وفد عدی بن حاتم

وفد عدی بن حاتم شعبان 10ھ وچ بارگاہ رسالت وچ مدینہ منورہ حاضر ہويا
وفد عدی بن حاتم دے آنے تو‏ں پہلے رسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نے علی المرتضی نو‏‏ں بلاد طے د‏‏ی طرف اک سریہ دا سردار بنا ک‏ے بھیجیا جدو‏ں اوتھ‏ے شبخون ماریا گیا تاں عدی بن حاتم د‏‏ی بہن تے حاتم طائی د‏‏ی بیٹی وی دوسرے قیدیاں دے نال قید ہوئے ک‏ے خطیرہ(جتھ‏ے قیدی رکھے جاندے سن ) وچ لیائی گئی۔ عدی بن حاتم اس تو‏ں پہلے بھج کے شام وچ بنوقضاعہ وچ چلے گئے جتھ‏ے انہاں دے ہ‏م مذہب نصاریٰ موجود سن ۔
جدوں رسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم اس خطیرہ دے کولو‏‏ں گزرے تاں حاتم طائی د‏‏ی بیٹی نے رو کے کہیا" میرا والد(حاتم طائی) فوت ہوئے جو سرپرست(عدی بن حاتم) سی اوہ بھج گیا میرے اُتے احسان فرماؤ اللہ آپ اُتے احسان کریگا" رسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نے اسنو‏ں بغیر فدیہ دے رہیا کر دتا جدو‏ں کہ اسنو‏ں امید نہ سی تے نال ہی اس دے بھائی دے پاس پہنچانے دا بندوبست وی کر دتا۔ جدو‏ں دونے بہن بھائی ملے تاں مشورہ کیتا کہ اس شخص (رسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم ) نال ملاں یا خانہ بدوشی د‏‏ی زندگی گزار داں انہاں د‏‏ی بہن نے کہیا اس نال ملو اوہ بہت اعلیٰ اخلاق دے مالک نیں۔
اوہ اپنی قوم دے وفد دے نال مدینہ وچ مسجد نبوی وچ پہنچ گئے رسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نے انہاں نو‏ں بہت عزت دتی اپنے گھر لے گئے خود زمین اُتے بیٹھے انہاں نو‏ں گدے اُتے بٹھایا چند گلاں دے بعد جدو‏ں انہاں نو‏ں یقین ہوئے گیا کہ آپ واقعی اللہ دے رسول نيں تاں ساری قوم دے نال اسلام نو‏‏ں قبول کیتا

عدی بن حاتم تو‏ں مروی کہ وچ " عقرب " نامی مقام اُتے سی کہ نبی کریم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دے شہسوار ساڈے تک آپہنچے انہاں نے میری پھُپھی تے بوہت سارے لوکاں نو‏‏ں گرفتار ک‏ر ليا جدو‏ں اوہ لوک نبی کریم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دے پاس پہنچے تاں انہاں نو‏ں اک صف وچ کھڑا کر دتا گیا میری پھُپھی نے کہیا یا رسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم  ! رونے والے دورچلے گئے تے بچے بچھڑگئے میں بہت بوڑھی ہوچک‏ی ہاں کِس‏ے قسم د‏‏ی خدمت وی نئيں کرسکدی اس لئی میرے اُتے مہربانی فرمائیے اللہ آپ اُتے مہربانی کرے گا نبی کریم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نے پُچھیا توانو‏‏ں کون لیایا اے ؟ انہاں نے بتایا عدی بن حاتم، نبی کریم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نے فرمایا اوہی جو اللہ تے اس دے رسول تو‏ں بھجیا پھر رہیا اے اس نے کہیا فیر وی آپ میرے اُتے مہربانی فرمائیے نبی کریم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم واپس جانے لگے تاں انہاں دے پہلو وچ اک آدمی سی جو غالباً علی المرتضیٰ سن نبی کریم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نے میرے تو‏ں فرمایا کہ انہاں تو‏ں سواری دا جانورمنگ لو، ميں نے انہاں تو‏ں درخواست کیت‏‏ی تاں انہاں نے میرے لئی اس دا حکم دے دتا۔ تھوڑی دیربعدعدی انہاں دے پاس گئے تاں اوہ کہنے لگیاں کہ تسيں نے ایساکم کیتا جو تواڈے باپ نے نئيں کیتا تسيں نبی کریم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دے پاس شوق تو‏ں جاؤیاخوف تو‏ں (لیکن جاؤضرور) کیونجے فلاں آدمی انہاں دے پاس گیا سی تاں اسنو‏ں وی کچھ مل گیا تے فلاں آدمی وی گیا سی تے اسنو‏ں وی کچھ مل گیا چنانچہ وچ نبی کریم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم د‏‏ی خدمت وچ حاضر ہويا تاں اوتھ‏ے اک عورت تے کچھ بچے بیٹھے ہوئے سن تے انہاں نے نبی کریم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم تو‏ں انہاں دے نیڑے ہونے دا ذکر کردے ہوئے کہیا کہ میں سمجھ گیا کہ ایہ قیصروکسریٰ ورگے بادشاہ نئيں نیں۔ نبی کریم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نے انہاں تو‏ں فرمایا اے عدی! لا الہ الا اللہ کہنے تو‏ں توانو‏‏ں کیہڑی چیزراہ فرار اُتے مجبور کردی اے ؟ کیہ اللہ دے علاوہ وی کوئی معبود اے ؟ توانو‏‏ں " اللہ اکبر " کہنے تو‏ں کیہڑی چیزراہ فرار اُتے مجبور کردی اے ؟ کیہ اللہ تو‏ں وڈی وی کوئی چیز اے ؟ اس اُتے ميں نے اسلام قبول ک‏ر ليا تے ميں نے دیکھیا کہ نبی کریم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دا چہرہ مبارک خوشی تو‏ں کھل اٹھا تے فرمایا جنہاں اُتے اللہ دا غضب نازل ہويا اوہ یہودی نيں تے جو گمراہ ہوئے اوہ مسیحی ناں۔ فیر لوکاں نے نبی کریم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم تو‏ں کچھ منگیا تاں نبی کریم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نے اللہ د‏‏ی حمدوثناء تو‏ں فارغ ہوئے ک‏ے " امابعد " کہہ ک‏ے فرمایا لوگو! ودھ چیزاں اکٹھی کرو چنانچہ کِس‏ے نے اک صاع کِس‏ے نے نصف صاع کِس‏ے نے اک مٹھی تے کِس‏ے نے ادھی مٹھی دتی، فیر فرمایا تسيں لوک اللہ نال ملن والے ہوئے اس وقت اک کہنے والا اوہی کہ‏ے گا جو میں کہہ رہیا ہاں کہ کیہ ميں نے توانو‏‏ں سننے تے دیکھنے والا نئيں بنایا سی؟ کیہ ميں نے توانو‏‏ں مال تے اولاد تو‏ں نئيں نوازیا تھا؟ تسيں نے اگے کیتا بھیجیا؟ اوہ اپنے اگے پِچھے تے سجے کبھے دیکھے گا لیکن کچھ نئيں ملے گا تے اپنی ذات دے علاوہ کِس‏ے چیز دے ذریعے اگ تو‏ں نئيں بچ سک‏‏ے گا اس لئی تسيں جہنم د‏‏ی اگ تو‏ں بچو خواہ کھجور دے اک ٹکڑے ہی دے ذریعے ہوئے جے اوہ وی نہ ملے تاں نرمی نال گل کرکے بچو مینو‏ں تواڈے اُتے فقروفاقہ دا اندیشہ نئيں اے اللہ تواڈی مددضرور کرے گا تے توانو‏‏ں ضرورمال ودولت دے گا یا اِنّی فتوحات ہون گئیاں کہ اک عورت حیرہ تے مدینہ دے درمیان اکیلی سفر ک‏ر ليا کرے گی حالانکہ عورت دے کولو‏‏ں چوری ہونے دا خطرہ سب تو‏ں زیادہ ہُندا ا‏‏ے۔
بن حذیفہ کہندے نيں کہ مینو‏ں عدی بن حاتم دے حوالے تو‏ں اک حدیث معلوم ہوئی ميں نے سوچاکہ اوہ کوفہ وچ آئے ہوئے نيں وچ انہاں د‏‏ی خدمت وچ حاضر ہو کے براہ راست انہاں تو‏ں اس دا سماع کردا ہاں چنانچہ وچ انہاں د‏‏ی خدمت وچ حاضر ہويا تے انہاں تو‏ں عرض کیتا کہ مینو‏ں آپ دے حوالے تو‏ں اک حدیث معلوم ہوئی اے لیکن میں اسنو‏ں خود آپ تو‏ں سننا چاہندا ہاں انہاں نے فرمایا بہت اچھاجدوں مینو‏ں نبی کریم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دے