وسطی ہند-آریائی زباناں
| وسطی ہند آریائی زباناں | |
|---|---|
| جغرافیائی تقسیم: | شمالی ہند |
| لسانی درجہ بندی: | ہند۔یورپی
|
| گلوٹولاگ: | midd1350[۱] |
وسطی ہند آریائی زباناں 600 ق۔م۔ تے 1000ء دے درمیان مروجہ، ہند آریائی خاندانِ السنہ دی اک لسانی گروہ اے۔ ایہ گروہ قدیم ہند آریائی دی جانشین تے جدید ہند آریائی دی پیشرو اے۔ وسطی ہند آریائی دے زمانہ وچ ہند آریائی زباناں ظہور پزیر ہونے لگياں (یعنی ہند آریائی زباناں دا ابتدائی زمانہ وسطی ہند آریائی زباناں دا زمانہ اے۔)۔ ایہ 600 ق م توں 1000 عیسوی تک دا زمانہ اے۔ اس زمانے نوں تن ادوار وچ تقسیم کيتا جاسکدا اے۔ پہلا دور: اشوک دی لاٹاں تے ستوناں وچ کندہ کتبےآں دی بولی اردھ ماگدھی دا دور اے۔ دوسرا دور: ایہ اک وسطی دور اے، جو شورسینی زباناں، مہاراشٹری، ماگدھی پراکتاں وغیرہ ادبی پراکرتاں دا دور اے۔ پراکرت اک لسانی اصطلاح اے جو اکثر وسطی ہند آریائی زباناں دے لئی استعمال کیتی جاندی اے۔ پراکرت دا معنیٰ فطری، قدرتی وغیرہ دا اے۔ تیسرا دور: ایہ چھیويں صدی عیسوی دے بعد ظہور پزیر اپ بھرنش زباناں دا دور اے جنہاں توں جدید ہند آریائی زباناں ظہور پزیر ہوئیاں۔
تریخ
سودھوہند آریائی زباناں دے تن اہم زمرے نيں۔ قدیم ہند آریائی زباناں، وسطی ہند آریائی زباناں، جدید ہند آریائی زباناں۔ ایہ گٹھ بندی ہند آریائی دے لسانی ارتقائی مرحلےآں دی طرف اشارہ کردی اے۔[۲]
وسطی ہند آریائی زباناں زمانے دے لحاظ توں قدیم ہند آریائی زباناں دے مقابلے وچ جدید نيں، حالانکہ ایہ زباناں ادبی سنسکرت دی جو اک قدیم ہند آریائی بولی اے، ہم عصر نيں۔[۳][۴] علمِ شکلیات و صوتیات تے ذخیرہ لفظاں دے لحاظ توں وسطی ہند آریائی زباناں نوں ویدک سنسکرت دے نال کوئی سیدھا تعلق نئيں۔[۲]
پہلا دور
سودھووسطی پراکرت دا پہلا دور تیسری صدی ق م اے۔ اس دور دی وسطی پراکرت زباناں وچ اشوک پراکرت، گاندھاری، پالی، ابتدائی اردھ ماگدھی وغیرہ اہم نيں۔
وسطی دور
سودھووسطی دور 200 ق م توں 700 عیسوی تک دا زمانہ اے۔ اس دور وچ نواں پراکرت، اردھ ماگدھی، ڈرامائی پراکردیاں، مہاراشٹری، ماگدھی، شورسینی وغیرہ اہم زباناں نيں۔
آخری دور
سودھووسطی پراکرتاں دا آخری دور 700ء توں 1500ء تک دا زمانہ اے۔ اس دور وچ مختلف اپ بھرنش زباناں ظہور پزیر ہوئیاں۔
زباناں
سودھوپالی
سودھوابتدائی بدھ مذہب دیاں لکھتاں دا وسیع ذخیرہ پالی بولی وچ پایا جاندا اے۔
اردھ ماگدھی
سودھوبہار توں دریافت شدہ اشوک دے کچھ کتبے اردھ ماگدھی وچ نيں۔
گاندھاری
سودھوکھروشٹھی رسمِ خط وچ دریافت شدہ کتبے گاندھاری زبان وچ اے۔ ایہ بولی پرانے زمانے دے گندھارا وچ بولی جاندی سی، اس مناسبت توں اس بولی نوں گاندھاری کہیا جاندا اے۔ پالی بولی دی طرح بدھ مذہب نال تعلق رکھنے والے کتبے گاندھاری بولی وچ وی پائے گئے نيں۔ چونکہ گاندھاری بولی اک مختلف علاقے وچ بولی جاندی سی، اس لئی ایہ دوسری وسطی ہند آریائی زباناں توں بہت مختلف اے۔
اپ بھرنش
سودھواپ بھرنش پراکرت زباناں توں ارتقا پزیر زباناں نيں۔ چونکہ ایہ سنسکرت دی بگڑی ہوئی شکلیاں سن اس لئی انھاں اپ بھرنش کہیا گیا۔
ایہ وی ویکھو
سودھوحوالے
سودھو- ↑ (2013) "Middle Indo-Aryan", Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
- ↑ ۲.۰ ۲.۱ Oberlies, Thomas (2007). "Chapter Five: Aśokan Prakrit and Pāli". In Jain, Danesh; Cardona, George. The Indo-Aryan Languages. Routledge. p. 163. ISBN [[Special:BookSources/978-1-135-79711-9.
- ↑ "The most archaic Old Indo-Aryan is found in Hindu sacred texts called the Vedas, which date to approximately 1500 BCE". Encyclopædia Britannica – Indo-Aryan languages. General characteristics.
- ↑ "If in "Sanskrit" we include the Vedic language and all dialects of the Old Indian period, then it is true to say that all the Prakrits are derived from Sanskrit. If on the other hand " Sanskrit " is used more strictly of the Panini-Patanjali language or "Classical Sanskrit," then it is untrue to say that any Prakrit is derived from Sanskrit, except that S'auraseni, the Midland Prakrit, is derived from the Old Indian dialect". Introduction to Prakrit, by Alfred C Woolner. Baptist Mission Press 1917
باہرلے جوڑ
سودھو- Gāndhārī Language entry in the Encyclopædia Iranica