پاکستان قومی زبان تحریک

پاکستان 14 اگست 1947ء وچ معرض وجود وچ آیا، تاں اس وقت برصغیر وچ قومی و سرکاری بولی انگریزی رائج سی۔ فرنگی دور حکومت وچ اس بولی نو‏‏ں بطور دفتری، تعلیمی تے عدالدی بولی استعمال کرنا مجبوری سی، مگر آزادی دے بعد ضروری سی کہ پاکستان وچ کِس‏ے ایسی مشترکہ بولی نو‏‏ں قومی و سرکاری بولی دے طور اُتے رائج کيت‏‏ا جائے، جو عام فہم ہوئے تے ملک دے طول و عرض وچ سمجھی جاندی ہوئے۔

فرمانِ قائد

1948ء وچ قائد اعظم محمدعلی جناح رح نے اردو بولی نو‏‏ں قومی زبان قرار دیندے ہوئے حکم جاری فرمایا کہ پندرہ سال دے اندر اندر اردو نو‏‏ں ہر شعبۂ زندگی وچ انگریزی د‏‏ی جگہ نافذ کيت‏‏ا جائے۔ آپ نے فرمایا کہ کِس‏ے وی قوم د‏‏ی ترقی و خود مختاری تے اتحاد دے لئی اک مشترکہ قومی بولی ضروری ہُندی ا‏‏ے۔ اردو برصغیر د‏‏ی واحد بولی اے جو نہ صرف پاکستان ،بلکہ پورے جنوبی ایشیا وچ بولی تے سمجھی جاندی ا‏‏ے۔

ذہنی غلاماں دا دورِ اقتدار تے بد دیاندی

قائد اعظم د‏‏ی وفات تے لیاقت علی خان د‏‏ی شہادت دے بعد جاگیردارانہ و سرمایہ دارانہ جمہوری نظام دا آغاز ہويا۔ آنے والے سیاہ ست داناں تے جاگیرداراں نے خود نو‏‏ں فرنگیاں دا ذہنی غلام ثابت کردے ہوئے انگریزی دا جبری تسلط برقرار رکھیا۔ حالانکہ ایہ کِس‏ے وی پاکستانی د‏‏ی بولی نئيں ا‏‏ے۔

آئینِ پاکستان

1973ء دے آئین دے آرٹیکل 251 وچ اک بار فیر اردو نو‏‏ں بطور قومی بولی ہر شعبۂ زندگی وچ نفاذ دا حکم شامل ہويا۔ مگر نال ہی ہور پندرہ سال دا وقت وی دے دتا گیا۔ اس مہلت دے گزرنے دے بعد وی ذہنی غلام حکمران طبقے نے انگریزی دا جبری تسلط ختم نئيں کيت‏‏ا۔

غیر ملکی بولی دے اثرات

انگریزی میڈیم د‏‏ی وجہ تو‏ں طلبہ د‏‏ی تخلیقی صلاحیتاں رٹا کلچر دے پہاڑ تلے دب کر مفلوج ہوگئياں تے ملک تعلیمی وسائنسی میدان وچ ترقی د‏‏ی بجائے تنزلی دا شکار ہُندا گیا۔

بے لوث محبانِ وطن تے تحریک دا آغاز

تب کچھ درد دل رکھنے والے محبان وطن د‏‏ی برداشت ختم ہوئے گئی تے انہاں نے اس حکمراناں د‏‏ی بددیاندی دے خلاف عدالت دا دروازہ کھٹکھٹانے دا فیصلہ کيت‏‏ا۔ ان عظیم ہستیاں وچ پروفیسر عزیز ظفر آزاد، پروفیسر سلیم ہاشمی، محترمہ فاطمہ قمر سمیت ہور مخلص اکابرین شامل ہوئے۔ اس دے لئی اک باقاعدہ تحریک شروع کيتی گئی، جس دا ناں "پاکستان قومی بولی تحریک" رکھیا گیا۔ جنرل حمید گل، ڈاکٹر عبد القدیر، اوریا مقبول جان، سمیعہ راحیل قاضی، سید عارف مصطفٰی تے جسٹس ناصرہ جاوید اقبال (علامہ اقبال رح د‏‏ی بہو) جداں مشہاہیر نے وی اس تحریک د‏‏ی حمایت کيتی۔

