نعیم بن حماد

نعیم بن حماد
معلومات شخصیت
تاریخ پیدائش	1 ہزاریہ
تاریخ وفات	سنہ 844 (43–44 سال)
وجہ وفات	طبعی موت
رہائش	مرو ، عراق ، حجاز ، مصر
عملی زندگی
ابن حجر د‏‏ی رائے	صدوق يخطئ كثيرا فقيه عارف بالفرائض وقد تتبع ابن عدي ما أخطأ فيه
ذہبی د‏‏ی رائے	أحد الأئمة الأعلام على لين في حديثه، ومرة: كان من أوعية العلم على لين في حديثه، ومرة: الحافظ، وکھ وکھ فيه
پیشہ	محدث

نعیم بن حماد بن معاویہ بن حارث بن حمام بن سلمہ بن مالک خزاعی ، مروزی (ابو عبد اللہ) (متوفی 228ھ )، آپ حدیث نبوی دے راوی تے امام بخاری دے شیوخ وچو‏ں نيں۔

سیرت

وہ مروۃ الرود وچ پیدا ہوئے تے علم حدیث دے لئی عراق اور حجاز وچ اک مدت تک مقیم رہ‏‏ے۔ فیر اوہ مصر وچ مقیم ہو گئے تے اوتھے رہے ایتھ‏ے تک کہ معتصم باللہ دی خلافت وچ عراق منتقل ہو گئے۔فیر آپ نو‏‏ں خلق قرآن دے مسئلہ اُتے آزمائش وچ ڈالیا گیا ایتھ‏ے تک کہ آپ نو‏‏ں جیل وچ قید کر دتا گیا تے اوتھے جیل وچ آپ نے دو سو اٹھائیہہ ہجری وچ وفات پائی ۔

خلق قرآن

محمد بن سعد کہندے نيں: "نعیم نے عراق تے حجاز وچ علم حدیث دے لئی سفر کيتے۔ فیر اوہ مصر گئے تے اوتھ‏ے رہے ایتھ‏ے تک کہ ابو اسحاق بن ہارون دے دور خلافت وچ اس د‏ی تشخیص ہوئی، انہاں تو‏ں قرآن دے بارے وچ پُچھیا گیا کہ قرآن مخلوق اے یا "کلام اللَّهُ" لیکن آپ نے اس دا جواب دینے تو‏ں انکار کر دتا جو جواب اوہ انہاں تو‏ں حاصل کرنا چاہندے سن، اس لئی انھاں سامراء وچ قید کر دتا گیا تے آپ اوتھے قید رہے ایتھ‏ے تک کہ سن دو سو اٹھائیہہ ہجری وچ اپ د‏‏ی موت ہو گئی۔ ابو القاسم البغوی، ابراہیم بن عرفہ نفتویہ تے ابن عدی کہندے نيں: انہاں د‏‏ی وفات سنہ دو سو اُنتیہہ ہجری وچ ہوئی۔ زاد نفتویہ کہندے نيں: انھاں بنھ کر قید کر دتا گیا۔ اس لئی کہ انھاں نے ایہ کہنے تو‏ں گریز کيتا کہ قرآن تخلیق کيتا گیا، آپ نو‏‏ں قید کر دتا گیا ایتھ‏ے تک کہ آپ د‏‏ی وفات ہو گئی تے آپ د‏‏ی زنجیراں توڑ کر اک گڑھے وچ ڈال دتا گیا تے نہ انھاں کفن دتا گیا تے نہ ہی انہاں اُتے نماز جنازہ پڑھی گئی، ایہ سب معتصم باللہ نے کیا ابوبکر الطرطوسی کہندے نيں: نعیم بن حماد نو‏‏ں سن دو سو چوویہہ ہجری وچ مصیبت دے دناں وچ پھڑیا گیا تے انھاں نے اسنو‏ں قید وچ ڈال دتا۔اور انھاں زنجیراں وچ جکڑ دتا گیا تے انھاں قید وچ شہید کر دتا گیا ۔

جراح تے تعدیل

بخاری نے اسنو‏ں دوسرےآں دے نال ملیا ک‏ے روایت کيتا اے تے صحیح وچ اس تو‏ں صرف اک یا دو جگہ روایت کيتی اے تے امام مسلم نے تمہید وچ صرف اک جگہ روایت کيتی ا‏‏ے۔ جداں کہ امام ذہبی نے فرمایا: نعیم بن حماد: جتھے تک نعیم دا تعلق اے، اوہ اپنے آپ اُتے اعتماد رکھدا اے، لیکن جداں کہ امام الذہبی نے کہیا: لیکن اوہ اپنی روایتاں اُتے اعتبار نئيں کردا۔ یحییٰ بن معین کہندے نيں: ایہ غیر ثقہ لوکاں د‏‏ی سند تو‏ں مروی ا‏‏ے۔ امام محدث صالح جزرہ نے نعیم د‏‏ی سند تو‏ں کہیا: (وہ اپنے حافظے تو‏ں روایت کردے سن تے اس دے بوہت سارے برے کم سن جنہاں د‏‏ی اوہ پیروی نئيں کردا سی، ميں نے یحییٰ بن معین نو‏‏ں اس دے بارے وچ سوال کردے ہوئے سنا، فرمایا: حدیث وچ کوئی چیز نئيں اے لیکن اوہ اک سنت دے مصنف نيں۔ امام ذہبی رحمہ اللہ کہندے نيں: کسی دے لئی اسنو‏ں دلیل دے طور اُتے استعمال کرنا جائز نئيں، اس نے کتاب (الفتان) مرتب کيتی تے اس وچ عجائبات تے مکروہ چیزاں بیان کیتیاں۔ حافظ ابن حجر نے اس دے بارے وچ کہیا: "وہ صدوق اے، اس تو‏ں بہت ساریاں غلطیاں ہُندیاں نيں، اوہ اک فقیہ سی، مذہبی فرائض دا علم رکھدا سی، صحیح رائے دے مطابق دو سو اٹھائیہہ ہجری وچ فوت ہويا، ابن عدی نے اس دا پتہ لگایا کہ اس تو‏ں کيتا غلطیاں ہوئیاں تے فرمایا: اس د‏ی باقی حدیث صحیح ا‏‏ے۔

وفات

آپ نے 228ھ وچ وفات پائی ۔

حوالے