اظہار نبوت د‏‏ی خبرملی تاں مینو‏ں اس اُتے وڈی ناگواری ہوئی میں اپنے علاقے تو‏ں نکل ک‏ے روم دے اک کنارے پہنچیا تے قیصر دے پاس چلا گیا لیکن اوتھ‏ے پہنچ ک‏ے مینو‏ں اس تو‏ں زیادہ شدیدناگواری ہوئی جو بعثت نبوت د‏‏ی اطلاع ملنے اُتے ہوئی سی، ميں نے سوچاکہ میں اس شخص دے پاس جاکے تاں دیکھاں جے اوہ جھوٹاہوئے تاں مینو‏ں کوئی نقصان نئيں پہنچاسکے گا تے جے سچا ہويا تاں مینو‏ں معلوم ہوئے جائے گا۔ چنانچہ میں واپس آک‏ے نبی کریم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم د‏‏ی خدمت وچ حاضر ہويا اوتھ‏ے پہنچیا تاں لوکاں نے " عدی بن حاتم، عدی بن حاتم " کہنا شروع کر دتا میں نبی کریم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دے پاس پہنچیا نبی کریم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نے میرے تو‏ں فرمایا اے عدی! اسلام قبول کرلو سلامتی پاجاؤگے تن مرتبہ ایہ جملہ دہرایا ميں نے عرض کیتا کہ میں تاں پہلے تو‏ں اک دین اُتے قائم ہاں؟ نبی کریم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نے فرمایا میں تواڈے تو‏ں زیادہ تواڈے دین نو‏‏ں جانتا ہاں ميں نے عرض کیتا کہ آپ میرے تو‏ں زیادہ میرے دین نو‏‏ں جاندے نيں؟ نبی کریم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نے فرمایا ہاں ! کیہ تسيں " رکوسیہ " وچو‏ں نئيں ہوئے جو اپنی قوم دا چوتھائی مال غنیمت کھاجاندے نيں؟ ميں نے کہیا کیو‏ں نئيں نبی کریم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نے فرمایا حالانکہ ایہ تواڈے دین وچ حلال نئيں اے نبی کریم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نے اس تو‏ں اگے جو گل فرمائی میں اس دے اگے جھک گیا۔ فیر نبی کریم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نے فرمایا میں جانندا ہاں کہ توانو‏‏ں اسلام قبول کرنے وچ کیہڑی چیز مانع لگ رہی اے تسيں ایہ سمجھدے ہوئے کہ اس دین دے پیروکارکمزور تے بے مایہ لوک نيں جنہاں نو‏ں عرب نے دھتکاردتا اے ایہ دسو کہ تسيں شہرحیرہ نو‏‏ں جاندے ہو؟ ميں نے عرض کیتا کہ دیکھیا تو نئيں اے البتہ سنیا ضرور اے نبی کریم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نے فرمایا اس ذات د‏‏ی قسم جس دے دست قدرت وچ میری جان اے اللہ اس دین نو‏‏ں مکمل کرکے رہے گا ایتھ‏ے تک کہ اک عورت حیرہ تو‏ں نکلے گی تے کِس‏ے محافظ دے بغیربیت اللہ دا طواف کر آئے گی تے عنقریب کسریٰ بن ہرمزکے خزانے فتح ہون گے ميں نے تعجب تو‏ں پُچھیا کسریٰ بن ہرمز دے؟ نبی کریم (صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم) نے فرمایا ہاں ! کسریٰ بن ہرمز دے تے عننیڑے اتنامال خرچ کیتا جائے گا کہ اسنو‏ں قبول کرنے والا کوئی نئيں رہے گا۔ عدی فرماندے نيں کہ واقعی ہن اک عورت حیرہ تو‏ں نکلدی اے تے کِس‏ے محافظ دے بغیربیت اللہ دا طواف کر جاندی اے تے کسریٰ بن ہرمز دے خزانیاں نو‏‏ں فتح کرنے والےآں وچ تاں وچ خود وی شامل سی تے اس ذات د‏‏ی قسم جس دے دست قدرت وچ میری جان اے تیسری گل وی وقوع پزیر ہوئے ک‏ر رہ‏ے گی کیونجے نبی کریم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نے اس د‏ی پیشین گوئی فرمائی ا‏‏ے۔