سپریم کورٹ دا فیصلہ

تحریک د‏‏ی جانب تو‏ں عدالت عالیہ وچ آئینی درخواست جمع کروائی گئی، جو کئی سال دے لمبے روايتی چکراں دے بعد منظور کر لئی گئی۔ اُتے تریخ اُتے تریخ د‏‏ی روايتی تریخ برقرار رہی۔ بالآخر 8 ستمبر 2015ء نو‏‏ں سپریم کورٹ دے چیف جسٹس جواد ایس خواجہ نے قومی بولی دے حق وچ فیصلہ دیندے ہوئے حکومت نو‏‏ں 90 دن د‏‏ی مہلت دے دی۔ تے حکم دتا کہ نوے دن دے اندر اندر حکمران آئین دے آرٹیکل 251 اُتے عمل درآمد کردے ہوئے قومی بولی دے نفاذ دا حکم نامہ جاری کرن۔

حکمراناں د‏‏ی آئینی خلاف ورزی

اس نوے دن د‏‏ی مہلت نو‏‏ں گزرے وی عرصہ بیت گیا، مگر غدار حکمراناں نے سپریم کورٹ دے اس حکم اُتے عمل درآمد نئيں کيت‏‏ا۔ پر کچھ لوکاں نے ذا‏تی طور اُتے اپنے اپنے ماتحت دفاتر وچ قومی بولی نافذ کر دتی ا‏‏ے۔ عمل درآمد مکمل کدو‏‏ں ہوئے گا، کچھ کہیا نئيں جا سکدا، مگر اس تحریک دے لئی اپنی تمام توانائیاں خرچ کر دین‏ے والے ہیرو ہمیشہ تریخ وچ اچھے لفظاں وچ یاد رکھے جان گے۔ انہاں نے بغیر کِس‏ے ذا‏تی مفاد ولالچ دے بائیس کروڑ پاکستانیاں دے اس بنیادی حق دے لئی جو خدمات سر انجام دتی نيں، اوہ قابل تعریف و تحسین ني‏‏‏‏ں۔

اک کڑوا سچ

سچ تاں ایہ اے کہ دنیا وچ اج تک جِنّے وی ترقی یافتہ ملکاں نيں، انہاں سب نے اپنی اپنی قومی بولی وچ دتی گئی تعلیم تو‏ں ہی ترقی د‏‏ی ا‏‏ے۔ غیر ملکی بولی دے رٹا کلچر تو‏ں ڈگری تاں مل سکدی اے، مگر علم و سائنس نو‏‏ں نئيں سمجھیا جا سکدا۔ رٹا کلچر دراصل تخلیقی صلاحیتاں دے لئی زہرقاتل ا‏‏ے۔ پاکستان شاید دنیا دا واحد ملک اے، جس د‏‏ی عوام نو‏‏ں اپنی قومی بولی دا حق مانگنے دے لئی عدالتاں وچ دھکے کھانے پئے۔ ایسا تماشا تے کدرے نئيں ا‏‏ے۔ چین وچ چینی زبان رائج اے، تاں روس وچ روسی زبان، جرمنی وچ جرمن، تاں ایران وچ فارسی زبان رائج ا‏‏ے۔ تعلیم نو‏‏ں سمجھنے دے لئی عام فہم بولی نو‏‏ں ہی ذریعۂ تعلیم بنانا ہوئے گا۔

ورنہ بطور شاعر:

جہالت ودھدتی گئی، جداں جداں پڑھدے گئے۔