پٹیالا ریاست دے باغ

پٹیالہ شہر دی نیہہ بابا اعلی سنگھ نے 1757ء وچ رکھی اتے ایہہ شہر 1765ء توں لے کے 1948 تک پٹیالہ ریاست دے راجگڑھ وجوں اپنی وراثتی پچھان گوڑی کردا گیا۔ اس ویلے دوران وکھ-وکھ مہاراجیاں نے اپنے راج دور وچ شاندار اتے سندر عمارتاں دی اساری کروایئ۔ اس اساری وچ نیڑیوں-دوروں آئے کاریگراں نے اپنے ہنر نال اجیہے نمونے اسارے جو اج وی پٹیالہ دی شاہی شان اتے وجود دے پرتیک ہن۔ سن 1847 وچ پٹیالہ ریاست دے مہاراجہ نرندر سنگھ نے لاہور دے شالیمار باغ دی طرز اُتے 5 لکھ دی لاگت نال موتی محل (پرانا موتی محل) دی اساری کروائی۔ اس وچ شیش محل، چار باغ، بناسر باغ، جھیل اتے لچھمن جھولا بنوایا گیا۔ کلا دے قدردان مہاراجہ نرندر سنگھ دی سنگیت ساہت اتے مصوری وچ خاص روچی کارن ہی اس دے دربار وچ شاعر ودوان اتے اتہاسکاراں نوں خاص تھاں ملی۔

چارباغ

اپنی رہنگاہ موتی محل دے بالکل پچھے مہاراجہ نرندر سنگھ نے 1858 ء وچ مغل باغاں توں پریرنا لے کے چارباغ بنوایا۔ اس ویلے دے راج دی شاہی ٹھاٹھ باٹھ جیون سٹائل دی جھات پاؤندا ایہہ باغ منورنجک سرگرمیاں توں لے کے دربار دیاں اہم سرگرمیاں دا مرکز سی۔ باغ دی چارے سمتاں توں سویاں نال حدبندی کیتی گئی سی اتے ایہہ سوئے باغ دے عین مرکز (وچکار) وچ جتھے آپس وچ ملدے سن، اتھے مکھ آنند سبھا، منڈپ جاں باراندری بنائی گئی سی۔ باغ اندر نایاب پھلّ، پھل اتے رکھ اس دے منموہک ماحول دی خاص خاصیت ہندے سن۔ چارباغ دے اس رومانی ماحول وچ سمیں-ویلے اُتے میلیاں دا انعقاد کیتا جاندا سی۔ انہاں میلیاں موقعے سبھا منچاں اتے کلاکاراں ولوں سنگیت، ناچ، سانگ اتے ہور منورنجک جھلکیاں پیش کیتیاں جاندیاں سن جنہاں دا آنند درشک منڈماں وچ بیٹھ کے ماندے سن۔

شیش محل

مہاراجہ نرندر سنگھ نے چارباغ توں اگے چڑھدے ول منہ کرکے شیش محل دی اساری کروائی۔ ایہہ محل وکھ-وکھ کلاواں دی جیوندی جاگدی تصویر اے۔ کانگڑا اتے راجستھان توں علاوہ دور دراڈے دے ہنرمند کلاکاراں نے اس محل اُتے اپنی کلا دے اجیہے نمونے اکرے جو اج وی آکرشن دا مکھ مرکز ہن۔ شیش محل دیاں کندھاں اُتے ہندو دیوی دیوتیاں، سکھ گرو صاحبان اتے متھہاس نال متعلق بہت سندر مصوری کیتی گئی اے۔ شیش محل دا سبھ توں اہم حصہ میڈل گیلری اے۔ اس گیلری وچ 3200 دے قریب بیش قیمتی میڈل اتے سکے موجود ہن جو مہاراجہ بھپندر سنگھ نے دنیا دے نامی دیساں توں اکٹھے کیتے سن۔ انحاں میڈلاں وچ مکھ طور اُتے 'وکٹوریا کراس'، موسٹ نوبل آرڈر آف دی گراٹر (انگلینڈ) آرڈر آف دی رائیسنگ سن' (جاپان)، آرڈر آف دی ڈبل ڈریگن (چین)، دی آرڈر آف دی گولڈن فلیس (آسٹریلیا)، دی آرڈر آف دی وائیٹ ایلیفینٹ(تھائیلینڈ) شامل ہن۔ اس توں علاوہ مہاراجہ رنجیت سنگھ ولوں لارڈ آرلینڈ گورنر جنرل نوں دتا 'کوکب اقبال ' پنجاب وی اتھے موجود اے۔ شیش محل دے عجائب گھر وچ ہاتھی دند تے اکری کاریگری دے شاندار نمونے وی پردرشت کیتے گئے ہن۔

جھیل

اسے محل دے بالکل ساہمنے مہاراجے نے چھ ایکڑ وچ اک جھیل بنوائی جس دے این وچکار لچھمن جھولا بنایا گیا۔

بناسر باغ

جھیل دے اگلے پاسے بناسر باغ تیار کیتا گیا۔ اس وچ دنیا دے نایاب جانوراں اتے پنچھیاں نوں چمڑے جاں کپڑے وچ پھوس بھر کے کندھاں اپر قدرتی چوگردے وانگ پردرشت کیتا گیا سی۔ ایہہ کم انی صفائی نال کیتا گیا کہ اتھے سجائے جانور اتے پنچھی جؤندے جاگدے محسوس ہندے سن۔ حال ویلے اس موتی محل نوں لیڈر جی سبھاش قومی کھیڈ ادارے وجوں ورتیا جا رہا اے۔