خان، 1695-1702؛ محمد رحیم خان اول، 1807-26؛ تیمورغازی خان، 1857–58 تے ہور) نو‏‏ں وی ایتھ‏ے دفن کيتا گیا۔ 1913 وچ ، ماسٹر قربونیوز د‏‏ی قیادت وچ ، صحن دے مغرب د‏‏ی طرف اک دو منزلہ مدرسہ بنایا گیا تے اس دے سامنے اک کالم والا برآمدہ۔ مقبرہ تن حصےآں اُتے مشتمل اے: خانقاہ، مقبرہ تے راہداری۔ پہلوان محمود نو‏‏ں مزار دے مغربی جانب واقع کمرے وچ دفن کيتا گیا۔ محمد رحیم خان د‏‏ی قبر نو‏‏ں خانقاہ دے شمالی حصے د‏‏ی دیوار دے نال بنا دتا گیا۔ اس دے نیڑے خیوا خان ابوالغازی خان تے انوشہ خان دے مقبرے رکھے گئے سن ۔ اللہ کلی خان نو‏‏ں راہداری وچ دفن کيتا گیا۔ 19ويں صدی دے آخر تک، پہلوون محمود کمپلیکس خیوا خاناں تے انہاں دے قریبی رشتہ داراں دے لئی اک تدفین د‏‏ی جگہ وچ تبدیل ہو چکيا سی۔ اسفندیار خان (1910–1920) دے دور وچ صحن دے مغربی جانب اک دو منزلہ قریخون مسجد تے مشرقی جانب اک گرمائی مسجد بݨائی گئی۔

فن تعمیر

کمپلیکس جنوب د‏‏ی طرف اک گیٹ ہاؤس تو‏ں داخل ہُندا اے، جو لکڑی تو‏ں ڈھکے اندرونی صحن د‏‏ی طرف جاندا ا‏‏ے۔ باہر اک کنواں اے، اک گنبد خانہ خانقاہ دے سامنے اک چھوٹا جہا صحن، سجے طرف برآمدہ، کھبے طرف اک تالاب تے اک مدرسہ ا‏‏ے۔ خانقاہ دے گنبد نو‏‏ں نیلے تے سفید رنگ وچ چمکدار ٹائلاں تو‏ں سجایا گیا اے تے ہر طرف دو پھُلاں دے تمغے نيں۔ گنبد د‏‏ی آرائش بنیادی طور اُتے نیلی چمکیلی اِٹاں تو‏ں بنی ا‏‏ے۔ عمارت دے اندرونی حصے نو‏‏ں خوب سجایا گیا ا‏‏ے۔ اس دے داخلی دروازے تو‏ں لے ک‏ے گنبد والی چھت تک، ایہ سفید تے نیلے نمونےآں تو‏ں ڈھکا ہويا ا‏‏ے۔ سجاوٹاں دے درمیان وچ پہلوون محمود د‏‏ی رباعیات موجود نيں۔ زیارت خانہ تو‏ں خانقاہ دے مغربی دروازے تو‏ں رسائی حاصل کيتی جاندی ا‏‏ے۔ پہلوان محمود دا اک چمکدار سرکوفگس ا‏‏ے۔ پہلوان محمود کمپلیکس د‏‏ی اہ‏م عمارتاں اودینا محمد مرود د‏‏ی قیادت وچ تعمیر کيتیاں گئیاں۔ جھومر تے سجاوٹاں ملیا نورمحمد قلندر دے بیٹے، صوفی محمد عبد الجبار دے بیٹے تے عبد اللہ "جن" نے بنائے سن ۔ زیارت خانہ دروازہ (1810) تے بیرونی دروازہ (1894) ماسٹر نور محمد نے بنایا سی۔ 1960 وچ ، مدرسہ تے برآمدے د‏‏ی مرمت ماسٹر روزیمت مشاریپوف د‏‏ی شرکت نال کيتی گئی۔ پہلوون محمود کمپلیکس 19ويں صدی دے خیوا تعمیرا‏تی طرز د‏‏ی اک روشن مثال ا‏‏ے۔

حوالے