پنجابی شاعری دیاں صنفاں
پنجابی شاعری دیاں صنفاں دا ویروا اینج ا ے۔
چوبولا
سودھوشاعراں دا رَلواں کلام یا جس وچ چار بولیاں وَرتیاں گیاں ہوڽ۔ ایس دی مثال گرو گرنتھ صاحب وچ موجود ہے۔
سویا
سودھوسویا چار تُکاں دا بحر ہے، ہر اک تُک وچ ٢٢ پائے ہُندے ہن ، پہلے ٢١ پایاں دیاں ست تکڑیاں بندیاں ہن اک تکڑی وچ کلاں خورد خورد ایس طرح تِن تِن پائے ہندے ہن تے بایئسواں پایہ کلاں ہندا ہے، وقفہ چار پایاں بعد۔ایس دیاں کئی قسماں ہن۔
فرد
سودھوغزل دا مطلع چھڈ کے باقی اس دا ہر شعر اپنی جگہ تے فرد ہند اہے۔
کِبتْ
سودھوبِت ہِندی وِچ جملہ نوں آکھدے ہن، یعنی کہی ہوئی گل۔ ایہہ لمبے بحر دا شعر ہےہر مصرعہ دے چار ٹکڑے یعنی رکن ہُندے ہے، تے چوتھا ٹکڑا پہلے تِناں نالوں تھوڑا چھوٹا ہُندا ہے۔ کِبت چار تُکاں دا ہندا ہے ایس وچ ماترے دا حساب نہیں ہندا ، پر پائے ٣١ ہونے چاہیدے ہے۔ پایاں دی لمبائی چھوٹائی دا وی خیال نہیں ، صرف اخیرلا پایہ کلاں ہووے تے ایس وچ اَٹھ اَٹھ پایاں دے بعد تِن وقفے ہندے ہن۔ سکھ تے ہِندو شاعراں دے کبت اکثر مِلدے ہن۔
؎ ویر پیا نائی بُرا
بھیٔ٘ن گھر بھائی بُرا
؎ سوہریاں جوائی بُرا
لعنتاں سہار دا
؎ کنجری دا چِت بُرا
جھولی چُک مِت بُرا
؎ کُڑم آیا نِت بُرا
جُھوٹھ نہیں مار دا
کبت دا اِک ہور نمونہ
سودھو| انجن ریل باجھوں | دیوا تیل باجھوں |
| جنج میل باجھوں | نمودار ناہیں |
| دانش عقل باجھوں | سوہنا شکل باجھوں |
| بھنڈ نقل باجھوں | روزگار ناہیں |
سَر کھنڈی
سودھوایہدے وچ تُکاں قافہ بند نہیں ہُندیاں، یعنی ردیف قافیہ دی پابندی نہیں ہندی۔ ایس نوں انگریزی وچ بلینک ورس آکھدے ہن۔
بَارَہْ مَاھے - اَٹھوارے- سَت وَارے
سودھوشاعر محبوب دے ہجر وچ سال دے مہینہ دے ناں لے لے کے جدائی دی کیفیت بیان کردا ہے۔
پنجابی شاعراں ابجد دے ٣٠ حرفاں تے بَیت لکھ کے اوہنوں نوں سی حرفی دا ناں دے دِتا۔
کُنڈلیاں
سودھوچھ مصرعہِ دا اک بند جس وچ بند دے پہلے مصرعہ دا پہلا لفظ تے آخری مصرے دا آخری لفظ اِکو جیہا ہندا ہے، دوسرے مصرعہِ دا آخری ٹکڑا تیجے مصرعہِ دا پہلا ٹکڑا ہندا ہے انٛج سنگلی وانگو مصرعہِ جڑ جاندے ہن۔
کورڑاچھند
سودھوایس وچ دو تُکاں ہندیاں ہن۔ ہر اک تُک وچ ١٣ پائے ۔ ٦ پائے بعد وقفہ تے تِیجا پائے کلاں خورد کلاں آوڽ تاں بحر سوادلا بڽ جاندا ہی۔ ایہہ چار یا چھ مصرعے وچ ہُندے ہے۔
بشن پَدے
سودھوہندو لوک اپنے دیوی دیوتاؤں دی تعریف وچ لکھے بھجن نوں آکھدے ہن۔
اشٹ پَدے
سودھواوہ خیال جیہڑا اٹھارہ پوڑیاں دی لڑی وچ ہووے۔
غزل
سودھوغزل دے معنی ہن معشوق نال لاڈ پیار دیاں گلّاں کرنا۔ غزل دے ہر شعر دا مضمون یا خیال وَکھ وَکھ ہندا ہے، ایس دا پہلا شعر بیت تے باقی فرد ہندے ہن۔ ایس دے شعراں دی تعداد طاق ہندی ہے تے تیراں توں زیادہ اشعار نہیں ہندے۔
مثلّث
سودھوایہہ اوہ نظم ہے جس دے ہر اک بند دے تن مصرعہِ ہندے ہن۔
خمّس
سودھوجس نظم دے ہر بند دے پنج مصرعہِ ہووڽ اوس نوں کیہندے ہن۔
مسدّس
سودھوجس مسلسل نظم دے ہر بند دے چھ مصرعہِ ہووڽ، تے ایہدے پہلے چار مصرعہِ یا دو بَیت ہم قافیہ ہندے ہن تے باقی دو مصرعہِ وکھرے ہندے ہن۔
چوپائی، چو مصرعہ، چوکلیا، قِطعہ، رُباعی
سودھوچار مصرعہ دا اِک بند، انسانی زندگی تے کسی اک پہلو اتے ایس وچ روشنی پائی جاندی ہے۔ جس وچ فارسی رباعی وانگ اِک خیال پیش کیتا جاندا ہے، پر رباعی دے کجھ خاص وزن ہن ، چوپائی یا قطعہ لئی کوئی قید نہیں۔ امرت چھند وی ایس دی اِک قسم ہے۔